Қара дауылдар

1 слайд
Қара дауылдар

1 слайд

2 слайд

2 слайд

3 слайд
Қара /шаң/ дауыл. •Ауыл шаруашылығына өте қауіпті метеорологиялық құбылыстардың бірі. Олар табиғи және антропогендік факторлардың әсерінен пайда болу мүмкін. Кейде ол белгілі бір аймақтың егіншілік жүйесіне байланысты болады. Көбінесе қара /шаң/ дауылдар дала аймақтарында байқалады.

3 слайд

4 слайд
Шаңды дауылдардың пайда болуы метеорологиялық факторлар кешеніне да байланысты болады. • Әсіресе, желдің жылдамдылығы 10 м/сек жоғары болған кезде және топырақтың беті кеуіп, бытыраңқы болып, танаптарда өсімдіктердің жамылғысы болмаған кезде байқалады. Қазақстанда шаң дауылдардың пайда болу қайталымы әртүрлі. Мысалы, жылына 40 күннен астам байқалатын шаң дауылдары Каспий теңізінің жағасындағы Атырау облысында, Ақтөбе, Қызыл Орда және Қарағанды облысының батыс жартылай шөл дала аудандарында байқалады. Қазақстанның солтүстік облыстарында шаң дауылдары болатын күндері 10 астам, кейде 30 күнге дейін жетеді. Қазіргі кезде шаң дауылдармен күресу үшін А.И. Бараев атындағы АШ ҒӨО –ның топырақ қорғау егіншілігі кең қолданылуда.

4 слайд

5 слайд
Шаңды дауылдың пайда болуы мен дамуының себебi: •қатты жылдамдықты жел, •ауаның үлкен құрғақтығы, •топырақтың беткi қабатының шаңдануы.

5 слайд

6 слайд
Способы борьбы • Для предотвращения и уменьшения эффектов пыльных бурь необходимо анализировать особенности местности — рельеф, микроклимат, направление господствующих ветров, и проводить мероприятия, способствующие уменьшению скорости ветра у поверхности и увеличивающие сцепление частиц почвы. Все способы борьбы против песчаных бурь направлены на то, чтобы предотвратить их появление или уменьшить их силу. А именно: • - Создание лесополос, которые уменьшают скорость ветра. • - Стерня (это когда после уборки урожая оставляют его нижнюю часть). Закрепляет таким образом почву. • - Также для закрепления почвы применяют безотвальную вспашку (такой вид обработки земли, при котором пласты земли не переворачиваются и остатки посевных культур остаются на поверхности). • - Посадка культур таким образом, чтобы они чередовались с полосами многолетних трав. • В целом, пыльные бури очень опасны и могут наносить непоправимый вред людям, но если своевременно принимать меры противодействия, то можно сильно уменьшить этот самый вред или же и вовсе предотвратить его нанесение.

6 слайд

7 слайд
•Жел эрозиясы кезінде топырақтың майда бөлшектері ұшып, «қара дауыл» көтеріледі. Эрозия — топырақтың құралу процесімен қатар жүретін құбылыс. Жел қатты соққан кезде ол топырақтың өсімдік жамылғысы жоқ немесе аз жерлерден майда ұлпаны айдап әкетіп, жел эрозиясын тудырады. Бұл қалыпты эрозия деп аталады. Ол баяу жүреді және аса зиян келтірмейді. Қалыпты эрозия климатқа, жер бедеріне, топырақтың судың шаю күшімен желдің бұзуына төзімділігіне, өсімдік жамылғысының сипаты мен тығыздығына байланысты болады. Шапшаң немесе апатты эрозия адамның араласуынан және табиғатта қалыптасқан байланыстардың бұзылуынан туады.

7 слайд

8 слайд
• Жел эрозиясы орманы жоқ, ашық, жаңбыр аз жауатын жазық далаларда болады. Қазақстанда жел эрозиясы тың жерлер игерілген өңірде көптеп кездеседі. Тың жерлер жыртылғаннан кейін Павлодар, Ақмола, Қарағанды, Ақтөбе, т.б. облыстардың топырақтары жел эрозиясынан қатты зардап шекті. Жел эрозиясы кезінде қарашірігі мол, жеңіл, қоректік заттарға бай топырақтың үстіңгі қабатының құнарлы майда түйіршіктері ауаға көтеріліп, желмен бірге ұшып кетеді.

8 слайд

9 слайд
•Егер танап топырағының 50 пайызынан артығының диаметрі 1-2 мм-ден үлкен кесек түйіршіктерден тұрса, ондай танапта жел эрозиясы болмайды. Жел эрозиясының басталуына қатты әсерін тигізетін түйіршіктерге диаметрі 0,5-1 мм болатын топырақ кесекшелері жатады. Мұндай түйіршіктер қатты желдің әсерінен көтеріледі де, жер бетімен секіріп домалай бастайды. Осы кез де басқа кесектерге соғылып олардың да орнынан қозғалуына себепші болады. Ол кесектер басқаларды қозғайды, ақыры жел эрозиясына айналады. Диаметрі 0,1 мм-ден кем түйіршіктер қатты желдің әсерінен (жылдамдық 15 м/сек.) едәуір алысқа ұшып кетеді де, қалқалы бір жерге үйіледі.

9 слайд

10 слайд
Жел эрозиясы •Жел эрозиясына қарсы қолданылатын іс-шараларды зерттеу жолында А.И. Бараев атындағы Қазақтың астық шаруашылығы ғылыми институты және басқа ғылыми өндірістік мекемелер ғалымдары мен қызметкерлері бірлесіп үлкен жұмыс атқарды. Олар егіншіліктің топырақ қорғау жүйесін қалыптастырып оны ауыл шаруашылығы саласында қолданып, іске асырды. Осы жаңа егіншіліктің топырақ қорғау жүйесінің басты буыны-топырақты соқаның орнына, жазықтілгіш құралдармен өңдеп, топырақ бетінде аңыз, өсімдік қалдықтарын мол қалдыру. Сөйтіп, топырақ бетінің желге төзімділігін арттыру, қыста мол қар жинап топырақтың ылғалдылығын жақсарту. Сонымен бірге топырағы қарқынды өңделетін, эрозияға төзімсіз пар алқабында қышадн ықтырма егу және пар мен егіс алқабын әр 100-200 м сайын кезектестіріп, жолақтап оларды желдің соғу бағытына көлдеңен келтіріп орналастыру. Ал желге өте төзімсіз жеңіл гранулометриялық құрамды (құм, құмайт, жеңіл құмбалшық) топырақтарда жоғарыда аталған агротехникалық шаралармен бірге арнайы топырақ қорғау ауыспалы егісін қолдану. Яғни, дәнді-дақылдар мен пар және көпжылдық алқаптарын жолақтап 50-100 м сайын кезектестіріп орналастыру.

10 слайд

11 слайд
•топырақты өңдеу, • алқапты қорғау үшiн орман жолақтары, •көпжылдық шөптердi егу, •көпжылдық және бiржылдық дақылдарды жолақтап, •кезектестiрiп егу. Жел эрозиясы мен шаңды дауылмен күресу мынандай жағдайда тиiмдi :

11 слайд

12 слайд
Назарларыңызға рахмет!!!

12 слайд