#1 слайд
Механикалық тербелістер Сейсекова Ә.Е.

1 слайд

#2 слайд
Тербеліс Механикалық тербеліс – дененің бірдей уақыт аралығында дәлме дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалысы.

2 слайд

#3 слайд
Тербелмелі қозғалыс пайда болуы үшін қажетті шарттар:  Денені тепе теңдік қалпынан шығарған кезде бастапқы қалпына қайтаратын күштің болуы.  Үйкелістің аз болуы керек.

3 слайд

#4 слайд
Тербелістің сипаттамалары • Дененің тепе теңдік күйден ауытқуы ығысу деп аталады. • Амплитуда – тербелетін бөлшектің тепе теңдік қалпынан ең үлкен ауытқуы • Период – толық бір тербеліс жасауға кеткен уақыт.   м А x А   max   c T 

4 слайд

#5 слайд
Тербелістің сипаттамалары • Жиілік – бірлік уақыт ішінде жасаған тербеліс саны. (Жиілік – периодқа кері шама.) Жүйенің еркін тербелісінің жиілігін меншікті жиілік дейді.T 1     Гц   с Гц 1 1 1  Циклдің жиілік - 2 π секундтағы тербеліс саны t n  n t T 

5 слайд

#6 слайд
Тербелістің сипаттамалары Тербеліс фазасы – уақыт мезетіндегі тербелмелі жүйенің күйін сипаттайтын шама. Алғашқы фазасы (ол дененің t= 0 уақыт мезетіндегі тепе-теңдік жағдайдан ауытқуын көрсетеді). Тербеліс фазасы (амплитудамен қатар) өзгеретін x шамасының берілген уақыттағы мәнін анықтайды. Фаза бұрыштық бірліктермен (градус немесе радиан) өлшенеді.   рад  

6 слайд

#7 слайд
Гармоникалық тербеліс Тербеліп тұрған нүктенің ығысуына пропорционал және осы ығысуға қарама-қарсы бағытталған күштер әсерінен туындайтын тербелістер гармоникалық болып табылады. F=-kx Гармоникалық тербеліс – синус немесе косинус заңы бойынша өтетін тербелістер.

7 слайд

#8 слайд
Гармоникалық тербеліс немесе мұндағы х  — уақыттың t моментіндегі тербеліп тұрған нүктенің тепе-теңдік қалпынан ауытқуы; А  — тербеліс амплитудасы - тербеліп тұрған нүктенің тепе-теңдік жағдайынан максимал ауытқуын көрсететін шама; ω  — циклдік жиілік, 2π секунд ішіндегі болатын толық тербелістердің санын көрсететін шама;   φ 0 ’ = φ 0  +π/2) cos( 0     t A x ) ' sin( 0     t A x

8 слайд

#9 слайд
Косинус шамасы +1-ден -1-ге дейін өзгеретін болғандықтан, x - те А-дан – А - ға дейінгі мәндерге ие болады

9 слайд

#10 слайд
Тербеліс графигі Х t2 T 4 T 4 3 T T0А - А  2  2 3   2

10 слайд

#11 слайд
Тербеліс фазасы Тербеліс бірдей фазада жүреді. Тербеліс қарама қарсы фазада жүреді. Тербеліс әр түрлі фазада жүреді.0        2    

11 слайд

#12 слайд
Тербелістің түрлері: • Еркін тербеліс дене тепе теңдік күйінен шығарылған соң сыртқа күштердің әсерінсіз болатын тербелістер. • Еріксіз тербеліс сыртқы периоды күштің әрекетінен болатын тербелістер. • Автотербелістер  деп - өздігінен-өзі қозып, үздіксіз тербелетінін және тербеліс жиілігі осы жүйенің қасиеттеріне /параметрлеріне/ байланысты құбылысты айтады.

12 слайд

#13 слайд
Тербелмелі жүйе Тербелмелі жүйе – еркін тербеліс жүре алатын жүйе.(Маятник). • Серіппелі маятник • Математикалық маятник.

