Ассистент
Қазақ халқының салт-дәстүрлері
19 Қараша 2024
182
1 слайд
Сабақтың тақырыбы:
Қазақ халқының салт-дәстүрі
1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының салт-дәстүрі
2 слайд
Ең алдымен салт – дәстүр
дегеніміз не?
Салт – әр ұлттың , халықтың
діні мен сеніміне, тұрмыс –
тіршілігіне, құрылым
ерекшелігіне сәйкес
ғасырлар бойы жинақталып,
өмірдің өзі туғызған
ғұрыптар тұғырының негізі.
Дәстүр-халықтың атадан
балаға көшіп,жалғасын және
дамып отыратын тарихи
әлеуметтік, мәдени-
тұрмыстық, кәсіптік, салт-
сана, әдет-ғұрып,мінез-
құлық,тәлім-тәрбие және
рухани іс-әрекеттер көрінісі.
салт – дәстүр
2 слайд
Ең алдымен салт – дәстүр дегеніміз не? Салт – әр ұлттың , халықтың діні мен сеніміне, тұрмыс – тіршілігіне, құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып, өмірдің өзі туғызған ғұрыптар тұғырының негізі. Дәстүр-халықтың атадан балаға көшіп,жалғасын және дамып отыратын тарихи әлеуметтік, мәдени- тұрмыстық, кәсіптік, салт- сана, әдет-ғұрып,мінез- құлық,тәлім-тәрбие және рухани іс-әрекеттер көрінісі. салт – дәстүр
3 слайд
Сүйінші
Сәлемдеме
БазарлықКөрімдік
Жеті ата
Қыз
ұзату
Тұсау
кесу
Сүндет
той
Бесікке
салу
Салт – дәстүр түрлері
3 слайд
Сүйінші Сәлемдеме БазарлықКөрімдік Жеті ата Қыз ұзату Тұсау кесу Сүндет той Бесікке салу Салт – дәстүр түрлері
4 слайд
Қуанышты хабар жеткізуші адам «сүйінші - сүйінші»
деп келеді. Мұндайда қуанышты үй иесі
«қалағаныңды ал» дейді. Немесе оған риза болатындай
сыйлық ұсынады. Бұл қуанудың, ризалықтың белгісі.
Сүйінші сұраудың да, оның сүйіншісін алудың да
ешқандай айыбы жоқ.
Сүйінші
4 слайд
Қуанышты хабар жеткізуші адам «сүйінші - сүйінші» деп келеді. Мұндайда қуанышты үй иесі «қалағаныңды ал» дейді. Немесе оған риза болатындай сыйлық ұсынады. Бұл қуанудың, ризалықтың белгісі. Сүйінші сұраудың да, оның сүйіншісін алудың да ешқандай айыбы жоқ. Сүйінші
5 слайд
Көрімдік
Жаңа туған балаға, жас келінге, тағы басқа алғаш көрген сәтте
көрімдік сұрау халықтың ежелгі және лайықты дәстүрі. Мұның
маңызы алып,беруде ғана емес жақын-жуықтың адамгершілігін,
ниетін, ашыққолдығын да танытудың белгісі ретінде қаралады.
5 слайд
Көрімдік Жаңа туған балаға, жас келінге, тағы басқа алғаш көрген сәтте көрімдік сұрау халықтың ежелгі және лайықты дәстүрі. Мұның маңызы алып,беруде ғана емес жақын-жуықтың адамгершілігін, ниетін, ашыққолдығын да танытудың белгісі ретінде қаралады.
6 слайд
Шілдехана
Шілдехана – жаңа туған нәрестенің құрметіне арналған той,
шілдеханаға арнайы шақырумен де, шақырусыз да келе береді. Бұл
тойда "Балаңыздың бауы берік болсын!" - деген құттықтау
айтылады. Қонақтар таң атқанша домбыра тартып, өлеңдер
айтады, түрлі ойын сауықтар ұйымдастырады. Жеңгендерді
отбасының сый құрметіне бөлінеді. Шілдехана – баланы жын
шайтаннан қорғап, күзетуден болған дәстүр. Сондықтан
шілдехананы «Шілде күзет» - деп атаған. Шілдехана өткеннен кейін,
баланың әке – шешесі бесік тойын жасайды.
