Қазақ халқының қалыптасуы_Қазақ халқының қалыптасу үдерісінің аяқталуы

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының қалыптасу үдерісінің аяқталуы Зерттеу сұрағы: Ұлы Дала мұрагері – Қазақ халқы қалай қалыптасты?

2 слайд
БАҒАЛАУ КРИТЕРИЙЛЕРІ: • «Қазақ» атауының шығу тегі туралы ғылыми пікірлер жазылған мәтіндермен танысып, талдау жұмыстарын орындайды; • «Қазақ және Алаш терминдерінің шығу тарихы» тақырыбына зерттеу жұмысы жүргізіледі; • Кескін картаға үш жүздің аумағын және шежіре ағашында үш жүз руларын және өз руының қай жүзге кіретінін белгілейді.

3 слайд
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ: • Ежелгі және ортағасырлар тарихының оқиғалары арасында байланыс орнату арқылы қазақ халқы қалыптасуының негізгі кезеңдерін анықтау; • «қазақ» этнонимінің мағынасын түсіндіру.

4 слайд
Халық болып қалыптасудың басты белгілері қандай?

5 слайд
ЭТНОС” ҰҒЫМЫ “ Этнос” гректiң – еtnоs — тайпа, халық деген сөзiнен шыққан. Ғылымда “халық” терминiнiң орнына “этнос” терминi орынды қолданылды. Бұл термин этностың негiзгi тарихи түрi – “тайпа”, “ұлыс”, “ұлт” ұғымын түгел қамтиды. Оның үстiне, “халық” сөзiнiң “бiр топ адам” (мәселен, “халық жиналды” десек) деген мағынасы бар екенi белгiлi.

6 слайд
ЭТНОГЕНЕЗ ұғымы (грек. etnos – тайпа, халық және genoz і s – шығу, тегі) – әр түрлі қауымдық топтар негізінде жаңа құрамдағы туыстас тайпаның немесе халықтың қалыптасуы. Этногенез – қандай болса да халықтар тарихының бастамасы. Ол үнемі даму үстінде болады. Бірде оған жаңа этностық топтар қосылып, онымен біте қайнасып, араласып кетсе, енді бірде одан кейбір топтар ерекшеленіп, бөлініп те жатады. Мысалы: Қазақстан аумағындағы көптеген түркі тектес көшпелі тайпалар бірігіп, біте қайнасып, араласу нәтижесінде қазақ халқы қалыптасқан .

7 слайд
Өткенге шолу: 1-тапсырма. Топтық жұмыс: . ӘР ТОП ТОП АТТАРЫНЫҢ МӘНІ МЕН МАҒЫНАСЫН ТАНЫСТЫРАДЫ ,

8 слайд
ХАЛЫҚ – қандай да бір аумақта тұрақты дамыған адамдар жиынтығы

9 слайд
Алаш – орта ғасырлық және одан ерте кезеңдегі деректерде қазақтың өз алдына ел болып хандық құрғанға дейінгі ежелгі тайпаларының ортақ атауы.

10 слайд
Жүз – қазақ халқының үш рулық-тайпалық бірлестіктерінің ортақ атауы.

11 слайд
ХАЛЫҚ БОЛЫП ҚАЛЫПТАСУДЫҢ ҚАЖЕТТІ БІРНЕШЕ ШАРТТАРЫ БАР : .

12 слайд
2-тапсырма.жеке жұмыс Ұғымдар мен терминдердің мағынасын сәйкестендіру Ұғымдар мен терминдер Мағынасы   1. ЭТНОС көне түрік тілінде «еркін адамдар»     2. ХАЛЫҚ қандай да бір аумақта тұрақты дамыған адамдар жиынтығы   3. ЖҮЗ   өз тілі, қалыптасқан мәдениеті, өзіндік ұлттық мінез - құлқы бар және тұрақты бір аумақта өмір сүретін халық     4. ҰЛТ   белгілі бір аумақта тарихи қалыптасқан бірыңғай тілі, мәдениеті, психологиясы, ділі (менталитеті), салт-дәстүрі, шаруашылығы, өмір салты бар халық   5. ҚАЗАҚ Қазақ халқының үш рулық-тайпалық бірлестіктері  

13 слайд
3-тапсырма. Топтық жұмыс. Қазақ тайпаларының бір “халық” болып қалыптасуын дәлелдеу Тарихи мекендеген аймақтар Ортақ мәдениеттері (рухани және материалдық)Өздерінің қазақ халқының өкілі ретінде санай бастаған кезі Ортақ тілде сөйлеуі Ортақ атаумен аталуыӨзіне тән антропологиялық бет пішіні

14 слайд
ТОПТЫҚ ЖҰМЫС: 4- ТАПСЫРМА Картаға қазақ жүздерінің орналасқан аймақтарын белгілеу

15 слайд
«Сұрақ –жауап» әдісі: мәтін берілген топтық жұмыс: 5 тапсырма халық тобына : "Қазақ» сөзі кездескен сөздік қалай аталады? Бұл сөздік қай мемлекетте жазылған ? Жүз тобына : 1.Бұл сөздікте “қазақ” сөзі қандай мағына береді? 2.«Қазақ» атауы көне түрік тілінде қандай мағына білдіреді? Алаш тобына: 1.Қазақ хандығының негізін салған сұлтандар ? 2.Қазақ халқының құрамына кірген тайпалар?

