Қарахан мемлекеті

1 слайд
Дамыған орта ғасырлар тарихы X ғасырдан Қарахан, Қыпшақ мемлекеттерімен байланысты. Олармен қатар найман, керейіт, жалайыр, қарақытайлар орта ғасырлардың жаңа кезеңіне қадам басты.

2 слайд
Қарахан мемлекеті 942–1212 жылдар Негізін қалаған билеушісі: Сатұқ Боғра хан Аумағы Жетісу мен Шығыс Түркістан Х ғ орта кезінде батысы Жетісудан, шығысы Қашқарияға дейінгі аумақты алып жатты. Астанасы Шығыс бөлігіндегі хандықтың астанасы: Қашғар (алғашқы астанасы Баласағұн) Батыс бөлігіндегі хандықтың астанасы: Самарқан (алғашқы астанасы: Үзкент) Құрамы Жікіл, яғма, тухси, болат, қарлұқ, оғыз, қаңлы, үйсін. Мемлекеттің құрылуына басты роль атқарған – қарлұқ тайпасы. Негізгі билеушілер яғма тайпасынан сайланды. Сатұқ Боғра хан • Өмір сүрген уақыты: 915-955 жж • Ислам дінін қабылдады; • Саманилерден қолдау тауып, өзінің туысы Оғұшлақты жеңіп шығады. • Тараз бен Қашғарды бағындырады.

3 слайд
Қарахан мемлекетінің қоғамдық құрылысы • Жоғарғы өкімет билігі қағанның қолында болды; • Билік мұрагерлік жолмен беріліп отырды; • Ханның ұрпақтары: тегіндер, ілік хандар, бектер, нөкерлер. • Ханның кеңесшісі: уәзірлер Иқта - өз пайдасына салық жинау құқығы бар жер үлесi. Иқтадар– феодал, иқтаның иесi, иқта үшiн қаған пайдасына қызмет етуi тиiс болды. Вақф - мұсылман дiнбасыларының жерi, олар бұл жердi салық жинау құқығымен бiрге алды, ал түскен кiрiстi мешiтке, мектепке, медресеге жұмсаулары тиiс болды Мүлік (мильк) – орта ғасырлардағы дiнбасыларының жекеменшiк жерлерi. Коммендация – мемлекеттегі әлсіз адамның өз үлесіндегі жерді күштінің қамқорлығына беру.

4 слайд
Қарахан мемлекетінің ішкі саяси жағдайы • 955 жылы билікке Мұса хан келді; • 960 ж Мұса хан ислам дінін мемлекеттік дін ретінде жариялайды; • Мұса хан кезінде мемлекеттің орталығы Қашқар қаласы болды; • Мұса ханнан кейін билікке Әли Арслан келді; • Билік үшін талас-тартыстың әсерінен Хасан Боғра хан мен Әли Арсланның арасында билік алма-кезек ауысып отырды. ХІ ғасырдың 30-жылдары Қарахан мемлекеті екі иеліктен тұрды Шығыс хандық • Жетісу аймағы мен Шығыс Түркістанды алып жатты; • Орталығы Баласағұн, кейін Қашқар қаласы • Негізгі бөлігі болып саналды; Батыс хандық • Мауаранахрды биледі; • Орталығы алғаш Үзкент, кейін Самарқан

5 слайд
Қарахан мемлекетінің сыртқы саяси жағдайы • 999 жылы қарахандықтар Орталық Азиядағы Самани мемлекет i н талқандады. • Өз бил i г i н Әмударияға дей i н жүрг i зд i. Бұл өзен Қарахан мемлекет i мен Газнауилер арасындағы шегара болды. • Х II ғасырдың бас кез i нде Жет i судың нег i зг i аумағындағы саяси бил i к қарақытайлар қолына өт i п, олар қарахандық билеуш i лерд i өздер i не тәуелд i етт i. • 1210 жылы наймандармен күресте Шығыс Қарахан әулет i талқандалды. • 1212 жылы Самарқанда Хорезм шахы Мұхаммед Батыс Қарахан әулет i н i ң соңғы өк i л i н тағынан тайдырды. Бір кездегі аса қуатты Қарахан мемлекет i н i ң тарихы осылайша аяқталды.

6 слайд
• түркі тайпаларының экономикалық және мәдени өмірінде оңды өзгерістер орнықты; • көшпелі түрк i лердің отырықшылануы белсенді түрде жүргізілді; • қалалар мен қала мәдениеті дамыды; • иқталық жүйе қалыптасты; • ислам мемлекеттік дін болып жарияланды; • араб жазуы қабылданып, біртіндеп көне түркі жазуын ығыстырып шығарды; • қарахан дәуірінде тілі мен мәдениеті ортақ этностардың қалыптасу үрдісі жүрді. Қарахандық кезең мына тұрғыда сипатталады: Мұса қағанның исламды мемлекеттік дін деп жариялауына себеп болған жағдайлар: – Ислам дінінің көмегімен өз билігін нығайтуға ұмтылыс; – Мұсылман елдерімен байланыстарды кеңейту; – Мұсылмандар қоныстанған аумақтарды қосып алу.