Ұлы даланың жеті қыры "Қазақстан алма мен қызғалдақтың Отаны"

1 слайд
«Ұлы даланың жеті қыры» ҚАЗАҚСТАН- АЛМА МЕН ҚЫЗҒАЛДАҚТЫҢ ОТАНЫ

1 слайд

2 слайд
Ұлы даланың жеті қыры 1.Атқа міну мәдениеті 2.Ұлы даланың ежелгі мәдениеті 3.Аң стилі 4.Алтын адам 5.Түркі әлемінің бесігі 6.Ұлы жібек жолы 7.Қазақстан-алма мен қызғылдақ- тың Отаны

2 слайд

3 слайд
ҰЛТ ТАРИХЫНДАҒЫ КЕҢІСТІК ПЕН УАҚЫТ Біздің жеріміз материалдық мәдениеттің көптеген дүниелерінің пайда болған орны, бастау бұлағы десек, асыра айтқандық емес.Қазіргі қоғам өмірінің ажырамас бөлшегіне айналған көптеген бұйымдар кезінде біздің өлкемізде ойлап табылған. Ұлы даланы мекен еткен ежелгі адамдар талай техникалық жаңалықтар ойлап тауып, бұрын-соңды қолданылмаған жаңа құралдар жасаған. Бұларды адамзат баласы жер жүзінің әр түкпірінде әлі күнге дейін пайдаланып келеді. Көне жылнамалар бүгінгі қазақтардың арғы бабалары ұланғайыр Еуразия құрлығындағы саяси және экономикалық тарихтың беталысын талай рет түбегейлі өзгерткені туралы сыр шертеді .

3 слайд

4 слайд
Қазақстан- алма мен қызғалдақтың Отаны АСҚАҚ АЛАТАУДЫҢ БАУРАЙЫ АЛМА МЕН ҚЫЗҒАЛДАҚТЫҢ «ТАРИХИ ОТАНЫ» ЕКЕНІ ҒЫЛЫМИ ТҰРҒЫДАН ДӘЛЕЛДЕНГЕН. ҚАРАПАЙЫМ, БІРАҚ БҮКІЛ ӘЛЕМ ҮШІН ӨЗІНДІК МӘН-МАҢЫЗЫ ЗОР БҰЛ ӨСІМДІКТЕР ОСЫ ЖЕРДЕ БҮР ЖАРЫП, ЖЕР ЖҮЗІНЕ ТАРАЛҒАН. ҚАЗАҚСТАН ҚАЗІР ДЕ ӘЛЕМДЕГІ АЛМА АТАУЛЫНЫҢ АРҒЫ АТАСЫ – СИВЕРС АЛМАСЫНЫҢ ОТАНЫ САНАЛАДЫ. ДӘЛ ОСЫ ТҰҚЫМ ЕҢ КӨП ТАРАЛҒАН ЖЕМІСТІ ӘЛЕМГЕ ТАРТУ ЕТТІ. БӘРІМІЗ БІЛЕТІН АЛМА – БІЗДЕГІ АЛМАНЫҢ ГЕНЕТИКАЛЫҚ БІР ТҮРІ. ОЛ ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ІЛЕ АЛАТАУЫ БАУРАЙЫНАН ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ КӨНЕ БАҒЫТЫ АРҚЫЛЫ АЛҒАШҚЫДА ЖЕРОРТА  ТЕҢІЗІНЕ, КЕЙІННЕН БҮКІЛ ӘЛЕМГЕ ТАРАЛҒАН. ОСЫ ТАНЫМАЛ ЖЕМІСТІҢ ТЕРЕҢ ТАРИХЫНЫҢ СИМВОЛЫ РЕТІНДЕ ЕЛІМІЗДІҢ ОҢТҮСТІГІНДЕГІ ЕҢ ӘСЕМ ҚАЛАЛАРДЫҢ БІРІ АЛМАТЫ ДЕП АТАЛДЫ. ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ШУ, ІЛЕ ТАУЛАРЫНЫҢ ЕТЕГІНЕН ӘЛІ КҮНГЕ ДЕЙІН ЖЕРГІЛІКТІ ӨСІМДІКТЕР ӘЛЕМІНІҢ ЖАУҺАРЫ САНАЛАТЫН РЕГЕЛЬ ҚЫЗҒАЛДАҚТАРЫН БАСТАПҚЫ КҮЙІНДЕ КЕЗДЕСТІРУГЕ БОЛАДЫ. БҰЛ ӘСЕМ ӨСІМДІКТЕР БІЗДІҢ ЖЕРІМІЗДЕ ТЯНЬ-ШАНЬ ТАУЛАРЫНЫҢ ЕТЕГІ МЕН ШӨЛЕЙТ ДАЛАНЫҢ ТҮЙІСЕР ТҰСЫНДА ПАЙДА БОЛҒАН. ҚАЗАҚ ТОПЫРАҒЫНДАҒЫ ОСЫНАУ ҚАРАПАЙЫМ, СОНДАЙ-АҚ ЕРЕКШЕ ГҮЛДЕР ӨЗ ӘДЕМІЛІГІМЕН КӨПТЕГЕН ХАЛЫҚТЫҢ ЖҮРЕГІН ЖАУЛАП, БІРТІНДЕП БҮКІЛ ӘЛЕМГЕ ТАРАДЫ. БҮГІНДЕ ЖЕР ЖҮЗІНДЕ ҚЫЗҒАЛДАҚТЫҢ 3 МЫҢНАН АСТАМ ТҮРІ БАР, ОЛАРДЫҢ БАСЫМ КӨПШІЛІГІ – БІЗДІҢ ДАЛА ҚЫЗҒАЛДАҒЫНЫҢ «ҰРПАҒЫ». ҚАЗІР ҚАЗАҚСТАНДА ҚЫЗҒАЛДАҚТЫҢ 35 ТҮРІ ӨСЕДІ.

