7сынып Химия 1 тоқсан тақырыппен мәтіндік тапсырмалар жинағы

Химияның негізгі ұғымдары мен маңыздылығы

Химия - заттардың құрамы, құрылысы, қасиеттері және олардың өзгерістерін зерттейтін ғылым. Ол табиғаттағы элементтер мен қосылыстарды, олардың өзара әрекеттесуін және күнделікті өмірдегі қолданысын қарастырады. Химия біздің айналамыздағы әлемді түсінуге және оны жақсартуға көмектеседі.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

Химия ғылымы заттардың __, құрылысы және __ зерттейді.

Химиялық реакциялар кезінде заттардың __ өзгереді.

Периодтық жүйе химиялық __ жүйеленген кестесі болып табылады.

Химия ғылымы күнделікті өмірде __ өндірісінен бастап, дәрі-дәрмектерді жасауға дейін қолданылады.

Атом - заттың ең кіші __, ол элементтің химиялық қасиеттерін анықтайды.

Word bank: құрамы, элементтердің, қасиеттерін, бөлшегі, тамақ, табиғаты, қасиеттері

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

Химияның негізгі зерттеу объектісі қандай?
a) Планеталар
b) Жануарлар
c) Заттар
d) Ғарыш

Төмендегілердің қайсысы химиялық элемент емес?
a) Оттегі
b) Су
c) Темір
d) Көміртек

Химиялық формула нені көрсетеді?
a) Заттың түсін
b) Заттың құрамын
c) Заттың салмағын
d) Заттың көлемін

Химия ғылымының күнделікті өмірдегі маңызды қолданысы:
a) Теледидар бағдарламаларын жасау
b) Спорттық жарыстар ұйымдастыру
c) Дәрі-дәрмектер өндіру
d) Көлік жүргізу

Химиялық реакция дегеніміз не?
a) Заттардың агрегаттық күйінің өзгеруі
b) Заттардың бір-бірімен араласуы
c) Заттардың жаңа заттарға айналуы
d) Заттардың түсінің өзгеруі

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

Химия ғылымының негізгі мақсаты қандай? Түсіндіріңіз.

Күнделікті өмірде кездесетін үш химиялық процесті атаңыз және оларды қысқаша сипаттаңыз.

Химия ғылымының қоршаған ортаны қорғаудағы рөлі қандай? Мысал келтіріңіз.

Answer Key:

Fill in the Blank:

құрамы, қасиеттерін

табиғаты

элементтердің

тамақ

бөлшегі

Multiple Choice Questions:

c) Заттар

b) Су

b) Заттың құрамын

c) Дәрі-дәрмектер өндіру

c) Заттардың жаңа заттарға айналуы

Open Ended Questions:

Химия ғылымының негізгі мақсаты - заттардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін және олардың өзгерістерін зерттеу арқылы табиғатты түсіну және оны адамзат игілігіне пайдалану. Бұл ғылым жаңа материалдар жасауға, қоршаған ортаны қорғауға және адам өмірін жақсартуға бағытталған.

Күнделікті өмірдегі химиялық процестер мысалдары:

Тамақ пісіру: Жылу әсерінен тағамдардың құрамы мен құрылымы өзгереді.

Тот басу: Темір оттегімен әрекеттесіп, темір тотығын түзеді.

Фотосинтез: Өсімдіктер күн сәулесінің әсерінен көмірқышқыл газы мен судан глюкоза мен оттегін түзеді.

Химия ғылымы қоршаған ортаны қорғауда маңызды рөл атқарады. Мысалы, ластаушы заттарды анықтау және оларды залалсыздандыру әдістерін жасау, экологиялық таза отын мен материалдарды өндіру, суды тазарту технологияларын жетілдіру сияқты мәселелерді шешуге көмектеседі. Сонымен қатар, пластикті қайта өңдеу және биоыдырайтын материалдарды жасау арқылы қоқыс мәселесін шешуге үлес қосады.

