Тәрбие сағаты Ұлы даланың – ұлы перзенті

1 слайд
Көтеріңкі көңіл күй Күліп шықты күн бүгін Бәріміз күн болып жанайық! Бәріміз тату болайық! Бәріміз дос болайық!

1 слайд

2 слайд
Ұлы даланың – ұлы перзенті

2 слайд

3 слайд
Мақсаты А) Әбділда Тәжібаевтың ақындық келбетін ашу, өлшеусіз еңбегін көрсету. Ә) Жас ұрпақты өткенді өнеге етуге тәрбиелеу, жалпы халықтың рухани көзін ашып, ізгілікке баулу. “ Жалпақ жұртыңды, исі Алашыңды құрметеу алдымен өзің тұрған өлкенің тарихын танудан, адамдарын ардақтаудан басталады”. Н. Ә. Назарбаев

3 слайд

4 слайд
Қазақ әдебиетінің алып бәйтерегі Қазақ поэзиясының көрнекті шебері Драматург Әдебиет, театр зерттеушісі Филология ғылымдарының докторы Профессор, қоғам қайраткері Қазақстанның Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Қазақстанның халық жазушысыТұлғаны таны ӘБДІЛДА ТӘЖІБАЕВ

4 слайд

5 слайд
Топқа бөлу І топ. Ақын ІІ топ. Драматург ІІІ. Зерттеуші

5 слайд

6 слайд
Бейнебаян Ақынның өмір жолы

6 слайд

7 слайд
Ақын 13 жасқа дейін анасы Айманкүл және нағашы атасы Далдабайдың қарауында өсіп тәрбие алады. Бала Әбділда Тәжібаев шығарма шығаруына, әдеби кітаптарды оқуға деген ынтасын оятқан да өзінің шешесі және нағашы атасы болған. Айманкүл араб, парсы тілдерін жетік меңгеретін ақылды, көзі ашық, ақкөңіл адам болатын, Әбділда Тәжібаевқа өзі хаттарды танытып, әдебиет үлгілерін оқытып үйретеді.Әбділда Тәжібаев 1909 жылы 4 акпанда Қызылорда жерінде өмірге келген. Әбділда Тәжібаевтың әкесі Тәжібай 1915 жылдары қайтыс болып, анасы Айманкүлдің қарауында тәрбие алған.

7 слайд

8 слайд
1934-44 ж. Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы, төрағасы 1948-58 ж. Бірыңғай шығармашылықпен айналысты.1932-34 ж. Қазіргі “ Жас алаш” газетінде редактордың орынбасары 1958-60 ж. “ Қазақ әдебиеті” газетінің жауапты редакторы 1945-48 ж. Қазақстан ҒА-ның Тіл және әдебиет институтында Жамбылтану бөлімінің меңгерушісі 1960-62 ж. Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының екінші хатшысы 1962-84 ж.М. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты театртану бөлімінде аға ғылыми қызметкер, бөлім меңгерушісіАқынның атқарған қызметтері

8 слайд

9 слайд
І топ. Ақын тобы. Сыршыл ақын ІІ топ. Драматург тобы. Драматургия саласындағы еңбектері ІІІ. Зерттеуші тобы. Әдебиет, театр зерттеушісі Топтық жұмыс

