10-сынып информатика олимпиадасына дайындық:

10-сынып оқушыларына арналған Python тапсырмалары және олардың шешу жолдары ұсынылған. Әрбір тапсырма логикалық ойлау мен бағдарламалау қабілетін жетілдіруге бағытталған.

1. Бөлімнің бүтін санын табу

Сұрақ: Екі сан берілген. Оларды бөлу нәтижесінің тек бүтін бөлігін шығарыңыз.

Код:

a, b = map(int, input("Екі сан енгізіңіз (бос орын арқылы): ").split())

print("Бүтін бөлігі:", a // b)

Түсіндіру: // операторы санның тек бүтін бөлігін береді.

---

2. Берілген диапазондағы сандарды табу

Сұрақ: A-дан B-ге дейінгі барлық сандарды шығарыңыз.

Код:

a, b = map(int, input("Диапазон енгізіңіз (A B): ").split())

for i in range(a, b + 1):

print(i, end=" ")

Түсіндіру: range функциясы A-дан B-ге дейінгі сандарды құрайды.

---

3. Жиымдағы қайталанатын элементтерді табу

Сұрақ: Берілген жиымдағы қайталанатын элементтерді анықтаңыз.

Код:

nums = list(map(int, input("Сандар тізімін енгізіңіз (бос орын арқылы): ").split()))

duplicates = set([num for num in nums if nums.count(num) > 1])

print("Қайталанатын элементтер:", duplicates)

Түсіндіру: set қайталанатын мәндерді бір рет қана сақтайды.

---

4. Сандар тізіміндегі жұп және тақ элементтерді санау

Сұрақ: Жиымдағы жұп және тақ элементтердің санын анықтаңыз.

Код:

nums = list(map(int, input("Сандар тізімін енгізіңіз (бос орын арқылы): ").split()))

even_count = sum(1 for x in nums if x % 2 == 0)

odd_count = len(nums) - even_count

print(f"Жұп саны: {even_count}, Тақ саны: {odd_count}")

Түсіндіру: Тізімдегі әрбір санның жұп немесе тақ екенін тексереміз.

---

5. Үшбұрыштың ауданы

Сұрақ: Үшбұрыштың үш қабырғасының ұзындығы берілген. Оның ауданын Герон формуласымен есептеңіз.

Код:

import math

a, b, c = map(float, input("Үш қабырғаның ұзындығын енгізіңіз (a b c): ").split())

s = (a + b + c) / 2

area = math.sqrt(s * (s - a) * (s - b) * (s - c))

print("Үшбұрыш ауданы:", area)

Түсіндіру: Герон формуласы: , мұндағы .

---

6. Факториалдың соңындағы нөлдер саны

Сұрақ: N санының факториалындағы соңғы нөлдердің санын табыңыз.

Код:

def trailing_zeros(n):

count = 0

while n >= 5:

n //= 5

count += n

return count

n = int(input("Сан енгізіңіз: "))

print("Соңғы нөлдер саны:", trailing_zeros(n))

Түсіндіру: Нөлдер саны 5-ке бөлінетін сандардың санына байланысты.

---

7. Берілген мәтінді шифрлау (Цезарь шифры)

Сұрақ: Берілген мәтінді әріптерін оңға 3 орынға жылжытып шифрлаңыз.

Код:

text = input("Мәтін енгізіңіз: ")

shift = 3

cipher = ''.join(chr((ord(c) - 97 + shift) % 26 + 97) if c.isalpha() else c for c in text.lower())

print("Шифрланған мәтін:", cipher)

Түсіндіру: Әріптердің ASCII кодын пайдаланып орын ауыстыру.

---

8. Мәтіндегі барлық дауысты дыбыстарды санау

Сұрақ: Мәтіндегі дауысты дыбыстардың санын есептеңіз.

Код:

text = input("Мәтін енгізіңіз: ").lower()

vowels = "aeiouаәеіоөұүыі"

count = sum(1 for c in text if c in vowels)

print("Дауысты дыбыстар саны:", count)

Түсіндіру: Әрбір әріптің дауысты дыбыстарға жататынын тексереміз.

---

9. Пайызбен өсу

Сұрақ: Берілген санға 10% қосыңыз.

Код:

n = float(input("Сан енгізіңіз: "))

print("10%-ға өскен мәні:", n * 1.1)

Түсіндіру: Санға -ді көбейту арқылы 10% қосамыз.