4 слайд

5 слайд
Регель немесе Грейг қызғалдағы

5 слайд

6 слайд
Грейг қызғалдағы Грейг қызғалдағы  ( Регель қызғалдағы ,  Tulipa greigii ) – лалагүлділер тұқымдасы,  қызғалдақ  туысына жататын көп жылдық пиязшықты өсімдік.  Қаратау  жотасында, Шу-Іле тауларында,  Қоржынтауда ,  Талас  және  Қырғыз Алатауында  да кездеседі. Биіктігі  40 – 50 см . Сабағы жуан, түкті келеді. Жапырағы жалпақ таспа тәрізді, кейде жиегі иректеліп, үстіңгі бетінде қою күлгін таңбалары болады. Гүлі дара, қызыл, қызғылт сары түсті, көктемде гүлдейді. Тұқымы арқылы және вегетативті (өсімді) жолмен көбейеді.  Жемісі  – қорапша. Грейг қызғалдағы – өте әдемі, сәнді өсімдік. Қазір  Ақсу-Жабағылы  қорығында сақталған.  Алматы ,  Қарағанды ,  Жезқазған  ботаникалық бақтарында қолдан өсіріледі. Грейг қызғалдағы өте сирек кездесетін түр болғандықтан қорғауға алынып, Қазақстанның  «Қызыл кітабына»  енгізілген. ГРЕЙГ ҚЫЗҒАЛДАҒЫ — лалагүлділер тұқымдасының қызғалдақ туысына жататын көп жылдық пиязшықты өсімдік. Шу-іле тауларында, Талас және Қырғыз Алатауында да кездеседі. Биіктігі 40-50 см. Сабағы жуан, түкті келеді. Жапырағы жалпақ, таспа тәрізді, кейде жиегі иректеліп, үстіңті бетіңде қою күлгін таңбалары болады. Гүлі дара, қызыл, қызғылт сары түсті, көктемде гүлдейді. Тұқымы арқылы және вегетативі (өсімді) жолмен көбейеді. Жемісі — қорапша. Грейг қызғалдағы — өте сәнді өсімдік. Қазір Ақсу-Жабағылы қорығында сақталган. Алматы, Қарағанды, Жезқазған ботаникалық бақтарыңда қолдан өсіріледі. Грейг қызғалдағы өте сирек кездесетін түр болғандықтан, қорғауға алынып, Қазақстанның 235 "Қызыл кітабына" енгізілген

6 слайд

7 слайд
Ғылыми топтастыру Қызғалдақ Дүниесі........................................Өсімдіктер Бөлімі.................................Гүлді өсімдіктер Класы .............................Даражарнақтылар Қатар.................................................... Lilias Т ұқымдасы..................................... Liliaceae Кіші тұқымдасы.............................. Lilioideae Түрі...................................................... Tulipa

7 слайд

8 слайд
Қығалдақ.Тюльпан. Tulip

8 слайд

9 слайд
Оқушылар Грейг қызғалдағын зерттеу үстінде

9 слайд

10 слайд
Қазақстан- алма мен қызғалдақтың Отаны Асқақ Алатаудың баурайы алма мен қызғалдақтың «тарихи отаны» екені ғылыми тұрғыдан дәлелденген. Қарапайым, бірақ бүкіл әлем үшін өзіндік мән-маңызы зор бұл өсімдіктер осы жерде бүр жарып, жер жүзіне таралған. Қазақстан қазір де әлемдегі алма атаулының арғы атасы – Сиверс алмасының отаны саналады. Дәл осы тұқым ең көп таралған жемісті әлемге тарту етті. Бәріміз білетін алма – біздегі алманың генетикалық бір түрі. Ол Қазақстан аумағындағы Іле Алатауы баурайынан Ұлы Жібек жолының көне бағыты арқылы алғашқыда Жерорта  теңізіне, кейіннен бүкіл әлемге таралған. Осы танымал жемістің терең тарихының символы ретінде еліміздің оңтүстігіндегі ең әсем қалалардың бірі Алматы деп аталды. Қазақстан аумағындағы Шу, Іле тауларының етегінен әлі күнге дейін жергілікті өсімдіктер әлемінің жауһары саналатын Регель қызғалдақтарын бастапқы күйінде кездестіруге болады. Бұл әсем өсімдіктер біздің жерімізде Тянь-Шань тауларының етегі мен шөлейт даланың түйісер тұсында пайда болған. Қазақ топырағындағы осынау қарапайым, сондай-ақ ерекше гүлдер өз әдемілігімен көптеген халықтың жүрегін жаулап, біртіндеп бүкіл әлемге тарады. Бүгінде жер жүзінде қызғалдақтың 3 мыңнан астам түрі бар, олардың басым көпшілігі – біздің дала қызғалдағының «ұрпағы». Қазір Қазақстанда қызғалдақтың 35 түрі өседі .

10 слайд