32 орта мектеп

Түсінік хат

Физика пәнінен есептерді шығару әдістемесі курсының тақырыптық-күнтізбелік жоспары мектептің жоғары буын оқушыларына профильдік оқыту негізінде құрылған. Курс 10-11 сынып оқушыларын физика пәнінің негізгі бөлімдерін меңгеруде толық дайындауға есептелген.

Курс 2 жылдық оқытуға арналған – 10-11 сыныптарға

Бағдарлама бойынша сағат саны – 68.

Аптасына 1 сағат, оқу жоспарына сай.

Курстың негізгі мақсаттары:

• физика пәніне және физикалық есептерді шығаруға қызығушылықтарын дамыту;

• негізгі курста алған білім және біліктіліктерін жетілдіру;

• физикалық есептердің берілу шарттары, оларды топтастыру және шығару әдістері мен амалдарын қалыптастыру.

Бұл курс бағдарламасы мемлекеттік міндетті білім стандартына сай және мектеп бағдарламасының физика пәнінен профильдік оқыту мазмұнына сәйкестендірілген. Ол пән мұғалімінің оқушылардың алған білім және білік дағдыларына бағыттайды. Ол үшін бағдарлама бірнеше бөлімдерге бөлінген. Бірінші бөлім оқушыларға физикалық есеп туралы жалпы мағлұматтар, өмірдегі, техникадағы, ғылымдағы есептің мәні туралы мәлімет береді, есеппен жұмыс істеу түрлерімен таныстырады. Оқушылар есепті құрудың негізгі әдістерін және оларды түрлендірудің үш-төрт негіздерін білу қажет.

Бірінші бөлімде есептерді шығаруда орындалу ретімен, физикалық құбылыстарға талдау, есептің шығарылуын дауыстап айту, алған жауабына талдау жасай білуіне көп көңіл бөлінеді. Егер бөлімінің басында көрнекілік үшін механика, молекулалық физика және электродинамикадан есептер қолданылса, кейін 11 сынып бағдарламасының бөлімдерінің есептері қарастырылады. Қайталау кезінде теориялық материал қалай жүйеленсе, есептерді шығару әдістері де солай жүйеленеді. Әсіресе оқушылардың кәсіптік қызығушылығымен байланысты, сонымен қатар пәнаралық мазмұндағы есептерге көп көңіл бөлінеді. Есептер мен жұмыс кезінде оқушылардың дүниетанымдық көз-қарастарына және әдістеріне: қоғамға қажеттілігіне және есептің берілуіне, физика тарихынан есептерге, есепті шығаруда математиканың рөліне, есепті шығаруда физикалық құбылыстардың жүйелі талдауымен таныстыруына және т.б. көңіл бөлу.

Бірінші бөлімді оқытуда сабақты өткізу түрлері: мұғалімнің түсіндіруі, оқушылардың ойлары, есеп шығарудың нақты мысалы, эксперименттік есептердің ұжымдық қойылымы, есепті құрудағы жеке және ұжымдық жұмыстар, үздік есеп құруға сайыстар, әр түрлі есептер жинақтарымен таныстыру және т.б. Нәтижесінде оқушылар берілген есепті түрлендіріп, қарапайым есептер құрастырып, есепті шығару жолдарын түсіндіре және орындай білуі қажет. Күрделі есептерді пән олипиадаларына дайындық ретінде қарастыруға болады.

Мұғалім есептерді таңдауда оқушылардың нақты мүмкіншіліктерін ескеру қажет. Сонымен қатар, оқушыларға үй тапсырмасының берілуі де қарастырылады. Жартыжылдық қорытынды бойынша оқушылардың білім, білік деңгейлері «сынақпен» бағаланады.

Курстың мазмұны

Физикалық есептер. Есептерді топтастыру (4 сағ)

Физикалық есеп дегеніміз не. Физикалық есеп құрылымы. Физикалық теория және есептерді шешу. Оқытудағы және өмірдегі есептің мағынасы.

Есептерді мазмұнына, талаптарына, берілу тәсілі мен шығарылуына қарай топтастыру. Барлық түрдегі есептерге мысалдар.

Физикалық есептерді құру. Есептерді құрудағы қойылатын негізгі талаптар. Физикалық есептерді құрудағы тәсілдер мен тахникасы. Есептердің барлық түрлеріне мысалдар.

Физикалық есептерді шешу тәртібі мен тәсілдері (6 сағ)

Физикалық есептерді шешудегі жалпы талаптар. Физикалық есептерді шешу кезеңдері. Есептің мәтінімен жұмыс. Физикалық құбылыстарға талдау; есепті шығару жоспары. Жоспарды орындау. Есептеулер жүргізу. Есептеулерге арналған есептеу техникасын қолдану. Шешімді талдау және оның маңызы. Шешімін рәсімдеу.

