#1 слайд
Ми-эволюция мұраты. Дайындаған:Сапидоллаева Гүлнұр. Пәні:Биология. Пән мұғалімі:Мұрынова Ақмарал Исақызы.

1 слайд

#2 слайд
Ми-эволюция мұраты. Ми бассүйегінде орналасқан.Бұл ОЖЖ-нің екінші әрі маңызды бөлімі.Мида сұр зат сыртында,ал ақ зат ішінде орналасады.Сұр зат алдыңғы миды түзеді.Алдыңғы ми сүтқоректілерде жақсы дамыған-онда үлкен ми сыңарының қыртыстары қалыптасады.Алдыңғы ми шеміршекті балықтарда алғаш рет оң және сол жақ сыңарларға бөлінген.Қыртыстың әрбір нейроны басқа жасушалармен 1000-нан 10000-ға дейін байланыс түзетіні анықталған.Адам миының қазіргі қызметіне ешбір компьютер теңесе алмаған.

2 слайд

#3 слайд
Сіз білесіз бе? ОСЫ КЕЗГЕ ДЕЙІН ҒАЛЫМДАР АДАМНЫҢ МИЫ ӨМІР БОЙЫ ӨЗГЕРМЕЙДІ,ЖҮЙКЕ ЖАСУШАЛАРЫ ҚАЛПЫНА КЕЛМЕЙДІ ДЕП КЕЛДІ.УАҚЫТ ӨТЕ КЕЛЕ ОЛАРДЫҢ ҚАТЕЛЕСКЕНІ АНЫҚТАЛДЫ.МИ НЕЙРОПЛАСТИКАЛЫҚ ДЕП АТАЛАТЫН ҚАСИЕТІНІҢ АРҚАСЫНДА КЕЗ КЕЛГЕН ӨЗГЕРІСКЕ ДАЙЫН ЕКЕН.ОЛАЙ БОЛМАСА АДАМ ҚАЙҒЫҒА ТӨТЕП БЕРІП ,АПАТТАН СОҢ ҚАЛПЫНА КЕЛЕ АЛМАС ЕДІ НЕМЕСЕ ВЕЛОСИПЕД ТЕБУДІ ҮЙРЕНБЕС ЕДІ.

3 слайд

#4 слайд
Жасушадан-жасушаға Ең алдымен мидың құрылысын зерттеп алайық.Ми – таңғаларлық субстанция,денеміз бен ақыл-ойымызды басқару орталығы.Ми нейрондар және глиалды жасушалар деп аталатын кішкентай жүйке жасушаларынан құралады.Әр нейронда 10000-ға дейін синапстар бар,сол арқылы басқа нейрондармен байланыс жасайды.Өзара байланысқан нейрондар тұтас желі құрайды.Бұл топтар нейрон желілері немесе нейрожелі деп аталады.Әр нейрожелі-адамның ойы,естелігі,дағдысы,ақпараттар блогы.Мида 170милиардқа жуық жасуша бар.Әр нейрон өз “туысымен” 10000-ға дейін синапс орнатады,сол себепті бір-бірімен байланысады.Егер осының бәрін есептесек,миымызда 500трилионнан астам байланыс бар екенін біле аламыз.

4 слайд

#5 слайд
Үш тілдегі биологиялық терминдер Қазақ тіліОрыс тілі Ағылшын тілі ми мозг The brain нейрон нейрон neiron аксон аксон akson дендрит дендрит dendrit синапс синапс sinaps жасуша клетка cell жүйке нерв nervous

5 слайд

#6 слайд
Көп білгің келсе.... Мидың созылымдылығы неге байланысты,қалайша ол қалаған затты жасауға болатын ермексаз тәрізді икемді болады?Алғаш рет бұл терминді жүз жылдан астам уақыт бұрын америкалық философ Джеймс Уильям қолданысқа енгізді.Бірақ ол кезде ғылыми тұрғыда негіздеу мүмкін болмады,солай 50 жыл бойы ешкім есіне алмады,тек 1930- 1940поляк нейрофизиологы Ежи Конорский қайта зерттей бастады.Ол нейрон байланыстарының икемділігі арқасында адамның түрлі жағдайда бейімделе алатыны туралы айтты,ғалымдар ойлағандай бұл үрдістің балалық кезде ғана емес ,адамның бүкіл өмірінде орындалатыны туралы анықтады.

