Материалдар / §22. Органикалық және бейорганикалық заттар

§22. Органикалық және бейорганикалық заттар

Материал туралы қысқаша түсінік

6.3.2.1 заттарды органикалық және бейорганикалық заттар күйінде жіктеу;

Тезекбаева Карлыгаш Толешовна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

27 Қазан 2024

270

0 рет жүктелген

Жаратылыстану Сабақ жоспары 6 сынып

450 ₸

Бүгін алсаңыз
+23 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +23 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

6 сынып №20

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары
Заттардың жіктелуі

§22. Органикалық және бейорганикалық заттар

(Сабақ тақырыбы)

Бөлім:	Заттар және материалдар
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сыныбы: 6 «А»	Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы:	Заттардың жіктелуі §22. Органикалық және бейорганикалық заттар
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты	6.3.2.1 заттарды органикалық және бейорганикалық заттар күйінде жіктеу;
Сабақтың мақсаты:	6.3.2.1 заттарды органикалық және бейорганикалық заттар күйінде жіктеу;

Сабақтың барысы:

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

7.Дұрыс реттілікті анықта: Қатты заттың балқу температурасын анықтау үшін келесі қадамдарды дұрыс реттілікпен орналастырыңыз:

а) Контейнерді баяу қыздырыңыз.

b) Қатты заттың кішкене үлгісін тест түтігіне салыңыз.

c) Температураны бақылаңыз.

d) Қатты заттың сұйыққа айнала бастағанын бақылаңыз.

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Қатты заттың балқу температурасын анықтау үшін келесі қадамдарды дұрыс реттілікпен орналастырады.

Жауабы:

7.b, a, c, d

Дескриптор:

- Қатты заттың балқу температурасын анықтау үшін келесі қадамдарды дұрыс реттілікпен орналастырады - 2 балл;

Интерактивті панель, презентация

Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық. Авторлары: Әбдіманапов Б., Нүркенова С., Әбілғазиев А., Әуезова Г.

Оқушылардың назарын аудару

1.Ашық тест: Заттардың органикалық және бейорганикалық типтері арасындағы негізгі айырмашылықты түсіндіріңіз.

Білім алушылар берілген сұраққа жауап береді. Ой қозғау жүзеге асады. Берілген сұрақтардың биологиялық маңызын сипаттайды.

Жауабы: 1.Органикалық заттар көміртек атомдарын қамтиды; бейорганикалық заттар қамтымайды.

Дескриптор:

-берілген сұраққа жауап береді -2 балл;

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың мақсатын таныстыру

6.3.2.1 заттарды органикалық және бейорганикалық заттар күйінде жіктеу;

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Жаңа тақырыпты таныстыру

«Мәтінмен жұмыс»

Мұғалім сабақ басында жаңа тақырып бойынша тақтада шағын мәтінмен түсіндірме жұмысын жасайды.

Білім алушылар мәтінді мұқият тыңдай отырып ой қозғау жүзеге асады. Өз ойлары мен пікірлерін білдіреді.

Дескриптор:

- мәтінді оқиды және өз түсінгенін сипаттайды -1 балл;

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың ортасы

Оқушыларға бағыт бағдар беру

2.Жабық тест: Органикалық заттар үшін дұрыс жауапты анықтаңыз:

a) Көміртек атомдарын қамтиды

b) Тірі емес заттардан тұрады

c) Тек минералдардан тұрады

3.Дұрыс реттілікті анықта: Заттарды органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеу үшін келесі қадамдарды реттілікпен орналастырыңыз:

а) Дереккөзді қарастыру

б) Құрамын анықтау

в) Сипаттамаларды тексеру

4.Салыстыр: Органикалық заттардың және бейорганикалық заттардың мысалдарын салыстырыңыз. Екеуінің ішінде қандай заттар бар?

5.Сәйкестендір: Төмендегі заттарды олардың типтерімен сәйкестендіріңіз:

Су
Ас қант
Тұз
Зәйтүн майы

Органикалық заттарға тән қасиетті сипаттайды.

Заттарды органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеу үшін қадамдарды реттілікпен орналастырады.

Органикалық заттардың және бейорганикалық заттардың мысалдарын салыстырады.

Органикалық және бейорганикалық заттарды анықтайды.

Жауабы:

2.a) Көміртек атомдарын қамтиды

3.б, а, в

4.Органикалық (мысалы, қант, ақуыздар) және бейорганикалық (мысалы, су, тұздар).

5.Су - Бейорганикалық, Ас қант - Органикалық, Тұз - Бейорганикалық, Зәйтүн майы - Органикалық

Дескриптор:

- Органикалық заттарға тән қасиетті сипаттайды – 1 балл;

- Заттарды органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеу үшін қадамдарды реттілікпен орналастырады – 1 балл;

- Органикалық заттардың және бейорганикалық заттардың мысалдарын салыстырады – 1 балл;

- Органикалық және бейорганикалық заттарды анықтайды – 1 балл;

Интерактивті панель, презентация

Практикалық тапсырмалар беру.