Қауіпсіздік техникасының ережелерімен және зертханалық құрал-жабдықтармен танысу (Introduction to Safety Rules and Laboratory Equipment)

Зертханалық қауіпсіздік тәжірибелерді сәтті өткізу және өзіңізді және басқаларды қорғау үшін өте маңызды. Бұл жұмыс парағы жаратылыстану сабақтарында қолданылатын негізгі қауіпсіздік ережелері мен жалпы зертханалық жабдықты түсінуге көмектеседі. Есіңізде болсын, қауіпсіздік нұсқауларын орындау жазатайым оқиғалардың алдын алу және қауіпсіз оқу ортасын қамтамасыз ету үшін маңызды.

Бос орынды толтырыңыз : бос орынды дұрыс сөздермен толтырыңыз.

1. Эксперимент кезінде көзіңізді қорғау үшін әрқашан __ киіңіз.

2. Ешқашан зертханада тамақ ішпеңіз, ішпеңіз немесе __ ішпеңіз.

3. Пробиркадағы затты қыздырған кезде ашық ұшын __ және басқалардан алыс бағыттаңыз.

4. Тәжірибені бастамас бұрын __ және өрт сөндіргіштің орналасқан жерін білу керек .

5. Химиялық заттарды немесе үлгілерді ұстағаннан кейін __ әрқашан сабынмен және сумен мұқият жуыңыз .

Сөздер банкі : қауіпсіздік көзілдірігі, сағыз, өзіңіз, шұғыл душ, қолдар

Көп таңдаулы сұрақтар : әр сұраққа таңдаулардан дұрыс жауапты таңдаңыз.

1. Теріңізге химиялық зат төгілсе не істеу керек?
   а) Елеусіз қалдырыңыз
   ә) Қағаз сүлгімен сүртіңіз
   б) Оны дереу көп сумен шайыңыз
   г) Оны таңғышпен жабыңыз.

2. Төмендегілердің қайсысын зертханада қолдануға болмайды?
   а) Тұмсығы жабық аяқ киім кию
   ә) Ұзын шашты артқа байлау
   б) Контактілі линзаларды кию
   г) Мұғалімнің нұсқауын орындау

3. Зертханада химиялық заттың иісін білудің дұрыс жолы қандай?
   а) Мұрныңызды ыдыстың үстіне тура қойыңыз
   ә) Буларды қолыңызбен мұрныңызға қарай тартыңыз
   б) Сыныптасыңыздан оның иісін иіскеуін сұраңыз
   г) Деміңізді ұстаңыз және мүлде иістемеңіз.

4. Сұйықтықтың нақты көлемін өлшеу үшін қандай жабдық қолданылады?
   а) стакан
   ә) градуирленген цилиндр
   б) пробирка
   г) Петри табақшасы

5. Эксперименттегі қадамға сенімді болмасаңыз не істеу керек?
   а) Бұл қадамды өткізіп жіберіңіз
   ә) Мұғалімнен көмек сұраңыз
   c) Ойланыңыз және бәрібір жалғастырыңыз
   г) Оны телефоныңыздан іздеңіз

Ашық сұрақтар : Келесі сұрақтарға толық сөйлемдермен жауап беріңіз:

1. Зертханада сақтау керек үш маңызды қауіпсіздік ережесін түсіндіріңіз.

2. Сынған әйнекті зертханада жоюдың дұрыс тәртібін сипаттаңыз.

3. Сорғыштың мақсаты қандай және оны қашан пайдалану керек?

Жауап кілті :

Бос орынды толтырыңыз:

1. қауіпсіздік көзілдірігі

2. сағыз шайнау

3. өзің

4. төтенше душ

5. қолдар

Көп таңдаулы сұрақтар:

1. c) Оны бірден көп сумен шайыңыз

2. в) контактілі линзаларды кию

3. б) Буларды қолыңызбен мұрныңызға қарай тартыңыз

4. б) градуирленген цилиндр

5. ә) Мұғалімнен көмек сұраңыз

Ашық сұрақтар:

1. Жауап үлгісі: Зертханада сақтау керек үш маңызды қауіпсіздік ережесі:

   • Әрқашан қауіпсіздік көзілдірігі мен зертханалық халат сияқты тиісті жеке қорғаныс құралдарын киіңіз.

