Алина и Дружок

Часть 1

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 1  (м/ім/ым)

В нашем доме есть щенок,
Мы зовём его Дружок.

1 бөлім  (м/ім/ым)

Біздің үйде күшік бар,
Атаймыз оны Дружок.

Очень любит он играть,
Наши вещи забирать.
А потом вещей гора
У его лежит ковра.

Сүйедi өте ол ойнауды
Тартып алып біздің заттарды.
Заттар таудай боп жатады
Оның кілемінiң жанында.

Мы сейчас с тобой вдвоём
Эти вещи разберём.
Посмотри, вон кубик мой –
Разноцветный и большой.

Қазір біз екеуміз
Бұл заттарды талдаймыз.
Қара, әне менің текшем –
Түрлі-түсті және үлкен.

Я хочу его забрать,
Но Дружку должна сказать
То, что «мой» лежит там кубик,
И Дружок рычать не будет.
И тебя я научу,
Говорить «моё» Дружку.
Следуй правилам таким:
По-казахски «мой» – «менің».

Келеді оны менің алғым
Бірақ Дружокқа айтуым керек,
Жатқан анау менің текшем,
Ырылдамайды сонда Дружок.
Сені мен үйретемін,
Айтуды Дружокқа «менің».
Ережелерді осындай орында:
«Мой» – «менің» болады қазақша.

Но ещё к «текше» затем
Ты добавить должен «м».

Енді «текше» сөзіне тағы
«м» жалғауға тиіссің.

«Мой» сказать – простое дело!
Посмотри ещё примеры:

«Менің» деп айту – оңай шаруа!
Мысалдарды тағы қара:

Я сейчас тебе слова
Для примера привела
С гласной буквою в конце,

Мен қазір сөздерді саған
Келтірдім мысал ретінде
Дауысты әрпімен соңында,

Чтобы показать тебе
Самое простое.
Но оканчиваться слово
Будет на согласную,
Сам добавь ты гласную!

Саған көрсету үшiн жай сөздi.
 
Аяқталатын болады бірақ
Сөз дауыссызға,
Оған дауыстыны өзің жалға!

Две лишь гласные – «і, ы».
Только помни две страны,
Что слова есть разные:
Твёрдые и мягкие.

Екі ғана дауысты – «і, ы».
Тек екі ел болсын есіңде,
Сөздер болады әртүрлі:
Жуан және жiңiшке.

К мягким «і» словам добавь.

Жіңішке сөздерге «і»-ні жалға.

В твёрдых – «ы» пред «м» поставь.

Жуан сөздерде «м»-ның алдына «ы» қой.

После «й» и «у» ты тоже
Гласную добавить должен:

«й» және «у»-дан кейін де сен
Жалғауға тиіссің дауысты.

А теперь ты сам скажи,
Что предметы здесь – «мои»:

Енді ал айт сен өзің,
«Мұндағы заттар – деп – менің».

1) менің жебе+м
2) менің сурет+ім
3) менің айна+м
4) менің қолшатыр+ым
5) менің тәтті тоқаш+ым
6) менің үстел+ім

7) менің шаңғы+м
8) менің сағат+ым
9) менің қоңырау+ым
10) менің алмұрт+ым
11) менің шана+м
12) менің жүлде+м

Алина и Дружок

Часть 2

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 2  (ң/ің/ың)

Вот игрушка не моя,
Кубик маленький – щенка.

2 бөлім  (ң/ің/ың)

Менің ойыншығым емес мына,
Кішкентай текше – күшіктің.

Я отдам его Дружку,
Кубик «твой» ему скажу.
Пусть всегда играет с ним.
По-казахски «твой» – «сенің».

Дружокқа оны беремін мен,
Текшең – деймін мен оған «cенің».
Әрдайым ойнасын онымен,
Болады қазақша «твой» – «сенің».

Но ещё к «текше» затем
Я добавлю букву «ң».

«Текше»-ге содан тағы
Мен жалғаймын «ң» әрпін.

Видишь, просто «твой» сказать,
Надо «ң» лишь добавлять.

Көрдің бе, жай «cенің» деп айтуға,
Тек «ң»-ді керек жалғауға.

«Мой» и «твой» теперь сравни,
На примеры посмотри:

Ендi «менің» және «cенің» салыстыр,
Мысалдарға қарашы:

А «менің», «сенің» забудешь –
Всё равно ты понят будешь!
Есть ведь «м» и «ң» – они
Поясняют вещи чьи.

Егер «менің», «сенің» ұмытсаң –
Түсінеді сені сонда да!
Түсіндіретiн бар емес пе «м» мен «ң» –
Кімнің заттары олар екенiн.

