Презентация
Название
Ключевая фраза презентации
Может занимать две строки

Вашлоготипилиназвание
•31 мамыр–бүкілқазақбаласыкөкірегінқарс
айырып, бірсәткүрсінетінкүн. Өлгенгеиман,
өткенгесалауаттілейтінкүн. Қаскөйсаясаттың
қанқұйлықасап-қыспағынанқапыдамертболған
қаншамақазақбаласынжоқтайтынкүн.
•ХХ ғасырдағысаясиқуғын-сүргін–мыңдаған
жазықсызадамдардыңқанымен көзжасына
суарылғантарихымыздыңшерлібеттерініңбірі
болыпсаналады. Әкімшілік-жазалаушыжүйе
еңбектегенсәбидіде, еңкейгенкәрініде, болмысы
нәзікәйелдіде аяғанжоқ. Біздіңендігіжердегі
борышымыз–осы қанқұйлыжылдардыңоқиғасын,
оныңжазықсызқұрбаныболғаназаматтардың
есімдерінұмытпау, олардымәңгіестесақтау.
2

Вашлоготипилиназвание
Өткенғасырқазақхалқыүшінауыр
нәубетпен қасіреттерді, «екіншіақтабан
шұбырындыны» кешуғасырыболды. Тарих
қатпарларындақаншамажазықсызтөгілген
көзжаспен аққанқанқалды. Кеңесөкіметінің
қолданкүштепұжымдастыруыменҚазақ
жеріндебіремесүшбірдейашаршылық
болды.
Халыққамынжегенсаяси
қайраткерлер, ұлтзиялылары, автономиялық
республика құрушылардыбірсөзбенайтқанда
ұлтқаймағынансескенгенКеңесөкіметі
И.В.Сталиннің«Троцкийшілдержәнебасқада
екіжүзділердіқұртубойыншапартиялық
жұмыстардыңжетіспеушіліктері» атты
баяндамасынталқылағаннанкейінжаппай
қудалаубасталды. Бұлтарихта«үлкентеррор»
дегенатпенқалды.
3

Вашлоготипилиназвание
•Саясиқуғын-сүргінҚазақстанда1928 жылдыңортасындаАлашқозғалысынақатысқанқайраткерлерді
тұтқындауданбасталды. Оларға«буржуазияшыл-ұлтшыл» дегенайыптағылды. Оларәртүрлімерзімгетүрмеге
қамалды, ату жазасынакесілді, еріксізжераударылды. ҰлтқайраткерлеріненегізіненКСРО-нықұлатуүшін
жасырынконтрреволюциялықұйымдарқұрдыдегензаңсызжала жабылды. Осылайша«халықжаулары»,
«ұлтшылдар», «исламшылар», «түркішілдер», «жапониятыңшылары» жәнет.б. желеулерменқазақтыңбас
көтергензиялыларынанбастап, қарапайымеңбекадамдарыда жазықсызсаясаттыңқұрбандығынашалынды.
Тіпті, Л.И.МирзоянСталинніңбұйрығыменжазықсызатылғандарсанынқолданмейліншеарттыруғатырысты. 118
мыңадамжазықсызтұтқындалыпоның25 мыңыатылды. Қазақзиялыларыныңәйелдеріде бұлжазадантыс
қалмады. Күйеуіненбас тартпағанәйелдердіқамады. Бұллагерь «Алжир» дегенатпентарихбеттеріндеқалды.
4

Вашлоготипилиназвание
Саясиқуғын-сүргінҚазақстанда1928 жылдың
ортасындаАлашқозғалысынақатысқан
қайраткерлердітұтқындауданбасталды. Оларға
«буржуазияшыл-ұлтшыл» дегенайыптағылды.
Оларәртүрлімерзімгетүрмегеқамалды, ату
жазасынакесілді, еріксізжераударылды. Ұлт
қайраткерлеріненегізіненКСРО-нықұлатуүшін
жасырынконтрреволюциялықұйымдарқұрды
дегензаңсызжала жабылды. Осылайша«халық
жаулары», «ұлтшылдар», «исламшылар»,
«түркішілдер», «жапониятыңшылары» және
т.б. желеулерменқазақтыңбас көтерген
зиялыларынанбастап, қарапайымеңбек
адамдарыда жазықсызсаясаттың
құрбандығынашалынды.
5