6 слайд

#7 слайд
Көп іздендім,көп таптым! Нейропластикалыққа мысал ретінде мына оқиғаны баяндап берейін.2007жылы 44жасар француз аяғының әлсірей бастағанын байқады.Жалпы жағдайы жаман емес,бірақ әлсіздігі ұлғая берді,содан ол дәрігерге қаралды.Ол неврологқа барды.Невролог МРТ тағайындайды,сол кезде оның...10%ғана миы бар екені анықталды.Бассүйектің қалған бөлігіне сұйықтық толған екен.Ол адамның IQ деңгейі төмен болса да,нормадан тым аз емес,75бал боп шығады.30жыл бойы бассүйек ішіне сұйықтық толғандықтан ми ақырындап бұзылған екен.Оны сәби кезінде байқаған дәрігерлер сұйықтықты сыртқа шығаратын арнайы түтік қойған.Бірақ 14жасында оны алып тастайды.Сол кезден бастап адамның тіндері біртіндеп жойылса керек,тек жұқа сыртқы қабаты ғана аман қалған.Осы оқиғадан соң бельгиялық когнитивтік психолог Аксель Клирманс “радикалды пластикалық тезисі” деп аталатын теорияны ұсынады.Ғалым пікірінше,”сана-сезім орталығы” мидың кез-келген бөлігінде орналасуы мүмкін.,себебі ол өте икемді.Біз сана-сезіммен дүниеге келмейміз,ол білім алу арқылы қалыптасады,ал адам өмір бойы оқып үйренеді.

7 слайд

#8 слайд
Еңбегі сінген ғалымдар •Джеймс Уильям-америкалық философ.Ол бұрын ересек адамның миы өзгермейтін құрылым деген қағиданы жоққа шығарды. •Ежи Конорский-поляк физиологы.Ол бүкіл өмірін “мидың қалай жұмыс істейтінін зерттеуге” арнады. •Аксель Клирманс-когнитивтік психолог. ұсынады.Ғалым пікірінше,”сана-сезім орталығы” мидың кез-келген бөлігінде орналасуы мүмкін.,себебі ол өте икемді.

8 слайд

#9 слайд
Жас кезеңіне байланысты,танымдық қабілеттің ең жоғары көрсеткіштері 14-19жас-Ақпаратты өңдеу жылдамдығы. 20-24жас-Оқу мен есімдерді есте сақтау. 25-35жас-Аз мерзімді жад. 30-34жас-Бет әлпеттерді айырып тану. 45-55жас-Сезімді аңғару қабілеті. 65жас және одан әрі-”Кристалданған интеллект”

9 слайд

#10 слайд

10 слайд

#11 слайд
Адам миының бейнесі

11 слайд

#12 слайд
Өте қызық сұраққа өз ойымды білдірсем... Келешекте жануар,өсімдік және автомобильде сана болуы мүмкін бе? Менің ойымша бұл мүмкін емес нәрсе.Тек ғылым дамыған бұл заманда жануарларға жасанды жолмен адамша сөлей алатын қондырғылар ойлап табуы әбден мүмкін.Ал саналы өсімдік немесе жануар,автомобиль деген сөз ешбір жанның ойына келмейтін нәрсе.Сонымен қортындылай келе,адамнан басқа тірі ағзаларда сана- сезім болмайды деген пікір білдіремін.Дәлел ретінде адам миының сана-сезіміне қазірге дейін ешбір заманауи компьютер теңесе алған жоқ деген пікірді айта аламын.Себебі жер бетінде адам ғана білім алып,көңіл- күйіне байланысты сезім білдіріп,ойлай алады және ғылымның барлығын ойлап тапқан саналы адам.

12 слайд

#13 слайд
Үлкен ми сыңарларының бөлімдері •Маңдай бөлімі өте күрделі құрылымды.Ол адамның жоғары жүйке қызметіне жауапты.Онда ойлау,мінез-құлық,зейін,қиялдау орталықтары орналасқан. •Төбе бөлігі-тері- бұлшық ет сезімталдығына жауап береді.Осы жерге тері рецепторларынан ақпарат түседі. •Шүйде бөлігі-көру орталықтары орналасқан орын. •Самай бөлігі-есту орталықтары.

13 слайд

#14 слайд
Мидың сыртқы құрылысы Маңдай бөлігі Төбе бөлігі Шүйде бөлігі Сопақша ми Мишық Самай бөлігі

14 слайд

#15 слайд

15 слайд