Физикалық есептерді шешуде және рәсімдеуде кездесетін жалпы қателіктер. Есептерді шешу мысалдарын оқып үйрену. Есептерді шешудің түрлі әдістері мен тәсілдері: алгоритмдер, ұқсастықтар, геометриялық тәсілдер. Түрлі әдістер, графикалық шешулер және т.б.

Динамика (8 сағ)

Механика есептерінің координаттық шешу тәсілі. Динамиканың негізгі заңдарына есептер шығару: Ньютон заңдары, тартылыс заңдары, серпімділік, үйкеліс, кедергі күштері. Материялық нүктенің қозғалысы, денеге түсірілген бірнеше күштің әсері.

Физикалық жүйелердің тепе-теңдігін анықтайтын есептер. Салыстыру принципіне есептер: әр түрлі инерциалды санақ жүйесіндегі денелердің қозғалысына кинематикалық және динамикалық сипаттағы.

Түрлі есептерді таңдау, құру және шығару: мәтіндік, эксперименттік, сандық, сапалық, техникалық және өлкетану, әскери- техникалық мазмұнындағы. Есептерді құру мақсатында мектептен тыс мекемелермен танысу.

Сақталу заңдары (8 сағ)

Механика есептерінің түрлері: кинематика, динамика және сақталу заңдарың қолдану. Реактивті қозғалыс және импульстің сақталу заңдарына есептер. Жұмысты және қуатты анықтауға есептер. Энергияның айналу және сақталу заңдарына есептер.

Есептер шығаруда түрлі әдістерді қолдану. Берілген нысандар мен құбылыстарға есептер құру. Шығарылған есептерді өз ара тексеру. Олимпиада есептерімен танысу және шығару әдістері.

Жоба есептері: акселерометр моделі, Фуко маятнигінің моделі, өздігінен қозғалатын арбалар жобасы, салмақсыздықты бақылайтын құрылғылар жобасы, авто тербелмелі жүйелер моделі және т.б.

Газ, сұйық және қатты денелердің құрылысы және қасиеті (6 сағ)

МКТ -ң негізгі қағидаларына және теңдеулеріне сапалық есептер. Идеал газ тақырыбына: МКТ-ның негізгі теңдеуіне, молекула жылдамдығын табуға, изопроцестердегі газ күйлеріне.

Бу қасиеттеріне есептер: Менделеев - Клапейрон теңдеуін қолдану, будың кризистік күйі. Беттік қабаттар қасиеттеріне есептер; беттік керілу күшінің жұмысы, капилярлық құбылыстар, сабын көпіршіктеріндегі қысымы. Ауа ылғалдылығын анықтайтын есептер.

Қатты денелердің механикалық қасиеттеріне есептер: абсолюттік және салыстырмалы ұзаруы, жылулық ұлғаюы, беріктік шегі, серпімділік күші.

Сапалық және сандық есептер. графикалық және эксперименттік есептер, тұрмыстық мазмұндағы есептер.

Термодинамика негіздері (6 сағ)

Термодинамиканың бірінші заңына есептер. жылу қозғалтқыштарына есептер. Есептерді құру мақсатында мектептен тыс мекемелерге бару.

Жоба есептер: газ термометрінің моделі, берілген қысымға сақтандырғыш қақпақ моделі; жылу машиналар моделі; жұқа капилляр радиустарын анықтауға практикалық жобалар.

Электр және магнит өрістері (5 сағ)

Әр түрлі әдістермен электр өрісін сипаттайтын есептер: зарядтың сақталу және Кулон заңдары, күш сызықтары, кернеулік, потенциалдар айырымы, энергия. Конденсаторлар жүйесін құруға есептер.

Магнит өрісін және оның әрекетін сипаттайтын есептер: магнит индукция және магнит ағыны, Ампер, Лоренц күштері. Электрометр, соленоид және басқа құралдар қолданыумен эксперименттік сапалы есептер шығару.

Әр түрлі ортадағы тұрақты электр тогы (9 сағ)

Күрделі тізбектегі кедергіні анықтауға арналған есептер: электр тізбегін сипаттау, тізбек үшін Ом заңы, Джоуль – Ленц заңы, электр тізбегіне өткізгіштерді параллель және тізбектей жалғау, Кирхгоф ережесі, ЭҚК-ні есептеу. Тізбек бөлігінің кедергісін өзгерткен кездегі электр құралдарының көрсеткіштерін анықтауға эксперименттік есептер.

Металл, электролит, вакуум, газ, жартылайөткізгіштердегі электр тоғын сипаттайтын есептер: заряд тасымалдаушылардың, құбылыстардың сипаттамасы және т.б.. сапалы, эксперименттік, мәтінді, техникалық мазмұнымен, аралас есептер.

