Магнит өрісі.

1 слайд
№17 колледж Сабақтың тақырыбы: Магнит өрісі. Пән мұғалімі: Көпжасарова Ф.А Арыс қаласы .2014-2015жж.

1 слайд

2 слайд
Тақырыбы:

2 слайд

3 слайд
Жоспар Магнит өрісі. Магнит сызықтары Тогы бар шарғыдағы магнит өрісі. Тұрақты магнит өрісі. Тогы бар өткізгіштің магниттік өрісі. Тогы бар шарғының магниттік қасиеті. Магниттік полюстер. Магнит өрісінің бағытын анықтау. Денелердің магниттік қасиеті. Магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әрекеті. Сол қолдың ережесі. Ампер күші.

3 слайд

4 слайд
Магнит өрісі Магнит өрісі – материяның ерекше түрі. 1820 жылы Г. Эрстед А.Ампер S N Магнит өрісінің негізгі қасиеттері: -электр тогы (қозғалыстағы электр заряды) тудырады; - токка әсерімен байқалады; - күшпен қозғалыстағы электр зарядтарына әсер етеді. Магнит индукциясының векторы В - магнит өрісінің күштік сипаттамасы Соленоид Тогы бар түзу өткізгіш МӨ күш сызықтары: - тұйықталған(МӨ-құйынды); - қиылыспайды Магнит индукциясы векторының модулі  Тл мА мН B SI M BIM 11 ; 2        ВбмТл SB 11 cos 2    Магнит ағыны-МӨ кеңістіктің барлық нүктелерінде сипаттайды

4 слайд

5 слайд
Электр тогы айналасы өткізгіштермен сүйірленген магнит өрісін қоздырады. 1.Өткізгішті магнит нұсқаларының үстіне оның осьтерін параллель орналастырады. 2. Тізбектердің айқас тұйықталу кезінде магниттік нұсқалары өзінің бастапқы орнынан итеріледі. 3. Тізбектерді ажырату кезінде нұсқар өзінің бастапқы орнына оралады.

5 слайд

6 слайд

6 слайд

7 слайд
Тогы бар өткізгіш айналасында магнитті нұсқарды итеретін магниттік өріс бар. Электр тогы магнит өрісінің көзі болып табылады.

7 слайд

8 слайд
Магниттік өріс кез-келген тогы бар өткізгіштің айналасында болады яғни қозғалатын электр зарядтарының айналасы Токтың магнит өрісінің магнит сызықтары - магнит өрісінде кішкентай магнит тілшелерінің осьтерін бойлай орналасқан тұйықтау сызықтар.

8 слайд

9 слайд

9 слайд

10 слайд
Ағаш қаңқаға оралған көптеген сым орамдарынан тұратын шарғы соленоид деп аталады. 1.Ағаш каркасын оралған сым орамаснан тұратын шарғы өткізгіштің жұқа ілгішіне ілінеді. 2. Тізбектегі токтың әсер етуі кезінде шарғы компастың магнитті нұсқары сияқты белгіледі. Қорытынды: тогы бар шарғының екі оңтүстік және солтүстікп полюсі бар.

10 слайд

11 слайд

11 слайд

12 слайд
Ішіне темір өзекше орналастырылған шарғы электромагнит деп, ал шарғыға оралған сымдар электроманеиттің орамасы деп аталады. Егер тогы бар шарғының ішінешыныққан болаттан жасалған өзекше орнастса, токты ажыратқаннан кейін ол темір өзекше сияқты магниттелуін жоймай, қасиетін ұзақ уақыт сақтайды. Магниттелуін ұзақ уақыт сақтайтын денелер тұрақты магниттер деп аталады.

12 слайд

13 слайд

13 слайд

14 слайд
Магниттік өріс тогы бар өткізгішке нақты күштермен әрекет етеді, олардың бағыты магнит өрісіне әрекет ететін күш сызықтарының бағыттарына перпендикуляр бағытталған. 1.Жеңіл тік бұрышты оралған шеңбер магнит өрісіне жайғасты 2. Ток өту кезінде АВ және СД шеңберлерінің учаскелерінде тізбекті ток қарама-қарсы жаққа бағытталып шеңбер айналады. 3.Ток бағытын өзгерту кезінде шеңбер басқа жаққа айналады.

