Қазақстандағы апатты аймақтар

1 слайд
Арал теңізінің экологиялық проблемалары

1 слайд

2 слайд
Экология ғылымына кіріспе. Экология терминін ғылымға 1866 жылы неміс биологы Эрнст Геккель енгізген. Экология тірі организмдер мен қоршаған ортаның тығыз байланыста, қарым қатнаста тіршілік ету жайындағы ілім. Қазіргі кезде адамның қоршаған ортамен қарым- қатнасы ерекше маңызға ие болып отыр. Жер шарындағы халық санының жедел өсуі және көптеген елдердің индустриалды дамуы табиғи ресурстарды пайдалануды еселеп арттырып, адамның табиғатқа әсерін көлемін өсіре түсуде.Соңғы жылдары пайдалы қазба қорларының азаюы, жер бетінен өсімдік және жануарлар дүниесінің көптеген өкілдерінің жойылуы, және табиғи ортаның шектен тыс ластануы айрықша белең алып отыр. Сондықтан жыл сайын жерлерді суландыру. Ормандарды қалпына келтіру, топырақтын құнарлғын сақтау және топырық эрозиясына жол бермеу төңірегіндегі жұмыстар кең көлемде жүргізілуде.

2 слайд

3 слайд
Экологиялық мәселелер түрлері: Бүгінгі таңда адамзат табиғатты игеруде, ғылым мен техниканың дамуында ғаламат табыстарға жетті. Екінші жағынан өркениеттің дамуымен қатар биосфераның тұрақсыздануы және қоршаған ортаның, табиғи жүйелердің тозу қауіпі туындап отыр. Соның салдарынан барынша шиеленіскен Жаһандық, Ұлттық Жергілікті экомәселелер қалыптасты.

3 слайд

4 слайд
Ұлттық экологиялық мәселелер. Семей; Арал; Каспий; Су ресурстарының сарқылуы және ластануы; Байырғы ластанулар; Трансшекаралық сипаттағы мәселелер; Әскери ғарыш және сынақ кешендері полигондарының әсері.

4 слайд

5 слайд
Арал теңізінің зерттелуі (20 ғасыр) «Бекерден- бекер теңізге құйып жатқан суды пайдалана отырып, 4 млн гектар жерді суаруға, 4 млрд сомның өнімін алуға болады». 1915 жылы қос өзен атырабына саяхатшы- климатолог А.И. Воейков Оңтүстіктегі құрғақшылықтың басты себепшісі Арал теңізі деп есептеп, осы бір орасан үлкен су қоймасын біржола құртуды ұсынады.

5 слайд

6 слайд
Аралдың тартылуына не себепші болды? Мақта өнеркәсібі үшін Арал теңізінің суы алына бастады; Егіндер жай ғана толық құйып суарылды; Арықтар мен құбырлардың суы қайтадан өзендерге құйылды; Екі өзен 5 елдің шекарасында орналасты;

6 слайд

7 слайд
2000 2001 2002 2003 2010 2011 2015 2016 Әр түрлі жылдардағы Арал теңізінің ғарыштан жасалған суреттері

7 слайд

8 слайд
Арал апатына себеп болған факторлар: жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескермеу; ауыл шаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау; суды өте көп қажет ететін күріш, мақта дақылдарын барынша көбейтіп жіберу; жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және суды үнемді пайдаланбау; табиғат ресурстарын пайдалануға жіберілген қателіктер мен оны меңгерудің ғылыми тұрғыдан негізделмеуі болып табылады.

