Моногибридті будандастыру

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Сабақтың тақырыбы: Моногибридті будандастыру Оқу мақсаттары:  Негізгі генетикалық түсініктерді, символдарды және терминологияны білу  Моногибридті будандастыру кезінде белгілердің тұқым қуалауын болжайтын генетикалық сызба жасау

1 слайд

2 слайд
Грегор Иоганн Мендель   22 .07.1822 – 06.01.1884Чех жаратылыс танушысы белгілі табиғат зерттеуші, тұқым қуалау заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым, генетиканың негізін салушы.

2 слайд

3 слайд
Терминдер Анықтама Генетика Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік құбылыстарын зерттейтін биология ғылымы. Ген Ағзаның белгілері мен қасиеттеріне жауап беретін, ДНК молекуласының белгілі бір бөлігі. Геном Бір түрге жататын ағзалардың гаплоидтық жиынтығында орналасқан гендердің жиынтығы. Генотип Ата - енелерінен келген тұқым қуалайтын белгілердің жиынтығы Аллель Гомологтық хромосомалардың гомологиялық үлескісінде орналасқан геннің әртүрлі күйі. Мысалы, А - геннің доминантты күйі, a - сол геннің рецессивті күйі. Гомозигота Гомологтық хромосомалардың дәл сол локусында екі бірдей аллельдері бар, ата - енелерінен басым немесе басыңқы аллельдік гендер алған ағзалар. Гетерозигота Гомологты хромосомаларында қандай да бір геннің әртүрлі аллельдері бар ағзалар.

3 слайд

4 слайд
Термин Анықтама Аллеломорф Гомологтық хромосомалардың гомологиялық аймақтарында орналасқан гендердің жұп аллельдерінің бірі . Фенотип Морфологиялық, физиологиялық тағы сол сияқты әдістермен зерттеуге болатын организмнің сыртқы және ішкі белгілерінің барлық жиынтығы. Моногибридті будандастыру Бір-бірінен бір жұп белгілері бойынша ажыратылатын дараларды будандастыру. Біркелкілік заңы Гомозиготалы дараларды бір бірімен будандастырғанда бірінші ұрпақта фенотипі және генотипі бойынша біркелкі буданды ұрпақ алынады. Гаметалар тазалық ережесі Рецессивті бастамалар гетерозиготалы организмде жоғалмайды, өзгеріске ұшырамайды және көбею кезінде дәл сондай рецессивті бастамалармен кездескен кезде, яғни келесі ұрпақтарда қайтадан көріне алады

4 слайд

5 слайд
Будандастыру дегенiмiз - әрт ү рлi ата-анадан алынған екi жыныс жасушарының (гаметалардың) қосылу үрдісі. Бір-бірінен бір жұп белгілері бойынша айырмашылығы бар дарақтарды моногибридті будандастыру деп атаймыз .

5 слайд

6 слайд

6 слайд

7 слайд
♀ Аналық ♂ Аталық Р Ата – ана белгісі × Будандасу белгісі Ғ, F 1 , F 2 Бірінші, екінші ұрпақ гибридтері А , В , С Доминантты белгіні кодтайтын белгі а, в, с Рецессивті белгіні кодтайтын белгі АА, ВВ, СС Доминантты белгі бойынша гомозиготалы генотип а а, в в, с с Рецессивті белгі бойынша гомозиготалы генотип А а, В в, Гетерозиготалы дарақтардың бір белгі бойынша генотиптері Генетикалық шартты белгілер

7 слайд

8 слайд
Моногибридті будандастыру (Мендельдің бірінші заңы) ×♀ ♂ гамета А А а а F 1 А , А а , а А а А а А а А аР Фенотип: СарыГенотип: гетерозиготалы

8 слайд

9 слайд
А – Сары тұқым а – Жасыл тұқым сары тұқым а, аР: АА аа Сары тұқым Жасыл тұқым G : А, А F 1 : А а , А а , А а , А а , сары тұқым сары тұқым сары тұқым Гибридтердің бірінші ұрпағының біркелкілігі. Ұрпақтар фенотипі: сары генотипі: гетереозиготалар

9 слайд

10 слайд
Белгілердің ажырау заңы (Мендельдің екінші заңы) ×♀ ♂ гамета А а А а F 2 А , а А , а А А А а А а а аР Фенотип 3(сары) : 1(жасыл) Генотип 1(АА) : 2(Аа) : 1(аа)

