"Ұлы даланың жеті қыры" презентация

1 слайд

1 слайд

2 слайд
Атқа міну мәдениеті Атқа міну мәдениеті мен жылқы ша ­руа­шылығы жер жүзіне Ұлы даладан та ­ра­ғаны тарихтан белгілі. Еліміздің солтүстік өңіріндегі энео ­лит дәуіріне тиесілі «Ботай» қонысында жүр­гізілген қазба жұмыстары жылқының тұң ­ғыш рет қазіргі Қазақстан аумағында қол ­ға үйретілгенін дәлелдеді. Жылқыны қолға үйрету арқылы біз­дің бабаларымыз өз дәуірінде адам айт ­қысыз үстемдікке ие болды. Ал жаһандық ау ­қым­да алсақ, шаруашылық пен әскери са­ладағы теңдессіз революцияға жол аш ­ты.

2 слайд

3 слайд
Ұлы даладағы ежелгі металлургия Металл өндірудің амал- тәсілдерін та ­бу тарихтың жаңа кезеңіне жол ашып, адам­зат дамуының барысын түбегейлі өз ­гертті. Сан алуан металл кендеріне бай қа ­зақ жері – металлургия пайда болған ал­ ғашқы орталықтардың бірі.

3 слайд

4 слайд
Аң стилі Біздің ата-бабаларымыз қоршаған ор ­та­мен етене өмір сүріп, өздерін таби ­ғат­тың ажырамас бөлшегі санаған. Бұл бас ­ты тұрмыс қағидаты Ұлы даланы ме­кен­деген халықтардың дүниетанымы мен құндылықтарын қалыптастырды. Өз жазуы мен мифологиясы бар Қазақ ­стан­ ның ежелгі тұрғындарының озық мә ­де­ние­ті болды.

4 слайд

5 слайд
Алтын адам Біздің түп-тамырымызға жаңаша көз ­қа­распен қарауға жол ашып, әлемдік ғы ­­лым үшін сенсация саналған жаңалық – 1969 жылы Қазақстанның Есік қор ­ға­ны­нан табылған, өнертанушы ғалымдар ара ­ сында «қазақстандық Тутанхамон» де ­ген атқа ие болған «Алтын адам». Бұл жауынгер талай тылсым құ ­пия­ның бетін ашты. Біздің бабаларымыз әлі күнге дейін өзінің асқан көркемдігімен там ­сандыратын аса жоғары деңгейдегі көр ­кем дүниелер жасаған. Жауынгердің ал­тынмен апталған киімдері ежелгі ше ­берлердің алтын өңдеу техникасын жақ­сы меңгергенін аңғартады.

5 слайд

6 слайд
Түркі әлемінің бесігі Қазақтардың және Еуразияның басқа да халықтарының тарихында Алтайдың алар орны ерекше. Осынау асқар таулар ға ­сырлар бойы Қазақстан жерінің тәжі ғана емес, күллі түркі әлемінің бесігі са ­нал­ды. Дәл осы өңірде біздің дәуіріміздің І мыңжылдығының орта шенінде Түркі дүниесі пайда болып, Ұлы дала төсінде жаңа кезең басталды.

6 слайд

7 слайд
Ұлы Жібек жолы Еліміздің географиялық тұрғыдан ұтым ­ды, яғни Еуразия құрлығының кін ­дігінде орналасуы ежелден әртүрлі мем­ лекеттер мен өркениеттер арасында тран ­зиттік «дәліздердің» пайда болуына сеп ­тігін тигізді. Біздің дәуірімізден бас ­тап бұл құрлық жолдары Үлкен Еура ­зия­ның Шығысы мен Батысы, Солтүстігі мен Оңтүстігі арасындағы сауда және мә ­дениет саласындағы байланыстардың транс­ континентальды желісіне – Ұлы Жі ­бек жолы жүйесіне айналды.