8 слайд

9 слайд
Арал теңізі су көлемінің өзгеру динамикасы

9 слайд

10 слайд
Арал теңізіндегі тұз деңгейінің әр жылдардағы өзгерісі Тұздылық Су деңгейі Қазіргі таңда Үлкен Аралдың тұздылығы 70%-батыс бөлігі,100%-шығыс бөлігі Кіші Аралдың тұздылығы 9%

10 слайд

11 слайд
Каспийге мұнайдың төгілуі

11 слайд

12 слайд
•Экологиясы •Каспий теңізінде мұнай-газ өндіру және мұнай өңдеу кешендерінің дамуына байланысты Казақстанның батыс өңірінде қалыптасқан табиғат, әлеуметтік, экономикалық жөне экологиялық жағдай. Каспий теңізі — әлемдегі шаруашылық маңызы зор ең ірі тұйык, су алабы. Жыл бойына Каспий теңізінің деңгейі желқума-желбөгет құбылыстарының нәтижесінде 0,5 — 1 м-ге дейін ауытқып отырады. •1837 — 1990 ж. жүргізілген бақылау жұмыстарының нәтижесінде Каспий теңізнің су деңгейі мөлшерінің айтарлықтай өзгеруі 1930 және 1980 — 90 ж. аралығына сәйкес келетіні анықталған. 1929 - 41 ж. су деңгейі 2 м-ге төмендесе, 1977 ж. бұл көрсеткіш ең төменгі абс. мөлшері не (29,01 м) жетті. 1978 95 ж. су деңгейі 2,35 м қайта көтеріліп, 1995 ж. көрсеткіш -26,66 м болды

12 слайд

13 слайд
Каспий тeңізінің көтерілуі оның маңындағы мемлекеттерге көптеген проблемалар туғызып отыр. Оның бастысы - экологиялық жағдайлар.

13 слайд

14 слайд
Біріншіден, су деңгейінің көтерілуі теңіз жағалауындағы табиғи жайылымдардың көлемін тарылтып, қүстар мен жануарлардың мекенін басып қалды. Суға тоскауыл үшін соғылған бөгеттер жағалаудың фаунасы мен флорасына зор шығын келтірді. Балықтардың уылдырық шашу аясы мен құстардың үя салу тығыздығы кеміп, биокөптүрліліктің азайып кету проблемасын туғызып отыр.

14 слайд

15 слайд
Екіншіден, теңіз деңгейінің көтерілуі судың, ауа мен топырақтың ластануына, одан әрі экологиялық апатка апарады. Судың мұнай өнімдерімен ластануы 1980 жылдан бастап күшейе түсті. Су құрамында пестицид және ауыр металдардың көбеюі бекіре сияқты бағалы балықтар, теңіз мысығы, құстардың жаппай ауруларға ұшырап, қырылып қалу фактілерін жиілетті. Соңғы мәліметтер бойынша бекіре балықтарын аулау 40 %-ға азайды

15 слайд

16 слайд
Үшіншіден, су деңгейінің көтерілуі теңіз жағалауларындағы мұнай ұнғыларын, мұнай коймаларын, мұнай өндейтін өнеркәсіп орындарын, балық комбинаттарын, елді мекендерді су басып, орасан зор шығын келтіре бастады. Су деңгейінің көтерілуі

16 слайд

17 слайд
Төртіншіден, мұнай игеруге шетелдік инвесторларды тарту Каспий теңізінің экологиясын одан әрі шиеленістіре түсуде. Мұнай өндірумен бірге ауаға шығатын ілеспе газдардың көтерілуі аймақтың ауа ағынында зиянды газдар үлесін көбейтіп отыр. Теңіз жағалауларының тозуы техногендік процестерді жылдамдатып, аумақтың шөлге айналуына себепші болып отыр.

17 слайд

18 слайд
Семей-Қазақстанның экологиялық апат аймағы

18 слайд

19 слайд
Семей ядролық полигонның алғашқы жүргізілуі Семей ядролық полигонындағы сынақтардың жалпы саны 456 ядролық және термоядролық жарылысты құрады. Олардың 116-сы ашық болды, яғни жер бетіндегі немесе әуе кеңістігінде жасалды. Семей полигонында әуеде және жер бетінде сынақтан өткізілген ядролық зарядтардың жалпы қуаты 1945 жылы Хиросимаға тасталған атом бомбасының қуатынан 2,5 мың есе көп болды.

