§36.Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюцияның арасындағы өзара байланыс.

Бөлім:

«Эволюциялық даму Селекция негіздері».

«Тірі ағзалардың алуантүрлілігі»

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Сыныбы: 10 «а»

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланыс. Тұқымқуалайтын өзгергіштік – эволюция негізі. Комбинативтік өзгергіштік, мутациялар. §36.Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюцияның арасындағы өзара байланыс.

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

10.2.6.1 - тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіру;

Сабақтың мақсаты:

тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіреді;

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

"Құпия сөз" әдісі

Құпия сөздер:

Гибридизация: "Айқастыру"

Полиплоидия: "Хромосома"

Мутагенез: "Өзгеріс"

Селекция: "Жақсарту"

Өнімділік: "Жетістік"

? Психологиялық ахуал: "Тіршілік қалай өзгереді?"

? Тапсырма:

Мұғалім оқушыларға "Тірі ағзалар қалай өзгереді?" деген сұрақ қояды.

Оқушылар өз ойларын ортаға салады (мысалы, ортаға бейімделу, мутациялар, табиғи сұрыпталу).

Мұғалім "Организмдердегі өзгерістер қалай беріледі? Олар эволюцияға қалай әсер етеді?" деп, сабақты тақырыпқа бағыттайды.

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дұрыс жауабы:

"Гибридизация арқылы әртүрлі қолтұқымдар айқастырылып, жаңа белгілер мен жоғары өнімділік алынады. Полиплоидия хромосома санын көбейтіп, өсімдіктердің тұрақтылығын арттырады. Жасанды мутагенез арқылы жаңа белгілер енгізуге болады, бұл селекцияның тиімділігін арттырады."

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель Презентация

Биология 10-сынып, Автор: Н.Г.Асанов, А.Р. Соловьева, Б.Т. Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2019 ж

Оқушылардың назарын аудару

? "Неге кейбір түрлер жойылып кетеді?"

? Тапсырма:

Сұрақ: Түрдің эволюциясында қандай факторлар маңызды рөл атқарады? Дұрыс жауапты таңдаңыз.

□ Генетикалық өзгергіштік

□ Қоршаған орта факторлары

□ Табиғи сұрыпталу

□ Барлық жауап дұрыс

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

✅ Дұрыс жауап:

• Барлық жауап дұрыс

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель Презентация

Биология 10-сынып, Автор: Н.Г.Асанов, А.Р. Соловьева, Б.Т. Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2019 ж

Сабақтың мақсатын таныстыру

10.2.6.1 - тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіру;

Кілт сөздер:

✅ Тұқымқуалайтын өзгергіштік

✅ Эволюция

✅ Табиғи сұрыпталу

✅ Комбинативтік өзгергіштік

✅ Мутациялар

✅ Генетикалық әртүрлілік

✅ Популяция

✅ Бейімделу

✅ Түрлердің қалыптасуы

✅ Эволюциялық механизмдер

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель Презентация

Биология 10-сынып, Автор: Н.Г.Асанов, А.Р. Соловьева, Б.Т. Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2019 ж

Құндылық:

«жасампаздық және жаңашылдық»

Теориялық білім: Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіну.

Практикалық дағдылар: Комбинативтік өзгергіштік және мутациялар арқылы тұқымқуалайтын өзгергіштікті зерттеу.

Функционалдық сауаттылық: Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюцияның өзара байланысын түсініп, олардың биологиялық маңызын бағалау.

Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың ортасы

Жаңа тақырыпты таныстыру

Мәтін:

Тұқымқуалайтын өзгергіштік және Қазақстандағы зерттеулер

? Статистика:

• Табиғи популяцияларда комбинативтік өзгергіштік жиі кездеседі.

• Қазақстанда генетикалық зерттеулер ауыл шаруашылығы мен медицинада кеңінен қолданылуда.

• Кейбір тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу үшін генетикалық скрининг әдістері қолданылады.

? Тұқымқуалайтын өзгергіштік тірі ағзалардың бейімделуіне, жаңа түрлердің пайда болуына және эволюцияға ықпал етеді!