6.Шындық немесе жалған: "Барлық органикалық заттар тек тірі организмдерден алынған." - Бұл мәлімдеме шындық па, әлде жалған ба?

7.Дұрыс немесе бұрыс: "Бейорганикалық заттар көбінесе көміртек атомдарын қамтиды." - Бұл мәлімдеме дұрыс па, әлде бұрыс па?

8.Тест: Төмендегі заттардың қайсысы органикалық болып табылады?

a) Судан

b) Сірке суынан

c) Темірден

9.Ашық тест: Органикалық заттардың екі негізгі сипаттамасын жазыңыз.

10.Дұрыс жауабын анықта: "Көмірқышқыл газы (CO2) органикалық зат болып табылады." - Бұл мәлімдеме дұрыс па, әлде бұрыс па?

Мәлімдеменің шындық немесе жалған екенін атайды.

Мәлімдеменің дұрыс немесе бұрыс екенін атайды.

Органикалық затты анықтайды.

Органикалық заттардың екі негізгі сипаттамасын жазады.

Мәлімдеменің дұрыс немесе бұрыс екенін атайды.

Жауабы:

6.Жалған

7.Бұрыс

8.b) Сірке суынан

9.Көміртек негізіндегі, тірі организмдерден алынған; сонымен қатар синтетикалық болуы мүмкін.

10.Бұрыс

Дескриптор:

- Мәлімдеменің шындық немесе жалған екенін атайды – 1 балл;

- Мәлімдеменің дұрыс немесе бұрыс екенін атайды – 1 балл;

- Органикалық затты анықтайды – 1 балл;

- Органикалық заттардың екі негізгі сипаттамасын жазады – 1 балл;

- Мәлімдеменің дұрыс немесе бұрыс екенін атайды – 1 балл;

Интерактивті панель, презентация

Бағалау

Жеке жұмыс.

Қалыптастырушы бағалау тапсырмасы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.

Білім алушылар ҚБ тапсырмаларын орындайды. Ой қозғау жүзеге асады.

Қалыптастырушы бағалау тапсырмасының дескрипторы ҚМЖ қосымшасында орналасқан.

Интерактивті панель, презентация

Жұмыс дәптері

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

1,2-«Бүгін сабақта зерттедім»

3- «Бүгінгі сабақта маған түсіну қиынға соқты»

4-«Менің жеңісім»

Білім алушылар өздері зерттеген, қиынға соқтырған және өз жеңісін жазады, кері байланыс береді.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс.

Тірек сызба

§23. Бейтарап, қышқыл және сілтілі орта

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Жұмыс дәптері

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

Мәтінмен жұмыс

Заттардың жіктелуі: Органикалық және бейорганикалық

Ғылымда заттар екі негізгі категорияға жіктеледі: органикалық және бейорганикалық. Бұл жіктеулерді түсіну қоршаған ортадағы әртүрлі материалдарды анықтауға және ажыратуға көмектеседі. Бұл нұсқаулық сізге заттарды органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеуді үйретеді.

Органикалық заттар дегеніміз не?

Органикалық заттар негізінен тірі организмдерден немесе бұрын тірі болған заттардан алынатын материалдар. Органикалық заттардың негізгі сипаттамалары мыналар:

Көміртек негізіндегі: Көптеген органикалық заттар көміртек атомдарын қамтиды. Бұл оларды бейорганикалық заттардан ажырататын негізгі ерекшелік.
Мысалдар: Қант, ақуыздар, майлар және майлар сияқты жалпы мысалдар. Мысалы, сіз жеміс жегенде, фруктоза (қант) сияқты органикалық қосылыстарды тұтынасыз.
Табиғи және синтетикалық: Органикалық заттар табиғи (мысалы, ағаш немесе мақта) немесе синтетикалық (мысалы, мұнайдан жасалған пластиктер) болуы мүмкін.

Бейорганикалық заттар дегеніміз не?

Керісінше, бейорганикалық заттар көміртек-оттегі байланыстарын қамтымайды. Олар тірі емес заттарда кездеседі және көбінесе минералдар немесе металдар. Олардың негізгі белгілері мыналар:

Көміртектің жоқтығы: Бейорганикалық заттар, әдетте, көміртек атомдарын қамтымайды, кейбір ерекшеліктермен (мысалы, көмірқышқыл газы CO2).
Мысалдар: Су (H2O), натрий хлориді (NaCl) сияқты тұздар және темір немесе мыс сияқты металдар сияқты жалпы мысалдар.
Минералдар мен тастар: Көптеген бейорганикалық заттар жердің ішінде, мысалы, тастар мен топырақтағы минералдар түрінде кездеседі.