Помни это хорошо:
«м» – «моё», а «ң» – «твоё».

Есіңе жақсы сақта мұны:
«м» – «менің», ал «ң» – «cенің».

Повторю опять тебе:
Будь согласная в конце –
Добавляй тогда ты сам
Гласную к таким словам.

Саған тағы қайталаймын:
Соңында дауыссыз болсын –
Сөздерге әріп дауысты
Онда өзің жалғайсың.

Было б два у нас щенка
Или больше, то тогда
Мы б уже сказали им
Не «сенің», а «сендердің».

Болса ғой бізде екі күшік
Не одан да көп,
Айтар едік онда біз
«Сенің» емес, «сендердің».

Только у щенков обычно
Много кубиков различных.
Их количество большое
Обозначим мы с тобою.

Тек күшіктерде әдетте
Текшелері көп түрлі.
Олардың санын үлкен
Белгілеймiз біз екеуіміз.

Всё запомнить – не проблема,
Если общая есть схема:

Есте сақтау – қиын емес,
Егер ортақ сызба болса.

А теперь представь, что это
Друга твоего предметы.
Другу это поясни,
И скажи ему – «твои»:

Енді заттарды мына
Десек сенің досыңның.
Түсіндір сен досыңа,
Айтуға оған – «сенің».

1) сенің гүл+ің
2) сенің қалам+ың
3) сенің жүлде+ң
4) сенің шана+ң
5) сенің қоңырау+ың
6) сенің тәтті тоқаш+ың

7) сенің айна+ң
8) сенің алмұрт+ың
9) сенің үстел+ің
10) сенің қолшатыр+ың
11) сенің сағат+ың
12) сенің үй+ің

Алина и Дружок

Часть 3

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 3  (міз/мыз/іміз/ымыз)

Ох, кораблик взял щенок.

3 бөлім  (міз/мыз/іміз/ымыз)

Ойбай, кемені күшік алды.

Как его поступок плох!
Ведь мы с мамой вечерами
Клеили кораблик сами!
Так легко его сломать!
Я должна его забрать.
Но сперва скажу Дружку,
Что кораблик «наш» беру.
По-казахски «наш» – «біздің»,

Онысы дұрыс болмады!
Анам екеуіміз кештерде
Желімдедік өзіміз кемені!
Сындыру оны сондай оңай!
Алуым керек мен оны.
Дружокқа бірақ айтамын,
Кеменi «біздің» аламын.
Қазақша «наш» – «біздің».

Но, конечно же, одним
Словом мне не обойтись,
Я к «кеме» добавлю «міз».

Бір сөзбен, әрине, айта алмаймын,
Мен «кеме»-ге «міз» жалғаймын.

А сейчас сравним с тобой,
Как мы скажем «наш» и «мой»:

Енді қазір салыстырып екеуіміз,
«Біздің» және «менің» қалай айтамыз біз:

Я – одна и «м» – одна,
«міз» – нас много, мы – семья!

Мен – жалғыз, «м» – жалғыз,
«міз» – көппіз, біз – отбасымыз!

Слово мягкое «кеме»,
Если нужно будет мне
«Наше зеркало» сказать,
«мыз» я буду добавлять.

«Кеме» сөзі жіңішке,
Егер керек болса
«Біздің айнамыз» деп айтуға,
«мыз»-ды мен жалғаймын.

Все примеры посмотри
С мягкой «і» и с твёрдой «ы»:

Барлық мысалдарды қарашы
Жіңішке «і»-мен және жуан «ы»-ны:

Повторю тебе я снова:
Завершаться если слово
Будет на согласную –
Добавляем гласную.
С мягким словом будет «і»:

Тағы саған қайталаймын:
Егер сөз аяқталса
Дауыссызға –
Жалғаймыз дауыстыны.
Жіңішке сөзде болады «і»:

И, конечно, с твёрдым – «ы»:

Әрине, жуан сөзде – жуан «ы»:

На предметы посмотри,
«Наши» сам теперь скажи:

Заттарды сен қара,
«Біздің» деп айт өзің енді:

1) біздің жұлдыз+ымыз
2) біздің сөмке+міз
3) біздің кілт+іміз
4) біздің дәптер+іміз
5) біздің арба+мыз
6) біздің қайшы+мыз

7) біздің хат+ымыз
8) біздің үй+іміз
9) біздің орамал+ымыз
10) біздің тау+ымыз
11) біздің жүлде+міз
12) біздің шана+мыз

Алина и Дружок

Часть 4

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 4  (ңіз/ңыз/іңіз/ыңыз)

Посмотри, среди вещей
Сумка бабушки моей.