Жобалы есептер: сұйқты берілген температураға дейін жылыту құрал, элетромагниттік релесі бар құралдың моделі, өлшеуіш приборлардың моделі, «қара жәшік» моделі.

Электромагниттік тербелістер мен толқындар (14 сағ)

Электромагниттік индукция құбылысына есептер: электромагниттік индукция заңы, Ленц ережесі, индуктивтілік.

Айнымалы тогын сипаттайтын есептер: айнымалы тоғының сипаттамалары, электр машиналар, трансформатор.

Электромагниттік толқындардың қаситеттеріне есептер: жылдамдық, шағылу, сыну, интерференция, дифракция, поляризациясы.

Геометриялық оптикадан есептер: айналар, оптикалық аспаптар. Салыстырмалылық теориясына есептер және оларды шығару мысалдары. Есептерді құру мақсатында мектептен тыс мекемелермен танысу.

Жобалы есептер: белгілі сыйымдылығымен жазық конденсатор, әр түрлі тербелістегі генераторлар, электрэнергияны қашықтықтарға жеткізу моделі және т.б.

Кванттық физика (4 сағ)

Стефан-Больцман және Вин заңдарына есептер. Рентген сәулелерінің медицинада қолданылуына жоба қорғау. Жарықтың қысымы. Жобалы есептер: жарықтың кванттық есептер.

Атомдық физика (4сағ)

Бальмер формуласын қолдануға арналған есептер. Де Бройль толқындары. Сызықтық емес оптика. Радиактивті ыдырау заңы. Радиактивті заттың активтілігі.

Оқу материалының мазмұнын таңдау мен ұйымдастыру ұстанымдары

• мазмұн міндеттерінің уақыт тексеруінен өткен классикалық физика деңгейімен сәйкестігі, физикалық теориялардың нақты заңдары, фундаментальды физикалық заңдары, физиканың әдістемелік ұстанымдары, сонымен қоса эксперименттік, теориялық және есептеу физикасының қолданылу негізінде жүзеге асырылатын әртүрлі бөлшектер дәрежесіндегі оқытылатын нысандардың физикалық және математикалық модельдерін шешу үрдісінде құрылым мүмкіндіктерімен сәйкестігі;

• мазмұны мен формасының физика бойынша мемлекеттік бағдарлама талаптарының міндеттеріне сәйкестігі;

• есептер қаралатын бақылаудағы құбылыс зерттеуінің шарттарын талдауға оқыту мүмкіндігі;

• міндеттер мен әдістер мазмұны арқылы олардың шешілу шеңбері болатын адекватты стильдегі ойлау, табиғат құбылыстарын оқудағы ғылыми қатынас және ғылыми дүниетанымдарын қалыптастыру мүмкіндігі;

• ғылыми дүниетанымдарын және өмірлік жағдаяттарын дамыту.

Ұсынылатын курс мұғалім мен оқушы әрекетінің келесі кезеңдері қадағаланатын оқытудағы коммуникативті зерттеу қатынасына бағытталған: мұғалім мен оқушының физикалық мәселелі жағдаят құрудағы немесе тақырып бойынша міндеттер таңдау әрекеттері бойынша бірлескен жұмысы → табылған мәселелі жағдаятты талдау → мәселелердің физикалық бөлімдерін нақты формулалау → болжамдар шығару → модельдер әзірлеу (физикалық, математикалық) → бақыланатын құбылыстың эксперимент кезінде даму нәтижелерін болжау → болжамдарды тексеру мен түзету → шешімдерін табу → шешімдерді тексеру мен талдау → физика курсынан оқыған бұрынғы тақырыптар, сонымен қоса басқа жаратылыстану – ғылыми циклы пәндері бойынша тақырыптар және оқитын тақырып бойынша басқа мәселелер (міндеттер) қою және шешу үшін алынған нәтижелерді қолдану бойынша ұсыныстар мағыналық бағалау.

Оқыту құралы

Қолданбалы курсты оқытудағы негізгі оқыту құралдары болып:

• Физикалық аспаптар.

• Графикалық кесінділер, сызбалар және т.б.

• Дидактикалық материалдар.

• Электрондық оқулықтар.

• Ақпараттық құралдар (түрлі сайттар, энциклопедия, газет, журнал. . .).

• Жоғары сыныптарға арналған оқу құралдары.

• Физикадан оқу құралдары, есептер жинағы.

Өздік жұмыстарды ұйымдастыру

Өөздік жұмыс оқушылардың өз бетімен нақты физикалық заңдар мен теорияларды, іргелі физикалық заңдарды, физиканың методологиялық ұстанымдарын, сонымен қатар оқушылардың профильдік білім алуына бағытталған әртүрлі есептер жинағынан эксперименттік, теориялық және санау әдістерін қолдана отырып шығарылған дидактикалық есептер кешенін құру.