10 слайд

11 слайд
аА а♀ ♂ АА аа А a× Сары тұқым Жасыл тұқымР: G : F 1 : Сары тұқым F 2 : Өздігінен ұрықтану А Аа АА а а АА аа А a А a♀ ♂ G : Фенотип бойынша ажырау: 3:1 Генотипі бойынша : 1(АА) : 2(Аа):1(аа) Айқас тозаңдану

11 слайд

12 слайд
Моногибридті будандастырудың цитологиялық негіздері :

12 слайд

13 слайд
Моногибридтік шағылыстыруға генетикалық есептер шығару әдісі Есептерді шығару барысында мынадай мәселелерді ескеру қажет .  Есептің шартын мұқият оқып шығып, тұқым қуалайтын белгілерді аныктау.  Осы белгілерді бакылайтын гендердің аллельдерін белгілеу.  Есептің шартында көрсетілген ата- ананың және ұрпақтын генотипін біліп, оны генетикалық формуламен немесе хромосомалық үлгімен көрсету.

13 слайд

14 слайд
 Будандастыру кезінде түзілген гаметаларды белгілеп, ұрықтану нәтижесінде пайда болатын зиготалардың барлық типтерін көрсету;  Пеннет торын сызып,оған жұмыртқа жасушаларының типтерін сол жағындағы тік бағытқа, сперматозоидтердің типтерін жоғарыдағы қөлденең бағытқа жазады;  Пеннет торын толтырғанда ұрпак дараларының генотипін жазып, ондағы әртүрлі фенотиптер мен генотиптердің сандық қатынасын көрсету қажет

14 слайд

15 слайд

15 слайд

16 слайд

16 слайд

17 слайд
Гаметалар тазалығы ережесі.  Г.Мендель хромосомалық теория қалыптаспай тұрып-ақ, мейоздық бөлінудің механизмі мен гендердің әрекеттері туралы күні бұрын дұрыс болжам жасап, гамета тазалығы туралы ережесін ұсынды .  Оның мәні — ағзаның кез келген белгі-қасиетінің дамуын тұқым қуалау белгісі, яғни ген анықтайды.  Гамета түзілгенде оған тек бір ғана доминантты А гені немесе рецессивті а гені беріледі.  Бұл жағдайда будан ағзаның гаметасында аллельді (жұп) гендер бір-бірімен араласып кетпей, таза күйінде сақталады яғни гамета тазалығы .

17 слайд

18 слайд
Толымсыз доминанттылық ×♀ ♂ гаметы А а А а F 2 А , а А , а А А А а А а а аР Фенотип 1 : 2 : 1Генотип 1 : 2 : 1

18 слайд

19 слайд
Қазақша Орысша Ағылшынша Генетика Генетика genetics Ген Ген gene Генотип генотип genotype фенотип фенотип phenotype Будандастыру скрещивание crossing Тұқымқуалауш ылық наследственност ь heredity

19 слайд

20 слайд
моногибридті моногибридное monohybrid дигибридті дигибридное digibrid ұрпақ наследник heir доминантты доминантный dominant аллельді аллельный allelic гомозиготалы гомозиготный homozygous гетерозиготалы гетерозиготный heterozygous толық доминанттылық полная доминантность complete dominance толымсыз доминанттылық неполная доминантность incomplete dominance

20 слайд

21 слайд
Үй тапсырмасы Қызыл және ақ түсті екі намазшамгүл өсімдігін будандастырғанда гүлдері қызғылт түсті намазшамгүл өсімдігі пайда болды. Есептің шешу сызбанұсқасын құрып, ата-аналардың генотиптерін,бірінші ұрпақтың гибридтерін және белгінің тұқым қуалау типін анықтаңыз.

21 слайд

22 слайд
Қолданылған әдебиеттер: 1 . Д.Тейлор, Н.Грин, У. Стаут Биология том 1 Изд. «Мир»,2008 2 . Н.Г.Асанов 10 сынып Биология Алматы Атамура  2010 275 - 285 беттер § 34 3. Т.Касымбаева Жалпы биология, Алматы.- Мектеп, 2010 бет 159 - 163 § 37 4. А.В.Теремов Биология, Москва.- Мнемозина, 2010, бет 260 - 274 § 49 5. Е. Н.Ярошевич. Биология весь школьный курс в таблицах, 343 - 347 беттер 6 . С.Ж.Стамбеков. Генетика 2-басылым Новосибирск, 2002

22 слайд