#1 слайд
ШИЗОФРЕНИЯ Оқытушы: Шынтаева Н.Д. «Семей» медициналық колледжі» мекемесі

1 слайд

#2 слайд
Шизофрения дегеніміз - жастық шақта пайда болатын созылмалы психикалық эндогенді прогредиентті, этиологиясы жағынан айқындалмаған ауру. Шизофрения кез-келген жас кезеңінде басталуы мүмкін, дегенмен шизофренияның дамуына аса тән жас кезеңі 20-25 жас.Әйелдерде ауру жедел өтеді,ал ер адамдарда әйелдерге қарағанда ауру ерте басталады. Шизофрения Шизофренияны оқып танығанда Э.Крепелиннің жұмыстарын ескеру қажет. Ол бойынша dementia praecox (ерте кемақылдық) ұғымына біріктірілген бірнеше психоздар. Жастық шақта себепсіз басталатын, прогредиетті ағымды және тұлғаның терең дефектілеріне (гебефрения, кататония) әкелетін және созылмалы сандырақты психозғаәкелетін ауру деп есептеді.

2 слайд

#3 слайд
Шизофренияның этиологиясы  1. Генетикалық факторлар  Шизофренияның пайда болуында генетикалық бейімділік маңызды рөл атқарады. Егер отбасы мүшелерінде шизофрения болса, онда аурудың дамуы ықтималдығы жоғарылайды. Қосарланған егіздердің зерттеулеріне сәйкес, егер бір егіз шизофрениямен ауыратын болса, екінші егізде осы аурудың дамуы 50%-ға дейін жоғарылайды. Бұл генетикалық бейімділіктің бар екендігін көрсетеді, бірақ аурудың дамуында тек гендер емес, сыртқы факторлар да әсер етеді.  2. Биохимиялық факторлар  Дофаминдік гипотеза: Шизофренияның белгілері мидың дофамин деңгейінің артуына байланысты.  Глутаматтық гипотеза: NMDA-рецепторларының қызметінің бұзылуы.  Серотонин және гамма-аминомай қышқылының деңгейлерінің өзгеруі.

3 слайд

#4 слайд
 3. Экологиялық факторлар  Шизофренияның дамуында экологиялық факторлар да маңызды рөл атқарады. Бұл факторларға мыналар жатады: •Жүктілік кезіндегі инфекциялар мен басқа да зиянды әсерлер (мысалы, тұмау вирусы); •өмір кезеңіндегі стресстер, әсіресе балалық шақтағы жарақаттар, зорлық-зомбылық, немесе отбасыдағы дисфункция; •Қиын әлеуметтік жағдайлар (мысалы, әлеуметтік оқшаулану, жұмыссыздық, кедейлік).  4. Психосоциальды факторлар  Шизофренияның дамуында психосоциальды факторлар да рөл атқара алады. Бұл факторларға адамның өміріндегі үлкен стресстер мен қиындықтар, сондай-ақ оның әлеуметтік қолдауының болмауы әсер етуі мүмкін. Стресстік жағдайлар мен психологиялық жарақаттар аурудың пайда болуын қоздыруы немесе оның ағымын нашарлатуы мүмкін.  5. Психоактивті заттар

4 слайд

#5 слайд
Патогенезі  1.Мидың құрылымдық өзгерістері • Мидың сұр затының көлемінің азаюы.• Лимбиялық жүйе, гиппокамп және фронтальды қыртыстың зақымдануы.2.Нейрохимиялық бұзылыстар • Дофаминергиялық жүйенің гиперактивтілігі (әсіресе мезолимбиялық аймақта). • Глутаматергиялық жүйенің гипоактивтілігі. 3.Иммунологиялық бұзылыстар• Пренаталдық кезеңдегі инфекциялар иммундық жүйенің бұзылыстарына әкелуі мүмкін. • Цитокиндер деңгейінің жоғарылауы жүйке жүйесіне әсер етеді.

