Қазақстандағы моңғол шапқыншылығы
19 Қаңтар 2025
291
1 слайд
Қазақстандағы
моңғол
шапқыншылығы
Зерттеу сұрағы: Неліктен
Шыңғыс хан әскерлері
Отырарды алты ай бойы ала
алмады?
1 слайд
Қазақстандағы моңғол шапқыншылығы Зерттеу сұрағы: Неліктен Шыңғыс хан әскерлері Отырарды алты ай бойы ала алмады?
2 слайд
Оқыту мақсаты:
6.3.1.6 картаны қолданып XIII-XV
ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси
процестерді түсіндіру
6.3.1.5 Отырарды қорғаудағы қала
халқының ерлігін сипаттау
2 слайд
Оқыту мақсаты: 6.3.1.6 картаны қолданып XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердегі саяси процестерді түсіндіру 6.3.1.5 Отырарды қорғаудағы қала халқының ерлігін сипаттау
3 слайд
Темучиннің (Шыңғысханның) өмірбаяны
Балалық шағы:
Жастайынан көптеген
қиыншылықтарды бастан
кешірді.
Ер жеткен кезі:
- 1203-1204 жылдары
керейттерді,
наймандарды және
меркіттерді талқандады.
- Моңғолияның негізгі
тайпаларын біріктіріп,
қуатты мемлекет құрды.
3 слайд
Темучиннің (Шыңғысханның) өмірбаяны Балалық шағы: Жастайынан көптеген қиыншылықтарды бастан кешірді. Ер жеткен кезі: - 1203-1204 жылдары керейттерді, наймандарды және меркіттерді талқандады. - Моңғолияның негізгі тайпаларын біріктіріп, қуатты мемлекет құрды.
4 слайд
Моңғол мемлекетінің құрылуы
11206 жылғы құрылтай
Шыңғысхан жаңа
мемлекеттің негізін қалады.
2Тайпаларды біріктіру
Бытыраңқы тайпаларды
біріктіріп, "Яса" заңдарын
енгізді.
3Жаулап алу жоспары
Жоспары: Азия мен Шығыс
Еуропаны жаулап алу.
4 слайд
Моңғол мемлекетінің құрылуы 11206 жылғы құрылтай Шыңғысхан жаңа мемлекеттің негізін қалады. 2Тайпаларды біріктіру Бытыраңқы тайпаларды біріктіріп, "Яса" заңдарын енгізді. 3Жаулап алу жоспары Жоспары: Азия мен Шығыс Еуропаны жаулап алу.
5 слайд
Моңғолдардың Қазақстан аумағына
жорығы
Жетісуға ену
1218 жылы Жетісуға
енді.
Халықты өз жағына
тарту
Халықты өз жағына
тарту үшін зорлық-
зомбылық пен
тонауға тыйым
салынды.
Баласағұн қаласы
Баласағұн қаласы
қақпасын ашып,
"Қайырымды қала"
атағын алды.
5 слайд
Моңғолдардың Қазақстан аумағына жорығы Жетісуға ену 1218 жылы Жетісуға енді. Халықты өз жағына тарту Халықты өз жағына тарту үшін зорлық- зомбылық пен тонауға тыйым салынды. Баласағұн қаласы Баласағұн қаласы қақпасын ашып, "Қайырымды қала" атағын алды.
6 слайд
Отырар қорғанысы
Шыңғысханның
жорығы
Шыңғысхан
Қазақстан аумағына
жорығын 150 мың
әскермен бастады.
Қаланың қорғанысы
Отырар 6 ай бойы
ерлікпен қорғанды.
Қаланың құлауы
Сатқындық
нәтижесінде қала
құлады.
Қайырханның
батырлығы
Қайырхан
батырлықпен қарсы
тұрды, бірақ
тұтқындалып,
жазаланды.
6 слайд
Отырар қорғанысы Шыңғысханның жорығы Шыңғысхан Қазақстан аумағына жорығын 150 мың әскермен бастады. Қаланың қорғанысы Отырар 6 ай бойы ерлікпен қорғанды. Қаланың құлауы Сатқындық нәтижесінде қала құлады. Қайырханның батырлығы Қайырхан батырлықпен қарсы тұрды, бірақ тұтқындалып, жазаланды.