Мәтінді оқиды – берілген өмірлік жағдайға немесе ғылыми контекстке талдау жасайды.Негізгі идеяны анықтайды – мәтіндегі басты мәселені немесе зерттелетін құбылысты табады.Ақпаратты талдайды – мәтіннен қажетті мәліметтерді бөліп алады.Қорытынды жасайды – алынған ақпаратты қолдана отырып, сұрақтарға жауап береді немесе шешім ұсынады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Оқушыларға бағыт бағдар беру

1-тапсырма (Биология): Тұқымқуалайтын өзгергіштік түрлері

Сұрақ: Тұқымқуалайтын өзгергіштіктің қандай түрлері бар? Дұрыс жауаптарды таңдаңыз.

□ Мутациялық өзгергіштік

□ Комбинативтік өзгергіштік

□ Онтогенетикалық өзгергіштік

□ Физиологиялық өзгерістер

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

✅ Дұрыс жауаптар:• Мутациялық өзгергіштік• Комбинативтік өзгергіштік

Дескриптор:

Мутация мен комбинативтік өзгергіштіктің айырмашылығын түсіндіреді – 2 балл

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Практикалық тапсырмалар беру.

2-тапсырма (Химия): ДНҚ мутациялары

Сұрақ: ДНҚ-дағы өзгерістерге не себеп болады? Дұрыс жауапты таңдаңыз.

□ Ультракүлгін сәулелер

□ Температура өзгерісі

□ Вирустар

□ Барлық жауап дұрыс

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

✅ Дұрыс жауап:• Барлық жауап дұрыс

Дескриптор:

Химиялық және физикалық факторлардың рөлін ажыратады – 2 балл

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Бағалау

3-тапсырма (Физика): Радиация және мутация

Сұрақ: Радиоактивті сәулелену генетикалық өзгерістерге қалай әсер етеді? Дұрыс жауаптарды таңдаңыз.

□ ДНҚ құрылымын бұзады

□ Ген мутацияларын тудырады

□ Жасушалардың бөлінуін жылдамдатады

□ Ағзаға әсер етпейді

4-тапсырма (Математика): Эволюция жылдамдығы

Сұрақ: Егер 1000 ұрпақтан кейін популяциядағы мутация жиілігі 5%-ға артса, әрбір ұрпақта мутация пайда болу ықтималдығы қандай?

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

✅ Дұрыс жауаптар:• ДНҚ құрылымын бұзады• Ген мутацияларын тудырады

✅ Дұрыс жауап:• 5% / 1000 = 0.00005 (немесе 0.005%)

Дескриптор:

Мутациялардың эволюциядағы рөлін сипаттайды – 2 балл

Дескриптор: Генетикалық өзгергіштікке қатысты математикалық есептеулерді қолданады – 2 балл

Мутация жиілігін есептейді – 2 балл

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

"Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция"

Мақсаты: Оқушылардың тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсінуін бағалау.

Оқушылар тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланыс туралы өз түсініктерін «1», «2», «3» деңгейінде бағалайды.

1 – Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсінбеймін.

2 – Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты білемін, бірақ толық түсінбеймін.

3 – Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты толық және нақты түсінемін.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс.

§36.Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюцияның арасындағы өзара байланыс.

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Биология 10-сынып, Автор: Н.Г.Асанов, А.Р. Соловьева, Б.Т. Ибраимова. Алматы «Атамұра» баспасы 2019 ж

Кілт сөздер (Әріптік рет)

Сәйкес анықтамалар (орындары ауыстырылған)

А. Бейімделу

5. Түрлердің эволюциялық өзгерістерге жауап беру қабілеті

Ә. Комбинативтік өзгергіштік

3. Ата-аналардан генетикалық материалдың әртүрлі үйлесуі

Б. Эволюция

7. Тірі ағзалардың ұзақ уақыт бойы өзгеру процесі

В. Генетикалық әртүрлілік

1. Түрішілік өзгергіштікке әкелетін генетикалық ерекшеліктер

Г. Мутациялар

6. ДНҚ құрылымындағы кенеттен пайда болатын өзгерістер

Д. Популяция

2. Бір түрге жататын ағзалардың белгілі бір аймақтағы тобы

Е. Табиғи сұрыпталу

8. Қоршаған ортаға жақсы бейімделген дарақтардың сақталуы

Ж. Түрлердің қалыптасуы

4. Эволюция барысында жаңа түрлердің пайда болуы