   • Химиялық заттарды кездейсоқ жұтып алмау үшін зертханада ешқашан жеуге, ішуге немесе сағыз шайнауға болмайды.

   • Әрқашан мұғалімнің нұсқауларын орындаңыз және қандай да бір процедураға сенімді болмасаңыз, көмек сұраңыз.

2. Жауап мысалы: Сынған әйнекті зертханаға тастау үшін сізге:

   • Мұғалімге дереу хабарлаңыз.

   • Сынған әйнекті мұқият сыпыру үшін щетка мен шаң жинағышты пайдаланыңыз.

   • Сынған әйнекті кәдімгі қоқыс жәшігіне емес, әйнекті тастауға арналған арнайы контейнерге салыңыз.

   • Қолғап киіп жүрсеңіз де, сынған әйнекті алу үшін ешқашан қолыңызды пайдаланбаңыз.

3. Жауап мысалы: Сорғыш – қауіпті немесе зиянды түтіндердің, булардың немесе шаңдардың әсерін шектеу үшін пайдаланылатын зертханадағы желдетілетін қоршау. Оны ұшпа химиялық заттармен, күшті иістермен немесе ықтимал зиянды газдар шығаратын кез келген заттармен жұмыс істегенде пайдалану керек. Сорғыш ауаны жұмыс аймағынан тартып, оны ғимарат сыртына шығармас бұрын сүзу арқылы пайдаланушыны қорғауға көмектеседі.

Элемент, қоспа және қосылыс туралы жұмыс парағы

Химияда біз әртүрлі заттармен жұмыс істейміз. Олардың ішінде элементтер, қоспалар және қосылыстар бар. Элемент - бұл бір түрдегі атомдардан тұратын таза зат. Қоспа - екі немесе одан да көп заттардың араласуы, олар өз қасиеттерін сақтайды. Қосылыс - екі немесе одан да көп элементтердің химиялық байланысқан нәтижесі, жаңа қасиеттері бар жаңа зат түзіледі.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

1. __ - бұл бір түрдегі атомдардан тұратын таза зат.

2. Екі немесе одан да көп заттардың араласуы __ деп аталады.

3. __ - екі немесе одан да көп элементтердің химиялық байланысқан нәтижесі.

4. Қоспадағы заттар өздерінің __ сақтайды.

5. Қосылыста жаңа __ бар жаңа зат түзіледі.

Word bank: қасиеттері, элемент, қоспа, қосылыс, қасиеттерін

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

1. Төмендегілердің қайсысы элементке жатады?
   a) Су
   b) Ас тұзы
   c) Темір
   d) Ауа

2. Қоспаның дұрыс анықтамасы қайсы?
   a) Бір түрдегі атомдардан тұратын зат
   b) Екі немесе одан да көп заттардың араласуы
   c) Екі элементтің химиялық байланысуы
   d) Жаңа қасиеттері бар зат

3. Қосылыстың мысалы қайсы?
   a) Оттегі
   b) Темір үгіндісі мен күкірт ұнтағының қоспасы
   c) Су (H2O)
   d) Алтын

4. Қоспаның құрамдас бөліктерін бөлуге болады:
   a) Химиялық реакция арқылы
   b) Физикалық әдістер арқылы
   c) Мүмкін емес
   d) Тек қыздыру арқылы

5. Қосылыстар туралы дұрыс тұжырым:
   a) Оларды оңай бөлуге болады
   b) Олар әрқашан екі элементтен тұрады
   c) Олардың қасиеттері құрамдас бөліктерінің қасиеттерінен өзгеше
   d) Олар тек табиғи түрде кездеседі

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

1. Элемент, қоспа және қосылыс арасындағы негізгі айырмашылықтарды түсіндіріңіз.

2. Күнделікті өмірден элемент, қоспа және қосылыстың бір-бір мысалын келтіріңіз және неліктен олар сол категорияға жататынын түсіндіріңіз.

3. №1 зертханалық тәжірибеде ("Заттар қоспалары мен олардың қосылыстарын салыстыру") не үйренуді күтесіз? Қандай бақылаулар жасай аласыз?

