Қазақстан экономикасының дамуы

1 слайд
Тақырыбы : Х Х Ғ А С Ы РД А Ғ Ы Қ А З А Қ С Т А Н - Э К О Н О М И К А С Ы Н Ы Ң Д А М У Ы

2 слайд
1886 жыл 2 маусымда "Түркістан өлкесін басқару және жер, салық өзгерістерін енгізу туралы" заңы Ресейлік үлгідегі жаңа соттар құрды: o 17 баптан тұратын жаңа патша заңы қабылданды; o Соттардың төтенше съезі әскери- губернатор рұқсатымен шақырылды және өкілдік құқығы берілген орыс шенеунігінің қатысуымен өткізілді; o Төменгі сот буыны халықтық сот болды; o Бітістіруші сот облыстық, уездік билеушілердің мүддесін қорғады. o Билердің соттары жеңілдіктерін сақтап қалуға тырысқан билеуші топтардың мүддесін қорғады 1891 жылы 25 наурызда "Ақмола, Семей, Жетісу, Орал, Торғай облыстарын басқару туралы» заңы бойынша: 1.Түркістан өлкесі құрылып, орталығы Ташкент болды. Облыстары: 1. Сырдария (5 уезд) 2. Ферғана (5 уезд) 3. Самарқан (4 уезд). 2.Дала генерал-губернаторлығы құрылып, орталығы Омбы қаласы болды. Облыстары: 4. Ақмола (4 уезд) 5. Семей 6. Жетісу (1899 жылы Түркістан генерал-губернаторлығына қайтарылып берілді )XIX ҒАСЫРДЫҢ СОҢЫНДАҒЫ РЕФОРМАЛАР

3 слайд
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ Қоныс аудару саясаты 1861 жылдың 19 ақпанындағы «Ереже» бойынша аграрлық мәселені жасағанмен, толық нәтиже бере алмады. Патша үкіметінің орыс шаруаларын Қазақ жеріне қоныс аудартудағы көздеген мақсаттары :  Ішкі губерниялардағы революциялық толқуларды әлсірету;  Жер тапшылығын шешу;  ¥лттық аймақтарда әлеуметтік тірек жасау. 1- кезең.XIX ғасырдың 60 жылдарыныһ ортасынан Ресейдің орталық аудандарынан шаруаларды Қазақ өлкесіне қоныс аударту басталды.  XIX ғасырдың 70-80 жылдарынан жаппай қоныстандыру жүзеге асырылды. 1868 жылы «Жетісуда шаруаларды қоныстандыру туралы» (Жетісу губернаторы Г.А.Колпаковский) ереже бекіті. Бұл ереже 1883 жылға дейін күшін сақтады:  Бұрын қоныстанған шаруаларға жан басына 30 десятина жер берілді;  15 жылға салық төлеуден босатылды;  Әскери міндеткерліктен босатылды.

4 слайд
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ 2 - кезең. 1883 жылы «Шығыс Түркістаннан Жетісуға қоныс аударған ұйғырлар мен дүнгендерді орналастыру туралы» ереже қабылданды:  Жан басына 10 десятина жер беру (1885 жылдан 4-5 десятина жер берілді, дүнгендерге 3 десятина);  Орыс шаруаларды 3 жылға салық төлеуден жэне әскери міндеткерліктен босату. 3 - кезең. 1889 жылы 13 шілде «Село тұрғындары мен мещандарының қазыналық жерлерге өз еркімен қоныс аударуы және бұрынғы қоныс аударғандар жағдайын қарастыру» туралы ереже бекітті:  Жан басына 15 десятина жер беру;  Қоныстанушылардың арнайы рұқсат алуы;  Қоныс аударатын басты аймақтар: Жетісу, Ақмола, Семей облыстары, Тобыл, Том губерниялары;  Бұл ереже 1891-1892 ж.ж. Торғай мен Орал облыстарына тарады. 4 - кезең. 1891 жылы 25 наурыздағы ережеге сәйкес:  Жан басына 15 десятина жер беруді бекітті.