14 слайд

15 слайд

15 слайд

16 слайд
Қорытынды: токтың магнит өрісінде шеңбердің қозғалыс бағыты Зарядталған бөлшектердің қозғалыс бағытына байланысты.

16 слайд

17 слайд

17 слайд

18 слайд
Орам артқан сайын, шарғының магниттік әрекеті соншама күштірек болады.

18 слайд

19 слайд
Ток күші кеңейгенде шарғының магнит өрісінің әрекеті күшейе түседі.

19 слайд

20 слайд
Тогы бар шарғыдағы темір өзекше магнит әрекетін күшейтеді.

20 слайд

21 слайд
Магниттік полюстер - магниттік өрістің күш сызықтары барлығынан қалың орналасқан жері. Өйткені, магнит сызықтары әрқашан тұйық, шартты түрде олар солтүстік магниттік өрісінен шығады, ал оңтүстікке кіреді. Магнит өрісінің ішінде соленоид сияқты жалғасады.

21 слайд

22 слайд

22 слайд

23 слайд
Ерер бұрғыны токтың бағытымен қозғалта бұрса, онда бұрғы тұтқасының айналу бағыты өрістің магниттік күш сызықтарының бағытын көрсетеді.

23 слайд

24 слайд
Егер өткізгішке ток бағытымен қараса, онда магниттік күш сызықтары сағат тілімен бағыттас болады.

24 слайд

25 слайд

25 слайд

26 слайд
Магниттің екі полюсі бар – солтүстік (N) және оңтүстік (S)

26 слайд

27 слайд
Магниттердің әртүрлі аттас полюстері жақындайды, ал бір аттастары итеріледі.

27 слайд

28 слайд
Магнит айналасында магнит өрісі болады.

28 слайд

29 слайд

29 слайд

30 слайд
Біртекті ортадағы магнит өрісі индукцияның вакуумдегі магнит өрісі индукциясына қатынасы ортаның магниттік өтімділігі деп аталады. 0В В μ ═ Бұл шама заттардың магниттік қасиеттерін сипаттайды және заттың тегі мен оның күйіне тәуелді болады.

30 слайд

31 слайд
Сыртқы магнит өрісін бірқатар күшейтетін заттар Парамагнетиктерге ( μ>1 ) бөлінеді. Ферромагнетиктер деп аталатын заттар ( μ>>1 ) күшті магниттік қасиеттерге ие болады. Сыртқы магнит өріс ағытылған кезде ферромагнетик магниттелін қаладық Сыртқы магнит өрісін Бірқатар әлсірететін Заттар Диамагнетиктерге ( μ<1 ) бөлінеді.

31 слайд

32 слайд

32 слайд

33 слайд

33 слайд

34 слайд
Магнит өрісі өткізгішке бағыты әрекет етуші өрістің күш сызықтарының бағытына перпендикуляр болатын белгі бір күштермен әрекет етеді. 1.Өткізгіш ток көзіне жалғанған ілгіш сымға ілініп, магниттің полюстері арасына орналастырылады. 2.Электр тізбегінің айқас тұйықталуы кезінде өткізгіш қозғалысқа келеді. 3. Токтың бағытын өзгерту кезінде, өткізгіш басқа жаққа итеріледі. Қорытынды: тогы бар өткізгішке магнитті өріс әрекет етеді, өткізгіштің қозғалыс бағыты ток күшінің бағытына тәуелді.

34 слайд

35 слайд

35 слайд

36 слайд
1.Орамдары бар тіктөртбұрышты рама және оған жалғанған жартылай шеңбер, көлденең оське қосылды. Орама ұштары щетка арқылы ток көзіне жалғанғн. 2. Токтың электр тізбегінің айқас тұйықталуы кезінде АВ және СД рама бөліктерінде қарама –қарсы бағыт болды, сондықтан рама айналады. 3. Рама айналу кезінде жартылай шеңбер басқа щеткаға қосылады – рамадағы ток бағытын өзгертіп, және рама ары қарай айналады. Қорытынды: тогы бар шеңбер магнитті өрісте шыр айналады.