5 слайд

#6 слайд
Шизофрения классификациясы: F20.0 Параноидты шизофрения F20.1 Гебефренды шизофрения F20.2 Кататониялық шизофрения F20.3 Диффренцирленбеген шизофрения F20.6 Қарапайым шизофрения

6 слайд

#7 слайд
Клиникасы Ойлау бұзылысы: ойдың ағылып- төгілуі, тоқтап қалуы, ойдың параллелдігі.маызсыз ақылдылық, сөйлеу үзілістілігі; Қабылдау бұзылыстары. Есту, тактильді, иіс сезу, көру галлюцинациялары(жалған галлюцинациялар), сандырақтың көптеген түрлері-паранойяльды, параноидты, парафренді. Кандинский-Клерамбо синдромы көрінеді; Қозғалыс-ерік бұзылыстары. Кататониялық синдром, ступор жағдайы, қозу; Сезімдік бұзылыстар: сезімдерін жоғалтып барлығына немқұрайлы қарайды, жақтырмаушылық, ашушаңдық, Тәртіп бұзылыстары: ойламаған қозғалыстар жасайды, сөйлеу мәнері мен мимикасы өзгереді;

7 слайд

#8 слайд
Шизофренияның формалары: Параноидты формасы Гебефрендік формасы Кататоникалық формасы Қарапайым формасы

8 слайд

#9 слайд
Параноидты шизофрения  Шизофрениялардың ішіндегі ең жиі таралған түрі болып табылады. Клиникалық көрінісінде салыстырмалы тұрақтылық,жиі параноидты, сандырақты, көбінесе есту галлюцинацияларымен жүретін , қабылдаудың бұзылыстарымен көрінеді. Сана-сезім, ерік, ойлау бұзылыстары, кататоникалық симптомдар әлсіз көрінеді.  Шизофренияның параноидты түрінде ауру күйінде сандырақ идеялар басым келеді. Көбінесе галлюцинациялардың байқалуымен қоса жүреді. Бір жағдайларда ауру жедел басталып, бас кезінде үзік-үзік және ауытқымалы пікірлер нақты сипатта көрінеді(“бейнелі” сандырақ). Енді бір жағдайларда сандырақ маңайындағылар үшін түсініксіз, ақиқаттан қол үзген елес түрінде жиі білінеді (“дерексіз” сандырақ).

9 слайд

#10 слайд
 Параноидты түрде әртүрлі сандырақ идеялар: қарым-қатынас, ықпал ету, аңду, қызғану, жаңашылдық сандырақтары, ипохондриялық сандырақ, ұлылықтың сандырақ идеялары түрлерінде байқалады. Көбіне сандырақ синдромының орталығы психикалық жаттандылық құбылысын құрайды (Кандинский-Клерамбо синдромы)  Парафрениялық синдром шизофренияның клиникалық көрінісі ретінде өз дамуында бірқатар сатылардан өтеді.

10 слайд

#11 слайд
Гебефренді шизофрения Шизофренияның ең қатерлі формаларының бірі болып табылады. Оның негізгі көрінісі- гебефренді синдром болып табылады. Мінез құлықтың үзік-үзіктігімен қатар келеңсізді гі, сөздің ерекшелігі, сезімнің айқын орнық сыздығы білінеді. Ауру бет-аузын қисайта ды, оның әрекеті ерекше сиықсыздығымен ерекшеленеді, кейде сотқарлық немесе есер лік сипат алғандай болады. Сезімдік әсер шектен тыс орнықсыз және дәлелсіз болған жағдайда құрғақ өнімсіз эйфория басым бо лады. Біршама қолайсыз уақыттан кейін ой лаудың үзік-үзіктілігі айқын байқалатын кемақылдық тез басталады. Ал кейбір жеке леген жайдайларда едәуір терең ремиссия байқалады. Бұл түр 20 жасқа дейінгі жас адамдарда жиі кездеседі