4 бөлім  (ңіз/ңыз/іңіз/ыңыз)

Қарашы, заттардың арасында
Менің әжемнің сөмкесі.

Сумку бабушке верну,
Это «Ваше» ей скажу.
Уважительно и старшим
Говорить должна я «Ваше».
И по правилам таким:
По-казахски «Ваш» – «сіздің».

Сөмкені әжеме қайтарамын,
Мынау «сіздің» деп айтамын.
Үлкен адамдарға сыпайы
Айтуым керек менің «Сіздің».
Ережеге сай осындай:
«Ваш» қазақша – «Сіздің».

А затем ещё к «сөмке»
Нужно «ңіз» добавить мне.

Содан тағы «сөмке»-ге
«ңіз»-ді керек жалғауым.

Мы сравним с тобой сейчас,
Как мы скажем «наш» и «Ваш»:

Салыстырып қазiр екеуіміз,
«Біздің» және «Сіздің» қалай айтамыз бiз.

А «біздің», «сіздің» забудешь –
Всё равно ты понят будешь!
Есть ведь «міз» и «ңіз» – они
Поясняют вещи чьи.

Ұмытсаң да «біздің», «сіздің» –
Түсінеді бәрібір сені!
«міз» бен «ңіз» – бар емес пе – олар
Түсіндіреді заттары кімнің екенін.

Всё так просто, приглядись:
«Наше» – «міз», а «Ваше» – «ңіз».

Барлығы сондай оңай, қарашы:
«Біздің» – «міз», ал «Сіздің» – «ңіз».

Но всегда ты должен помнить:
«ңыз» к словам добавишь твёрдым.

Әрқашан есіңде сенің болсын:
«ңыз» сөздерге жуан жалғайсың.

«і» и «ы» не забывай
И где надо добавляй:

«і» мен «ы»-ны ұмытпа,
Керек жерге жалға:

Если б бабушки к нам в гости
Две зашли и даже больше,
Мы б уже сказали им
Не «сіздің», а «сіздердің».

Егер екі әже, не одан да көп
Келсе бізге қонаққа,
Айтар едік оларға
«Сіздің» емес, «сіздердің».

Но у бабушек обычно
Много сумочек различных.
Их количество большое
Обозначим мы с тобою.

Бiрақ әжелердің әдетте
Сөмкелері көп түрлі.
Олардың санын үлкен
Белгілейміз екеуіміз.

Если схему ты посмотришь,
Всё легко тогда запомнишь.

Сызбаны сен қарасаң,
Есте оңай сақтайсың.

На предметы посмотри,
«Ваши» сам теперь скажи:

Заттарға сен қара,
«Сіздің» дегенді өзің айт енді:

1) сіздің кілт+іңіз
2) сіздің дәптер+іңіз
3) сіздің арба+ңыз
4) сіздің қайшы+ңыз
5) сіздің хат+ыңыз
6) сіздің үй+іңіз

7) сіздің қалам+ыңыз
8) сіздің тәтті тоқаш+ыңыз
9) сіздің орамал+ыңыз
10) сіздің шана+ңыз
11) сіздің тау+ыңыз
12) сіздің жүлде+ңіз

Алина и Дружок

Часть 5

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 5  (сі/cы/і/ы)

Все почти убрали вещи,
Лишь ботинки не на месте.

5 бөлім  (сі/cы/і/ы)

Барлық заттар жиналған сияқты,
Орнында емес тек бәтеңке.

Это дядя мой Андрей
Их оставил у дверей.
А Дружок унёс их тут же.
Нет, чужое брать не нужно!
Обувь дяди моего,
Значит, я скажу «его».
Я на дядю укажу
И «оның» Дружку скажу.

Бұл менiң Андрей нағашым
Оны қалдырған есік алдында.
Оларды Дружок алып кетті сол сәтте.
Жоқ, алмау керек біреудің затын!
Нағашымның аяқ киімін,
Яғни, «оның» деп айтамын мен.
Мен нағашымды көрсетіп,
Дружокқа «оның» деп айтамын.

Ну а к слову «бәтеңке»
Надо «сі» добавить мне.

Ал «бәтеңке» сөзіне жалғауым
Керек «сі»-ні.

И к другим словам, но мягким,
Точно также «сі» добавь ты:

Жіңішке, бірақ, сөздерге
Сен де солай «сі»-ні жалға:

Если ж твёрдые слова,
Добавляешь «сы» тогда.