Білім сапасын меңгерудегі аралық аттестациялау

Аралық аттестация жазбаша бақылау (тест) жұмыстары ретінде алынады. Тексеру жұмыстары нақты бір тараудың бөлімінен алынған бірнеше есептерден құралады. Курсты өту барысында алған білімдерін бақылап және бекітіп отыратын оқыту және тексеру тесттік тапсырмалары жоспарланады. Оқушылардың білім білік бағалары орындалған практикалық және зерттеу жұмыстары нәтижелері, эксперименттік, теориялық және санау есептерін қорғауда қатысқандықтарымен анықталады.

Қорытынды аттестация

Курс қорытындысы оқушылардың нақты физикалық теория заңдылықтарын, іргелі физика заңдарын, теориялық және есептеу физикасының практикалық қолданылуын білуімен сынақ арқылы аяқталады. Оқушылардың біліктілік дағдыларын әртүрлі берілген есептер арқылы тексеріледі.

Оқытудағы күтілетін нәтижелер:

• есеп шығаруда әртүрлі әдістерді қолдану, негізгі алгоритмдер бойынша білімдерін кеңейту;

• таным қызығушылықтарын, интелектуалды және шығармашылық қабілеттерін өз беттерімен білім ала отыру тәжірибесі негізінде жаңа ақпаратты талдау және бағалауды дамыту;

• оқушының кәсіптік іс-әрекетіндегі немесе профильдік оқытудағы өзін-өзі анықтауы;

• Физикалық, математикалық зерттеу әдістемелері және физиканың дүниетанудағы рөлі туралы көзқарастарын қалыптастыру.

Курс мазмұнын меңгеру деңгейіне қойлатын талаптар:

Оқушылар білу қажет:

• физикалық құбылыстарды талдау;

• шешімдерін айта білу;

• алған жауаптарына талдау жасау;

• берілген есептерді топтастыра білу;

• қарапайым есептерді құра білу;

• қиындығы орта деңгейдегі есептерді шығарудағы алгоритмін тәртіппен орындау және әрбір кезеңдерін түсіндіре білу;

• есеп шығаруда тиімді жолын таба білу;

• кіріктірілген есептерді шығара білу;

• аналитикалық, графикалық, эксперименттік және т.б. түрлі әдістермен есептерді шығара білу;

• өзін-өзі бақылау және бағалау әдістерін меңгеру.

Негізгі түсініктер

Физикалық оқыту есептері. Физикалық теория – физикалық есептерді шешілу және қойылу көзі ретінде. Есептерді топтастыру. Физикалық есептерді шешу кезеңдері: физикалық, математикалық, шешімдер талдауы. Физикалық есептерді шығаруда қолданылатын математикалық тәсілдерге қойылатын талаптар; есепте қарастырылатын құбылысқа адекваттылығы; қарапайым методологиялық ұстанымның пайда болуы тиімділік ретінде; оқушылардың математикалық дайындығына сәйкестігі. Физикалық заң. Іргелі (негізгі) физикалық заң. Физиканың методологиялық ұстанымдары: (бақылау ұстанымдары, түсіндіру ұстанымы: көрнекілік, математикалық модельдік түсіндіру ретінде, математикалық модельдеу түсінік ретінде; қарапайымдылық; толеранттылық; әлемнің физикалық бейнесі ұстанымының біртұтастығы; физикалық теорияның біртұтас ұстанымы ретінде; сақталу ұстанымы, әйкестік ұтанымы, толықтыру ұстанымы). Физикалық ұқсастық әдістері, өлшем талдаулары, ұқсастығы. Нақты объектілер модельдері. Есептерде қарастырылатын математикалық модельдер құбылысы мен физикалық модельдер өзара байланысы.

Физика курсы тақырыптары бойынша эксперименттік, сандық, сапалық есептері: механика, молекулалық физика және термодинамика, электр құбылыстары, оптика, тербелістер мен толқындар, атом және атом ядросы құрылысы; физикадан мемлекеттік бағдарламаға сәйкес профильдік орта білім беру үшін оларды шешу әдістері.

Тақырыптық жоспар

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	теор	практ	Тексеру түрі
	10 сынып
	Физикалық есеп. Есептерді топтастыру.	4
	Физикалық есеп деген не? Физикалық есептердің құрылымы. Физикалық теория және есеп шығару. Оқу кезінде және өмірдегі есептердің маңыздылығы.	1	0,8	0,2	Сынақ
	Физикалық есептердің талабы, мазмұны, шешімі бойынша топтастыруы. Әр түрлі есептерді шығару мысалдары.	1	0,5	0,5	Талдау
	Физикалық есептерді құру. Есеп құруына қойылған негізгі талаптар. Есеп құруының әдістері. Әр түрлі есептерді шығару мысалдары.	1	0,5	578тг - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Физика пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz