Толықтауыш

1 слайд
толықтауыш

2 слайд
Сөйлемде атау мен іліктен басқа септіктердің бірінде тұрып, бір мүшені заттық мағына жағынан толықтырып тұратын тұрлаусыз мұшені толықтауыш дейді.

3 слайд
Сұрақта ры: Кімді? Нені? Кімге? Неге? Кіммен? Немен?Кімнен? Неден? Кімде? Неде? Кім(не)т уралы? кім(не) жөнінде? Кім(не) жайында?

4 слайд
толықт ауышта р Жанама болып бөлінедіТура

5 слайд
Тура толықтауыш мағыналық жағынан етістіктің сабақты түрінен болған іс - әрекетке тікелей байланысты болып, сонымен ғана бір тектес құрайтын заттық - объектілік қатынастағы толықтауыш түрін тура толықтауыш деп атайды. Тура толықтауыш табыс септігінің сұрағына жауап береді. Тура толықтауыш жалғаулы Жалғаусыз болып бөлінеді.

6 слайд
1 )Бір сөз сөйлем ішінде әрі субъектілік, әрі объектілік қызметте жұмсалып қайталанса жалғаулы болады. балықшы балықшыны алыстан таниды. • 2 )Бірыңғай тура толықтауыштардың соңғысы көбінесе жалғаулы болып келеді. Болатпен кірпіштерді өріп қалап, төбесі айнаменен шатырланбақ. • 3 )Тәуелдік жалғаулы сөздер тура толықтауыш қызметінде жалғаулы болып келеді. Адрестерін алып қалуым керек қой. 4 )Қайталама қос сөздерден жасалған тура толықтауыштар сабақты етістіктердің алдында әрдайым жалғаулы болып келеді. Біз үй - үйді аралап үгіт - насихат жүргіздік. • 5 ) Тура толықтауыш болатын сөз бен етістік метафоралық қатынаста айтылса, тура толықтауыш жалғаулы болады. Ән салды таңда мақтап сансыз торғай. • 6 )Т.т.табыс жалғаулы болуы кейде оларды анықтайтын сөздерге де байланысты болады. а. Сілтеу есімдіктерінен болған осы каналды қазып бітірейік. ә. – ған тұлғалы есімшеден болған жаттан шыққан, қаптап жатқан жауыз бен жауыздықты қайтіп тыярсың. Есім мен көмекші етістік тіркесінен болған баяндауыш. Бұл пайда колхозды миллионер етеді. • 7 ) кісі аттары мен олардың орнына жүретін есімдіктер етістіктң алдында жалғаулы тура толықтауыш болып жұмсалады. Ұзақ күрес біреуді жалықтырады, біреуді құнықтырады. • 8 )Сан е, сын е, есімше, сілтеу есімдіктері де сабақты етсітіктің алдында жалғаулы толықтауыш болып келеді. Көтерілді күміс күн, Кремль соқты сегізді. • 9 )Мағынасы абстракт туынды зат есімдер де тура т. қызметінде жалғаулы болып келеді. Данилов жайлықты сүйетін.

7 слайд
Жалға улықс ыз т.т. • Тарихи жағынан ертеден белгілі бір іс - әрекет, қимыл қозғалысқа ұшырауға бейім болып қалыптасқан, ұзақ дәуір айтылу барысында арнаулы екпінді қажет етпей - ақ болатындай дәрежеге жеткен сөздерді т.т.қызметінде жалғаусыз боп қолданылады. жалға улы • Көбіне, негізінен, басқа қызметте жұмсалуға бейім, бірақ әр түрлі себептермен объектілік қызметке ауысқан сөздер.

8 слайд
Жанам толықтауыштар өзін меңгеретін сөздермен атау,ілік, табыс септігінен басқа септік жалғаулары арқылы байланысып, сөйлемді мағыналық мазмұндық жағынан қосымша, жанамалай толықтырып тұратын толықтауыш түрін жанама толықтауыш деп атайды.

9 слайд
Зат есімдер мен заттанған басқа да сөз таптары барыс септік жалғауында келіп іс - әрекеттің жанама объектісін білдірумен бірге оның орны немесе барып тірелер затын білдіруі мүмкін. Көзіңді салшы далама, Түкті кілем түгіндей. Жатыс септік жалғаулы жанама толықтауыштар зат е. және заттанған басқа сөз таптарынан жасала отырып, көбінесе, іс - қимыл таралған объектіні, зат, құбылыстардың орны болған объектіні білдіреді де, негізіненен статикалық жай - күйді білдіретін етістіктерге меңгеріледі. Жадымызда жаңғырығы қалған зұламат жылдардың бетін енді аулақ қылғай. Шығыс с. Жалғаулы жанама толықтауыштар, көбінесе, кісінің күйін, сезімін білдіретін қорқу, үрку, қаймығу , жалтару. Сондай - ақ, оларды жақсы, артық, кем, кіші, үлкен тәрізді сын есімдер де меңгереді.

10 слайд
Көмектес с жалғаулы сөздердің де жанама толықтауыш қызметін атқаратындары көбінесе орын мекендік, мезгілдік,қимыл процестік мәні жоқ зат немесе заттанған басқа сөз таптары болады.

11 слайд
Тапсырмалар:

12 слайд
Берілген сөйлемнен толықтауыштарды табыңдар және қандай сұраққа жауап беретінін қандай мүшелерді толықтап тұрғандығын айтыңдар  Абайдың жаңа Некрасовты аузына алғаны тегін болатын. Ауыл қыстауға қонғаннан бері. Абай өзі Некрасовты ерекше пейіл бере оқыды. Және осы күздің бірер күнінде, оңаша шақта Дәрменге Некрасовтың бірнеше өлеңін, дастанын әдемі әңгіме етіп, шебер тілмен жеткізіп берген “Крестьян бұқара халықтың ішіндегі шынды, наразы көңілді, қайғылы халді айтуда ең үлкен үлгі беретін ақын осы” деп баяндалған. (М.Ә.)

13 слайд
Мына сөздерді тура толықтауыш етіп сөйлем құрастырыңдар  Үй, кітап, Болат, қағаз, сен, жалау, ат, өлең, журнал, баласы, өзі, ағаш.

14 слайд
Мына сөйлемдерден жанама толықтауышты табыңдар  Волков қолдарын галифесінің қалтасынан шығармайды. Ахмет қонақтарын жазғы үйіне енгізді. Төлеп пен Дәмеш екеулеп жер барақты қазып жатыр. Қазақтың тұңғыш театрының сахнасында Қалыбек алуан түрлі өнер көрсетті. Менің ол кезде тоғызға шыққан жылым. Жабай енді ең соңғы сөзін айтуға ыңғайланғанда,

15 слайд
KZ3 Жұмажа нова Айсұлу