7 слайд

8 слайд
Қазақстан – алма мен қызғалдақтың отаны Асқақ Алатаудың баурайы алма мен қыз ­ғалдақтың «тарихи отаны» екені ғы­лы­ми тұрғыдан дәлелденген. Қарапайым, бі ­рақ бүкіл әлем үшін өзіндік мән-маңы ­зы зор бұл өсімдіктер осы жерде бүр жа­рып, жер жүзіне таралған. Қазақстан қа ­зір де әлемдегі алма атаулының арғы ата­сы – Сиверс алмасының отаны са ­на­ла­ды. Дәл осы тұқым ең көп таралған же ­місті әлемге тарту етті. Бәріміз білетін ал­ма – біздегі алманың генетикалық бір тү ­рі

8 слайд

9 слайд
Ежелгі дәуірден қазіргі за ­манға дейінгі кезеңді қамтитын барлық отан ­дық және шетелдік мұрағаттар дү­ние­сіне елеулі іргелі зерттеулер жүргізу үшін «Архив – 2025» жеті жылдық бағ ­дар­­ламасын жасауымыз қажет деп санай­мын. Бұл жобаны жүзеге асыру барысында та ­рих­шылардан, деректанушылар мен мә ­дениеттанушылардан құрылған ар­найы топтардың отандық және шетелдік ірі архивтермен өзара жүйелі әрі ұзақмер ­зімді ықпалдастықта болып, іздеу-зерт­теу жұмыстарын жүргізуіне баса мән беру керек.

9 слайд

10 слайд
Ұлы даланың ұлы есімдері Көпшіліктің санасында тарихи үде ­ріс­тер, негізінен, тұлғаландыру сипатына ие болатыны белгілі. Ұлы дала әл-Фараби мен Яссауи, Күл ­тегін мен Бейбарыс, әз-Тәуке мен Абы­лай, Кенесары мен Абай және басқа да көптеген ұлы тұлғалар шоғырын дү ­ние­ге әкелді. Сондықтан, біз біріншіден, атақты та ­рихи тұлғаларымыз бен олардың же­тіс­тіктерінің құрметіне ашық аспан ас ­тын­да ескерткіш-мүсіндер қойылатын «Ұлы даланың ұлы есімдері» атты оқу- ағар ­ту энциклопедиялық саябағын ашуы­мыз керек. Екіншіден, мақсатты мемлекеттік тап ­­­сырыс ұйымдастыру арқылы қазіргі әде­биет­тегі, музыка мен театр саласындағы жә ­не бейнелеу өнеріндегі ұлы ойшылдар, ақын­дар және ел билеген тұлғалар бейне ­сі­нің маңызды галереясын жасауды қол­ға алу қажет.

10 слайд

11 слайд
Түркі әлемінің генезисі Қазақстан – күллі түркі халық ­та­ры­ның қасиетті «Қара шаңырағы». Бүгінгі қа ­зақтың сайын даласынан әлемнің әр түк­піріне тараған түркі тектес тайпалар мен халықтар басқа елдер мен өңірлердің та ­рихи үдерістеріне елеулі үлес қосты. Осыған байланысты, «Түркі өр ­ке­ние­ті: түп тамырынан қазіргі заманға дейін» атты жобаны қолға алу қажет. Бұл жоба ая ­ сында 2019 жылы Астанада Түр ­ко­лог­тардың дүниежүзілік конгресін және әр­ түрлі елдер музейлерінің экс ­по­зиция­ла­рына ежелгі түркі жәдігерлері қойы­ла­ тын Түркі халықтарының мәдени күн ­де­рін ұйымдастыру керек. Сондай-ақ, Ви­ кипедияның үлгісінде Қазақстанның модераторлығымен Түркі халықтарына ор ­тақ туындылардың бірыңғай онлайн кі­тап­ханасын ашу да маңызды. Сонымен қатар, жаңа облыс орта ­лы­ғы ретінде Түркістанды дамыту бары­сын­ да оның халықаралық аренадағы бе ­де­лін жүйелі түрде арттыру қажет. Қазақстанның ежелгі астанасы хал ­қы­мыздың рухани орталығы ғана емес, сон­ дай-ақ, бүкіл түркі әлемі үшін киелі орын болып саналады.

