#1 слайд
9 сынып Сабақтың тақырыбы : Қазақстандық географтардың зерттеулері Сабақтың мақсаты: география ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандықтардың зерттеулері туралы баяндау

1 слайд

#2 слайд
 Қазақ жері туралы айтылған еж. Жазба дерек көзі- Бехистун сына жазуы. ----І Даридің атынан жазылған Бехистун сына жазуы –ежелгі шығыстың жазбаша құжаты. ----Қазір Иранның батысындағы Бехистун жартасына ойылып жазылған . Бехистун сына жазуы (б.д.д 6-5 ғ)Қазақстандық географтардың зерттеулері

2 слайд

#3 слайд
Қазақстанның ежелгі ғасырларда зерттелуі • Герадот б.д.д 5 ғасырда қазіргі Қазақстан аумағында қоныстанған тайпалар (скиф, сақ, аримаспы т.б) туралы алғаш айтқан.Оның 9 томдық “Тарих” атты еңбегінде Каспий теңізі мен оған іргелес жатқан (Жалпы Сырт, Жайық, Амудария, Сырдария) туралы гео/қ деректер жазылған .Герадот Страбон Еж грек тарихшысы әрі географы, 17 томдық “География” атты еңбектің авторы Страбон (б.д.д 63 ж-б.д 21 ж Каспий және Арал теңіздеріне сипаттама беріп, Орта Азияны суреттеп олардың сағасын дәл анықтады.

3 слайд

#4 слайд
• Грек географы К.Птолемей “География жөнінде нұсқаулық” еңбегінде Еділ (Волга) (Ра), Жайық(Даикс), Мұғалжар таулары туралы мәліметтер берген.Қаз-ң сол,батыс бөлігін картада бейнелеген • Қытай дипломаты б.д.д ІІ ғасырда Қытай императорының елшілігін басқарып, үйсіндердің жеріне келеді. “Таң әулетінің тарихы” атты еңбегі бар Сюань-ЦзанКлавдий Птоломей

4 слайд

#5 слайд
Қазақстанның орта ғасырларда зерттелуі • Араб саяхатшысы Әл –Истахри Сырдария мен Әмудария өзендері Арал теңізіне құятындығын көрсеткен. Арал теңізінің тұзды бассейні екендігін көрсетіп, алғашқы картографиялық картасын жасаған . • Әл-Масуди – “Араб Герадоты” деп аталған. • Каспий ( Хазар) теңізіне сипаттама берген. • Әбу Райхан әл-Бируни (ХІ ғ) Қазақстанның оңтүстігіндегі түрік тайпаларының қоныстануын суреттеген • Махмұт Қашқари “Дөңгелек карта” “Түрік лексикасының жинағы”(Диуани лұғат ат-түрік еңбектерінде Баласағұн,Тянь-шань,Ыстықкөл,Қашар қалалары бейнеленген • Мұхаммед Хайдар Дулати өзінің “Тарихи –и Рашиди” еңбегінде Сырдария аңғары мен Жетісуды қоныстанған халықтардың тұрмысы тарихы, мәдениеті жайлы айтқан

5 слайд

#6 слайд
• 18 ғ бастап Қазақ жерін зерттеуге дипломатилық қызметте өз үлесін қосты П.Карпини Тарбағатай тауларының бөліктеріне және Жоңғар қақпасындағы Ебі желі туралы алғашқы мәлімет қалдырған. Франциядан Қырым, Еділ мен Мұғалжар даласы, Арал маңы арқылы Шу Іле ,Балхаш, Алакөл Моңғолияға дейінгі жерді жүріп өтіп суреттеп өткен. 16 ғ соңы мен 17 ғ басында Қ.Жалайыри “Жәм ат- Тауарихи” (Жылнамалар жиынтығы) кітабын құрастырды. Бұл-қазақ халқы мен оның жері, Қазақ хандығының құрылу тарихы туралы құжат. Орыс патшасы Борис Годуновтың өтініші бойынша жазылған.

6 слайд

#7 слайд
Қазақстанның жаңа уақытта зерттелуі • 18 ғ. 2 жартысында Қытайдағы елші Ф.Байков Жоңғария мен Ертісті аралап, Зайсан көлінде болды. • 1696 ж Тобыл қызметшісі С.У.Ремезов “Барлық Сібір қалалары мен жерлерінің сызбасы” мен “Барлық сусыз жерлер мен аз өтпелі тасты далалардың сызбасы” карталарын әзірлеп онда Қазақ даласының сулары мен тауларын суретеді

7 слайд

#8 слайд
Қазақстандық зерттеушілер • Қ.И.Сәтбаев әлемдегі ірі кен орындарының бірі-Жезқазған мыс кен орнын ашқан.Оның зерттеген аймақтарына Сарыарқа,Таулы Алтай кіреді. • Мұқитанов Наурызбай – теориялық географияның дамуына үлес қосқан. • Двоскин Яковлевич –Қазақстандағы экономикалық география ғылымының негізін салушы. 400 ден астам жариялынымдары бар.

8 слайд

#9 слайд
Тапсырма-1.Мына Қазақстанның физикалық картасын пайдалана отырып, географиялық нысандары кескін картаға түсіріңіз.Мұғалжар, Тарбағатай,Арал, Жалпы Сырт,Жайық, Шу,Сырдария,Каспий,Балқаш

9 слайд