Сакралды Қазақстан: Оңтүстік комазиторлары
Сакралды Қазақстан: Оңтүстік комазиторлары

#1 слайд
Шәмші
Қалдаяқов
Сейдолла
Бәйтереков
Жаппас
Қаламбаев
Тұрдықылы
ш Ізтай
Ержан
Серікбаев
Марат омаров
1 слайд
Шәмші Қалдаяқов Сейдолла Бәйтереков Жаппас Қаламбаев Тұрдықылы ш Ізтай Ержан Серікбаев Марат омаров
#2 слайд
•Шәмші Қалдаяқов (15.8. 1930, Отырар ауданы Шәуілдір ауылы – 29.2.1992, Алматы) – композитор,
Қазақстанның халық артісі (1991). Шымкент, Тараз, Жетісай қалаларының құрметті азаматы. Кіші
жүздің Жағалбайлы руынан
[1]
•Аса көрнекті сазгер, ән жанрының әйгілі майталманы, Қазақстан мәдениетіне еңбегі сіңген
қайраткер, осы заманғы қазақ эстрадасының негізін салушылардың бірі, Қазақстанның халық
әртісі.
•Шәмші Қалдаяқов (15.8. 1930, Отырар ауданы Шәуілдір ауылы – 29.2.1992, Алматы) – композитор,
Қазақстанның халық артісі (1991). Шымкент, Тараз, Жетісай қалаларының құрметті азаматы. Кіші
жүздің Жағалбайлы руынан
[1]
•Аса көрнекті сазгер, ән жанрының әйгілі майталманы, Қазақстан мәдениетіне еңбегі сіңген
қайраткер, осы заманғы қазақ эстрадасының негізін салушылардың бірі, Қазақстанның халық
әртісі.
•Оңтүстік Қазақстан облысының Қызылқұм ауданында дүниеге келді. Бала кезінен бойындағы бар
талантын алқалы жиын, аламан бәйгелерде көрсете білді. 1950 жылдан бастап шығармашылықпен
түбегейлі түрде шұғылданды. 1956-1962 жж. Құрманғазы атындағы мемлекеттік
консерваториясында В.В.Великанов класында оқыды. Шәмші әндері ғажайып саздылығымен,
сылдырап аққан бұлақ суындай тап-таза сыңғырымен, лирикалық наздылығымен ерекшеленеді.
Оның шығармашылық жағынан сіңірген еңбегі қазақ эстрадалық әндерінің әуенін ұлттық
нақышпен құнарландыруында, яғни халықтық қайнармен қабыстыруында жатыр. Ал бұл оның
қазақ жұртының музыкалық дәстүрі сүтін еміп өскендігіне дәлел.
•Осылайша бағзы мен бүгінгі мақамдарды керемет ұштастыруы Ш.Қалдаяқов туындыларының
даңқын дүрілдетіп шығарып, дүйім далаға кең жайылуға кепілдік берді. Мұхтар Әуезов өмірден
озар тұсында университет студенттері алдында сөйлеген әйгілі сөзінде Шәмші саздарын Ақан,
Біржан өнерпаздығынан кейінгі бір "жыл келгендей жаңалық" сезіндіретін үздік құбылыс ретінде
бағалағаны мәлім. Жұрт аузында "бүкіл қазақ еліне ән салдырған Шәмші" атануының сыры
сонда. Сазгер әндері, әсіресе, 60-70-жылдардагы жастардың аузында жүрді. Кешеулеген "хрущевтік
жылымық" дәуірінің жас адамдары шетел композиторлары мен орындаушыларына, мәселен,
"Биттлзге" калай ынтықса, қазақстандық өз сазгерлерімізді де солай сүйіп тыңдады. Бұл соңғысы
мен арасында, әрине, Қалдаяқов бірінші орында тұрды.
2 слайд
•Шәмші Қалдаяқов (15.8. 1930, Отырар ауданы Шәуілдір ауылы – 29.2.1992, Алматы) – композитор, Қазақстанның халық артісі (1991). Шымкент, Тараз, Жетісай қалаларының құрметті азаматы. Кіші жүздің Жағалбайлы руынан [1] •Аса көрнекті сазгер, ән жанрының әйгілі майталманы, Қазақстан мәдениетіне еңбегі сіңген қайраткер, осы заманғы қазақ эстрадасының негізін салушылардың бірі, Қазақстанның халық әртісі. •Шәмші Қалдаяқов (15.8. 1930, Отырар ауданы Шәуілдір ауылы – 29.2.1992, Алматы) – композитор, Қазақстанның халық артісі (1991). Шымкент, Тараз, Жетісай қалаларының құрметті азаматы. Кіші жүздің Жағалбайлы руынан [1] •Аса көрнекті сазгер, ән жанрының әйгілі майталманы, Қазақстан мәдениетіне еңбегі сіңген қайраткер, осы заманғы қазақ эстрадасының негізін салушылардың бірі, Қазақстанның халық әртісі. •Оңтүстік Қазақстан облысының Қызылқұм ауданында дүниеге келді. Бала кезінен бойындағы бар талантын алқалы жиын, аламан бәйгелерде көрсете білді. 1950 жылдан бастап шығармашылықпен түбегейлі түрде шұғылданды. 1956-1962 жж. Құрманғазы атындағы мемлекеттік консерваториясында В.В.Великанов класында оқыды. Шәмші әндері ғажайып саздылығымен, сылдырап аққан бұлақ суындай тап-таза сыңғырымен, лирикалық наздылығымен ерекшеленеді. Оның шығармашылық жағынан сіңірген еңбегі қазақ эстрадалық әндерінің әуенін ұлттық нақышпен құнарландыруында, яғни халықтық қайнармен қабыстыруында жатыр. Ал бұл оның қазақ жұртының музыкалық дәстүрі сүтін еміп өскендігіне дәлел. •Осылайша бағзы мен бүгінгі мақамдарды керемет ұштастыруы Ш.Қалдаяқов туындыларының даңқын дүрілдетіп шығарып, дүйім далаға кең жайылуға кепілдік берді. Мұхтар Әуезов өмірден озар тұсында университет студенттері алдында сөйлеген әйгілі сөзінде Шәмші саздарын Ақан, Біржан өнерпаздығынан кейінгі бір "жыл келгендей жаңалық" сезіндіретін үздік құбылыс ретінде бағалағаны мәлім. Жұрт аузында "бүкіл қазақ еліне ән салдырған Шәмші" атануының сыры сонда. Сазгер әндері, әсіресе, 60-70-жылдардагы жастардың аузында жүрді. Кешеулеген "хрущевтік жылымық" дәуірінің жас адамдары шетел композиторлары мен орындаушыларына, мәселен, "Биттлзге" калай ынтықса, қазақстандық өз сазгерлерімізді де солай сүйіп тыңдады. Бұл соңғысы мен арасында, әрине, Қалдаяқов бірінші орында тұрды.
#3 слайд
Сейдулла Бәйтереков (10 мамыр 1945 жылы,
Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан ауданы - 1998 жылы, Алматы) –
қазақстандық әйгілі композитор, музыкант.
Қазақстанға Еңбегі сіңген өнер қайраткері.
Шымкент музыкалық училищесін,
Құрманғазы атындағы мемлекеттік консерваториясын бітірді. 1977 - 1992
жылдары С. Бәйтереков Алматы мемлекеттік консерваториясының
ұстазы, “Қазақконцерт” бірлестігінің көркемдік жетекшісі, бас дирижері,
Алматы қалалық музыкалық ансамбльдер бірлестігінің директоры
көркемдік жетекшісі болып қызмет атқарды. 1990 жылдан өмірінің соңғы
күніне дейін “Саз” дыбыстық жазба Мемлекеттік студиясының директоры
болып қызмет атқарды. С.Бәйтереков кинофильмдерге, драмалық
қойылымдарға музыка жазды. Оның симфониялық оркестрге, хорға
жазған туындылары Қазақстан композиторларының үздік
шығармаларының қатарынан берік орын алды. Оның “Әлия”, “Күнге
табыну”, “Дос туралы жыр”, “Түркістан” әндері музыка сүйер қауымның
рухани азығына айналды.
«Әлия»- Әні С. БӘйтерековтікі, сөзі Б. Тәжібаевтікі орынд. Р Рымбаева.
Мемлекеттік марапаттары[өңдеу]
1994 жылы ҚР тұңғыш президенті – елбасы Н.Ә.Назарбаевтың өз
қолынан қазақ музыка өнеріне сіңірген еңбектері үшін «
Қазақстанға Еңбегі сіңген өнер қайраткері» құретті атағымен
марапаттады.
3 слайд
Сейдулла Бәйтереков (10 мамыр 1945 жылы, Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан ауданы - 1998 жылы, Алматы) – қазақстандық әйгілі композитор, музыкант. Қазақстанға Еңбегі сіңген өнер қайраткері. Шымкент музыкалық училищесін, Құрманғазы атындағы мемлекеттік консерваториясын бітірді. 1977 - 1992 жылдары С. Бәйтереков Алматы мемлекеттік консерваториясының ұстазы, “Қазақконцерт” бірлестігінің көркемдік жетекшісі, бас дирижері, Алматы қалалық музыкалық ансамбльдер бірлестігінің директоры көркемдік жетекшісі болып қызмет атқарды. 1990 жылдан өмірінің соңғы күніне дейін “Саз” дыбыстық жазба Мемлекеттік студиясының директоры болып қызмет атқарды. С.Бәйтереков кинофильмдерге, драмалық қойылымдарға музыка жазды. Оның симфониялық оркестрге, хорға жазған туындылары Қазақстан композиторларының үздік шығармаларының қатарынан берік орын алды. Оның “Әлия”, “Күнге табыну”, “Дос туралы жыр”, “Түркістан” әндері музыка сүйер қауымның рухани азығына айналды. «Әлия»- Әні С. БӘйтерековтікі, сөзі Б. Тәжібаевтікі орынд. Р Рымбаева. Мемлекеттік марапаттары[өңдеу] 1994 жылы ҚР тұңғыш президенті – елбасы Н.Ә.Назарбаевтың өз қолынан қазақ музыка өнеріне сіңірген еңбектері үшін « Қазақстанға Еңбегі сіңген өнер қайраткері» құретті атағымен марапаттады.
#4 слайд
Жаппас Қасымбекұлы Қаламбаев (1.1. 1909, Созақ ауданы – 2.12.1970, Алматы
) – қобызшы-композитор, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері (1944).
Сүгірдің шәкірті.
Өмірбаяны[өңдеу]
1934 ж. Алматы қаласында өткен халық өнерпаздарының Бүкілқазақстандық 1-
слетіне қатысқан.
1934 – 1937 ж. Қазақ халық аспаптар оркестрінде альт-қобызшылар тобының
концертмейстері және оркестр солисті болды.
1968 – 1970 ж. Алматы мемлекеттік консерваториясында (қыл қобыз класы
бойынша) ұстаздық етті.
[1]
Еңбектері[өңдеу]
Оның репертуарында негізінен Ықылас Дүкенұлының «Қазан», «Қасқырдың
ұлығаны», «Қоңыр», «Жез киік», «Ерден», «Аққу», «Қамбар», «Кер толғау», т.б.
күйлері болды. Сондай-ақ Құрманғазы, Тәттімбет, Қазанғап, Дәулеткерей
күйлерін, Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ, Естай Беркімбаев
әндерін орындаған. Қаламбаев көптеген күйлер мен әндердің («Кең өлке», «Күн
толғауы», «Жұман күйі», «Қазақ маршы», «Еңбек маршы», «Амангелді маршы»,
т.б.) авторы. Шәкірттері: қобызшылар Г.Баязитова, Ф.Балғаева, Қ.Құдабаева,
А.Шәңгереева, музыкатанушы Б.Сарыбаев, т.б.