Answer Key:

Fill in the Blank:

1. Элемент

2. қоспа

3. Қосылыс

4. қасиеттерін

5. қасиеттері

Multiple Choice Questions:

1. c) Темір

2. b) Екі немесе одан да көп заттардың араласуы

3. c) Су (H2O)

4. b) Физикалық әдістер арқылы

5. c) Олардың қасиеттері құрамдас бөліктерінің қасиеттерінен өзгеше

Open Ended Questions:

1. Мысалы: Элемент - бір түрдегі атомдардан тұратын таза зат. Қоспа - екі немесе одан да көп заттардың араласуы, олар өз қасиеттерін сақтайды. Қосылыс - екі немесе одан да көп элементтердің химиялық байланысқан нәтижесі, жаңа қасиеттері бар жаңа зат түзіледі.

2. Мысалы: Элемент - алтын (Au), ол тек бір түрдегі атомдардан тұрады. Қоспа - шай, ол судан және шөптерден тұрады, олар өз қасиеттерін сақтайды. Қосылыс - ас тұзы (NaCl), ол натрий мен хлордың химиялық байланысуынан пайда болған жаңа зат.

3. Мысалы: Зертханалық тәжірибеде қоспалар мен қосылыстардың физикалық және химиялық қасиеттерін салыстыруды күтемін. Қоспалардың құрамдас бөліктерін оңай ажыратуға болатынын, ал қосылыстарда жаңа заттың пайда болғанын байқай аламын. Сонымен қатар, қоспалар мен қосылыстардың түсі, агрегаттық күйі, ерігіштігі сияқты қасиеттерін бақылай аламын.

Қоспалардың түрлері және оларды бөлу әдістері

Қоспалар - бұл екі немесе одан да көп заттардан тұратын жүйелер. Олар біртекті және әртекті болып бөлінеді. Қоспаларды бөлу әдістері олардың физикалық және химиялық қасиеттеріне негізделген. Бұл әдістерге сүзу, булану, кристалдану, дистилляция және хроматография жатады. Қоспаларды бөлу процесі ғылыми зерттеулерде, өнеркәсіпте және күнделікті өмірде маңызды рөл атқарады.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

1. Қоспалар __ және __ болып екі негізгі түрге бөлінеді.

2. Сүзу әдісі __ қоспаларды бөлу үшін қолданылады.

3. __ - бұл сұйықтықтарды қайнау температураларының айырмашылығына байланысты бөлу әдісі.

4. Хроматография әдісі __ қоспаларды бөлу үшін қолданылады.

5. Кристалдану процесі __ күйден __ күйге өту кезінде жүреді.

Word bank: біртекті, әртекті, сұйық, қатты, дистилляция, күрделі, сұйық, газ тәрізді

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

1. Қай әдіс суды тұздан бөлу үшін қолданылады?
   a) Сүзу
   b) Булану
   c) Дистилляция
   d) Хроматография

2. Біртекті қоспаның мысалы:
   a) Құм мен су
   b) Тұз ерітіндісі
   c) Май мен су
   d) Темір ұнтақтары мен күкірт

3. Қай әдіс газ қоспаларын бөлу үшін қолданылады?
   a) Сүзу
   b) Булану
   c) Кристалдану
   d) Фракциялық дистилляция

4. Хроматография әдісі неге негізделген?
   a) Қайнау температурасының айырмашылығына
   b) Еру қабілетінің айырмашылығына
   c) Тығыздық айырмашылығына
   d) Бөлшектер өлшемінің айырмашылығына

5. Қай процесс қоспаны бөлуге жатпайды?
   a) Сублимация
   b) Экстракция
   c) Полимеризация
   d) Центрифугалау

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

1. Қоспаларды бөлудің маңыздылығын түсіндіріңіз және оның күнделікті өмірде қолданылуына екі мысал келтіріңіз.

2. Дистилляция процесін сипаттаңыз және оның қандай қоспаларды бөлу үшін тиімді екенін түсіндіріңіз.

