Қазақтың ұлттық ойындары

1 слайд
ОЙЫННЫҢ ТҮРЛЕРІ Логикалық ойындар Ойын жаттығу Ұлттық ойындар Ойын – есептер Сөздік ойындар Ойын сабақ Дидиактикалық ойындар

1 слайд

2 слайд
Қазақтың ұлттық ойындары .

2 слайд

3 слайд
Қазақтың ұлттық ойындары • Арқан тартыс • Бес тас • Қыз қуу • Теңге алу • Аударыспақ • Ақ сүйек • Теңге ілу • Сақина тастау • Алшы • Ханталапай • Тоғызқұмалақ • Асық ойнау және т.б.

3 слайд

4 слайд

4 слайд

5 слайд
Бестас ойыны 5 адам топ құрап ойнайды. Ойынға қойдың құмалағынан үлкендеу 5 домалақ тас немесе асық пайдаланылады. Ойынның мазмұны: Ойнаушылар ең алдымен, кім-кімнен кейін ойнайтынын өздері анықтайды. Ол үшін ойыншылар кезекпен бес тасты тобымен жоғары лақтырып, қолдың сыртымен тосып алады да, тағы да лақтырып, қолдың сыртымен тосып алады да, тағы да лақтырып, қолдың сыртымен тосып алады да, тағы да лақтырып, алақанмен қаршып ұстайды. Қаршып ұстау дегеніміз –тасты қолды еңкейте жоғарыдан төмен қарай қағып алу. Лақтырылған бес тасты қолдың сыртымен тосып алу және қаршып алу кезінде бірнеше тас жерге түсіп кетуі мүмкін. Кім көп тас қаршып алса, сол бірінші ойнау кезегіне ие болады. Бірінші кезек алған ойыншы бестас ойынының шартын бұзып алғанға дейін ойнайды. Одан кейін екінші кезектегі, ол тоқтаған соң, үшінші кезектегі ойыншы ойнайды. Ойын осылай жалғаса береді. Тастарды қаршып қағып алу кезінде басқа тастарды қозғалтуға болмайды және қақпа тасты түсіріп алмауы керек. Ойыншы ойынның шартын бұзғанға дейін ойнай береді. Тек ойынның шарты бұзылған жағдайда ғана келесі ойыншы кезек алады. Ал келесі кезек келгенде ойнаушылардың қай-қайсысы болсын, ойынды өзінің бұрынғы тоқтаған жерінен жалғастырады.