5 слайд
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ Қоныс аудару саясаты тереңдеген сайын, қазақ ауылдарының жағдайы мүшкіл бола бастады. Өйткені:  1855-1893 жылдар аралығында Ақмола облысы қазақтарының пайдаланып жатқан жерінің 250 мың десятинасын тартып алып, 11 мың орыс шаңырағына бөліп берген (24 село);  1855-1893 жылдар аралығында Семей облысы қазақтарының 33 мың десятина егістік жерін тартып алды.  Қоныс аудару саясаты, әсіресе Жетісу өңірінде болды: 1868-1880 жылдар аралығында бұл өңірге 3 мың отбасы (2 мың жаңа қоныстанушы, 1 мың қалаларда қоныстанушы) қоныстанған;  1884-1892 жылдары Шымкент, Ташкент, Әулиеата уездеріне орыс және украин шаруаларының 37 қоныс кұрылды.  XIX ғасырдағы көшпелі қазақтарда отырықшылықтың кең тарауына Орыс, украин шаруаларының қоныстануы себепші болды  XIX ғасырда қоныстандыру саясаты Сырдария облысын түгелге жуық қамтыды

6 слайд
ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ МЕН МӘДЕНИЕТІ идеялық ағымдарЕңбекші бұқара мүддесін білдірушілер Ақсүйектердің мүддесін білдірушілерҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ МЕН МӘДЕНИЕТІ

7 слайд
Ақтамберді жырау Сарыұлы (1675-1768) • Оңтүстік Қазақстан өңіріндегі Қаратауда туған, 1768 жы лы Се мей об лы сының Абай ауда нын дағы Жүрек жо та де ген жер де қай тыс болған. Жо рық жы ра уы, әскер ба сы, қоғам қай рат кері. • Қазақ халқы ба сынан кешірген ұлы күй зелістер кезінде өмір сүрген Ақтам берді 17 жа сынан бас тап қал мақтар мен, Ор та Азия би ле ушілерімен болған шайқас тарға қаты сады. • Бұл соғыс тарда ол ба тыл дығымен ерек ше ленеді, кейінірек әскер ба сылық қабілетімен де көзе түседі. Та лай-та лай ұрыс тарда ысы лып, ба тыр атанған Ақтам берді жы рау та рихқа «Ұлы апат жыл да ры» бо лып ен ген оқиғалар дың ішінде жүрді. Жоңғар ларға қар сы ұлт-азат тық күресін ұйым дасты рушы лар дың бірі бол ды.

8 слайд
• Жоңғар мем ле кетін талқан дап, Қазақстан ның шығыс өңірін жау қолы нан бо сатқан нан кейін, Ақтам берді жы рау қазақтар ды ежелгі ата-ба бала ры өмір сүрген қоныс та рына ор на лас ты руға бел се не ат са лыс ты. • Ақтам берді өз қара мағын дағы қазақ ру ларын оты рықшы лыққа үй ре туге ты рыс ты. Бұл бағыт та арық қазу ды, бөген са луды ұйым дасты рып, қазақтар ды егін ша ру ашы лығына үй ре туді қолға ала ды. • Ақтам берді жы рау ту ын ды лары негізінен нақыл-өси ет түрінде ке леді. Олар дан көшпелі қазақ халқының ой-ар ма нын, мақсат-мүдде лерін білу ге бо лады. Көшпенділердің өміріндегі үй жа ну ар ла ры, әсіре се жылқының ор ны мен рөлі ту ралы ой -толғаула ры өзге лер ден биік туады. Ол жылқы ма лын «ер қана ты» дей ке ле, оны жауға қар сы шапқан ба тыр дың серігі ретінде су рет тейді. • Ақтам берді жыр ла рының арқауы ба тыр лыққа үндеу, жауға қар сы соғысқа жігер лендіру бо лып та была ды. Ол жоңғар лардың билігінде қалған қазақ да лала рын азат етуді, қазақ халқының өрлеуін, жоңғар басқын шы ларын то лығымен жеңуді ар мандай ды. Көпте ген өлеңдер де қазақ халқын жауға қар сы жан аямай күре суге шақыра ды. Ақтам берді жы ра удың сұра пыл соғыс тар кезінде ту ын даған өлеңдері XVI II ғасыр дағы қазақтар дың жа уын герлік өр ру хын дәріптейді. Ақтамберді жырау Сарыұлы (1675-1768)

9 слайд
Тәтіқара ақын (1705-1780) • Тәтіқара (1705, қазіргі Қостанай облысы Сарыкөл ауданы – 1780, сонда) – ақын, жырау. Абылай ханның ақылшысы ретінде біршама уақыт хан сарайында тұрған. Олжабай, Бөгенбай батырлардың қалмаққа қарсы жорықтарына қатысып, олардың ерлік істерін мадақтаған, толғауларында жауынгерлерді табандылыққа, төзімділікке үндеген.