Вашлоготипилиназвание
1925 жылықыркүйекте
Қазақстанғабасшылыққызметке
Ф.И.Голощекинніңкелуіелдеорын
алыпотырғанжағдайдыодан
бетерушықтырды. Ол
Қазақстандыкеңестік
өзгерістердентысқалғандеп
санап, онда«КішіҚазан»
төңкерісінжүргізусаясатын
ұстанды. Оныңжүргізгенсаясаты
ұлтзиялыларынжаппай
қуғындауға, «асырасілтеу
болмасынашатұяққалмасын»
дегенұранменжаппай
ұжымдастырумемлекеттің
жоспарыншамаданартық
орындаумақсатыныңнәтижесі
халықтыаштыққаұшыратты.
Голощекинөзінеқарсы
шыққандардықызметтерінен
алып, республикаданқуды,
олардыңкөзінжоюдықолғаалды.
6

Вашлоготипилиназвание
Осығанқарапотырып, 42 жылдақазақтаразаматсоғысы, байлардыкәмпескелеу, жаппай
колхоздастыру, 1932–33 жылдардағыаштық, 1937–38 жылдардағырепрессиясалдарынан
миллиондағанадамынанайрылғандеугеәбденболады. Осыаштық, қуғынсүргінсалдарынан
қазақтар—22 пайызға, украиндықтар—21 пайызғакеміген. БұлекіхалықКеңесөкіметіндеең
көпшығынғаұшырағанелболыпесептеледі.
1919 —1922
жылдардағыаштық
1,5 млнадам2,5 млнадам
7
1931 —1933
жылдардағы
аштық

Вашлоготипилиназвание 8
•Осыныңсалдарынанұлт
зиялылары–Әлихан
Бөкейхан, Ахмет
Байтұрсынұлы, Жүсіпбек
Аймауытұлы, Мағжан
Жұмабаев, Халел
Досмұханмедов, Жаһанша
Досмұханмедов, Тұрар
Рысқұлов, Сәкен
Сейфуллин, Ілияс
Жансүгіров, Бейімбет
Майлиндерсталиндік
саясаттыңқұрбанына
айналып, атылыпкетті...

Вашлоготипилиназвание
Қазақхалқыныңүдерекөшукөлемітуралы
қазақтыңбелгіліұлытұлғасыТұрар
РысқұловтыңИ. Сталинге, В. Молотовқа
жазған(1933 ж. 9 наурыз) хатында: «Қонысын
тастап, Қазақстанменкөршілесөлкелерге
көшкенқазақтардыңмекен-жайларынанкеліп
түскен, шамаменалынғансоңғыдеректерге
қарағанда: қазірОрта Еділде–40 мың,
Қырғызстанда–100 мың, БатысСібірде—50
мың, Қарақалпақстанда—20 мың, Орта
Азияда–30 мыңқазақбар. Қонысынан
ауғандарқалмақжеріне, Тәжікстанға,
Солтүстікөлкегежәнебасқада осы сияқты
шалғайжерлергеде көшіпкетті. Байлар
бастағанбірқауымБатысҚытайғаауды... Бұл
қазақтардыңкөшіқоныемес, басы ауған
жаққакетуі», –дегендереккелтіреді.
9

Вашлоготипилиназвание
Мерзімдібаспасөзбеттеріндежарияланған
соңғыдеректербойынша, сталиндікқуғын-
сүргінніңқұрбандарыныңсаны 40 миллионға
жеткеніайтылады. Тәуелсіздікалғаннанкейін
1993 жылысәуірдің14-інде «Жаппайсаяси
қуғын-сүргінқұрбандарынақтаутуралы»
ҚазақстанРеспубликасыныңЗаңы
қабылданады.1997 жылыҚР Президентінің
Жарлығыбойынша, 31 мамыр–саясиқуғын-
сүргінқұрбандарынескеалукүніболып
жарияланды.
10

Вашлоготипилиназвание
Саясиқуғын-сүргінніңде, аштықтыңда
құрбандарынтүгендеу, түгендегенде
солзаманныңсаясатынғанаемес,
болмыспен моральдықкелбетінтану
жәнееңмаңыздысы–мұндай
зобалаңдардыңсебептерікөптеген
фактордыңқосындысыекенінұғу–31
мамырғателіпқоятыншаруаемес.
Өйтсек, пайымныңөсуінеондағанжыл
да жетпейіндептұр.
11

Назарларыңызға
Рахмет!