---

10. Берілген санның квадраты

Сұрақ: Санның квадратын есептеңіз.

Код:

n = int(input("Сан енгізіңіз: "))

print("Квадрат:", n ** 2)

Түсіндіру: дәрежеге көтеру операторы.

---

11. Берілген мәтіндегі әріптерді реттеу

Сұрақ: Әріптерді алфавит бойынша реттеңіз.

Код:

text = input("Мәтін енгізіңіз: ")

sorted_text = ''.join(sorted(text))

print("Реттелген мәтін:", sorted_text)

---

12. Ең кіші санды табу

Сұрақ: Тізімдегі ең кіші санды анықтаңыз.

Код:

nums = list(map(int, input("Сандар тізімін енгізіңіз: ").split()))

print("Ең кіші сан:", min(nums))

---

13. Палиндром сандарын табу

Сұрақ: Берілген диапазондағы палиндром сандарын табыңыз.

Код:

a, b = map(int, input("Диапазон енгізіңіз: ").split())

for num in range(a, b + 1):

if str(num) == str(num)[::-1]:

print(num, end=" ")

---

14. Күрделі сандарды көбейту

Сұрақ: Күрделі сандардың көбейтіндісін табыңыз.

Код:

a = complex(input("1-күрделі сан енгізіңіз (мысалы: 1+2j): "))

b = complex(input("2-күрделі сан енгізіңіз: "))

print("Көбейтінді:", a * b)

---

15. Бірнеше файлдан дерек алу

Сұрақ: 3 файлдағы ортақ сөздерді анықтаңыз.

Код:

files = ["file1.txt", "file2.txt", "file3.txt"]

common_words = set(open(files[0]).read().split())

for file in files[1:]:

common_words.intersection_update(set(open(file).read().split()))

print("Ортақ сөздер:", common_words)

16. Берілген массивті өсу ретімен сұрыптау

Сұрақ: Сандар массивін өсу ретімен сұрыптаңыз.

Код:

nums = list(map(int, input("Сандар массивін енгізіңіз (бос орын арқылы): ").split()))

nums.sort()

print("Сұрыпталған массив:", nums)

Түсіндіру: sort әдісі массивті өсу ретімен сұрыптайды.

---

17. Берілген санның кері сандар қосындысы

Сұрақ: Берілген санға дейінгі барлық сандардың кері мәндерінің қосындысын табыңыз (мысалы, ).

Код:

n = int(input("Сан енгізіңіз: "))

harmonic_sum = sum(1 / i for i in range(1, n + 1))

print("Кері сандар қосындысы:", harmonic_sum)

Түсіндіру: Генератор көмегімен -ді қосамыз.

---

18. Тізімнен теріс сандарды жою

Сұрақ: Берілген тізімнен теріс сандарды жойыңыз.

Код:

nums = list(map(int, input("Сандар тізімін енгізіңіз (бос орын арқылы): ").split()))

positive_nums = [x for x in nums if x >= 0]

print("Тек оң сандар:", positive_nums)

Түсіндіру: if x >= 0 шарты арқылы тек оң сандарды таңдаймыз.

---

19. Үлкен матрицаның негізгі диагоналын шығару

Сұрақ: NxN өлшемдегі матрицаның негізгі диагоналын шығарыңыз.

Код:

n = int(input("Матрица өлшемін енгізіңіз: "))

matrix = []

for i in range(n):

row = list(map(int, input(f"{i+1}-қатарды енгізіңіз: ").split()))

matrix.append(row)

diagonal = [matrix[i][i] for i in range(n)]

print("Негізгі диагонал:", diagonal)

Түсіндіру: Матрицаның [i][i] индекстеріндегі элементтері негізгі диагонал болып табылады.

---

20. Тізімнің қайталанбайтын элементтерін табу

Сұрақ: Берілген тізімнен тек қайталанбайтын элементтерді шығарыңыз.

Код:

nums = list(map(int, input("Сандар тізімін енгізіңіз (бос орын арқылы): ").split()))

unique_nums = [x for x in nums if nums.count(x) == 1]

print("Қайталанбайтын элементтер:", unique_nums)

Түсіндіру: nums.count(x) == 1 шарты арқылы тек бір рет кездесетін сандарды таңдаймыз.