10 слайд
• 1756 жылғы Цин империясы басқыншылары мен Абылай сарбаздары арасында өткен соғысты сипаттаған жалынды жырлары (“Қамыстың басы майда, түбі сайда”, “Кебеже қарын, кең құрсақ”, т.б.) Тәтіқара есімін халыққа кеңінен танытты. Өткір мінезді Тәтіқара ел билеген ханның осал жақтарын сынап, батыр-бектердің кемшін тұстарын беттеріне айтып отырған. “Кеше тоқыраулы судың бойында” атты толғауында ол “Ат құйрығын күзеңдер, Аллалап атқа мініңдер, Ханталау қылып алыңдар” деп халықты күреске шақырады. Бұдан кейін Абылай мен ақын арасы алшақтап, Тәтіқара сарайдан біржола қуылады. Жасы ұлғая келе жағдайы ауырлап, жоқшылық көреді. Алайда ақын қиыншылыққа мойымаған, ханға бас имеген. Бұған көңілін сұрай келген билерге айтқан “Ассалаумағалейкум, жайсаңдар мен қасқалар” дейтін жыры дәлел. Тәтіқара ақын (1705-1780)

11 слайд
Бұқар жырау Қалқаманұлы (1693-1787) • Бұқар жы рау Қалқаманұлы (1693–1787) – әйгілі жы рау. Туған жері қазіргі Павлодар облысы Баянауыл ауданы. Өз елінде қайтыс болған, моласы Далба тауында. Абы лай хан ның ақыл шы-биі, абыз. Жұрт оны «Көме кей әулие» деп атаған. Сөй ле ген де үнемі қара сөзбен емес, көме кейі бүлкілдеп, түй дек-түй дек жыр мен сөй лейтін болған. Көбіне-көп Абы лай хан ның өтінішімен, «сәуе ай тшы» де ген тілегімен түсінде көрген істерін бол жап ай та ды екен, бұла ры дәлме-дәл келіп отырған. Жы рау қазақ халқының жоңғар басқын шы лығы тұсын да, елдің бо лашағы қыл үстінде тұрған кез де өмір сүріп, сол ал мағайып за ман дағы күрделі мәсе лелер ге өз жыр ла рымен жа уап бе ре білген .

12 слайд
• Осын дай ауыр сәттер де Абы лай ханға дұрыс кеңес беріп, ел-жұртты басқын шы жауға қар сы күрес те біріктіру ге, бір ту дың ас ты на топ тасты руға күш салған. Өзінің са яси-әле уметтік мәнді жыр-толғаула рымен сол жа лын ды күрестің жыр шы сына ай налған. Осы мақсат та ол Абы лай хан ды бірден-бір қажетті бас шы са нап, оған ха лық бірлігін сақтап ка латын көсем тұрғысын да үлкен сенім артқан. Абы лай хан да сол биік та лап тан та былып, елдің бірлігі мен жарқын бо лашағы үшін жан аямай қыз мет ет кен. Жы рау сол азат тық жо лын да өлімге бас бай лап, ерліктің небір ғажайып үлгілерін көрсет кен хан мен оның ба тыр ла рын жырға қосып, олар дың өшпес әде би бей не лерін жа саған. Әсіре се, Абы лай хан ның көре гендігі мен да налығын, ауыр ке зең, қиын сәттер де ел ұйытқысы бо ла білгенін асқақ жыр лаған. Оның «Абы лай хан ның қасын да», «Ал, тілімді ал ма саң», «Ай, Абы лай, Абы лай», «Қазақтың ха ны Абы лай», «Ханға жа уап ай тпа сам», «Ба сыңа біткен күніңіз», «Ай, Абы лай, сен он бір жа сыңда», «Ал, ай та мын, ай та мын» ат ты толғаула рын да хан ның сол кез дегі ұстанған са яса ты мен көре гендігі, алғыр лығы мен білгірлігі си пат талған. Бұқар жырау Қалқаманұлы (1668-1781)

13 слайд
• Үмбе тей Тілеуұлы 1697 жыл дар ша масын да осы еліміздің Ерей мен тау өңірінде дүни еге кел ген. Әкесі – Тілеу қаһар мандық жыр ларды, көне аңыз дарды, ше шендік сөздер мен қис са лар ды жақсы білетін шежіре, со нымен қатар ха лықтың му зыка өнерінен көп ха бары бар ше бер қобыз шы, ел ішінде абыз атанған адам екен. Үмбе тейдің өмірдегі, өнер дегі мек тебі — өз әкесі, дәріс алған тұстаз да ры – сол кез дегі әкесі тәрізді көнекөз қарт тар. Ақын дық қабілеті ер те байқалған Үмбе тей ауыл ара сын да ғана емес, жал пы жұртқа да өзіндің ерек шелігімен өте тез та ныла ды. Жоңғар шапқын шы лығы кезінде ат жа лын тар тып мініп, най за сы мен жа лын ды жыр ла рын жа уына қатар сер ме ген Үмбе тей жы рау халқының құрметіне бөле неді. Сыртқы жа улар мен күрес те аты шыққан ба тыр ларды ма дақтау оның өзекті тақыры бына ай на лады. Үмбетей жырау Тілеуұлы (1697-1776)

14 слайд
• Үмбе тей – Бұхар жы ра удың әрі за ман да сы, әрі тілек тес-ни ет тес ең жақын до сы болған адам, XVI II ғасыр дағы ең атақты, ірі жы ра улар дың бірі. Ол өзі көрген, ба сынан кеш кен та рихи оқиғалар ды жеріне жеткізе шын шылдықпен жыр лай ды. Оның бұл қаси етін Бөген бай ба тыр ды жоқта уынан және оның дүни еден өткенін Абы лайға естіртуінен айқын аңғара мыз. Үмбе тей жы рау «өткіздің тоғыз хан ды толғауме нен» де се, бұл та рихи шын дық. Бұхар Әз Тәуке ден бас тап, одан кейінгі қазақ хан да ры: Қайын, Бо лат, Сәме ке, Әбілмәмбет, Күшік, Әбілхайыр, Ба рақ, Абы лай дың ақыл шы сы, ке меңгер биі болған. • Ше шендік сөздің сал мағын білетін қас жы рау қара қыл ды қақ жа ра оты рып, қаһар лы қылыш ала ал маған қамал ды қанат ты сөзбен алуға бо латын дығын дәлел дейді. Сөйтіп, Қаз да уыс ты Қазы бектің ұлы Бек бо лат би мен Абы лай хан ды бір ауыз сөзбен тоқта тып, ел бірлігін сақтап қала ды. Үмбетей жырау Тілеуұлы (1697-1776)

15 слайд
• Туған жері: Шағыс Қазақстан облысы, бұрынғы Абыралы ауданында дүниеге келген. • XVIII ғасырдағы қазақ поэзиясының жарқын өкілі. Сурып салма ақын. • « Қозы Көрпеш – Баян сұлу » поэмасының ерекше бір нұсқасы бүгінгі күнге жетті. • Атақты ақын Орынбаймен айтысты. Жанақ ақын (1775-1846)

16 слайд
• Әкесі Сағындық сол өңірге белгілі аңшы болған. 1748 — 58 жылдары қазақ-қалмақ соғысында мергендігімен көзге түскен. Жанақ ауыл молдасынан дәріс алып, хадимше хат танып, діни білім алған. Сағындық құсбегі кейіннен Жанақты Түркістан өңіріндегі Қарнақ, медресесінде, Ташкент қаласындағы медреседе оқытқан. Жанақ жас кезінен өнер жолына түсіп, домбыра, қобыз тартып, жыр- дастандарды жатқа білген. Жанақ 1790 — 97 жылдары Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілісіне қатысып, қозғалыс жаршыларының бірі болған. Жанақ ақын (1775-1846)

17 слайд
ОРЫС ҒАЛЫМДАРЫНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДЫ ЗЕРТТЕУІ

18 слайд
П.С. Паллас (1741-1811) • Академик, табиғат зерттеуші. • 1768-1774 жылдары Қазақстанда экспедиция жасады. • 1769 жылы өлкеге жасалған алғашқы ғылыми экспедицияның бірін басқарып, « Ресей империясының әр түрлі шет аймақтары бойынша саяхат » еңбегін жазды.

19 слайд
• (22.9. 1741, Германия, Берлин – 8.9.1881, сонда) – Ресей географы, Петербург ҒА-ның академигі. (1767). Германияда, Нидерландыда, Ұлыбританияда оқығ ан. 1768 – 74 ж. Петербург ҒА-ның экспедициясын басқарып Төменгі Поволжьеге, Каспий ойпатына, Орталық және Оңтүстіік Оралға, Алтайға, Байкалға саяхат жасады. Аталған аймақтардың географиясы, жануарлар мен өсімдіктер дүниесі жөнінде мәліметтер жинап, сол деректерді ғылыми тұрғыда қорытты. Паллас ғылымға беймәлім Қазақстан жануарларына, құстың 41, сүтқоректілердің 26 түріне, көптеген бауырымен жорғалаушылар мен жәндік түрлеріне сипаттама беріп, олардың тіршілігі мен таралу аймағын зерттеді. П.С. Паллас (1741-1811)

20 слайд
• Татищ...