11 слайд

12 слайд
Ұлы даланың ежелгі өнер және технологиялар музейі «Ұлы дала» атты ежелгі өнер және тех ­нологиялар музейін ашуға толық мүм­кіндігіміз бар. Оған озық өнер мен тех ­но­логия үлгілерін – аң стилінде жасалған бұйым­дарды, «Алтын адамның» жарақ ­та­рын, жылқыны қолға үйрету, метал­лур­гияны дамыту, қару- жарақ, сауыт-сай ­ман дайындау үдерісін көрсететін зат­тар­ды және басқа да жәдігерлерді жинақтауға бо ­лады. Онда Қазақстан жерінен та­был­ған құнды археологиялық ескерткіштер мен археологиялық кешендердің экс ­по­зи­циялары қойылады. Бұл заттар тарихи дәуірлердің қандай да бір кезеңіндегі әр ­түрлі шаруашылық салаларының даму үдерісін көрсетеді. Сонымен қатар, «Ұлы даланың ұлы өр ­ке­ниеттері» атты жалпыұлттық тарихи ре­конструкциялар клубын құрып, соның не ­гізінде Астанада және Қазақстанның өз­ге де өңірлерінде ежелгі сақтар, ғұндар, ұлы түрік қағандарының дәуірі және бас ­қа да тақырыптар бойынша фестивальдар өт ­кізуге болады.

12 слайд

13 слайд
Дала фольклоры мен музыкасының мың жылы Бұл жоба аясында бізге «Дала фольк ­лорының антологиясын» жасау керек. Мұнда Ұлы дала мұрагерлерінің өткен мың ­жылдықтағы халық ауыз әдебиетінің таңдаулы үлгілері – ертегілері, аңыз-әф ­са­налары, қиссалары мен эпостары жи ­нақ­талады. Сонымен қатар, қазақтың қобыз, дом­быра, сыбызғы, сазсырнай және бас ­қа да дәстүрлі музыкалық аспаптарымен орын ­дауға арналған маңызды туындылар топ­тамасын – «Ұлы даланың көне са ­рын­­дары» жинағын басып шығару қажет. Ұлы даланың фольклоры мен әуен ­де­рі заманауи цифрлық форматта «жаңа ты ­ныс» алуға тиіс.

13 слайд

14 слайд
Тарихтың кино өнері мен телевизиядағы көрінісі Қазіргі замандағы халықтардың та ­ри­хи таным-түйсігінде кино өнері ерек­ше орын алады. Жалпы халықтың са ­на­сында фильмдердегі жарқын ки­нооб­раз­дар іргелі ғылыми монографиялардағы де ­ректі портреттерден гөрі маңыздырақ рөл атқарады. Сондықтан, тез арада Қазақстанның өр ­кениет тарихының үздіксіз дамуын көр­ сететін деректі-қойылымдық фильм ­дер­дің, телевизиялық сериалдар мен то­ лықметражды көркем картиналардың ар ­найы циклін өндіріске енгізу керек. Аталған жобалар кең халықаралық ын ­тымақтастық аясында отандық және шет ­елдік үздік сценаристерді, режис­сер­лер­ді, актерлерді, продюсерлерді және за­ манауи кино өндірісінің басқа да ма ­ман­дарын тарту арқылы жүзеге асы­ры­луға тиіс. Қызықты әрі мелодрамалық сарын ­дар­мен қатар, көрермендер үшін танымал фэн ­тези және шытырман оқиғалы блок­бастерлердің элементтерін қоса отырып, жа ­ңа тарихи теле-кино туындылардың жан­рларын барынша кеңейту қажет. Осы мақсатпен Ұлы даланың бай ми ­фо­логиялық және фольклорлық ма­ те ­риал­дарын пайдалануға болады

14 слайд

15 слайд
Осыдан бір жарым жыл бұрын менің «Бо ­лашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақалам жарыққа шық ­ты. Жоғарыда аталған жобаларды «Рухани жаңғыру» бағдарламасының жалғасы ретінде қарастырамын. «Рухани жаңғыру» жалпыұлттық бағ ­дар­ламасының жаңа компоненттері ата-ба­ баларымыздың көп ғасырлық мұра ­сы­ның цифрлық өркениет жағдайында тү­­ сінікті әрі сұранысқа ие болуын қам ­та­­масыз ете отырып, оны жаңғыртуға мүм­­ кіндік береді. Төл тарихын білетін, бағалайтын жә ­не мақтан ететін халықтың болашағы зор бо ­лады деп сенемін. Өткенін мақтан тұ­тып, бүгінін нақты бағалай білу және бо ­лашаққа оң көзқарас таныту – елі­міз­дің табысты болуының кепілі деге ­ні­міз осы.

15 слайд