Марапаттары[өңдеу]
Еңбек Қызыл Ту орденімен, медальдармен марапатталған.
[
4 слайд
Жаппас Қасымбекұлы Қаламбаев (1.1. 1909, Созақ ауданы – 2.12.1970, Алматы ) – қобызшы-композитор, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері (1944). Сүгірдің шәкірті. Өмірбаяны[өңдеу] 1934 ж. Алматы қаласында өткен халық өнерпаздарының Бүкілқазақстандық 1- слетіне қатысқан. 1934 – 1937 ж. Қазақ халық аспаптар оркестрінде альт-қобызшылар тобының концертмейстері және оркестр солисті болды. 1968 – 1970 ж. Алматы мемлекеттік консерваториясында (қыл қобыз класы бойынша) ұстаздық етті. [1] Еңбектері[өңдеу] Оның репертуарында негізінен Ықылас Дүкенұлының «Қазан», «Қасқырдың ұлығаны», «Қоңыр», «Жез киік», «Ерден», «Аққу», «Қамбар», «Кер толғау», т.б. күйлері болды. Сондай-ақ Құрманғазы, Тәттімбет, Қазанғап, Дәулеткерей күйлерін, Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ, Естай Беркімбаев әндерін орындаған. Қаламбаев көптеген күйлер мен әндердің («Кең өлке», «Күн толғауы», «Жұман күйі», «Қазақ маршы», «Еңбек маршы», «Амангелді маршы», т.б.) авторы. Шәкірттері: қобызшылар Г.Баязитова, Ф.Балғаева, Қ.Құдабаева, А.Шәңгереева, музыкатанушы Б.Сарыбаев, т.б. Марапаттары[өңдеу] Еңбек Қызыл Ту орденімен, медальдармен марапатталған. [
#5 слайд
Тұрдықылыш Ізтай (30.6. 1949 ж. т., Түрікменстан,
Тахтабазар ауданы) – композитор. Қазақстан Композиторлар
одағы облыстық филиалының директоры. Шымкент музыка
училищесін (1968), Құрманғазы атындағы консерваторияны
(1973), Ленинградтағы Н.К. Крупская атындағы мәдениет
институтының аспиратурасын (1993) бітірген. 1973 – 1994
ж. Әл-Фараби атындағы Шымкент мәдениет институтының
халық аспаптар кафедрасының доценті. 1994 ж.
Ш.Қалдаяқов атындағы облысы филармонияның көркемдік
жетекшісі, халық аспаптары оркестрінің дирижері. Ол 20-
дан астам ғылыми және оқу әдістемелік жұмыстардың
авторы. Әндері жеке альбом болып «Махаббат – өмір» деген
атпен жарық көрді. Халықаралық, республика, облыстық
байқаулардың лауреаты. Облыстық мәслихаттың
грамотасымен марапатталған, облыс әкімі белгілеген «2000
жылдың ең үздік композиторы» атанған.
Қазақ халқының музыка саласында алтын ән болып қалып
кеткен Нурикамал әнінің авторы
5 слайд
Тұрдықылыш Ізтай (30.6. 1949 ж. т., Түрікменстан, Тахтабазар ауданы) – композитор. Қазақстан Композиторлар одағы облыстық филиалының директоры. Шымкент музыка училищесін (1968), Құрманғазы атындағы консерваторияны (1973), Ленинградтағы Н.К. Крупская атындағы мәдениет институтының аспиратурасын (1993) бітірген. 1973 – 1994 ж. Әл-Фараби атындағы Шымкент мәдениет институтының халық аспаптар кафедрасының доценті. 1994 ж. Ш.Қалдаяқов атындағы облысы филармонияның көркемдік жетекшісі, халық аспаптары оркестрінің дирижері. Ол 20- дан астам ғылыми және оқу әдістемелік жұмыстардың авторы. Әндері жеке альбом болып «Махаббат – өмір» деген атпен жарық көрді. Халықаралық, республика, облыстық байқаулардың лауреаты. Облыстық мәслихаттың грамотасымен марапатталған, облыс әкімі белгілеген «2000 жылдың ең үздік композиторы» атанған. Қазақ халқының музыка саласында алтын ән болып қалып кеткен Нурикамал әнінің авторы
#6 слайд
Ержан Серікбаев (1962-2011)1962 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы,
Арыс ауданында дүниеге келген. Ол — әнші, сазгер.
