мектепте тригонометрияны оқытудағы математика тарихының элементтері
мектепте тригонометрияны оқытудағы математика тарихының элементтері

#1 слайд
«Тригонометрия» сөзі
алғаш рет 1505 жылы
неміс теологы және
математигі Питискус
еңбегінде кездеседі. Бұл
сөз грек тілінен алынған
және «үшбұрышты өлшеу
туралы ғылым» деп
аударылады.
1 слайд
«Тригонометрия» сөзі алғаш рет 1505 жылы неміс теологы және математигі Питискус еңбегінде кездеседі. Бұл сөз грек тілінен алынған және «үшбұрышты өлшеу туралы ғылым» деп аударылады.
#2 слайд
Синус ұғымының ұзақ тарихы
бар. Үшбұрыштың кесінділерінің
және шеңбердің әр түрлі
қатыстары (тригонометриялық
функциялар) туралы мәлімет
б.э.д. III ғасырлардағы Ежелгі
Грецияның ұлы математиктері -
Евклид, Архимед, Апполоний
Пергский еңбектерінде кездесті.
2 слайд
Синус ұғымының ұзақ тарихы бар. Үшбұрыштың кесінділерінің және шеңбердің әр түрлі қатыстары (тригонометриялық функциялар) туралы мәлімет б.э.д. III ғасырлардағы Ежелгі Грецияның ұлы математиктері - Евклид, Архимед, Апполоний Пергский еңбектерінде кездесті.
#3 слайд
IV-V ғасырларда-ақ ұлы үнді ғалымы
Ариабхаттың (476 – 550 шамас.)
астрономия бойынша еңбектерінде
арнайы термин пайда болды. CB
кесіндісін ол ардхаджива (ардха –
жарты, джива – адырна, ол хорданы
еске салады) деп атады. Артынан
анағұрлым қысқаша джива деп
аталды. Араб математиктері IX
ғасырда бұл сөзді арабша джайб
(дөңестік) деген сөзбен алмастырды.
Арабша математикалық мәтіндерді
аударуда XII ғасырда ол латынша
синус (sinus –қатпар, қисықтық) деген
сөзбен алмастырылды.
3 слайд
IV-V ғасырларда-ақ ұлы үнді ғалымы Ариабхаттың (476 – 550 шамас.) астрономия бойынша еңбектерінде арнайы термин пайда болды. CB кесіндісін ол ардхаджива (ардха – жарты, джива – адырна, ол хорданы еске салады) деп атады. Артынан анағұрлым қысқаша джива деп аталды. Араб математиктері IX ғасырда бұл сөзді арабша джайб (дөңестік) деген сөзбен алмастырды. Арабша математикалық мәтіндерді аударуда XII ғасырда ол латынша синус (sinus –қатпар, қисықтық) деген сөзбен алмастырылды.
#4 слайд
4 слайд
#5 слайд
Тангенстер көлеңкенің ұзындығын
анықтау туралы есепті шешумен
байланысты пайда болды. Тангенсті,
сонымен бірге котангенсті XI ғасырда
Араб математигі Абу-л-Вафа енгізді,ол
сонымен бірге тангенстер мен
котангенстерді табуға арналған алғаш
кестелерді құрастырған болатын. Дей
тұрғанмен, бұл ашылулар ұзақ уақыт
бойы еуропа ғалымдарына беймәлім
болды, сондықтан тангенстерді XIV
ғасырда әуелі ағылшын ғалымы
Т.Брадвердин, соңынан неміс математигі
Региомонтан(1467г.) қайта ашқан.
«Тангенс» деген аталуы латынның
«tanger» (жанасу) деген сөзінен шыққан
және тек 1583 жылы ғана пайда болды.
5 слайд
Тангенстер көлеңкенің ұзындығын анықтау туралы есепті шешумен байланысты пайда болды. Тангенсті, сонымен бірге котангенсті XI ғасырда Араб математигі Абу-л-Вафа енгізді,ол сонымен бірге тангенстер мен котангенстерді табуға арналған алғаш кестелерді құрастырған болатын. Дей тұрғанмен, бұл ашылулар ұзақ уақыт бойы еуропа ғалымдарына беймәлім болды, сондықтан тангенстерді XIV ғасырда әуелі ағылшын ғалымы Т.Брадвердин, соңынан неміс математигі Региомонтан(1467г.) қайта ашқан. «Тангенс» деген аталуы латынның «tanger» (жанасу) деген сөзінен шыққан және тек 1583 жылы ғана пайда болды.
#6 слайд
6 слайд
#7 слайд
Тригонометриялық функцияларды
анықтаудың бірнеше тәсілдері бар.
Оларды екі топқа бөлуге болады:
аналитикалық және геометриялық.
1.Аналитикалық тәсілдерге у = sin х
функциясынf (х)=-c*f(х) дифференциалдық
теңдеуінің шешімі ретінде анықтау немесе
sin х = х - х3 /3!+ х5 /5! - … дәрежелік
қатарының қосындысы ретінде анықтау
жатады
2. Геометриялық тәсілдерге
тригонометриялық функцияларды радиус-
вектордың координаталары мен
проекциялары негізінде анықтау, тік
бұрышты үшбұрыштың қабырғаларының
қатыстары арқылы анықтау және сандық
шеңбер көмегімен анықтауды жатқызады.
Мектеп курсында қарапайымдылығы мен
көрнекілігіне қарай геометриялық тәсілдер
арқылы анықтауға жүгінеді.
