#1 слайд
Үйге тапсырма: •Үй тапсырмасы: 1.Гетероциклді қосылыстар дегеніміз не? 2.Азотты гетероциклді қосылыстарға мысал келтіріңіздер. 3.Пиримидиннің оттекті туындыларын ата. 4.Құрамына пуринді негіздер кіретін қосылыстарға мысалдар келтіріңдер.

1 слайд

#2 слайд
Атауын тап!

2 слайд

#3 слайд
Сабақтың тақырыбы: Нәруыз құрылысы. Нәруыздардың организмдегі өзгерісі, физикалық қасиеттері, құрылымы.

3 слайд

#4 слайд
Сабақтың мақсаты: Нәруыз құрылысы, құрамы, организмдегі маңыздылығы, физикалық қасиеттері,белоктардың біріншілік, екіншілік, үшіншілік құрылымы мен таныстыру

4 слайд

#5 слайд
Топтық тапсырма 1 топ: нәруыздың құрамы, жіктелуі 2 топ: нәруыздың денатурациясы 3 топ: нәруыздардың құрылысы 4 топ: нәруыздардың биологиялық маңыздылығы

5 слайд

#6 слайд
“Екі дұрыс, бір бұрыс” әдісі І топ тапсырмалары: 1.а) Нәруыз β-аминқышқылдарының қалдықтарынан құралған күрделі молекулалық биополимер ә)Организмдегі катализдік қызметті ферметтер атқарады б)Нәруыз құрамында 20-25% оттегі болады 2.а) Нәруыздың екінші реттік құрылымы сутектік байланыс арқылы түзіледі ә) Жұмыртқа құрамындағы нәруыздың молекуляр массасы 150000 шамасында болады. б) Аланин α-аминқышқылдарының қатарына кіреді

6 слайд

#7 слайд
ІІ топ тапсырмалары: 1.а)Миозин нәруызы әр түрлі заттарды тасымалдайды ә) Нәруыздың құрамында 6-7 % сутек атомы болады б) Нәруыздар гидролизденгенде α-аминқышқылдарының қоспасы түзіледі 2.а) Пептидтік байланыстар (-CO-NH-) амид байланыстар деп те аталады ә)Аминқышқылдары амин және карбоксил функцияналды топтардан құралған күрделі заттар б) Нәруыздар атқаратын қызметіне қарай шар тәрізді және жіп тәрізді болып жіктеледі

7 слайд

#8 слайд
ІІІ топ тапсырмалары: 1.а)Нәруыздар күрделілік дәрежесіне қарай қарапайым және күрделі нәруыздар болып жіктеледі ә) Жасушаның құрылыс материалын коллоген, қабықша, мембраналық нәруыздар құрайды б) Адам тәулігіне шамамен 150г нәруыз қабылдауы керек 2.а) Нәруыздың құрамында азот 15-19 % құрайды ә)Аминқышқылдар құрамындағы карбоксил тобына байланысты негіздік қасиетті көрсетеді б) Барлық нәруыздар 20-дан астам әр түрлі α- аминқышқылдарынан құралған

8 слайд

#9 слайд
ІV топ тапсырмалары: 1.а)Нәруыздардың көмірсулар мен майлардан айырмашылығы- аминқышқылдары организмге қор болып жиналмайды ә) Нәруыздардың кеңістік құрылымында қайтымсыз бұзылуы ренатурация деп аталады б) Қарапайым нәруыздар тек қана аминқышқылдары қалдықтарынан тұрады 2.а)Нәруыз молекуласы екі немесе одан да көп полипептидтік тізбектен құралуы нәруыздың екінші реттік құрылымы деп аталады ә) 1г нәруыз ыдырағанда 17,6 кДж энергия бөлінеді б) Аминқышқылдары құрамындағы амин және карбоксил тобының болуына байланысты әрі негіздік әрі қышқылдық қасиетті көрсетеді

9 слайд

#10 слайд
Есептер шығару: І топ : Құрамында 15,7% азоты бар аминқышқылының молекулалық массасын анықтаңыздар. ІІ топ: 250 г пиримидиннің зат мөлшері. ІІІ топ: 12 г глицин мен 0,2 моль этил спирті әрекеттескенде түзілетін судың массасын есептең. ІV топ: 1 г белок ыдырағанда 17,6 кДж энергия бөлінсе, ересек адам тәулігіне 90 г белок қабылдаса қанша энергия түзілетінін есептеңдер ?

10 слайд

#11 слайд
Нәруыз Нәруыз-α-аминқышқылдарының қалдығынан құралған құрылысы күрделі жоғары молекулалы биополимерлер. R-CHNH2-COOH Белоктарды протеиндер деп те атайды (грек. “протос”-алғашқы, маңызды деген мағынаны білдіреді). Белок туралы алғашқы мәліметтер ХVIII ғасырдан белгілі. 1745-жылы италиялық ғалым Беккори бидай ұнынан лейковина деген ақуызды бөліп шығарған. 19 ғасырдың 30-жылдарында ет, жұмыртқа, сүт өсімдік тұқымдарында ақуыздық заттар бар екені анықталды. Ғалымдардың содан бергі зерттеулері нәтижесінде барлық тірі организмдер жасушасында болатын протоплазма, негізінен, ақуыздан құралатыны анықталған.

11 слайд

#12 слайд
20-24 % 15-19% 6-7% 50-55% 0,3-2,5%

12 слайд

#13 слайд
Нәруыздардың биологиялық қасиеттері: 1)Серпімділік (Коллаген , қабықша, мембраналық белоктар) 2)Тасымалдаушы (Гемоглобин ) 3)Қорғағыштық ( Қан сарысуының гаммоглобулині) 4)Энергетикалық қуат көзі ( 1 г белок ыдырағанда, 17,6 кДж энергия бөлінеді) 5)Катализдік (Ферменттер) 6)Жиырғыштық (Миозин бұлшық ет белогі) 7)Реттегіштік (Гормондар, инсулин)

13 слайд

#14 слайд
Белок молекуласы құрылымы: Бірінші реттік Екінші реттік Үшінші реттік Төртінші реттік

14 слайд

#15 слайд

15 слайд

#16 слайд
Белок молекуласының бірінші құрылымы: Полипептидтік тізбектегі аминқышқылдары қалдықтарыны қатаң тәртіппен бірінен кейін бірінің орналасады

16 слайд

#17 слайд
Белок молекуласының үшінші реттік құрылымы: Үшінші реттік құрылымның түзілуіне дисульфидті байланыстар үлкен үлес қосады. Олар пептидті тізбектің әртүрлі бөліктерін байланыстырып, өзіне тән ілмекті құрайды. Бұл кезде құрамында S атомы бар аминқышқылы-цистейннің радикалдарының арасында байланыс түзіледі. Бұл әлсіз байланыс, бірақ молекулалардың тағы да бүктеліп шумақталуының нәтижесінде беріктігі арта түседі.

17 слайд

#18 слайд
Белоктің жіктелуі Күрделілік дәрежесіне Молекула пішініне Еру қабілетіне Қызметіне қарай Қарапайым Күрделі Шар тәрізді Жіп тәрізді Суда еритіндерТұз еритіндісін де Қышқыл, сілті ерітіндісінде Қорға жиналатын Тірек қызметіне жұмсалады

18 слайд

#19 слайд
Кері байланыс: “3:2:1” әдісі 3. Сабақта есінде қалған үш ұғым 2.Сабақтағы сен үшін қызықты екі жағдай 1.Жаңа сабақ бойынша бір сұрақ

19 слайд

#20 слайд
Назарларыңызға рахмет!

20 слайд