13 слайд

#14 слайд
Математикалық маятник 0V V V V mg mg mg mg T T mgT T T V V AA X Xg l T  2  l g T   2 1 1   l g T    0 0 2 2    

14 слайд

#15 слайд
F У VСеріппелі маятник. ААF У F УVVF У X X 0 VF Уk m T  2  m k T    0 0 2 2     m k T   2 1 1  

15 слайд

#16 слайд
m k k m kx R m kx F R m R R m R v m ma F              2 2 2 2 2 2

16 слайд

#17 слайд
Резонанс F внешн F внешн F внешн Резонанс – мәжбүр етуші күштің тербеліс жиілігі мен тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі дәл келген кездегі еріксіз тербелістер амплитудасының кенет арту құбылысы А0   F сопр1 < F сопр2

17 слайд

#18 слайд
Өшетін тербеліс Тербелістің өшу себебі – кедергі күштері. X t0

18 слайд

#19 слайд
Тербелістегі нүкте жылдамдығы :     ) sin( 0     t A dt dx ) 2 cos( 0        t A

19 слайд

#20 слайд
Үдеу:     ) cos( 0 2     t A dt d a ) cos( 0 2        t A 2  A а 

20 слайд

#21 слайд
R R R R v a R v 2 2 2 2       

21 слайд

#22 слайд
29.10.23

22 слайд

#23 слайд
      0 2 2 2 2 sin 2 2     t A m m Е кКинети калық энергия :     . 2 cos 1 4 0 2 2       t A m

23 слайд

#24 слайд
Потенциал дық энергия     x p x m Fdx Е 0 2 2 2       0 2 2 2 cos 2    t A m    . 2 cos 1 4 0 2 2       t A m

24 слайд

#25 слайд
    2 2 2 A m Е Е E p к Толық энергия: , 2 2 const A k   мұндағы . 2  m k 

25 слайд

#26 слайд
26 29.10.23

26 слайд

#27 слайд

27 слайд

#28 слайд
Маятникті жерден айға апарса , оның тербелістер периоды қалай өзгереді. Ай массасы жерден 81 есе кем , ал жер радиусы айдікінен 3,7 есе үлкен . Маятникті жерден айға апарса , оның тербелістер периоды қалай өзгереді. Ай массасы жерден 81 есе кем , ал жер радиусы айдікінен 3,7 есе үлкен .

28 слайд

#29 слайд
Маятниктің бірі 10 тербеліс жасайды. Екіншісі дәл сондай уақытта 6 тербеліс жасайды. Маятниктердің ұзындықтарының айырмасы 16 см. Маятниктердің l 1 және l 2 ұзындықтарын табыңдар.Маятниктің бірі 10 тербеліс жасайды. Екіншісі дәл сондай уақытта 6 тербеліс жасайды. Маятниктердің ұзындықтарының айырмасы 16 см. Маятниктердің l 1 және l 2 ұзындықтарын табыңдар.

29 слайд

#30 слайд
Математикалық маятниктің h= 3,2 км биіктіктегі тербеліс периоды , жер бетіндегі тербеліс периодына тең болу үшін ұзындығын қалай өзгерту керек.Математикалық маятниктің h= 3,2 км биіктіктегі тербеліс периоды , жер бетіндегі тербеліс периодына тең болу үшін ұзындығын қалай өзгерту керек.

30 слайд

#31 слайд
Амплитудасы 8 см –ге тең , 1 мин уақыт ішінде 60 тербеліс жасайтын гармоникалық тербелістің теңдеуін жазыңдар?Амплитудасы 8 см –ге тең , 1 мин уақыт ішінде 60 тербеліс жасайтын гармоникалық тербелістің теңдеуін жазыңдар?

31 слайд

#32 слайд
Физикалық диктант 1) Дененің бірдей уақыт аралығында дәлме-дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалысын ----------- айтады 2. Герц --------------- өлшем бірлігі. 3.Толық бір тербеліске кеткен уақыт ------ деп аталады. 4. = --------- формуласы. 5.Ығысуды ------ әрпімен белгілейді

32 слайд

#33 слайд
Физикалық диктант 1) Дененің бірдей уақыт аралығында дәлме-дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалысын тербеліс деп атайды. 2. Герц тербеліс жиілігінің өлшем бірлігі. 3.Толық бір тербеліске кеткен уақыт тербеліс периоды деп аталады. 4. = тербеліс жиілігінің формуласы. 5.Ығысуды х әрпімен белгілейді

33 слайд