сабақ жоспар

1 слайд
Сабақтың тақырыбы : «Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу» тақырыбына есептер шығару

2 слайд
• Изотоптар қоспасындағы химиялық элементтің салыстырмалы атомдық массасын есептеу Сабақтың мақсаты:

3 слайд
Бағалау критерийлері • изотоптардың табиғатта таралған үлесі арқылы элементтің салыстырмалы атомдық массасын есептей алады; • салыстырмалы атомдық массасы арқылы изотоптардың табиғатта таралуын анықтай алады;

4 слайд
Казақша орысша ағылшынша Атом Атом Atom Элемент Элемент Element Изотоптар Изотопы Isotopes Салыстырмалы атомдық масса Относительная атомная масса Relative atomic mass Массалық атом бірлігі Атомная единица массы Atomic mass unit Протий Протий Рrotius Дейтерий Дейтерий Deuterium Тритий Тритий TritiumГлоссарий

5 слайд
Изотоптар • Изотоптардың атаулары мен химиялық таңбалары • Сутек изотоптары https :// bilimland.kz/kk/subject/ximiya/7-synyp/atom-qu ramy-men-qurylysy-izotoptar

6 слайд
Талқылауға арналған сұрақтар • Изотоптар дегеніміз не? • Неге элементтердің атомдық массалары бүтін сандармен өрнектелмейді? Мысалдар келтіре отырып түсіндіріңіздер. • Сутегінің қандай изотоптары бар? • Табиғатта кездесетін изотоптарға мысал келтіріңіз. 5.Элементтердің салыстырмалы атомдық массасының мәні қайда көрсетілген? 6 .Салыстырмалы атомдық масса қандай шама? 7 .Реттік нөмірлері 12, 24,13 тең элементтердің салыстырмалы атомдық массалары нешеге тең және олар қалай аталады? 8 . Химиялықэлементтің изотоптар қоспасындағы салыстырмалы атомдық массаларын қалай есептеуге болады?

7 слайд
Бір – бірінен тек ядросындағы нейтрондар санына қарай ажыратылатын элемент түрлерін изотоптар деп атайды. Мысалы: Сутегінің үш түрлі изотоптары бар 1 Н 1 , 1 Н 2 , 1 Н 3 протий

8 слайд
Табиғатта НЕОННЫҢ үш изотобы бар екендігін Астон анықтаған олар 20 Ne, 21 Ne және 22 Ne. • шыңның орналасуы оның атом массасын көрсетеді • шыңның биіктігі оның табиғатта таралуын көрсетеді • таралу шыңының максималдылығы 100% және қалғандары тиісінше көрсетедіНеонның масс- спектрі 19 20 21 22 23 20 Ne 90.92% 21 Ne 0.26% 22 Ne 8.82%Масс-спектр дегеніміз не ?

9 слайд
Алдынғы беттегі мәліметтерді қолдана отырып НЕОННЫҢ орташа салыстырмалы атомдық массасын есептеңіздер . А r(Ne) = (90.92 x 20) + (0.26 x 21) + (8.82 x 22) = 20.179 Жауабы . = 20.18 100 1 - мысал

10 слайд
Табиғатта калий-39 және калий-40 екі изотобы бар. Егер калийдің Ar = 39.1 болса онда әрбір калийдің табиғатта таралуын есептеңіздер. Егер 39 K табиғатта таралуын x деп белгілесек, онда 41 K (100- x ) аламыз. 39x + 41 (100- х ) = 39.1 бұдан 39 x + 4100 - 41 x = 3910 100 - 2 x = - 190 x = 95 Жауабы . 95% 39 K және 5% 41 K2 - мысал

11 слайд
Масс-спектр екі изотоптың мынада 38 және 40 мәндерін көрсетеді. Екеуіде 1+ ион зарядын көрсетеді. Изотоптың таралу шкаласын 60 % - дан 100% дейін көтерілу схемасын салыңыздар. Орташа салыстырмалы атомдық массасын есептеңіздер . Егер иондар заряды екі еселенсе а) m/z мәні және b ) табиғатта таралуы қалай өзгерер еді? 1 - тапсырма 0 10 20 30 40 m/zТА РА ЛУЫ 60% 40%100%

12 слайд
A mass spectrum shows the presence of two isotopes of m/z values 38 and 40. Both have been formed as unipositive ions. Redraw the diagram with the most abundant isotope scaled up to 100%. Calculate the average relative atomic mass. What would be a) the m/z values and b) the abundance if 2+ ions had been formed? 0 10 20 30 40 m/z ТА РА ЛУЫ 60% 40%100% 0 10 20 30 40 m/z ТА Р А Л У Ы 100% 66.7%100%Таралу мәні 100 және 66.7 болады Жаңа шкала атом массасы 38; таралуы = 100 атом массасы 40; таралуы = 66.7 A r = (100 x 38) + (66.7 x 40) = 38.80 166.7 Иондар зарияды екі еселенсе m/z екі есеге азаяды, жаңа шың 19 және 20 болады, ал таралуы өзгермейді 1 - тапсырма

