10-сынып. Сынып сағаты "Жалған ақпаратты, оның ішінде желіде таратқаны үшін жауапкершілік"

Сынып сағаты

Тақырыбы: Жалған ақпаратты, оның ішінде желіде таратқаны үшін жауапкершілік

Сынып: 10

Сабақтың мақсаты:

• Жалған ақпараттың қауіптілігі мен таратудың жауапкершілігін түсіндіру.

• Оқушыларға желідегі ақпаратты тексеру жолдарын үйрету.

• Оқушылардың сыни ойлау дағдыларын дамыту.

Сабақтың жоспары:

1. Кіріспе (5 минут)

• Мұғалім сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстырады.

• Оқушыларға «жалған ақпарат» және оның таратылу себептері туралы жалпы мәлімет береді.

• Талқылау үшін сұрақ: «Жалған ақпараттың таралуы қандай салдарға әкелуі мүмкін?».

2. Ой қозғау (10 минут)

• Оқушыларға жалған ақпараттың салдары туралы қысқа бейнеролик көрсетіледі (мысалы, жалған ақпараттың адамдардың қауіпсіздігіне қалай әсер еткенін немесе адамдарды жаңылыстырғанын көрсететін бейнематериал).

• Бейнероликтен кейін оқушыларға сұрақ қойылады:

  • Бейнероликтегі адамдардың жағдайына жалған ақпараттың қандай әсері болды?

  • Мұндай ақпаратты таратпау үшін қандай шаралар қолдануға болады?

Көптеген елде желіде жалған ақпарат тарату заңсыз болып табылады. Бұл үшін кей жағдайларда қылмыстық жауапкершілік те қарастырылған. Заңдар мемлекетке байланысты әртүрлі болуы мүмкін, бірақ көбіне жалған ақпарат тарату үшін келесі жауапкершіліктер қолданылады:

1. Әкімшілік айыппұлдар: Кейбір елдерде жалған ақпарат таратуға айыппұл салынады. Бұл айыппұлдар тарату салдарына байланысты өзгеруі мүмкін.

2. Қылмыстық жауапкершілік: Жалған ақпарат тарату адамның беделіне, денсаулығына немесе өміріне қауіп төндірсе, ол үшін қылмыстық іс қозғалып, жауапкершілікке тартылуы мүмкін.

3. Жеке сот істері: Егер біреу жалған ақпарат салдарынан зардап шексе, ол адам сот арқылы өтемақы талап етуге құқылы.

Жалған ақпаратты болдырмау жолдары:

• Ақпараттың дереккөзін тексеру: Әрқашан ақпараттың қайдан алынғанын тексеріңіз. Сенімді және беделді дереккөздерге сүйену – жалған ақпараттан сақтанудың ең тиімді жолы.

• Фактчекинг құралдарын пайдалану: Бүгінде фактчекингпен айналысатын көптеген веб-сайттар бар. Олар арқылы ақпараттың дұрыстығын тексеруге болады.

• Жаңа ақпаратты сыни тұрғыдан бағалау: Егер бір ақпарат сізге шындыққа сәйкес келмейтіндей болып көрінсе немесе күдік тудырса, оған сенбес бұрын қосымша тексерулер жасаңыз.

• Жалған ақпаратты әдейі таратудан бас тарту: Егер сізге бір ақпарат күдік тудырса немесе оны растай алмасаңыз, оны басқалармен бөлісуден сақтаныңыз.

Жалған ақпарат тарату - бұл тек қана жеке адамның ғана емес, сонымен қатар тұтас қоғамның қауіпсіздігі мен тұрақтылығына қатер төндіреді. Әрбір адам өзіне келетін ақпаратты тексеріп, тексерілген дереккөздерге ғана сенуі тиіс. Бұл біздің заманауи қоғамның қауіпсіздігі мен амандығын сақтауға көмектеседі.

3. Негізгі бөлім (15 минут)

• Жаттығу 1: «Шындық па, әлде жалған ба?» ойыны

  • Мұғалім оқушыларға бірнеше жаңалық тақырыптарын ұсынады (біреуі жалған, ал қалғаны шынайы).

  • Оқушылар шағын топтарда тақырыптардың қайсысы жалған екенін анықтауы қажет және оның себебін түсіндіреді.

  • Әр топ өз шешімін сыныпқа таныстырады.

• Жаттығу 2: «Фактчекинг жолдары»

  • Мұғалім оқушыларға жалған ақпаратты анықтаудың қарапайым жолдарын түсіндіреді:

    • Ақпараттың дереккөзін тексеру.

    • Тақырыпқа байланысты бірнеше сенімді дереккөздерді қарау.

    • Тақырыптың логикасы мен орындығына мән беру.

    • Сенімді фактчекинг сайттарын қолдану.

  • Оқушыларға мысал ретінде бірнеше жаңалық беріп, олардың дұрыстығын фактчекинг сайттар арқылы тексеруді сұраңыз.

4. Рөлдік ойын «Жауапты блогер» (10 минут)

• Оқушыларға мынадай жағдай ұсынылады: олар танымал блогер рөлінде және олардың әлеуметтік желіде жалған ақпаратты көргені туралы хабарлама келеді. Оқушылар бұл жағдайда қандай жауапты шешім қабылдауға тиіс екенін топ болып талқылап, шешімдерін көрсетеді.

• Әр топ өз әрекеттерін сынып алдында көрсетіп, осындай жағдайларда жауапкершілік неге маңызды екенін түсіндіреді.

5. Қорытынды (5 минут)

• Мұғалім сабақтың негізгі ұстанымдарын қайталап айтып өтеді:

  • Жалған ақпарат таратудың салдары үлкен болуы мүмкін.

  • Әр адам интернетте жауапты түрде әрекет етуі керек, әсіресе ақпаратты бөлісу кезінде.

• Сабақ соңында оқушылардан өз ой-пікірлерін қысқаша сұрау.

Қажетті материалдар:

• Бейнеролик (жалған ақпараттың зияны туралы қысқа бейне)

• Жаңалық тақырыптары (шынайы және жалған мысалдар)

• Ақ парақтар мен қаламдар

Үй тапсырмасы:

• Оқушыларға келесі сабаққа дейін көрген жаңалықтар мен ақпараттарды сын тұрғысынан қарап, дереккөздерді тексеріп, шындыққа көз жеткізу ұсынылады. Бұл, олардың ақпараттың дұрыстығын тексеру дағдыларын дамытуға көмектеседі.