Заттарды қалай жіктеуге болады

Затты органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеу үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

Құрамын анықтаңыз: Заттың химиялық формуласын қараңыз. Онда көміртек және оттегі бар-жоғын тексеріңіз. Егер бар болса, ол, әдетте, органикалық.
Дереккөзді қарастырыңыз: Заттың тірі организмнен алынғанын анықтаңыз. Егер солай болса, ол, мүмкін, органикалық. Егер минерал немесе синтетикалық материал болса, онда ол бейорганикалық.
Сипаттамаларды тексеріңіз: Органикалық заттар көбінесе жанғыш немесе органикалық еріткіштерде еритін қасиеттерге ие болады. Бейорганикалық заттар тұрақты болуы және әртүрлі физикалық қасиеттерге ие болуы мүмкін.
Сілтеме пайдаланыңыз: Егер күмәндансаңыз, заттың органикалық немесе бейорганикалық болып жіктелетінін растау үшін сенімді ғылыми ресурстарға немесе оқулықтарға сілтеме жасаңыз.

Қорытынды

Заттарды органикалық және бейорганикалық категорияларға жіктеу - ғылымдағы негізгі дағды. Әр типтің сипаттамаларын түсіну және жіктеу қадамдарын орындау арқылы сіз қоршаған ортадағы материалдарды дәл анықтай аласыз. Бұл химия, биология және экология сияқты тақырыптар үшін маңызды білім. Есіңізде болсын, органикалық қосылыстар негізінен көміртек негізіндегі және тірі заттардан алынған, ал бейорганикалық заттар әдетте минерал негізіндегі және көміртекті қамтымайды.

Зат	Типі	Сипаттамасы	Мысал
Су	Бейорганикалық	Өмір сүру үшін маңызды, түссіз, иіссіз сұйық.	H₂O
Ас қант	Органикалық	Пісіру мен пісіруде қолданылатын тәтті зат.	C₁₂H₂₂O₁₁
Тұз	Бейорганикалық	Дәмдеуіш ретінде қолданылатын кристалды зат.	NaCl
Сірке суы	Органикалық	Ас әзірлеу және тағамды сақтау үшін қолданылатын қышқыл сұйық.	Сірке қышқылы (C₂H₄O₂)
Пісіру ұнтағы	Бейорганикалық	Пісіру мен тазалауда қолданылатын ақ ұнтақ.	NaHCO₃
Зәйтүн майы	Органикалық	Зәйтүннен жасалған, ас әзірлеуде қолданылатын май.	C₈H₁₈O₂
Топырақ	Бейорганикалық	Теңіз жағаларында және шөлдерде кездесетін кішкентай тастар.	SiO₂
Протеин ұнтағы	Органикалық	Бұлшықет өсіру үшін жиі қолданылатын диеталық қоспа.	Әртүрлі ақуыздар

Ескерту: Бұл кесте жалпы заттарды органикалық және бейорганикалық типтерге жіктейді, оқушыларға осы классификациялардың айырмашылықтарын талдауға және түсінуге мүмкіндік береді. Органикалық заттар әдетте көміртек құрамында болады және тірі организмдермен байланысты, ал бейорганикалық заттар негізінен көміртекке сүйенбейді және минералдар мен металдарды қамтиды.

ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАР

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы___________

Заттардың жіктелуі: Органикалық және бейорганикалық

Органикалық заттар дегеніміз не?
Органикалық заттар негізінен тірі организмдерден немесе бұрын тірі болған заттардан алынатын материалдар. Органикалық заттардың негізгі сипаттамалары мыналар:

Көміртек негізіндегі: Көптеген органикалық заттар көміртек атомдарын қамтиды. Бұл оларды бейорганикалық заттардан ажырататын негізгі ерекшелік.
Мысалдар: Қант, ақуыздар, майлар және майлар сияқты жалпы мысалдар. Мысалы, сіз жеміс жегенде, фруктоза (қант) сияқты органикалық қосылыстарды тұтынасыз.
Табиғи және синтетикалық: Органикалық заттар табиғи (мысалы, ағаш немесе мақта) немесе синтетикалық (мысалы, мұнайдан жасалған пластиктер) болуы мүмкін.