6 слайд
Ержан Серікбаев (1962-2011)1962 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданында дүниеге келген. Ол — әнші, сазгер.
#7 слайд
Бір өкініштісі, ғаламторда Лесбек Амановтың өмірбаяны тіркелмеген. Тек там-тұм деректерден
1954 жылы Мақтарал ауданында туғанын анықтадық. Ал одан кейінгі қысқа ғана өмір жолын
сазгердің "Жас Алаш" газетіндегі "Қара бауыр қасқалдақ — Қонаев, қаңғып келген шүрегей — Колбин
" атты сұхбатынан білуге болады. Онда Лесбек Аманов:
- Домбыраны қолыма бес жасымда алдым. Әкем жарықтықтың ақындығы болатын. Әкем Анас — бiр
әулеттегi соғыстан аман-есен оралған жалғыз тұяқ едi. Екi ағасы майданда шейiт болған. Мен дүние
ге
келген Қызылқұм ауданы Әжемсеңгiр деген жер қазiр Шардара су қоймасының астында жатыр. Ағам
дүниеге келген кезде әкем “артынан тағы серiк болар бiр бала келсiн” деп, атын Серiк деп қойыпты.
Мен туған кезде “Серiктiң артынан iлесiп жүрсiн” деп атымды Лесбек қойыпты.
Анам Маржанкүл дүниеден ерте қайтты. Мен ол кезде бес жаста едiм. Көксу кеңшарының С.
Ерубаев атындағы мектебiне барып, оны 1972 жылы бiтiрдiм. Әкемнiң жолын қуып (ол кiсi орман
шаруашылығында жұмыс iстеген), Алматыдағы ауыл шаруашылығы институтына оқуға құжат
тапсырғанмын. Бiрақ, түсе алмадым. Содан Алматы құрылыс техникумына түсiп, бiр жылдан кейiн
оны тастап кеттiм. Себебi, өнер қайда жүрсем де, менi қол бұлғап шақырып тұрғандай болды.
Бұдан кейiн Шымкенттегi әл-Фараби атындағы мәдениет институтына түстiм. Бiрақ оным қателiк
болыпты. Мен о баста не консерваторияға, не музыкалық училищеге баруым керек едi. Ал мәдениет
инс
титуты мәдениет қызметкерлер
iн даярлайды екен. Бiр жағы оқуға той-жиындардан да қол тимедi.
Қысқасы, көп ұзамай институттан шығып қалдым. Осыдан кейiн “Психология, философияны оқы
май-
ақ сазгер боламын” деп, қолымды бiр сiлтеп ауылға тартып кеттiм. 1983 жылдан бастап 2002 жылға
дейiн сонда аудандық мәдениет бөлiмiнде жұмыс iстедiм, - дейді.
Аталған газетке 2010 жылдың 25 мамырында шыққан осы материалда автор Ғалымжан Елшібай:
"Лесбек Аманов қазiр Шым
кенттег
i халық шығармашылығы орталығында жұмыс iстейдi. Расында да
психология мен философияны оқымай-ақ, жоғары оқу орнын тәмамдамай-ақ, халық мойындаған
сазгерлердiң қатарына қосылды. Қазiр 100-ден аса әнi бар. Көпшiлiгi халық әнi болып кеткен.