7 слайд
Тригонометриялық функцияларды анықтаудың бірнеше тәсілдері бар. Оларды екі топқа бөлуге болады: аналитикалық және геометриялық. 1.Аналитикалық тәсілдерге у = sin х функциясынf (х)=-c*f(х) дифференциалдық теңдеуінің шешімі ретінде анықтау немесе sin х = х - х3 /3!+ х5 /5! - … дәрежелік қатарының қосындысы ретінде анықтау жатады 2. Геометриялық тәсілдерге тригонометриялық функцияларды радиус- вектордың координаталары мен проекциялары негізінде анықтау, тік бұрышты үшбұрыштың қабырғаларының қатыстары арқылы анықтау және сандық шеңбер көмегімен анықтауды жатқызады. Мектеп курсында қарапайымдылығы мен көрнекілігіне қарай геометриялық тәсілдер арқылы анықтауға жүгінеді.
#8 слайд
БҰРЫШТЫҢ СИНУСЫ,
КОСИНУСЫ ЖӘНЕ ТАНГЕНСІН
АНЫҚТАУ
Бірлік шеңбердің бастапқы нүктесінен х бұрышына
бұрғаннан алынған А нүктесінің ординатасы х санының синусы,
А нүктесінің абсциссасы х санының косинусы деп аталады.
Х санының синусының оның косинусына
қатынасы х санының тангенсі деп, ал х
санының косинусының оның синусына
қатынасы х санының котангенсі деп
аталады.
у=sin x, у=cosx, у=tgx и у= ctg x функциялары
Тригонометриялық функциялар деп аталады.
8 слайд
БҰРЫШТЫҢ СИНУСЫ, КОСИНУСЫ ЖӘНЕ ТАНГЕНСІН АНЫҚТАУ Бірлік шеңбердің бастапқы нүктесінен х бұрышына бұрғаннан алынған А нүктесінің ординатасы х санының синусы, А нүктесінің абсциссасы х санының косинусы деп аталады. Х санының синусының оның косинусына қатынасы х санының тангенсі деп, ал х санының косинусының оның синусына қатынасы х санының котангенсі деп аталады. у=sin x, у=cosx, у=tgx и у= ctg x функциялары Тригонометриялық функциялар деп аталады.
#9 слайд
ЯҒНИ
X
Y
-2 -1 1 2
-2
-1
1
2
0
х
у
sinα=y
cosα=x
tgα=у/х
М(х;у)
sin
cos
y
x
ctg
cos
sin
tgα
9 слайд
ЯҒНИ X Y -2 -1 1 2 -2 -1 1 2 0 х у sinα=y cosα=x tgα=у/х М(х;у) sin cos y x ctg cos sin tgα
#10 слайд
А
С В
AB
AC
Acos
AC
BC
tgA
AB
BC
Bcos
BC
AC
tgB
AB
BC
Asin
AB
AC
Bsin
Тік бұрышты үшбұрыштың
қабырғалары мен
бұрыштары арасындағы
қатыстар
Бұл қатыстар тік бұрышты
үшбұрышта екі элементі бойынша
қалған элементтерін табуға
мүмкіндік береді.
10 слайд
А С В AB AC Acos AC BC tgA AB BC Bcos BC AC tgB AB BC Asin AB AC Bsin Тік бұрышты үшбұрыштың қабырғалары мен бұрыштары арасындағы қатыстар Бұл қатыстар тік бұрышты үшбұрышта екі элементі бойынша қалған элементтерін табуға мүмкіндік береді.
#11 слайд
0
x
y
+
0
0; 0
0
90;
2
0
180;
03
270;
2
0
360; 2
ГРАДУСТАР МЕН РАДИАНДАР
-
11 слайд
0 x y + 0 0; 0 0 90; 2 0 180; 03 270; 2 0 360; 2 ГРАДУСТАР МЕН РАДИАНДАР -
#12 слайд
30º 60º45º
αsin
α
α
α
α
cos
tg
ctg
1 2 32 3
2
1
2
2
2
3
2
1
2
2
2
3
3
3
3
1
1
3
3
3
1
1
3
3
30
0
, 45
0
, 60
0
бұрыштары үшін мәндер
кестесі
12 слайд
30º 60º45º αsin α α α α cos tg ctg 1 2 32 3 2 1 2 2 2 3 2 1 2 2 2 3 3 3 3 1 1 3 3 3 1 1 3 3 30 0 , 45 0 , 60 0 бұрыштары үшін мәндер кестесі
#13 слайд
ТРИГОНОМЕТРИЯЛЫҚ
ФУНКЦИЯЛАР ТАҢБАЛАРЫ.
III
III IV
sin α > 0
cos α > 0
sin α > 0
cos α < 0
sin α < 0
cos α < 0
sin α < 0
cos α > 0
tg α < 0
tg α > 0
tg α > 0
tg α < 0
13 слайд
ТРИГОНОМЕТРИЯЛЫҚ ФУНКЦИЯЛАР ТАҢБАЛАРЫ. III III IV sin α > 0 cos α > 0 sin α > 0 cos α < 0 sin α < 0 cos α < 0 sin α < 0 cos α > 0 tg α < 0 tg α > 0 tg α > 0 tg α < 0
#14 слайд
ТРИГОНОМЕТРИЯЛЫҚ
ТЕҢБЕ-ТЕҢДІКТЕР
2
2
sin
1
1ctg
sin
cos
ctg1ctgtg
cos
sin
tg
1
2
tg
2
cos
1
1sincos
22
14 слайд
ТРИГОНОМЕТРИЯЛЫҚ ТЕҢБЕ-ТЕҢДІКТЕР 2 2 sin 1 1ctg sin cos ctg1ctgtg cos sin tg 1 2 tg 2 cos 1 1sincos 22
шағым қалдыра аласыз