36 слайд

37 слайд

37 слайд

38 слайд
Егер сол қолдың алақанын өрістің күш сызықтары кіретіндей етіп орналастырса, ал керілген төрт саусақ токтың жүру бағытына сәйкес бағытталса, онда 90 0 –қа бұрылған бас бармақ өткізгішке әрекет ететін күштің бағытын көрсетеді.

38 слайд

39 слайд
Белгілі француз физигі Ампер токтардың өзара әрекетін зерттей отырып, магнит өрісінің токқа белгілі бір күшпен әрекет ететінін көрсететін бірнеше тәжірибелер қойды. Осы физикалық шама Ампер күші деп аталады. Ампер заңы α=90º (sin90º=1) кезінде Ампер күшінің ең үлкен мәнге ие болады

39 слайд

40 слайд
Ампер күші Магнит өрісіндегі тогы бар өткізгішке Ампер күші әрекет етеді sin lIBF A  Ток бізге Ток әрі қарай Ампер күшінің бағыты(сол қол ережесі) Қолданылуы: -электрөлшеуіш аспаптар -электрқозғалтқыштар

40 слайд

41 слайд
Магнитті индукция - магнитті өрістің күш сипаты – магнит нұсқарының солтүстік полюсі әрекет ететін, бағыты күш бағытына сәйкес келетін векторлы шама.

41 слайд

42 слайд
В – Магнитті индукция, Тл; μ 0 - 4π * 10 -7 Гн / м – ге тең вакуумның магнитті өтімділігі; μ – ортаның магнитті өтімділігі, Гн / м; Н - өрістің кернеуі, В / м В ═ μ 0 * μ * Н Магнитті индукция - Теслдерде ( Тл ) өлшенеді.

42 слайд

43 слайд
Магнит өтімділік - магнит өрісінің әсері кезінде ортаның магнитті индукциясының өзгеруін сипаттайтын физикалық шама. μ ═ В μ 0 Н

43 слайд

44 слайд
1.Орамның саны көп шарғыға мыспен изолирленген сымды сезімтал амперметрге (гальванометрге) қосайық. 2. Шарғыға тұрақты магнитті енгіздік, сонымен қоса, қәзір магнит қозғалады, гальванометр нұсқары шарғы арқылы токтың өтіп жатқанын көрсетеді. 3. Магнит қозғалмай қалса – шарғыдағы ток жоғалады. Қорытынды: тұйықталған шарғыға қатысты Магниттің қозғалысы кезінде онда электр Тогы пайда болады.

44 слайд

45 слайд

45 слайд

46 слайд
контурды теіп өтетін магнит өрісі өзгерген кезде контурда электр тогының пайда болу құбылысын айтады.

46 слайд

47 слайд
Электромагниттік индукция. Эрстед ашқан өткізгіштегі токтың магниттік қасиеттерінен кейін 12 жыл өткен соң М.Фарадей арманына жетіп, ғылыми әлемді дүрліктіріп қана қойма, адамзат қоғамының бұдан әрі дамуының өзегіне айналған электромагниттік индукция құбылысын ашты. К.Максвелл Фарадейдің ашқан жаңалығын математикалық теңдеулерге айналдырып, электромагниттік өріс теориясын жасады, ал оған іле-шала дерлік неміс ғалымы Г.Герц Максвеллдің электромагниттік толқындар жөніндегі гипотезасын тәжірибе жүзінде дәлелдеп, электромагниттік толқындарды алды. Магнит контурға қатысты қозғалғанда өткізгіште индукция тогының пайда болатынын тұңғыш рет Фарадей байқады. Бұл 1831 жылы еді. Фрардей осы жылы индукциялық токтың өзін тудыратын себепке тәуелділігн тағайындады.

47 слайд

48 слайд
Әдебиеттер: Конграт Б.А., Кем В.И., Қойшыбаев Н. ФИЗИКА /Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытына арналған оқулық/ -Алматы:Мектеп,2006 Мякишев Г.Я., Буховцев Б.Б. ФИЗИКА / Орта мектептің 10-11 сыныптарына арналған оқулық/ - Алматы: Мектеп: 2001 Рымкевич А.П. Физика есептерінің жинағы. Алматы: Рауан, 1998г

48 слайд

49 слайд

49 слайд