7 слайд
Сырдария бойындағы
қалалардың тағдыры
Қала Қорғаныс деңгейі Нәтижесі
Сығанақ 7 күндік шайқас Талқандалды
Ашнас Қиян-кескі шайқас Құлады
Жент Қантөгіссіз Бағындырылды
7 слайд
Сырдария бойындағы қалалардың тағдыры Қала Қорғаныс деңгейі Нәтижесі Сығанақ 7 күндік шайқас Талқандалды Ашнас Қиян-кескі шайқас Құлады Жент Қантөгіссіз Бағындырылды
8 слайд
Қыпшақ даласы және
Калка шайқасы
Шайқас
Моңғолдар қыпшақ
тайпаларымен және
орыстармен Калка өзенінде
шайқасты.
Жеңіліс
Қыпшақтар мен орыстардың
бірлігінің болмауы жеңіліске
әкелді.
Қазақстан даласына
оралу
Моңғолдар Руське енбей,
Қазақстан даласына оралды.
8 слайд
Қыпшақ даласы және Калка шайқасы Шайқас Моңғолдар қыпшақ тайпаларымен және орыстармен Калка өзенінде шайқасты. Жеңіліс Қыпшақтар мен орыстардың бірлігінің болмауы жеңіліске әкелді. Қазақстан даласына оралу Моңғолдар Руське енбей, Қазақстан даласына оралды.
9 слайд
Моңғол шапқыншылығының нәтижесі
1Толықтай бағындыру
Қазақстан аумағы 1219–1224
жылдары толықтай
бағындырылды.
2Жаулап алу жорықтарының
жалғасуы
Шыңғысхан 1227 жылы қайтыс
болғанымен, жаулап алу
жорықтары жалғасты.
9 слайд
Моңғол шапқыншылығының нәтижесі 1Толықтай бағындыру Қазақстан аумағы 1219–1224 жылдары толықтай бағындырылды. 2Жаулап алу жорықтарының жалғасуы Шыңғысхан 1227 жылы қайтыс болғанымен, жаулап алу жорықтары жалғасты.
10 слайд
Қорытынды
Әлеуметтік әсері:
Халық санының азаюы
Тайпалардың араласуы
Мәдени тоқырау :
Шапқыншылықтың салдарынан
білім, ғылым, өнер және сауда
дамуы тоқтады.
Экономикалық
әсері:
Қалалардың күйреуі :
Мал шаруашылығының
шығынға ұшырауы :
Сауда жолдарының үзілуі
10 слайд
Қорытынды Әлеуметтік әсері: Халық санының азаюы Тайпалардың араласуы Мәдени тоқырау : Шапқыншылықтың салдарынан білім, ғылым, өнер және сауда дамуы тоқтады. Экономикалық әсері: Қалалардың күйреуі : Мал шаруашылығының шығынға ұшырауы : Сауда жолдарының үзілуі
11 слайд
Қорытынды
Саяси әсері:
Моңғол билігінің орнауы : Қазақстан
аумағы моңғол империясының құрамына
еніп, Жошы ұлысы (Алтын Орда) құрылды.
Жергілікті биліктің әлсіреуі : Жергілікті
билеушілер моңғолдарға бағынып, саяси
дербестігінен айырылды.
Әкімшілік жүйенің өзгеруі : Моңғолдар
"Яса" заңдарын енгізіп, жаңа басқару
тәртібін орнатты.
Мәдени әсері
Ислам дініне ықпал : Моңғолдар
Қазақстан аумағында дінге қысым
көрсетпесе де, кейінірек Алтын Орда
билеушілері исламды ресми дін ретінде
қабылдады.
Қазақ халқының қалыптасуына ықпал :
Шапқыншылық кезінде жергілікті және
моңғол тайпаларының араласуы қазақ
халқының этникалық құрамына әсер етті.
Тарихи маңызы : Моңғол шапқыншылығы Орталық Азиядағы билік құрылымын өзгертті.
11 слайд
Қорытынды Саяси әсері: Моңғол билігінің орнауы : Қазақстан аумағы моңғол империясының құрамына еніп, Жошы ұлысы (Алтын Орда) құрылды. Жергілікті биліктің әлсіреуі : Жергілікті билеушілер моңғолдарға бағынып, саяси дербестігінен айырылды. Әкімшілік жүйенің өзгеруі : Моңғолдар "Яса" заңдарын енгізіп, жаңа басқару тәртібін орнатты. Мәдени әсері Ислам дініне ықпал : Моңғолдар Қазақстан аумағында дінге қысым көрсетпесе де, кейінірек Алтын Орда билеушілері исламды ресми дін ретінде қабылдады. Қазақ халқының қалыптасуына ықпал : Шапқыншылық кезінде жергілікті және моңғол тайпаларының араласуы қазақ халқының этникалық құрамына әсер етті. Тарихи маңызы : Моңғол шапқыншылығы Орталық Азиядағы билік құрылымын өзгертті.