11 слайд

#12 слайд
Кататоникалық шизофрения Бұл қозғалыс бұзылыстарының басым болуымен сипатталады. Кататоникалық ступор науқастардың ыңғайсыз, жасан- ды, шаушау сезімін сезінбей ұзақ уақыт бір қалыпта(позада) тұруымен ерекше- ленеді. Мысалы, ауалы жастықша симтомы, капюшон симптомы,ұрықтық қалыпты сақтайды. Бұл кезде бұлшықет тонусы күрт жоғарыланған. Ол науқас тардың ары қарай бір қалыпты сақтауы- на көмектеседі. Примитивті рефлекстер тежеледі. Науқастарға негативизм және мутизм тән. Кейбіреулеріне кататоникалық қозулар тән. Кататонияның басқа симптомдарына қозғалысты, мимиканы, сөздерді қайталау (эхопраксия, эхомимия,эхолалия)тән.

12 слайд

#13 слайд
Қарапайым шизофрения  Бұл түрі қызығу жоғалуының өрши түсуімен, босаңдықтық, сезімдік немқұрайлылықтың, тұйықтықтың, парасат жағынан өнімісіздіктің өсе түсуімен сипатталады. Бұл жағдайда, әдетте, дыбыс беру түріндегі жұтаң және қарапайым есту галлюцинациясы орын алады.ойлау дәйексіздігі байқалып, уақыт өте келе үзік-үзік түрде неғұрлым анық көрінетіндей күйге жетеді. Бұл түрі үшін аурулық құбылыстардың баяу өсуі тән. Бұл жағдай аурудың беті қайтуы сирек байқалады.

13 слайд

#14 слайд
Шизофрения ағымы. Ағымының типтері  Үздіксіз типті ағымы  Ұстама тәрізді-прогредиентті типті ағымы  Периодты (рекуррентті) типті ағымы

14 слайд

#15 слайд
 Диагнозды психиатр қояды және ол келесі әдістерді қамтиды:  1. Клиникалық бағалау• Симптомдар: Шизофренияның негізгі белгілері анықталады:• Оң симптомдар: Галлюцинациялар, сандырақ ойлар. Теріс симптомдар: Апатия, эмоциялық салқындық, сөйлесудің азаюы. Когнитивті бұзылыстар: Зейіннің төмендеуі, ойлау қабілетінің нашарлауы. • Симптом ұзақтығы: ХАЖ-10 немесе ХАЖ-11 бойынша, симптомдар кем дегенде 6 ай бойы болуы керек.  2. Психиатриялық шкалалар мен тесттер:• PANSS шкаласы (Positive and Negative Syndrome Scale)  • MMPI тесті: Тұлғалық бұзылыстарды анықтау.  • Роршах тесті: Ойлау және қабылдаудың ерекшеліктерін зерттеу.  3. Зертханалық және инструменталдық әдістер: •МРТ және КТ Мидың құрылымдық өзгерістерін (мысалы, сұр зат көлемінің азаюы) анықтау. •ЭЭГ (электроэнцефалография): Ми белсенділігін бағалау. •Биохимиялық тесттер: Нейротрансмиттерлердің (дофамин, серотонин) деңгейін анықтау.

15 слайд

#16 слайд
Шизофренияның ағымдары.  Тез өршитін ағымы.  Аурудың бірінші немесе екінші жылында аурудың жеке басының ыдырауы мен толық еңбекке қабілетсіздік басталады.  Ұстама тәрізді ағымы.  Науқастарда ұстама мен ремиссия алмасып отырады. Ремиссия кезінде тұлғалық өзгерістері сақталған, ұстама кезінде психоздың жедел көріністерімен көрінеді.  Баяу ағымды

16 слайд

#17 слайд
Дифференциалдық диагностика  Жедел симптоматикалық психоздан  Неврозбен  Созылмалы психогениямен  Мидың органикалық зақымдануынан пайда болған аурулар (эпилепсия, ми мерезі)