3. Қоспаны бөлуге негізделген тәжірибені жоспарлаңыз. Қандай әдісті қолданасыз және неліктен?

Answer Key:

Fill in the Blank:

1. біртекті, әртекті

2. әртекті

3. дистилляция

4. күрделі

5. сұйық, қатты

Multiple Choice Questions:

1. b) Булану

2. b) Тұз ерітіндісі

3. d) Фракциялық дистилляция

4. b) Еру қабілетінің айырмашылығына

5. c) Полимеризация

Open Ended Questions:

1. Мысалы: Қоспаларды бөлу өте маңызды, өйткені ол таза заттарды алуға және қажетті компоненттерді бөліп алуға мүмкіндік береді. Күнделікті өмірде бұл процесс су тазарту жүйелерінде (ауыз суды тазарту) және тағам дайындауда (мысалы, макаронды сүзу) қолданылады.

2. Мысалы: Дистилляция - бұл сұйықтықтарды қайнау температураларының айырмашылығына байланысты бөлу әдісі. Бұл процесте қоспа қыздырылады, төмен қайнау температурасы бар компонент буланып, содан кейін салқындатылып, жиналады. Бұл әдіс әсіресе сұйық қоспаларды, мысалы, мұнай өнімдерін немесе алкогольді сусындарды бөлу үшін тиімді.

3. Мысалы: Мен құм, тұз және су қоспасын бөлуге негізделген тәжірибе жоспарлаймын. Алдымен сүзу әдісін қолданып, құмды бөліп аламын, өйткені оның бөлшектері ірі. Содан кейін қалған тұз ерітіндісін буландыру арқылы тұзды судан бөліп аламын. Бұл әдістер қарапайым және тиімді, әрі қоспаның әр компонентінің физикалық қасиеттерін ескереді.

Физикалық және химиялық құбылыстар. №3 зертханалық тәжірибе «Химиялық реакциялардың белгілері»

Физикалық және химиялық құбылыстар табиғатта жиі кездеседі. Физикалық құбылыстар заттың сыртқы түрін өзгертеді, бірақ оның химиялық құрамын өзгертпейді. Химиялық құбылыстар, керісінше, заттың құрамын өзгертеді және жаңа заттар пайда болады. Химиялық реакциялардың белгілері түс өзгеруі, газ бөлінуі, тұнба түзілуі және температура өзгеруі болуы мүмкін.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

1. Физикалық құбылыстар заттың __ түрін өзгертеді.

2. Химиялық реакциялар кезінде __ заттар пайда болады.

3. Химиялық реакцияның бір белгісі - __ бөлінуі.

4. Тұнба түзілуі - химиялық __ белгісі.

5. Температура __ химиялық реакцияның тағы бір белгісі болуы мүмкін.

Word bank: сыртқы, жаңа, газ, реакцияның, өзгеруі

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

1. Қай құбылыс кезінде заттың химиялық құрамы өзгермейді?
   a) Химиялық құбылыс
   b) Физикалық құбылыс
   c) Биологиялық құбылыс
   d) Ядролық құбылыс

2. Химиялық реакцияның белгісі емес:
   a) Түс өзгеруі
   b) Газ бөлінуі
   c) Тұнба түзілуі
   d) Пішін өзгеруі

3. Мыстың тотығуы қандай құбылыс?
   a) Физикалық
   b) Химиялық
   c) Механикалық
   d) Электрлік

4. Судың қайнауы қандай құбылыс?
   a) Химиялық
   b) Физикалық
   c) Биологиялық
   d) Геологиялық

5. Химиялық реакция кезінде әрдайым болатын процесс:
   a) Жарық шығару
   b) Дыбыс шығару
   c) Заттардың өзгеруі
   d) Түс өзгеруі

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

1. Физикалық және химиялық құбылыстардың айырмашылығын түсіндіріңіз.

2. Химиялық реакцияның екі белгісін атап, оларға мысал келтіріңіз.

3. Күнделікті өмірде кездесетін бір химиялық және бір физикалық құбылысты сипаттаңыз.