Егер жуан сөздер болса,
Жалғайсың «сы»-ны онда:

А согласная в конце,
Добавлять тогда тебе
Нужно будет «і» и «ы»,
Только гласные одни:

Дауыссыз болса соңында,
Жалғау керек саған сонда
Керек болады «і» мен «ы»,
Тек жалғыз дауыстылар:

Также после «й» и «у»
Ставь лишь гласную одну:

«й» мен «у»-дан кейін
Қой тек бiр дауыстыны:

Если б вдруг зашли к нам в гости
Дяди два, а то и больше,
То Дружку уже тогда
«олардың» сказала б я.

Егер қонақтар бiзге келсе
Екі ағай, не одан да көп,
Мен Дружокқа сонда
Айтар едім «олардың» онда.

Если много дядей дома,
Значит и ботинок много.
Их количество большое
Обозначим мы с тобою.

Үйде ағалар болса көп
Яғни бәтеңкелер де көп.
Олардың санын үлкен
Белгілейміз екеуіміз.

Если схему ты посмотришь,
Всё легко тогда запомнишь.

Сызбаны сен қарасаң,
Барлығын оңай есте сақтайсың онда.

Все мы вещи разобрали,
Много нового узнали.
«Наше», «Ваше» и «его»
Скажешь ты теперь легко.
На предметы посмотри,
Сам «его», «её» скажи:

Бар заттарды іріктеп,
Көп нәрсені бiлдік біз.
«Біздің», «сіздің» және «оның»
Оңай енді айтасың.
Заттарға қарап,
Өзің ендi «оның» деп айтасың.

1) оның жебе+сі
2) оның арба+сы
3) оның кілт+і
4) оның қолшатыр+ы
5) оның тәтті тоқаш+ы
6) оның алмұрт+ы

7) оның шаңғы+сы
8) оның сағат+ы
9) оның қоңырау+ы
10) оның үстел+і
11) оның шана+сы
12) оның кеме+сі

Алина и Дружок

Часть 6

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 6  (буквы п, к, қ)

Ты усердно занимался
И во многом разобрался.
На прилежность я в ответ
Расскажу тебе секрет.

6 бөлім  (п, к, қ әрiптер)

Сен ынталы оқыдың,
Көп нәрсені меңгердің.
Менің ынтаңа жауабым
Құпия саған айтамын.

Есть согласные такие,
Необычные, чудные,
«п, к, қ» – всего лишь три их.

Мынадай бар дауыссыздар,
Ерекше, ғажап,
«п, к, қ» – тек үшеу олар.

И хотя они «глухие»,
Но звучать желают звонко.

Болса да олар «қатаң»,
Қалайды айтылуды ұяң.

И добавишь к слову только
Букву гласную одну,
В тот же миг по волшебству
Чудо совершается –
Буквы изменяются!

Сөзге тек жалғасаң
Дауысты бiр әріпті,
Сол сәтте сиқырдай
Болады ғажап –
Әріптер өзгереді!

А теперь пример такой,
Где мы скажем «мой» и «твой»:

Ендi мынадай мысал,
Қайда «менің», «сенің» біз айтамыз:

У меня ещё одна
Есть подсказка для тебя:

Тағы бір сен үшін
Айтатыным бар саған:

Есть слова, но их немного,
С мягкой гласною и твёрдой.
«і» добавить или «ы»?
На последний слог смотри!

Сөздер бар, бiрақ олар аз ғана,
Жіңішке дауысты мен жуан.
Жалғайсың ба «і»-ні, әлде «ы»?
Соңғы буынға қара!

А теперь представь, что здесь
Лишь предметы друга есть.
Ты мне это поясни,
Что они «его» скажи.

Ал енді дейік мұнда,
Бар тек досыңның заттары.
Маған түсіндір мұны,
Олар «оның» екенін.

1) оның көзілдіріг+і
2) оның күшіг+і
3) оның жастығ+ы
4) оның шәйнег+і
5) оның күрег+і
6) оның мектеб+і

7) оның үтіг+і
8) оның балмұздағ+ы
9) оның ойыншығ+ы
10) оның орындығ+ы
11) оның етіг+і
12) оның қайығ+ы

Алина и Дружок

Часть 7

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 7  (менікі, сенікі ...)

Я б могла ещё Дружку
Объяснить, чью вещь беру,
Лёгким способом, простым.

7 бөлім  (менікі, сенікі ...)

Мен Дружокқа тағы түсіндіріп берер едім,
Кімнің затын аламын,
Оңай әдіспен, қарапайым.

И тебя сейчас я с ним
Познакомлю, но запомни:
Этот способ там используй,
Где необходимость есть
Подчеркнуть чья это вещь.