Бейорганикалық заттар дегеніміз не?
Керісінше, бейорганикалық заттар көміртек-оттегі байланыстарын қамтымайды. Олар тірі емес заттарда кездеседі және көбінесе минералдар немесе металдар. Олардың негізгі белгілері мыналар:

Көміртектің жоқтығы: Бейорганикалық заттар, әдетте, көміртек атомдарын қамтымайды, кейбір ерекшеліктермен (мысалы, көмірқышқыл газы CO2).
Мысалдар: Су (H2O), натрий хлориді (NaCl) сияқты тұздар және темір немесе мыс сияқты металдар сияқты жалпы мысалдар.
Минералдар мен тастар: Көптеген бейорганикалық заттар жердің ішінде, мысалы, тастар мен топырақтағы минералдар түрінде кездеседі.

Заттарды қалай жіктеуге болады
Затты органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеу үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

Құрамын анықтаңыз: Заттың химиялық формуласын қараңыз. Онда көміртек және оттегі бар-жоғын тексеріңіз. Егер бар болса, ол, әдетте, органикалық.
Дереккөзді қарастырыңыз: Заттың тірі организмнен алынғанын анықтаңыз. Егер солай болса, ол, мүмкін, органикалық. Егер минерал немесе синтетикалық материал болса, онда ол бейорганикалық.
Сипаттамаларды тексеріңіз: Органикалық заттар көбінесе жанғыш немесе органикалық еріткіштерде еритін қасиеттерге ие болады. Бейорганикалық заттар тұрақты болуы және әртүрлі физикалық қасиеттерге ие болуы мүмкін.
Сілтеме пайдаланыңыз: Егер күмәндансаңыз, заттың органикалық немесе бейорганикалық болып жіктелетінін растау үшін сенімді ғылыми ресурстарға немесе оқулықтарға сілтеме жасаңыз.

Қорытынды
Заттарды органикалық және бейорганикалық категорияларға жіктеу - ғылымдағы негізгі дағды. Әр типтің сипаттамаларын түсіну және жіктеу қадамдарын орындау арқылы сіз қоршаған ортадағы материалдарды дәл анықтай аласыз. Есіңізде болсын, органикалық қосылыстар негізінен көміртек негізіндегі және тірі заттардан алынған, ал бейорганикалық заттар әдетте минерал негізіндегі және көміртекті қамтымайды.

Бос орындарды толтырыңыз: Дұрыс сөздерді пайдаланып, бос орындарды толтырыңыз.

Органикалық заттар негізінен __ организмдерден алынған.
Бейорганикалық заттар әдетте __ атомдарын қамтымайды.
Фруктоза, түрі __, органикалық қосылыстардың мысалы.
Мұнайдан жасалған пластиктер __ заттарға жатады.
Су (H2O) __ заттың мысалы болып табылады.

Сөз банкі: органикалық, бейорганикалық, көміртек, тірі, қант

Көп таңдаулы сұрақтар: Әр сұрақ үшін дұрыс жауапты таңдаңыз.

Қайсысы органикалық заттың мысалы болып табылады?
- a) Су
- b) Натрий хлориді
- c) Ақуыз
- d) Мыс
Бейорганикалық заттардың негізгі сипаттамасы қандай?
- a) Олар әрқашан жанғыш.
- b) Олар көміртек атомдарын қамтиды.
- c) Олар тірі емес заттарда кездеседі.
- d) Олар әрқашан суда ериді.
Органикалық заттарда ең жиі кездесетін элемент қайсысы?
- a) Сутегі
- b) Оттегі
- c) Көміртек
- d) Азот
Қайсысы синтетикалық органикалық затқа жатады?
- a) Ағаш
- b) Мақта
- c) Пластик
- d) Темір
Қай зат көміртекті қамтыса да, бейорганикалық болып саналады?
- a) Қант
- b) Су
- c) Көмір қышқылы
- d) Тұз

Ашық сұрақтар: Келесі сұрақтарға толық сөйлемдермен жауап беріңіз:

Органикалық және бейорганикалық заттардың айырмашылықтарын түсіндіріңіз.
Күнделікті өмірде органикалық қосылыстың жалпы қолдануын сипаттаңыз.
Неліктен заттарды органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеу маңызды?

Жауап кілті:

Бос орындарды толтырыңыз:

тірі
көміртек
қант
органикалық
бейорганикалық

Көп таңдаулы сұрақтар:

c) Ақуыз
c) Олар тірі емес заттарда кездеседі.
c) Көміртек
c) Пластик
c) Көмір қышқылы

Ашық сұрақтар:

Органикалық заттар негізінен тірі организмдерден алынған және көміртек атомдарын қамтиды, ал бейорганикалық заттар көміртек-оттегі байланыстарын қамтымайды және тірі емес заттарда кездеседі.
Органикалық қосылыстың жалпы қолдануы - тамақтану кезінде қантты тұтыну, ол денеге энергия береді.
Заттарды органикалық немесе бейорганикалық ретінде жіктеу олардың қасиеттері мен ғылыми және күнделікті контекстерде қолданылуын түсіну үшін маңызды.

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!