9 слайд

10 слайд
Сыршыл ақын Әбділда Тәжібаевтың алғашқы өлеңдері баспасөз беттерінде 1927 жылдан жариялана бастады, тұңғыш жыр жинағы «Жаңа ырғақ» 1934 жылы жарыққа шықты. Алғаш кеңес саясатын қолдап науқандық өлең-поэмалар («Құлғара», «Айдалған бай» т.б) жазған Ә.Тәжібаев біртіндеп сыршыл, лирик ақын ретінде танылды. Көркем туындылары кезінде қатаң сыналып, әкімшіл-әміршіл қоғамның қысымына ұшырағанына қарамастан, ақын туындыларында социалистік реализмнің қатаң принциптеріне мойынсұнбаушылық байқалды. Оның «Алтын-ай», «Меруерт моншақ тіземіз», «Құшағыма кірді күнім» атты өлеңдері жастық сезім күйлерін шынайы бейнелеуімен құнды. Ә. Тәжібаевтың өлеңдері заман шындығына бағыттауы, лирикалық сыршылдығы мен жыр мазмұнын байыта түсті, 1936 жылы жазған «Айнабұлақ», «Сырдария» өлеңдерінен көруге болады. « Сырдария » - табиғатты сүйген адамның сыршылдық үні, адамзаттың отансүйгіштік сезімін жырлаудағы жаңа белес болса, «Айнабұлақ» - сыршылдықты эпикалық үрдіске жалғаған суреткерлік үлгісі, адам еңбегі жайлы толғаныс. Ә.Тәжібаев лирика мен эпика жанрларын ұштастыра отырып, «Оркестр», «Құтқару», «Екі жиһан» атты алғашқы поэмаларын жазды. (Ақынның сөзіне жазылған Баян Бектұрғанованың орындауындағы«Сырдария» әнін тыңдату )

10 слайд

11 слайд
Драматургия саласындағы еңбектері Қазақ драматургиясының классикалық туындылары М.Әуезовтің, Ғ.Мүсіреповтің, С.Мұқановтың шығармаларында дүниеге келсе, Ә.Тәжібаевтың драмалары осы дәстүрдің лайықты жалғастырушылары болды. Драматургтың «Жалғыз ағаш орман емес», «Майра», «Көңілдестер» атты туындылары - қазақ театрының репертуарларын байытып, күні бүгінге дейін сахна төрінен түспей келе жатқан шығармалар. Ақынның өзінің «Дубай Шубаевия», «Той боларда» туындыларымен қазақ драматургиясына комедиялық үздік үлгілерді әкеліп қосты. Адам мінездерін, өмір құбылыстарын ширыққан тартыс үстінде ашатын бұндай шығармалардың әдебиетіміздің тарихынан лайықты орындарын алып келе жатқаны ақиқат шындық. Ә.Тәжібаев 40- жылдардан бастап драматургия жанрына қалам тартып, пьесалар жаза бастады. Ә.Тәжібаевтың «Жомарттың кілемі», «Көтерілген күмбез», «Біз де қазақпыз» атты аңыздық, мифтік сюжетке құрылған драматургиялық пъесалары кеңестік идеологиядан ауытқу деп танылып, «символистік қателері» үшін ақын қуғынға ұшырады. Ә.Тәжібаевтың сценарийі бойынша (Н.Ф.Погодинмен бірге) 1954 жылы «Жамбыл» кинофильмі түсірілген.

11 слайд

12 слайд
Әдебиет, театр зерттеушісі Талантқа бай Сыр елінің саңлақ ұлы Әбділда Тәжібаевтың қазақ әдебиетінің ғана емес мәдениетінің, жалпы ой-санасының тарихынан орнықты орын алатыны баршымызға белгілі. 70 жыл жырлаған шалқар шабыттың ақыны Әбділда Тәжібаевтың өлеңдерінен – ақ тұлпар тұяғының серпіні байқалады. Асылы талант неғұрлым ірі болса, соғұрлым ерте нышан беріп, жемісін төге бастайтыны табиғи заңдылық болса керек. Ә.Тәжібаевтың С.Мұқанов бастырып шығарған «Сыйлық» атты жинақтағы «Мұнда саған орын жоқ» деп аталатын тұңғыш өлеңдері өзінің жинақтылығымен, көркемдік қуатының әсерлілігімен ерекшеленеді. 1935-37 жылдар аралығында Ә.Тәжібаев ақындық жолда үлкен табыстарға қол жеткізді. Ол өзінің Абайынан, орыстың Пушкинінен, Лермонтовы мен Некрасовынан, Украинның Шевченкосынан, немістің Гейнесінен үйрене отырып, өсудің дәлеліндей болған «Сырдариясын» сол жылдары жарыққа шығарды. Ә.Тәжібаевтың поэмалары – поэма жанрының төл мүмкіншіліктерін шығармашылықпен меңгерудің ерекше жанры ретінде қазақ драматургиясының туу төркіні тым ертеде жатқанын бүгін айта аламыз. Халқымыздың ауыз әдебиеті жаңа жанр – драматургия үшін құнарлы топырақ болатын. Жазба әдебиеттегі драманың элементтері қазақ айтыстарында, толғау өлеңдерінде, аңыздар мен әңгімелерінде бұрыннан бар еді. Жаңа дүниелер – драматургиялық шығармаларымыздың бірден жарқырай көрінуінің негізгі себебі осында жатыр. 1957 жылы Әбділда турист ретінде Европаға саяхат жасады. Көп елдерді, көп жерлерді аралап қайтты. Бұрын бейтаныс халықтар өмірінен көп мәліметтер мен әсерлер алып қайтты. Ол бұрын сырын білмеген теңізбен жүздеседі, Стамбулдан өтеді; Римді. Парижді көреді; толып жатқан аралдардан өтеді. Осы сапрында ақын бір жағынан капиталистік елдердің сұлу табиғатты әдемі қалаларына қызыққанмен, екінші жағынан, еңбекші халықтың адам айтқысыз ауыр тұрмысын, аянышты халін көргенде шын жүрегімен қынжылады, шын жүрегімен күйінеді,