19 слайд

20 слайд
Қазақстанның барлық жер көлемі 2724.9мың км2 Жер қорымыздың көлеміне өте үлкен болғанымен оның сапасы соңғы жылдары күрт нашарлап отыр.Жерді дұрыс пайдаланбау салдарынан топырақ деграданияға ұшырап, құнарсыздану, шөлге айналу процестері күшейе түсуде.

20 слайд

21 слайд
 Адамдардың ластанған суларды пайдалануының  аймақта онкологиялық аурулардың артуына әсері бар.  Онкологиялық аурулардың көрсеткіші бойынша Қызылорда облысының республикада алдыңғы орын алуын да сонымен байланыстырады  ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басталған шағында адамзат қоғамының даму мәселесі адам мен табиғаттағы қарым — қатынасының дұрыс жүргізілмеуінің арқасында мүлдем шиеленісіп кетті.Осы жағдайды саналы азаматтың барлығы түсіну қажеттігін және әрбір азаматтың  өмір сүру барысында табиғат пен табиғат қорларын пайдалану үрдісінде оны таза, мол  қазыналы көркем қалпында мәңгілікке сақтау ешбір кезек күттірмейтін мәселе екенін мемлекет деңгейінде түсінудің қажет.

21 слайд

22 слайд
Экологиялық проблемаларды шешу жолдары. Жер шарындағы экологиялық жағдай күннен күнге шиеленісе түсуде.Бұрын соңды болмаған саяси әлеуметтік,экономикалық даму үрдістерінен өзіне ыңғайлы бағыттарын таңдап, тығырықтан шығу жолы іздестірілуде. Көптеген дамыған елдерде ауыл шаруашылығы өнімдерінің тазалығына сараптама жасау 1980 жылдан бастап ақ қолға алынған Өйткені химиялық тыңайтқыш арқылы алынған өнімдер әлдеқайда арзан, ал таза өнімдердің бағасы жоғары болып келеді. Мұндай экономикалық сараптау адамдардың денсаулығына тигізетін әсеріне жасалған қорытынды деп түсіну керек.

22 слайд

23 слайд
Бұл қандай экологиялық мәселелерге әкеліп соқтырды? Арал теңізінің экожүйесі өте қатты зардап шекті,әрі теңіздің өлшемі жыл сайын қысқарып жатыр Әмудария және Сырдария өзендерінің алабындағы жергілікті халық су тапшылығымен зардап шегіп отыр; Балық кәсіпшілігі құлдырап ,көптеген жергілікті кәсіпкерлер жұмыссыз қалды; Суармалы жерлерді шамадан тыс ылғалдануы грунт сулардың деңгейі өсті,бұл өз кезегінде топыраққа тұзды тасып отыр; Судың жетіспеуінен өзендердің жанындағы талды тоғайлар азайып жатыр; Екі өзен дельтасындағы кішкентай өзендер құрғап,олардың орнына жасанды суқоймалар пайда болды; Аймақта өсімдік және жануарлар әлемінің: нақтырақ айтқанда, балықтың 11 түрі, сүтқоректілердің 12, құстардың 26, өсімдіктердің 11 түрі жойылып кетті.; Арал бассейнінің фаунасы мен флорасы азайып кетті; Арал дельтасында тұратын халықтың және өмір сүретін жануарлардың денсаулығына үлкен зардап тиюде; Арал маңы мен Тянь-Шань,Памир тауларынының жергілікті климаты өзгеріске ұшырады;

23 слайд

24 слайд
Мәселені шешу жолдары  Үлкен Арал суқоймасын құтқару 2010 жылы мүмкін емес деп шешілді.  Кіші Аралды Көкарал бөгетін салу арқылы қалпына келтіруде.  Сібір өзендерін Қазақстанға бұру.  Амудария мен Сырдария өзендерінің суын реттеу арқылы суды молайту.  Арал теңізін жартылай сақтап қалу.  Каспий теңізінің суын жасанды канал арқылы әкелу.  Жер асты суларын пайдалану.  Арал теңізінің өздігінен табиғи реттелуін немесе толысуын күту.

24 слайд