16 слайд
Ә. Марғұлан А.Н. Бернштам В.В. Григорьев А.А. Семенов А.А. Самойлович Ш. Қудайбердиев “ Қазақ” атауының шығу тегі туралы ғылыми пікірлер

17 слайд
В.В. Радлов Қытай тарихшылары Ш. Уалиханов Т. Жанұзақов Н. Мыңжанұлы М.Х. Дулати

18 слайд
Авторлар Ғылыми пікірлері Ә.Марғұлан   Каспий және Арал теңіздерінің аймағында өмір сүрген «хаса», «каса» (қазақ) тайпалары туралы жазылған А.Н. Бернштам   1.«қазақ» сөзінің шығу тегін б. з. д. VII - IV ғасырларда өмір сүрген сақ тайпаларының атымен, «сақ», «каспи», «қас», «қаз», «хаз», «аз», «қасақ» деген тайпа аттарымен байланыстырады В.В. Григорьев   Жәнібек пен Керей өздерінің еркіндіктері үшін күресіп, жеке ел болуға талпынған кезде қазақ деген ат танылған дейді А.А. Семенов   Атақты «Алтын тас» кітаптарын «Күлтегін», «Тоныкөк» түркі жазуларында кездесетін «қазғану», «қазғандүк», «қазған тұтқын», «қазғанмасар» деген етістіктер «қажырлы қайрат жұмсау», «күресу», «талпыну» «еркіндікке ұмтылу», «ерлік істеу», «табысқа қол жеткізу» деген мағынада деп түсіндіреді

19 слайд
Авторлар Ғылыми пікірлері 1. Ш. Қудайбердиев   «қазақ» сөзінің бірінші бөлігі -«қаз», «қас»- Орал, Алтай, Кавказ, т. б. түркі тілдер тобында «еркін», «ер», «жігіт», «кісі» деген мағынаны білдіретінін дәлелдеген 1. А.А. Самойлович   «қазақ» өте қадірлі сөз, күшті, мықты, шабытты дегенді білдіреді дейді 1. В.В. Радлов   «қазақ» сөзінің мағынасы өз алдына ел болып, еркін жүрген халық деп жазады 1. Ш. Уалиханов «Қазақ» сөзінің мағынасы тәуелсіз, ерікті адамдар деп жазады

20 слайд
Авторлар Ғылыми пікірлері 1. Т. Жанұзақов   Арба немесе күймені қыпшақтар пайдаланған, кейбір ғылыми пікірлерде «хазар» мен «қазақ» сөздерінің төркіні бір дейді. Оған «қаз», «қас» деген сөздердің шығуын дәлел етеді Н. Мыңжанұлы - Бұл тайпалардың Монғолияның алыс түкпірінен Әмудария мен Сырдария бойында өмір сүргенін көрсетеді - Каспий және Арал теңіздерінің аймағында өмір сүрген «хаса», «каса» (қазақ) тайпалары туралы жазылған М.Х. Дулати   Қытай транскрипциясы бойынша «се» мен «сай» сөздерінің сақтар екендігін дәлелдеген Қытай тарихшылары «қазақ» сөзі кас - пи мен сақ тайпасының бірігуінен тайда болған деп тұжырымдайды  

21 слайд
6-тапсырма. • Қандай пікірлерді көбірек қолдайсыңдар ? (кем деген де 3 пікірді атаңдар)

22 слайд
ҚАЗАҚ ХАЛҚЫ ЭТНОГЕНЕЗІНІҢ (ШЫҒУ ТЕГІ) ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІН ТАЛДАУ 1. Территорияны анықтау 2. Территорияда бір немесе бірнеше этностардың өмір сүруі 3. Белгілі бір этностың пайда болуы туралы аңыз- дастандардың орын алуы 4. Этностың күшейе бастауы 5. Этностың шарықтау кезеңі 6. Этнос дамуының бәсеңдеуі 7. Тұрақтылық

23 слайд
ҚАЗАҚ ЖҮЗДЕРІ ҰЛЫ ЖҮЗ ОРДА ЖҮЗ КҮШІ ЖҮЗ ҰЛЫ ОРДА КҮШІ

24 слайд
Ұлы жүз • Қаңлы елі • Сіргелі елі • Жалайыр елі • Шапырашты елі • Сары үйсін елі • Ысты елі • Ошақты елі • Дулат елі • Албан елі • Суан елі Орда жүз • Арғын • Керей елі • Қыпшақ елі • Қоңырат елі • Уақ елі • Тарақты елі • Найман елі Күші жүз • Әлім ұлы елі • Бай ұлы елі • Жеті ру елі РЕФЛЕКСИЯ.

25 слайд
Үш теле • Төре • қалекен • төленгіт

26 слайд
Ататекті толықтырып реттеуші құжат, былай реттеліп, саналады. • Әке • Ата • Ода ата • Арда ата • Ода құн • Ода ғұн • Баба

27 слайд
СІЗ ӨЗ ШЕЖІРЕҢІЗДІ БІЛЕСІЗ БЕ ?