Тірі ағзалардың көптүрлілігі

1 слайд
Тірі ағзалардың көптүрлілігі Буынаяқты жануарлар (шаянтәрізділер, өрмекшітәрізділер, бунақденелілер) ( Arthropoda) ,,

2 слайд
Оқыту мақсаты: - буынаяқтылар кластарының негізгі ерекшеліктерін сипаттау - буынаяқтылар кластарының өкілдерін белгілері бойынша анықтау Жетістік критерийлері: Егер төмендегі жетістік критерийлерін орындаса, оқушы оқу мақсатына жетеді 1. Буынаяқтылар кластарының негізгі ерешклеіктерін сипаттайды 2. Буынаяқтыларды клсатарға жіктейді (кем дегенде 3 өкілді дұрыс анықтайды)

3 слайд
1 . Барлық түрлерінің 2/3 буынаяқты 2. Екіжақты симметриялы 3. Аяқтары жекеленген, қозғалмалы бунақтарға жіктелген 4. Сыртқы қаңқасы теріден бөлінетін, ерекше нәруыз- хитиннен тұрады 5. Ауа, ауа-құрлық, сулы, құрлық, жерасты тіршілік орталарын мекен етеді 6. Көру, есту, сипап сезу, тепе-теңдік сезім мүшелері дамыған 7. Дара жынысты және гермафродиттер 8. Тура және түрленп дамиды Типтің жалпы сипаттамасы

4 слайд
Ең көп түрлі Ең көп таралған Ең қарқынды дамып жатқан жануарлар типі Гүлді өсімдіктерсаңырауқұлақтар Қарапайымдар Буынаяқтылар Былқылдақденелілер Омыртқалылар Басқа омыртқасыздар

5 слайд
Буынаяқтылар типі Өрмекшітәрізділер класы ПаукообразныеШаянтәрізділер класы Ракообразные Бунақденелілер класы Насекомые

6 слайд
Бунақталған дене (сегменттелген) Бас құрсақбаскөкірек Көкірек Құрсақ Бунақденелілер Шаянтәрізділер Өрмекшітәрізділер аяқтары

7 слайд
Шаянтәрізділер класы

8 слайд
Кластың сипаттамасы 1. Өзен, теңізде және құрлықта тіршілік етеді 2. Денесі хитинмен жабылған 3. Көру, есту, сипап сезу, тепе-теңдік сезім мүшелері дамыған 4. Көзі күрделі, фасетті болып келеді 5. Желбезектері мен немесе дене жамылғысы арқылы, диффузия жолымен тыныс алады 6. Қанайналымы ашық 7. Қоректену типі бойынша: жыртқыштар, өліксеқоректілер, паразиттер 8. Жынысты жолмен көбейеді. Дара жынысты Ұрпағына қамқорлық көрсетеді 9. Регенерацияға қабілетті

9 слайд
Шаянтәрізділер класы (Insecta)  Мұртшалары  Жақтары  Жақаяқтары  Қысқыштары  Жүретін аяқтары  Құрсақ аяқтары

10 слайд
1. Қысқыш 2. Антеннулалары (иіс сезу мүшесі) 3. Антенналары (сипап сезу мүшесі) 4. Көз 5. Жүру аяқтары (5 жұп) 6. Құрсақ бунақтары 7. Баскөкірегі 8. Құйрық бунағы (жүзбеқанаты) Шаянның сыртқы құрылысы

11 слайд
1. Қысқыш 2. Антеннулалары 3. Антенналары 4. Көз 5. Желбезектері 6. Жүретін аяқтары 7. Жүзбеқанаты 8. Қарын 9. Жүрек 10. Ішек 11. Арқа тамыры 12. Бауыр 13. Жыныс бездері 14. Жасыл бездері Шаянның ішкі құрылысы

12 слайд
Дененің аралас қуысы (миксоцель) Миксоцельде:  асқорыту,  тынысалу,  қанайналым,  жүйке,  бөліп шығару  Жыныс мүшелері орналасқан.

13 слайд
Өрмекшітәрізділер класы

14 слайд
Өрмекшітәрізділер Класының сипаттамасы • Көбінесе құрлықта, кейбірі суда тіршілік етеді • Жүруге арналған 4 жұп аяқтары бар • Жыртқыштық, паразиттік жолмен қоректенеді. Өрмек аудың көмегімен қорегін аулайды , асты улы бездері арқылы денеден тыс ( сырттай ) қорытады • Денесі баскөкірек пен құрсақтан тұрады. • Мұртшалары жоқ • Жынысты көбейеді. Даражынысты. Партеногенез тән. (ұрықтанбаған жұмыртқалардан тек аналықтардың дамуы)

15 слайд
1. Сезгіш аяқтары ( -педипальпалар) 2. Жүретін аяқтары. 3. Баскөкірек 4. Өрмек бездері 5. Көз (8 жай көз) 6. Құрсақ Өрмекшінің сыртқы құрылысы

16 слайд
1. Жүйке тізбегі 2. Улы без 3. Асқазан 4. Өкпе қапшығы 5. Жыныс безі 6. Жүрек 7. Трахеялар 8. Өрмек бездері 9. Ішек Өрмекшітәрізділердің ішкі құрылысы

17 слайд
Бунақденелілер класы

18 слайд
• Денесі бас, көкірек және құрсақтан тұрады • Жүретін аяқтары көкіректе орналасақан 3 жұп • Көкірек үстінде 2 немесе 1 жұп қанаты болады • Құрлықта, ауа-құрлықта, топырақта, суда тіршілік етеді, паразит түрлері де бар • Жынысты жолмен көбейеді • Түрленіп дамиды Бунақденелілер класының сипаттамасы

19 слайд
1. Мұртшалары 2. Бас 3. Көкірек 4. Қанаттар 5. Аяқтар 6. Құрсақ 7. Күрделі көз Бунақденелілердің сыртқы құрылысы

20 слайд
Бунақденелілердің дамуы • Шала түрленіп даму: • Жұмыртқа дернәсіл ересек бунақденелі (имаго) • Толық түрленіп даму: • Жұмыртқа дернәсіл қуыршақ • ересек бунақденелі (имаго)

21 слайд
Шала түрленіп дамитын бунақденелілер

22 слайд
Толық түрленіп дамитын бунақденелілер

23 слайд
Буынақтылар типінің салыстырмалы сипаттамалары Салыстырмалы белгілері Кластары шаянтәрізділер өрмекшітәрізділер бунақденелілер Дене бөліктері Жүретін аяқ саны Мұртша саны Қанатының болуы Көру мүшесі Қанайналымы Жүйке жүйесі Асқорыту жүйесі Зәршығару жүйесі Көбеюі, дамуы Тыныс алу жүесі