"ТҮЙЕ ТУРАЛЫ ҚЫЗЫҚТЫ МӘЛІМЕТТЕР" БИОЛОГИЯДАН ПРЕЗЕНТАЦИЯ ЖЕТЕКШІСІ: Р.С.ТЛЕКҚАБЫЛОВА

1 слайд
Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы Болдырев ауылы Болдырев негізгі мектебі Дайындаған: 9 класс оқушысы Минаж Әділ Тілекұлы Жетекшісі: биология пәні мұғалімі Р.С.Тлекқабылова

1 слайд

2 слайд
Т ү й е л е р /латынша Camelus/ Сіртабандылар отряд тармағының түйетәрізділер тұқымдасына жататын сүтқоректі ірі жануарлардың бір туысы. Түйелер шөлге де, аязға да төзімді, күшті көлік малы.

2 слайд

3 слайд
Т ү й е н і ң е р е к ш і л і к т е р і Түйелер мен таутайлақтардың башпайларында мүйізді тұяқтары болмайды. Тұяқтың орнында башпайының ұшында ғана доғаланып, қисық біткен кішкене тырнақ өседі. Табаны жалпақ және астыңғы жағы сүйелді, жұмсақ көнмен қапталған. Сондықтан бұл жануарды көнтабандылар деп атайды. Түйенің кеудесінде, тізесі мен тілерсегінде сүйелді, сірілі, түксіз тықыр болады. Түйе шөккен кезде сүйелді жерлері ыстық құмның әсерін сезбейді. Түйенің дене тұрқы ірі. Оның салмағы 700-800кг, мойны иір және ұзын.Денесінің әр жерінде ұзын шудалы жүндері бар. Құрғақ далалы, шөлейтті және шөлді аймақтарда тіршілік етуге бейімделген. Сондықтан халық түйені “шөл дала кемесі” деп атаған.

3 слайд

4 слайд
Т ү й е 2–г е б ө л і н е д і. Қос өркешті түйе Негізгі өсірілетін жерлері: Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Астрахан, Сталинград, Саратов, Чита облыстары. Бір өркешті түйе Тәжікстанда, Өзбекстанның оңтүстік аудандарында және Қазақстанның кейбір жерлерінде өсіріледі. Ең көп өсірілген жері- Қарақұм.

4 слайд

5 слайд
Т ү й е ө н і м д е р і С ү т і Түйе сүтінің майлылығы сиыр сүтінен әлдеқайда жоғары. Оның құрамында адам ағзасына қажетті нәруыз, витаминдер мол. Түйе сүтінен шұбат дайындалады. Шұбат өкпе, азқазан, ішек ауруларына пайдалы.Шұбаттың радиацияға қарсы әсері болатыны да анықталған. Ш у д а с ы Түйенің шудасы қымбат бағаланады. Оны буын, құяң, бүйрек аруларына және радиация сәулелеріне қарсы ем ретінде пайдаланады. Шудан бағалы тоқыма бұйымдар жасалады.

5 слайд

6 слайд
Т ү й е т у р а л ы қ ы з ы қ т ы м ә л і м е т т е р. Екінші дүниежүзілік соғыс Кезінде түйелерді арбаға жеккен. Өткені ол кезде көлік пен ат тапшы болып, жүк тасуға амалсыз түйелерді пайдаланған Түйелердің түкіруінен сақтанғайсыз! Олар үнемі Азқазаннан керексіз сөлді сыртқа шығарып, Түкіріп тастайды. Түйелердің еріндері ерекше формалы. Олардың жайылып, азқазан қамымен қорек жинауына еріндерінің атқарар рөлі орасан. Түйелер төрт аяғын екі жаққа да тең бүгіп отыра алады. Түйелер бір ішкенде 200 литрдей су ішіп қояды. Түйелер сиырлар сияқты күйіс қайырады

6 слайд

7 слайд
Т ү й е м а л ы н ы ң а т а у л а р ы ● Нар-бір өркешті түйе. ● Қоспақ-бір өркешті мен айыр түйенің будандасуынан пайда болған түйе. ● Бір тума-өркешінің алдыңғы жағы “ кезек” түйе. ● Бекпатша-өркешінің ортасы кезектті келетін түйе. ● Жөң-өркеші аласалау, жалпақ, созыңқы түйе. ● Әлетүйе-өркеші ұзындау, сидам келетін суыққ төзімсіз түйе. ● Аруана-жауырындарының алдыңғы жағындағы үстінде қалың өсік жүні болады,құйрығы ұзын, қылшықты. ● Бота-жаңа туған жас төл. ● Тайлақ-бір жастан асқан түйе. ● Нарша-үш жастан асқан түйе. ● Құнажын-үш жас пен төрт жастың аралығындағы түйе. ● Екі тісті-төрт жасар түйе. ● Төрт тісті-түйенің ер жеткені-бәске келгені.

7 слайд

8 слайд
Н а з а р л а р ы ң ы з ғ а р а х м е т !!!

8 слайд