6 слайд
Шілдехана Шілдехана – жаңа туған нәрестенің құрметіне арналған той, шілдеханаға арнайы шақырумен де, шақырусыз да келе береді. Бұл тойда "Балаңыздың бауы берік болсын!" - деген құттықтау айтылады. Қонақтар таң атқанша домбыра тартып, өлеңдер айтады, түрлі ойын сауықтар ұйымдастырады. Жеңгендерді отбасының сый құрметіне бөлінеді. Шілдехана – баланы жын шайтаннан қорғап, күзетуден болған дәстүр. Сондықтан шілдехананы «Шілде күзет» - деп атаған. Шілдехана өткеннен кейін, баланың әке – шешесі бесік тойын жасайды.
7 слайд
Бесікке салу
Бесікке салу-нәрестені алғаш бесікке бөлеу рәсімі. Бесікке саларға
шақырылған ауыл-үйдің әйелдері шашуын, жол-жоралғысын ала келеді.
Баланы алғашқы бөлеу үлгілі ұрпақ өсірген қадірменді әйелге
тапсырылады. Ол өзінен басқа тағы бір-екі келіншектің көмегімен
бесікті жабдықтайды, сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен
балаларға тәтті үлестіреді. Осыдан кейін бесікті отпен аластап, бала
бөлейді. Бесікке салған әйелдерге көйлек, жаулық сияқты сый
тартылады. Үлкендер батасын беріп, баланың ер жетуіне, ананың
үбірлі-шүбірлі болуына тілектестік білдіреді және Бесік жыры
айтылады:
7 слайд
Бесікке салу Бесікке салу-нәрестені алғаш бесікке бөлеу рәсімі. Бесікке саларға шақырылған ауыл-үйдің әйелдері шашуын, жол-жоралғысын ала келеді. Баланы алғашқы бөлеу үлгілі ұрпақ өсірген қадірменді әйелге тапсырылады. Ол өзінен басқа тағы бір-екі келіншектің көмегімен бесікті жабдықтайды, сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен балаларға тәтті үлестіреді. Осыдан кейін бесікті отпен аластап, бала бөлейді. Бесікке салған әйелдерге көйлек, жаулық сияқты сый тартылады. Үлкендер батасын беріп, баланың ер жетуіне, ананың үбірлі-шүбірлі болуына тілектестік білдіреді және Бесік жыры айтылады:
8 слайд
Бесік жыры
бейнеролик
8 слайд
Бесік жыры бейнеролик
9 слайд
9 слайд
10 слайд
Тұсаукесер – сәби бесіктен шығып, еңбектеуден өткен соң, қаз
тұрып, тәй-тәй басқанда жасалатын дәстүр. Бала екі табанымен
тұрып, алғашқы қадам жасауға талпына бастаған сәтте дана қазақ
“баламыз тез жүріп кетсін” деген ниетпен, сәбидің тұсауын кестіріп,
думандатын той жасайды.
Ырымшыл қазақ тұсауы кесілмеген бала сүріншек, болашақта
жығылғыш болады деп пайымдайды.Ал тұсауы кесілген бала біреудің
ала жібін аттамайтын адал, жолы ашық азамат болады деп санаған.
Сондықтан, қаз тұрып, тәй-тәй басып келе жатқан баланың тұсауын
кесу бүгінгі күнге дейін жалғасып келе жатқан ескі дәстүр. Тіпті, бұл
күнге орай кішігім думанды той жасалады.
Тұсау кесер
10 слайд
Тұсаукесер – сәби бесіктен шығып, еңбектеуден өткен соң, қаз тұрып, тәй-тәй басқанда жасалатын дәстүр. Бала екі табанымен тұрып, алғашқы қадам жасауға талпына бастаған сәтте дана қазақ “баламыз тез жүріп кетсін” деген ниетпен, сәбидің тұсауын кестіріп, думандатын той жасайды. Ырымшыл қазақ тұсауы кесілмеген бала сүріншек, болашақта жығылғыш болады деп пайымдайды.Ал тұсауы кесілген бала біреудің ала жібін аттамайтын адал, жолы ашық азамат болады деп санаған. Сондықтан, қаз тұрып, тәй-тәй басып келе жатқан баланың тұсауын кесу бүгінгі күнге дейін жалғасып келе жатқан ескі дәстүр. Тіпті, бұл күнге орай кішігім думанды той жасалады. Тұсау кесер
11 слайд
Тұсау кесер
бейнеролик
11 слайд
Тұсау кесер бейнеролик
12 слайд
Сұрақтар:
1.Қазақ халқының қандай
салт-дәстүрін білеміз ?
2. Бесік неден жасалады ?
3. Тұсау кесер дегенді қалай
түсінесіз ?
12 слайд
Сұрақтар: 1.Қазақ халқының қандай салт-дәстүрін білеміз ? 2. Бесік неден жасалады ? 3. Тұсау кесер дегенді қалай түсінесіз ?
13 слайд
13 слайд