13 слайд
ИОНДАЛУ БӨЛІНУІ БӨЛІНУІ ҚАЙТА ҚҰРЫЛУЫ МАСС-СПЕКТРОМЕТРДІҢ БАСҚАДА ӘДІСІН ҚОЛДАНУ - МОЛЕКУЛАЛЫҚ МАССАСЫН АНЫҚТАУ - Қазіргі таңда масс-спектрометрді белгісіз немесе жаңа қосылыстардың анықтау үшін пайдаланылады . Массасы аз бөлшек алу үшін молекуланы иондаған кезде иондалған молекулалар бөлінеді немесе қайта түзіледі . Тек оң зарядталған бөлшектер ауытқиды және солар анықталады . Осының нәтижесінде көптеген спектр шыңдары пайда болады. Иондалған молекуланың соңғы шыңын (М+) көрсетеді және ол молекулалық массасын да көрсетеді. Спектрлердің қалған бөліктері құрлымдық формуласының дұрыс шығуына қосымша ақпарат береді.ИОНДАЛҒАН МОЛЕКУЛА

14 слайд
П айы зд ы қ үлесі24m/z 25m/zМагнийдің масс-спектрі. Спектрден магнийдің 3 изотопы бар екенін көреміз Масс – спектрометрде анықталған изотоптар көрсеткіштермен салыстырмалы атомдық массаны есептеу 26 m/z79% 10% 11%

15 слайд
Спектрдегі магний изотоптарының пайыздық үлестері: 24 Mg - 79% 25 Mg - 10% 26 Mg - 11% Салыстырмалы атомдық масса = (24x79%) +(25x10 %)+(26x11 %) = 24.3 2 г/моль 100

16 слайд
Сынып жұмысы: 1. Табиғатта уранның үш изотопы кездеседі: 234 U, (үлесі 0,0055 %), 235 U (0,7200 %), 238 U (99,2745 %). Уранның салыстырмалы атомдық массасын есептеңіз. 2. Табиғатта азоттың екі тұрақты изотобы кездеседі: 14 N және 15 N. Азоттың салыстырмалы атомдық массасы 14,00643 екенін ескеріп, әрбір изотоптың табиғаттағы үлесін анықтаңыздар.

17 слайд
Топтық жұмыстар 1. Табиғатта 63 Cu (72,7%) және 65 Cu (27,3%) изотоптар қоспасы кездесетін мыс атомының орташа салыстырмалы атомдық массасын есептеңіз. Неліктен орташа салыстырмалы атомдық масса бөлшек сан болады? 2. Табиғи магний 24 Mg, 25 Mg, 26 Mg изотоптарынан тұрады. Магнийдің атомының изотоптарының нуклондары мен нуклидтерін анықтаңыз және салыстырмалы атомдық массасын есептеңіз. Магний атомының салыстырмалы атомдық массасы қанша? 3. Табиғатта бор элементініңекітүрлі изотопы 11 В 80% және 10 В 20%кездеседі. Бордыңсалыстырмалыатомдықмассасынесептең із. Неліктен орташа салыстырмалы атомдық масса бөлшек сан болады?

18 слайд
Бағалау критерийлері: • Мыс атомының орташа салыстырмалы атомдық массасын есептейді; • Неліктен бөлшек сан болатынын түсіндіреді; • Магнийдің атомының изотоптарының нуклондары мен нуклидтерін анықтайды, салыстырмалы атомдық массасын есептейді; • Магний атомының салыстырмалы атомдық массасын есептейді; • Бор атомының орташа салыстырмалы атомдық массасын есептейді; • Неліктен бөлшек сан болатынын түсіндіреді.

19 слайд
Жеке тапсырма: Оттек изотоптары үшін массалық сандарын анықта. 8 O  (8 нейтроны бар оттек изотопы). 8 O  (9 нейтроны бар оттек изотопы). 8 O  (10 нейтроны бар оттек изотопы).

20 слайд
• Изотоптар қоспасындағы химиялық элементтің салыстырмалы атомдық массасын есептеу Сабақтың мақсаты:

21 слайд
Рефлексия.«Бес саусақ»  тәсілі • Бас бармақ- неден қиналдым? • Балалы үйрек- кімге көмек бердім? • Ортан терек- көңіл күйім? • Шылдыр шүмек- қандай жетістіктерге қол жеткіздім? • Кішкентай бөбек- не үйрендім?

22 слайд
Үй жұмысы Оттектің изотоптары 16 және 18 салыстырмалы атомдық массасын есептеңіз