Түрксіб теміржолы. Тұлпар-Тальго. Сөз дәлдігі

1 слайд
Түрксіб теміржолы. Тұлпар-Тальго. Сөз дәлдігі

1 слайд

2 слайд
Сөз дәлдігі Тіл ғасырлар бойы, замандар бойы жасалып қалыптасады. Халықтың әр кезеңдегі тарихының, шаруашылық, тұрмысының көрінісі. Ұлттың дәстүр, салт, әдет-ғұрып, тарих, шаруашылық-тұрмыстық өзгерістер, ерекшеліктер, таным, сенім тілде сақталады. Тіл — сонысымен қадірлі. Онда біздің ата-бабаларымыздың ойы, пікірі, жаны мен қаны бар. Тарих тілдің сол тілде сөйлеуші ұлт ерекшелігіне қарай жүйесін қалыптастырады. Тілдік жүйені дыбыстың айтылуы, өзара үндесуі, сөз мағынасы, оның өзгеруі, мағына өзгеруінің әдіс-тәсілдері мен жолдары, қосымша, сөздердің тіркесуі, сөйлем мүшелерінің орналасу тәртібі т.б. құрайды. Адам ойы тіл арқылы айқындалады. Сөздің өзі — адам санасындағы ұғым, түсініктің көрінісі. Сондықтан да сөз бен ұғымның арасында алшақтық, қарама- қарсылық болмауы керек. Сөз дәлдігі сол сөздің ұғымына сай келетін мағынаны дәл тауып беруімен анықталады. Сөз дәлдігін айтар, жазар ойға ұштастыруда төмендегі ерекшеліктер, ескерілуі керек. Әр сөздің жеке  тұрғандағы  мағынасымен  бірге  басқа сөздермен тіркескенде өзгерер ерекшеліктерін, қызметін, стильдік сипатын, қолданылу аясын да ескеру. Қазақ тілінің заңдылықтары мен ерекшеліктерін жетік білу. Орфоэпиялық норманы меңгеру: әрбір дыбысты, сөзді, тіркесті дұрыс айту, екпінді нық қою, сөздер арасындағы кідіріс, ырғақты дәл беру. Қосымша қимыл-қозғалыс, ым-ишараны дұрыс, орнымен пайдалану.

2 слайд

3 слайд
Сөз дәлдігі Сөзді тілдегі мағынасына сай қолдану Дәл сөйлеуге қажетті алғышарттар Мағыналас сөздерді,олардың деректі ,дерексіз ұғымды білдіретін түрлерін талғап, таңдап қолдана білу Мысалы: Оқу үлгірімі жақсарды(үлгірімі емес,үлгерімі). Пойызға үлгірмей қаламын (үлгірмей емес,үлгермей).

3 слайд

4 слайд
1-тапсырма Суреттермен танысып, сұрақтарға жауап беріңдер 1. Алғашқы пойыздардың қазіргі пойыздардан қандай айырмашылығы болды деп ойлайсыңдар? 2. Түрксіб теміржол торабы туралы жазылған қандай шы- ғармаларды білесіңдер?

4 слайд

5 слайд
Кеңес Одағында көлік қатынасының, соның ішінде теміржолдың маңызы айрықша зор еді. Түсті металлургия, көмір және мұнай өнеркәсібін құру көлік қатынасына айтарлық- тай тәуелді болды. Түркістан-Сібір теміржолы ХХ ғасырдың 20–30- жылдары салынған ең ірі құрылыстардың бірі болды. Түрксіб Орта Азияның мақта өсіретін аудандарын Сібір мен Жетісудың арзан астығымен, Сібірдің ағашымен, ірі қарамен жабдықтауды қамтамасыз етуге, сондай- ақ Қазақстан- нан Сібірге азық-түлік тасымалдауға, сол арқылы Сібірдің экономикалық дамуын жақсартуға жол ашты.Теміржол Қазақстан экономикасының дамуының қуатты факторына айналды, әсіресе малшаруашылығын және тау-кен ісін ілгері бастырды. Мақта егілетін жер аумағын шұғыл кеңейтуге, шетелден әкелінетін мақта мөлшерін қысқартуға мүмкіндік туғызды. Т.Рысқұлов пен М.Тынышбаев қазақтарды теміржол жұмысына тартуға, оларды оқыту арқылы теміржол мамандарын дайындауға ерекше көңіл бөлді. Магистраль құрылысының жұмысына Кеңес Одағының ірі қалаларында оқып жатқан қазақ студенттері тартылды. Тек оңтүстік бөлігінің өзін- де Орта Азия мен Қазақстанның жоғары оқу орындарының 100-ден астам студенті жұмыс істеді. Түрксіб жаңа қалыпта- сып келе жатқан ұлт кадрларының, әсіресе құрылысшылар мен теміржолшылардың ірі ұстаханасына айналды. Олардың арасынан беделді басшылар мен танымал теміржолшылар шықты. (А.Кадыров,Ж.Байхадамова)Түрксіб теміржолы Түрксіб теміржолы