5 слайд

6 слайд
« Бе с т а с»   — ө т е к ө н е д ә у і рд е н к е ле ж а т қ а н, қ а за қ х а л қ ы н ы ң ұ л т о й ы н д а р ы н ы ң б і р і . Ол е ң б е к қ ұ р а л д а р ы а ғ а ш , т а с , с ү й е к б ол ы п к е лет і н ғ а с ы рл а рд а па й д а б ол ғ а н . Ж а с ө с п і р і мд е рд е н б а с т а п е р ес е к а д а м д а р ғ а д е й і н о й н а й т ы н о й ы н. О й ы н ғ а к е р е к т і за т бес а с ы қ н ем ес е к і ш і р е к бес д ома л а ң т а с . О й ы н д ы к і мн і ң б і р і н ш і б ол ы п б а с т а й т ы н ы н ш е ш у ү ш і н о й ы нғ а қ а т ы на с у ш ы л а р к е зе к т ес і п б ес т а с т ы а л а қ а нд а р ы н а с а л а д ы д а , жо ғ а р ы с е р п і п ж і б е р і п, а л а қ а н д а р ы ны ң с ы рт ы м е н тос ы п а л а д ы д а , қ а й т а с е р пі п ж і б е р і п , е н д і г і к е зе к т е қ ол д ы с е р пе қ а қ ш ы п а л а д ы . Е ң к ө п қ а ғ ы п а л ғ а н о й ы н ш ы б і р і нш і к е зе к а л а д ы д а , қ а л ғ а нд а р ы д а с ол р ет пе н к е зе к к е т ұ р а д ы . Б ұ л о й ы н ны ң бі р н е ш е т ә с і л і б а р . О й ы н ғ а қ а т ы на с у ш ы л а р д ө ңг е ле н е от ы р а д ы . Б і р і нш і т ә с і л :   Ой ы н ш ы б ес т а с т ы е д е нг е ш а ш ы р а т а т а с т а й д ы д а , і ш і не н бі р т а с т ы т а ңд а п а л а д ы . А л ғ а н т а с ы н жо ғ а р ы с е р п і п ж і б е р і п, же рд е н б і р т а с т ы і л і п а л ы п, л а қ т ы р ғ а н т а с ы н қ а й т а қ а ғ ы п ү л г е рд і . Ж е рд е н а л ғ а н т а с ы н ж а н ы на қ о й ы п , с ол т ә с і л м е н, е к і нш і , с о н а н с о ң ү ш і н ш і , т ө рт і нш і т а с т а рд ы бі р - б і рле п і л і п а л ы п от ы р а д ы . Е к і н ш і т ә с і л :   Б ес т а с т ы е д е н г е ш а ш а т а с т а п і ш і н е н ө зі н е қ ол а й л ы б і р т а с т ы а л а д ы д а , жо ғ а р ы д а ғ ы т ә с і л ме н же рд е ж а т қ а н т а с т а рд ы е к і - е к і д е н ж и ы п а л а д ы . Ү ш і н ш і т ә с і л :   Е д е нг е б ес т а с т ы ш а ш а т а с т а й т а й д ы д а , і ш і не н б і р еу і н а л ы п , жо ғ а р ы л а қ т ы р ы п, а л д ы м е н б і р еу і н і л і п а . л ы п, л а қ т ы р ғ а н т а с ы н тос ы п а л а д ы , с о н а н с о ң же рд е ж а т қ а н ү ш т а с т ы с ол т ә с і л м е н б і рд е н ж и ы п а лу ы к е р е к . Т ө р т і нш і т ә с і л :   Б ес т а с т ы қ ол ы на а л а д ы д а , бі р еу і н жо ғ а р ы с е р п і п ж і б е р і п , қ ол ы нд а ғ ы т ө рт т а с т ы же р г е ко й ы п , жо ғ а р ы с е р п і г е н т а с ы н қ а ғ ы п а л а д ы . С о н а н с о ң ол т а с т ы жо ғ а р ы қ а р а й қ а й т а л а қ т ы р ы п, же р г е қ о й ғ а н т ө рт т а с т ы ж и на п а л ы п , жо ғ а р ы л а қ т ы р ғ а н т а с т ы қ ос а қ а ғ ы п а л а д ы . Б е с і н ш і т ә с і л :   Б ес т а с т ы у ы с ы на а л ы п , б і р і н жо ғ а р ы қ а р а й с е р п і п ж і бе р е д і д е , т а с т ы а л а қ а ны на қ ы с а ұ с т а п, ш ы на ш а ғ ы ме н е д е нд і ү ш , не б ес р ет ( о й ы нш ы л а рд ы ң а л д ы н а л а к е л і с і мі б о й ы н ш а ) с и па п ө т і п ( ж а л а п ө т і п д е п т е а й т а д ы ) л а қ т ы р ғ а н т а с ы н қ а ғ ы п а л а д ы . А л т ы н ш ы т ә с і л :   Т ө рт т а с т ы б ұ р ы ш қ а ( т ө рт ) о р н а л а с т ы р ы п ( м ө л ш е р і н а л д ы н а л а к е л і с е д і ) , б і р т а с т ы жо ғ а р ы с е р пе т а с т а й д ы д а , т ө рт т а с т ы же д е л т е р і п а л ы п, л а қ т ы р ғ а н т а с ы н қ а й т а қ а ғ ы п ү л г е р е д і . Же т і н ш і т ә с і л :   Б ес т а с т ы е д е н г е ш а ш а т а с т а й д ы д а , а р а с ы на н бі р т а с т ы а л ы п, о ны жо ғ а р ы с е р п і п ж і бе р е д і д е , же рд е г і т а с т а рд ы ж и ы п а л ы п , л а қ т ы р ғ а н т а с ы н қ а й т а қ а ғ ы п а л а д ы . С о на н с о ң о н ы с ол қ ол ы на с а л а д ы д а , жо ғ а р ы с е р п е л а қ т ы р ы п, же р г е т ү с і рм е й , қ а й т а қ а ғ ы п а л а д ы . С е г і з і н ш і т ә с і л :   Та с т а рд ы е д е н г е т а с т а й д ы д а , а р а с ы н а н бі р еу і н а л ы п жо ғ а р ы л а қ т ы р а от ы р ы п, же рд е ж а т қ а н т а с т а рд ы б і р - б і рле п а л а қ а ны н а ж и н а й б е р е д і . О с ы т ә с і л м е н же рд е н т а с т ы ( т ө рт ) ж и ы п а л а д ы . То ғ ы з ы нш ы т ә с і л :   Б і р і н ш і т ә с і л д е г і қ а й т а л а н а д ы . Б і р а қ т а с т а рд ы қ а ғ ы п а л ғ а н к е зд е т а с т а р б і р - бі р і не т и м еу к е р е к . О ны нш ы т ә с і л :   Б і р і н ш і т ә с і л қ а й т а л а н а д ы . Б і р а қ же рд е н і л і п а л ғ а н т а с ңа жо ғ а р ы д а н қ а ғ ы п а л ғ а н т а с д ә л т и ю і к е р е к . О н б і р і н ш і т ә с і л :   С ол қ ол ы н ы ң б а с б а рма ғ ы м е н ( с ұ қ қ ол ы н о рт а н қ ол ы ны ң ү с т і не а й қ а с т ы р а ұ с т а п ) о рт а н қ ол ы н же р г е т і р е п т ұ р ы п, о ң қ ол ы м е н с ол қ ол ы ны ң а с т ы на ә к е л і п с ы рт ы на н а с ы р а б ес т а с т ы а л д ы ғ а қ а р а й т а с т а й д ы д а , і ш і не н б і р т а с т ы « а т а » д е п б е л г і ле й д і . О ны « Н ә б и » д е п а т а й д ы . « Н ә б и д і » ( а т а н ы ) б е л г і ле й т і н от ы р ғ а н о й ы н ш ы л а р . Ол и і л г е н қ ол д ы ң а с т ы н а ө т к і зу г е қ и ы н б і р т а с бол а д ы . H e т а с ө т к і зет і н же р г е т а қ а у, н е е ң а л ы с т ү с к е н т а с бол а д ы . О й ы нш ы же рд е ж а т қ а н « Н ә б и д е н» б а с ң а т а с т а рд ы ң б і р і н а л ы п , о ны жо ғ а р ы с е р п е т а с т а п от ы р ы п , б а рл ы к , т а с т а рд ы б і рт і нд е п и і л г е н қ ол д а рд ы ң а с т ы н а н ө т к і зе д і д е , е ң с о ңы н д а « Н ә б и д і » ө т к і зе д і . Жо ғ а р ы л а қ т ы р ы п от ы р ғ а н т а с ы н же р г е т ү с і рмеуме н бі р г е « Н ә б и » с а й л а ғ а н т а с ң а д а б а с қ а т а с т а рд ы т и г і зу г е бол ма й д ы . Б а рл ы қ т ә с і л д е рд і м ү л т і кс і з ө т к і зг е н о й ы н ш ы ө зі н е ж а з ы л а т ы н ұ п а й д ы е к і жол м е н б е л г і ле й д і . Б і р і н ш і жол : б ес т а с т ы у ы с ы н а а л а д ы д а , жо ғ а р ы л а қ т ы р ы п, а л а қ а н ы м е н қ а ғ ы п а л а д ы . С о н а н с о ң о н ы е к і н ш і р ет л а қ т ы р ы п , қ ол ы ны ң с ы рт ы м е н қ а ғ ы п а лу ы к е р е к . Әр т а с о н ұ п а й д а н ес е пт е ле д і . Б ес т а с е лу ұ па й бол а д ы . Е к і н ш і жол : Б ес т а с т ы жо ғ а р ы л а қ т ы р а д ы д а , жо ғ а р ы д а н т ө м е н қ а р а й қ а қ ш ы п , қ а ғ ы п а л а д ы . Мұ нд а д а б і р т а с о н ұ п а й д е п б е л г і ле не д і . Б ес т а с т ы т ү г е л қ а ғ ы п а лс а , е лу ұ па й а л а д ы . Ә р т ә с і л д і о р ы нд а ғ а н к е зд е қ о й ы л а т ы н ш а рт т ы б ұ з ғ а н о й ы н ш ы к е зе г і н к е лес і о й ы н ш ы ғ а б е р е д і д е , ө зі н е қ а й т а к е зе к к е л г е нш е к ө ру ш і б ол ы п от ы р а д ы . Қ а й т а к е зе к а л ғ а н к е з д е , қ а й т ә с і л д е н қ а т е л і к ж і б е р с е , с ол т ә с і л д е н ба с т а п о й н а й д ы .