12 слайд

13 слайд
«Жұлдызша» арқылы бағалау

13 слайд

14 слайд
Жұптық жұмыс «Дауыстап ойлау» әдісі Жұптаса отырып, ақынның «Сырдария» өлеңін біреуі дауыстап оқиды, екіншісі тыңдай отырып, ой түйеді. Бір-біріне түсіндіреді.

14 слайд

15 слайд
«Екі жұлдыз, бір тілек» арқылы бағалау

15 слайд

16 слайд
Сыр өңірін жырлаған ақындар 1.З.Шүкіров. Ш.Қалдаяқов: «Сыр сұлуы» 2. Ж. Мәкеналиев «Сыр елі» 3. М. Әміреұлы «Сырдария»(Ақынның сөзіне жазылған Баян Бектұрғанованың орындауындағы «Сырдария» әнін тыңдату ) Қосымша ақпарат

16 слайд

17 слайд
«Қырандар түлегін қияға самғатып баулиды» дейді халық даналығы. Ал ұлы ақын Абай «Шәкіртсіз ұстаз тұл» десе, бірнеше буын ұрпақ тәрбиелеген ұстаз-ақын Әбділда Тәжібаев көп жылдық ақындық ғұмырында талай-талай саңлақтарды түлеп ұшыртты. Соларға қажымастан білім беріп, арманына қанат қақтырды. Бар білім – білігін сарқа пайдаланды. «Ұстаз шәкіртімен даңқты» болса, қияға самғаған ақын түлектері қазірде Қазақстанның өсіп-өркендеуіне, дамуына өз үлестерін қосқандар. Олар: Тұманбай Молдағалиев, Қадыр Мырзалиев, Мұқағали Мақатаев, Сағи Жиенбаев, Жұмекен Нәжімединов, Төлеген Айбергенов, Фариза Оңғарсынова, Қатира Жәленова сынды таланттар шоғыры - Әбділданың аялы алақанын сезініп, көлеңкесін саялап өскен таланттар . Бірнеше буын ұрпақ тәрбиелеп, егемен еліміздің білім керуенінде өзіне лайықты жүгімен, айқын мақсат, бағыт- бағдармен сара жолда саңлақ жүріп келе жатқан Әбділда Тәжібаевтың ақындық келбеті міне, осындай. Тұла бойы тұнған ізгілік, өнер! Ол - Сыр елінің поэзия саласы тарихында ойып алар өз орны, өз қолтаңбасы бар ақын. Шартарапта шәкірті бар шуақты

17 слайд

18 слайд

18 слайд

19 слайд
Жеке жұмыс Ақын Әбділда Тәжібаевтың өнегелі істері туралы жергілікті баспасөз беттеріне мақала жазу

19 слайд

20 слайд
«Басбармақ» арқылы бағалау

20 слайд

21 слайд
Ізденіс жұмысы Ә. Тәжібаев туралы ойлар

21 слайд

22 слайд
Кері байланыс Жетістік ағашы

22 слайд