12 слайд
1. Тапсырма
1. Ашық тест тапсырмалары
1.1. Монғол ақсүйектерiнiң құрылтайы ______ жылы көктемде болып,
онда
Темучинді барлық монғолдардың әм iршiсi етіп жариялады.
1.2. Шыңғысханның нақыл сөздер iнен, әскери және азаматтық
заңдардан
«_______» құралды.
1.3. Монғолдар басып алған жерлерде ұзақ уақыт үстемд iк ету
себептерiнiң бiрi
_______ қысымшылық жасамады.
1.4. Қазақстан аумағы _____ үлкен ұлдарының ұлыстары құрамына
ендi.
Ертiстен батыста _____ дейiнгi жер _____ ұлысы үлесіне енді.
1.5. Оңтүстiк пен Оңтүстiк-шығыс Қазақстан және бүк iл Орталық
Азия _______
ұлысына, Жетiсудың солтүстiк-шығыс бөлiгi _______ ұлысына өттi.
12 слайд
1. Тапсырма 1. Ашық тест тапсырмалары 1.1. Монғол ақсүйектерiнiң құрылтайы ______ жылы көктемде болып, онда Темучинді барлық монғолдардың әм iршiсi етіп жариялады. 1.2. Шыңғысханның нақыл сөздер iнен, әскери және азаматтық заңдардан «_______» құралды. 1.3. Монғолдар басып алған жерлерде ұзақ уақыт үстемд iк ету себептерiнiң бiрi _______ қысымшылық жасамады. 1.4. Қазақстан аумағы _____ үлкен ұлдарының ұлыстары құрамына ендi. Ертiстен батыста _____ дейiнгi жер _____ ұлысы үлесіне енді. 1.5. Оңтүстiк пен Оңтүстiк-шығыс Қазақстан және бүк iл Орталық Азия _______ ұлысына, Жетiсудың солтүстiк-шығыс бөлiгi _______ ұлысына өттi.
13 слайд
2. Тапсырма
2. Жабық тест тапсырмалары
2.1. Әскери iс-қимылдар нәтижес iнде Темучин керейіттерді, наймандар мен
меркіттерді
талқандаған мерзiм
А) 1218–1223 жылдар
Ә) 1203–1204 жылдар
Б) 1220–1225 жылдар
В) 1221–1226 жылдар
Г) 1222–1225 жылдар
2.2. Шыңғысханның Қазақстан мен Орталық Азияға жорыққа шығуына сылтау
болған оқиға
А) «Отырар опаты»
Ә) Хорезмшахтар мемлекетінің билеушісі Мұхаммед билiгiнiң әлсiреуi
Б) Монғолиядағы жұт
В) Жошы ханның өлiмi
Г) «Суяб опаты»
2.3. Монғолдарда қабырға бұзатын тас және от лақтырғыш қарулардың пайда
болуына себеп болған және бағынған ел
А) Қытай
В) Үндiстан
С) Мауараннахр
D) Қарахан мемлекетi
Е) Иран
13 слайд
2. Тапсырма 2. Жабық тест тапсырмалары 2.1. Әскери iс-қимылдар нәтижес iнде Темучин керейіттерді, наймандар мен меркіттерді талқандаған мерзiм А) 1218–1223 жылдар Ә) 1203–1204 жылдар Б) 1220–1225 жылдар В) 1221–1226 жылдар Г) 1222–1225 жылдар 2.2. Шыңғысханның Қазақстан мен Орталық Азияға жорыққа шығуына сылтау болған оқиға А) «Отырар опаты» Ә) Хорезмшахтар мемлекетінің билеушісі Мұхаммед билiгiнiң әлсiреуi Б) Монғолиядағы жұт В) Жошы ханның өлiмi Г) «Суяб опаты» 2.3. Монғолдарда қабырға бұзатын тас және от лақтырғыш қарулардың пайда болуына себеп болған және бағынған ел А) Қытай В) Үндiстан С) Мауараннахр D) Қарахан мемлекетi Е) Иран