17 слайд

#18 слайд
Шизофренияда келесі болжамдық критерийлерді тұжырымдауға болады:  Жедел пайда болып, күшті психотиялық симптоматикамен өтетін ауру ұстамасы (жедел кататониялық ступор және қозу, шатасу күйі, жедел түс тәріздес галлюцинациялық- параноидты ұстама) жақсы болжамға ие болады.  Өзгермелі симптоматикалық күй болжамдық жағынан бір сарынды симптоматикамен сипатталатын күйге қарағанда жақсы болады.  Аурудың ұзақтығы

18 слайд

#19 слайд
Емдеу жоспары  Патогенетикалық ем  Медикаментозды емдеу (симптоматикалық ем)  Психотерапия  Еңбек терапиясы  Емдеу мекемесінде,үйде, жұмыс орындарында және басқа жағдайларда режим ұйымдастыру

19 слайд

#20 слайд
Психофармотерапия  Шизофренияны емдеуде бұлардың ішінде нейролептик көп қолданылады. Ал басқалары сирегірек пайданылады.  Аминазин, трифтазин, галоперидол ағзаға жан-жақты әсер етеді. Психиатрлық практикада емдеу тиімділігі бар дәрі ретінде қолданылып, қозуды бәсеңдетеді, психикалық күш түсуді жояды. Сөйтіп, седативті және ұйқы келтіретін әсерге ие болады. Бұл препаратттарды көбінесе сандырақ, галлюцинациялар және қозу процестері басым болған жағдайда қолданылады.

20 слайд

#21 слайд
Симптоматикалық ем  Кататоникалық симптоматика болған жағдайда –дизепам, лоразепам + нейролептиктер қолданылады. Созылмалы шизофрения кезінде ұзақ уақыт ұстап тұрушы ем жүргіземіз. Бұл жағдайда ұзақ әсерлі нейролептиктер –модитен- депо, галоперидол-деканоат (3-4 аптада 1 рет жүргізілетін инъекция) пайдаланылады.

21 слайд

#22 слайд
 Нейролептиктерді жоғары мөлшерде қабылдайтын науқастарда неврологиялық әсерлер-нейролептикалық синдром, дәрілік паркинсонизм дамуы мүмкін. Бұл жағдайлардың алдын алу үшін науқастарға паркинсонға қарсы препараттар(циклодол, акинетон), димедрол, бензодиазепинді транквилизаторлар және ноотроптар қолданылады. Егер депрессия, ипохондрия көріністері, сенестопатиялар болса, антидепрессанттар- амитриптилин, мелипрамин, анафранил, лудиомил тағайындайды.

22 слайд

#23 слайд
Инсулинді терапия  Инсулиндер тудыратын әсер ету механизмінің гипогликемияның күйі күрделі және бірнеше компоненттерді қамтиды. Оның компоненттерінің бірі-дезинтоксикациялық болады. Екінші компонент вегетативті жүйке жүйесіне әсер теді. Үшінші компонент тежелудің дамуы.ол емдік- қорғаныштық мәнге ие болады. Инсулиннің алғашқы әсері талғаулы церебралдық ретте емес, алмасудың әр түрлі орналасқан жалпысоматикалық тұрғыдан қарастыру керек. Психотроптық препараттардың алғашқы әсері церебралдық. Осыдан барып, инсулин мен психотропты дәрілерді комплексті қолдану дұрыс болады.

23 слайд

#24 слайд
Алдын алу шаралары  Медико-генетикалық консультациялар  Дәрілік және әлеуметтік-реабилитациялық әдістер  Ерте анықталған науқастарға дер кезінде көмек көрсету  Ауруханадан шыққан соң алғашқы уақытта ауруға сақтандырғыш және режимде жағдай жасау керек. Біртіндеп жаттығу мен ынталандыру элементтері енгізіледі.  Аурудың еңбекпен шұғылдануын қалауына үлкен мүмкіндік беру керек, бірақ сонымен қатар дәрігердің жетекші ролі жойылмауы керек.

24 слайд