6 слайд

7 слайд
Асық ойыны – түгелдей қозғалыс Баланың он екі мүшесі, бұлшық еттері толық қозғалысқа түседі. Асықтың атып ойнайтын түрі үнемі қимыл – қозғалысты қажет Ететіндіктен денеі қыздырып бойдағы қан айналымын жақсартады.

7 слайд

8 слайд

8 слайд

9 слайд

9 слайд

10 слайд

10 слайд

11 слайд
Бес табан.   Ойыншылар тегіс жерді таңдайды. Ортасына түзу сызық сызады. Оған жағалай асық тізеді. Ойынды бастаушы асық тізілген жерден бес табанға тең аралықты белгілеп алып, шеңбер тартады. Ойыншылар шеңберге кірмей (баспай) ортадағы асықты атады. Сақа тиген асық міндетті түрде шеңберден шығуы керек. Кім көп асықты атып шеңберден шығарса сол ұтады. Асық қаршу (бестас).  Екі одан да көп бала ойнайды. Қаршуға ықшам асықтар таңдап алынады. Ойыншылар асықтарын иіріп кімнің асығы көп алшы түссе сол ойынды бастайды. Бес асықты жерге тастап, бірін жоғары лақтырып, жердегі асықтың бірін іліп алып, жоғарыдағы асықты қағып үлгереді. Осылай бір-бірден, одан кейін екі-екіден, соңында жердегі төрт асықты бірдей сыпырып алу керек. Келесі кезекте «көпірден өткізу» түріне ауысады. Соңында асықтарды қолдың сыртымен қағып, қол сыртына түскен асықтарды қаршиды. Осылай күрделенген түрде жалғаса береді. Асық ату (хан ату).  Ойынға бірнеше адам қатысады. Әрбір ойыншылар кезекпен қолдағы асықтарды сырмақ үстіне шашады. Арнайы белгілеген асықпан (сақамен) қалған асықтарды шертеп атады. Басты шарты ұқсас асықтарды ғана атады. Басқа асықтарға тигізбей атып алынған асық, ұпай ретінде олжаланады. Ойын осылай жалғаса береді

11 слайд