Сені қазір онымен мен
Таныстырамын, бірақ есіңе сақта:
Бұл әдісті сонда қолдан сен,
Қажеттілік болғанда
Кімнің заты екенін айтуға.

В разговоре со щенком
Очень мне подходит он!
«Мой» скажем просто – «менікі»,
А если «твой», то – «сенікі».

Әңгімеде күшікпен
Өте ұқсайды ол маған!
«Менің» дейміз жай – «менікі»,
Егер «сенің», онда – «сенікі».

А к «текше» не добавляем
Ничего, лишь первым ставим.
На примерах сам поймёшь
До чего же способ прост:

Ал текшеге жалғамаймыз
Ештеңе, тек бірінші қоямыз.
Өзің мысалдардан түсінесің
Қаншалықты оңай екенін әдiстi.

Но давай учиться дальше,
«Наше» скажем мы и «Ваше»:

Әрі қарай үйренейік,
«Біздікі» айтамыз бiз және «Сіздiкі»:

А щенков вдруг больше б стало,
Да и бабушек немало,
Их число большое мы
Обязательно б учли:

Көбейсе кенет күшіктер,
Әжелер де аз емес,
Көбейген санын олардың
Есепке алар едік әлбетте:

Нам узнать осталось лишь,
Как сказать «его» и «их».

Қалды бізге тек бiлуге,
Қалай «оның» және «олардың» айтуға.

Эту схему посмотри,
Всё ещё раз повтори:

Мына сызбаны қара,
Барлығын тағы бір қайтала:

По-казахски сам скажи
Эти все предметы чьи:

Қазақша өзің айта ғой
Осы барлық заттар кімдікі:

1) дәптер менікі
2) сағат менікі
3) тәтті тоқаш сенікі
4) хат сенікі
5) арба біздікі
6) жүлде біздікі

7) қолшатыр сіздікі
8) кілт сіздікі
9) алмұрт онікі
10) балмұздақ онікі
11) шаңғы олардікі
12) доп олардікі

Алина и Дружок

Часть 8

Алина и Дружок

Притяжательные окончания

Алина мен Дружок

Тәуелдік жалғау

Часть 8  (дікі/тікі/нікі)

У любых вещей, мы знаем,
Есть какой-либо хозяин.

8 бөлім  (дікі/тікі/нікі)

Кезкелген заттың, білеміз біз,
Бар ғой қандай болса да иесі.

И сказать о том тебе
На казахском языке
Будет просто и легко!
Помни правило одно:
Вещь сначала назови,
И хозяин кто скажи,
Но чтоб ясно стало всем,
Ты «дiкi» добавь затем.

Айтуға ол жөнiнде
Саған оңай және жай
Болады қазақ тілінде!
Есіңде болсын бiр ереже:
Затты алдымен ата
Және айт кім иесі,
Болсын түсінікті бәріне,
Сен «дікі» содан соң жалға.

Но запомни, этот способ
Только там потом используй,
Где необходимость есть
Подчеркнуть чья это вещь!

Сақта есіңде, бұл тәсілді
Тек сонда кейін қолдан,
Қажеттілік болса онда
Бұл зат кімдікі екенін айтуға!

И, конечно, не секрет,
Что почти любой предмет –
Это часть других предметов:

Әрине, бұл құпия емес,
Кез келген зат әлбетте
Бұл басқа заттың бөлігі:

И сказать друзьям об этом
Без проблем всегда ты сможешь:
Здесь «дікі» используй тоже.

Бұл туралы достарыңа
Қиындықсыз айта аласың әрқашан
Мұнда тағы «дікі» қолдан.

После букв глухих в конце,
А ещё «б, в, г, д»
Добавляй всегда «тiкi»:

Қатан әріптерден соң аяғында,
«б, в, г, д»-дан кейін тағы
«тікі» әрқашан жалға.

После гласных букв – «нікі»:

Дауысты әріптерден соң – «нікі»:

Всё ли ты запомнить смог?
Повтори ещё разок:

Барлығын есте сақтай алдың ба?
Тағы бір рет қайтала:

На рисунки посмотри,
Без ошибок сам скажи:

Суреттерге қара да,
Өзің айтшы қатесіз:

1) шаңғы Дәурен+дікі
2) жұлдыз шырша+нікі
3) ескек қайық+тікі
4) желкен кеме+нікі
5) кілт Серік+тікі
6) хат Раушан+дікі

7) орамал әже+нікі
8) қақпақ шәйнек+тікі
9) дәптер Ардақ+тікі
10) сәбіз қоян+дікі
11) қалам Мұрат+тікі
12) тұтқа есік+тікі