5 слайд

6 слайд
Мұхамеджан Тынышбаев Түрксіб құрылысында алғаш рет аэрофотоларды қолданған. Соларға сүйеніп, ұзындығы 50–60 метрлік бірнеше жерасты жол- дарын салуды, Қордай асуының орнына Шоқпар жобасын ұсынады... «Тескен таулардың» есебінен қаржы үнемдеуге әрі 6 облысты байланыстыруға ықпал етті. Сөйтіп, жобаланған мерзімінен 540 күн бұрын ұлы жолдың соңғы шпалы төселді. 1931 жылы 1 қаңтар күні ресми түрде пайдаланылуға берілді... Артық болмас білгенің

6 слайд

7 слайд
2-тапсырма Алғашқы қазақ инженері туралы ізденіп, «Артық болмас білгенің» мәтінін жалғастырыңдар.

7 слайд

8 слайд
Теміржол машиналарын жасау саласының өсім қарқыны мен жүрдек қозғалысты дамыту бағдарламасы іске асты. Тальго вагондарын шығаратын зауыт салынып, өнімдері елімізде кеңінен пайдаланыла бастады. Теміржол саласы үшін электровоздар мен тепловоздар ғана емес, заманауи жүк және жолаушылар вагондары да өзімізде жасалады. Қазір олар түрлі бағыттарда жолаушы таситын жүрдек пойыздарда пай- даланылады. Кәсіпорынның өндірістік орынжайларының жалпы аумағы – 31 мың шаршы метр, өндірістік қуаты – жы- лына 150 вагон. Еуропалық сапа стандарттарына сай озық технологиялар мен материалдарды қолдану пойыздың сағатына 200 шақырымға дейінгі жылдамдықпен жүруін қамтамасыз етеді. Вагондардың пайдаланылу мерзімі 40жыл. 2012–2015 жылдар аралығында «Жолаушылар тасыма- лы» АҚ үшін 436 вагон жасалып, жеткізілді. 2015 жылы ша- нағының ені кеңейтілген вагондар өндірісі қолға алынды. 2020 жылға дейін осындай сериялы 603 вагон шығару жос- парланған. Испанияның «Patetg Talgo» фирмасы шығарған вагондардан жасақталған «Тұлпар-Тальго» пойызы Алматыдан Астанаға дейінгі жолды 13 сағат ішінде жүріп өтеді. Теміржолдың кейбір бөліктерінде бұл пойыздың жылдамдығы – 160 км/сағат . Тұлпар Тальго

8 слайд

9 слайд
3-тапсырма «Салыстырмалы карта» әдісімен «Кешегі және бүгінгі теміржол торабы» тақырыбында кестені толтырыңыздар Кешегі теміржол торабы Бүгінгі теміржол торабы

9 слайд

10 слайд
4-тапсырма Мақал-мәтелдегі сұрақтың орнына тиісті сөздерді қойыңыз . 1.Ердің сыншысы – (кім?). 2.Оқу (немен?) құдық қазғандай. 3.Көп сөз – көмір,аз сөз – (не?) 4.Өлімнен(не?) күшті. 5.Атаңның баласы болма, бір рет (кімнің?) баласы бол. 6.Ер жігіттің екі сөйлегені – (не істегені?) 7.Жеті рет өлшеп,(неше?) рет . 8.(Қандай?) үй – базар, баласыз (қандай?) үй – мазар. 9.(не?) отбасынан басталады.

10 слайд

11 слайд
Барлық тапсырмаларды дәптерге орындап , кері байланыс жасаңыздар! Сау болыңыздар!

11 слайд