“Оралыңның барында ойна да күл”, “Ба
уырлар” тобының орындауындағы “Б
iздер де ғашық
болғанбыз”, Күләш Ахметованың сөзiне жазыл
ған “Қыз ұзату”, Мұқағалидың сөз
iне жазылған
“Әйелдер-ай, қандайсыңдар”, “Шолпанға” (“Жiгер” тобының орындауында), “Ақторғыным” әндерi –
бүгiнде тойдың да, сахнаның да сәнi" деп жазған.
7 слайд
Бір өкініштісі, ғаламторда Лесбек Амановтың өмірбаяны тіркелмеген. Тек там-тұм деректерден 1954 жылы Мақтарал ауданында туғанын анықтадық. Ал одан кейінгі қысқа ғана өмір жолын сазгердің "Жас Алаш" газетіндегі "Қара бауыр қасқалдақ — Қонаев, қаңғып келген шүрегей — Колбин " атты сұхбатынан білуге болады. Онда Лесбек Аманов: - Домбыраны қолыма бес жасымда алдым. Әкем жарықтықтың ақындығы болатын. Әкем Анас — бiр әулеттегi соғыстан аман-есен оралған жалғыз тұяқ едi. Екi ағасы майданда шейiт болған. Мен дүние ге келген Қызылқұм ауданы Әжемсеңгiр деген жер қазiр Шардара су қоймасының астында жатыр. Ағам дүниеге келген кезде әкем “артынан тағы серiк болар бiр бала келсiн” деп, атын Серiк деп қойыпты. Мен туған кезде “Серiктiң артынан iлесiп жүрсiн” деп атымды Лесбек қойыпты. Анам Маржанкүл дүниеден ерте қайтты. Мен ол кезде бес жаста едiм. Көксу кеңшарының С. Ерубаев атындағы мектебiне барып, оны 1972 жылы бiтiрдiм. Әкемнiң жолын қуып (ол кiсi орман шаруашылығында жұмыс iстеген), Алматыдағы ауыл шаруашылығы институтына оқуға құжат тапсырғанмын. Бiрақ, түсе алмадым. Содан Алматы құрылыс техникумына түсiп, бiр жылдан кейiн оны тастап кеттiм. Себебi, өнер қайда жүрсем де, менi қол бұлғап шақырып тұрғандай болды. Бұдан кейiн Шымкенттегi әл-Фараби атындағы мәдениет институтына түстiм. Бiрақ оным қателiк болыпты. Мен о баста не консерваторияға, не музыкалық училищеге баруым керек едi. Ал мәдениет инс титуты мәдениет қызметкерлер iн даярлайды екен. Бiр жағы оқуға той-жиындардан да қол тимедi. Қысқасы, көп ұзамай институттан шығып қалдым. Осыдан кейiн “Психология, философияны оқы май- ақ сазгер боламын” деп, қолымды бiр сiлтеп ауылға тартып кеттiм. 1983 жылдан бастап 2002 жылға дейiн сонда аудандық мәдениет бөлiмiнде жұмыс iстедiм, - дейді. Аталған газетке 2010 жылдың 25 мамырында шыққан осы материалда автор Ғалымжан Елшібай: "Лесбек Аманов қазiр Шым кенттег i халық шығармашылығы орталығында жұмыс iстейдi. Расында да психология мен философияны оқымай-ақ, жоғары оқу орнын тәмамдамай-ақ, халық мойындаған сазгерлердiң қатарына қосылды. Қазiр 100-ден аса әнi бар. Көпшiлiгi халық әнi болып кеткен. “Оралыңның барында ойна да күл”, “Ба уырлар” тобының орындауындағы “Б iздер де ғашық болғанбыз”, Күләш Ахметованың сөзiне жазыл ған “Қыз ұзату”, Мұқағалидың сөз iне жазылған “Әйелдер-ай, қандайсыңдар”, “Шолпанға” (“Жiгер” тобының орындауында), “Ақторғыным” әндерi – бүгiнде тойдың да, сахнаның да сәнi" деп жазған.
шағым қалдыра аласыз