Answer Key:

Fill in the Blank:

1. сыртқы

2. жаңа

3. газ

4. реакцияның

5. өзгеруі

Multiple Choice Questions:

1. b

2. d

3. b

4. b

5. c

Open Ended Questions:

1. Физикалық және химиялық құбылыстардың айырмашылығы:
   Физикалық құбылыстар заттың сыртқы түрін ғана өзгертеді, ал оның химиялық құрамы өзгермейді. Химиялық құбылыстар кезінде заттың құрамы өзгеріп, жаңа заттар пайда болады.

2. Химиялық реакцияның екі белгісі және мысалдар:
   1) Түс өзгеруі: Мысалы, темірдің тотығуы кезінде қоңыр түсті тот пайда болады.
   2) Газ бөлінуі: Мысалы, сірке суы мен ас содасын араластырғанда көмірқышқыл газы бөлінеді.

3. Күнделікті өмірдегі химиялық және физикалық құбылыс:
   Химиялық құбылыс: Тамақ пісіру кезінде өнімдердің құрамы өзгереді, жаңа дәмдер мен иістер пайда болады.
   Физикалық құбылыс: Мұздың еруі - су қатты күйден сұйық күйге өтеді, бірақ химиялық құрамы өзгермейді.

Физикалық және химиялық құбылыстар. №3 зертханалық тәжірибе «Химиялық реакциялардың белгілері»

Физикалық және химиялық құбылыстар табиғатта жиі кездеседі. Физикалық құбылыстар заттың құрамын өзгертпейді, ал химиялық құбылыстар жаңа заттардың пайда болуына әкеледі. Химиялық реакциялардың белгілері түс өзгеруі, газ бөлінуі, тұнба түзілуі және температура өзгеруі болуы мүмкін.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

1. Физикалық құбылыстар кезінде заттың __ өзгермейді.

2. Химиялық реакциялар кезінде __ заттар пайда болады.

3. Химиялық реакцияның бір белгісі - __ бөлінуі.

4. Тұнба түзілуі - химиялық __ белгісі.

5. Температураның __ химиялық реакцияның жүруін көрсетуі мүмкін.

Word bank: құрамы, жаңа, газ, реакцияның, өзгеруі

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

1. Қай құбылыс физикалық құбылысқа жатады?
   a) Темірдің тотығуы
   b) Судың қайнауы
   c) Көмірдің жануы
   d) Сүттің ашуы

2. Химиялық реакцияның белгісі емес:
   a) Түс өзгеруі
   b) Газ бөлінуі
   c) Тұнба түзілуі
   d) Заттың пішінінің өзгеруі

3. Химиялық реакция кезінде не өзгереді?
   a) Заттың түсі ғана
   b) Заттың құрамы
   c) Заттың көлемі ғана
   d) Заттың массасы ғана

4. Қай процесс химиялық құбылысқа жатады?
   a) Мұздың еруі
   b) Судың булануы
   c) Темірдің тотығуы
   d) Қардың түсуі

5. Химиялық реакцияның жүруін қалай анықтауға болады?
   a) Заттың пішінін өлшеу арқылы
   b) Заттың массасын өлшеу арқылы
   c) Заттың түсін бақылау арқылы
   d) Заттың көлемін өлшеу арқылы

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

1. Физикалық және химиялық құбылыстардың айырмашылығын түсіндіріңіз.

2. Химиялық реакциялардың екі белгісін атап, оларға мысал келтіріңіз.

3. Күнделікті өмірде кездесетін бір химиялық реакцияны сипаттаңыз.

Answer Key:

Fill in the Blank:

1. құрамы

2. жаңа

3. газ

4. реакцияның

5. өзгеруі

Multiple Choice Questions:

1. b) Судың қайнауы

2. d) Заттың пішінінің өзгеруі

3. b) Заттың құрамы

4. c) Темірдің тотығуы

5. c) Заттың түсін бақылау арқылы

Open Ended Questions:

1. Физикалық құбылыстар заттың сыртқы көрінісін өзгертеді, бірақ құрамын өзгертпейді. Мысалы, мұздың еруі. Химиялық құбылыстар кезінде заттың құрамы өзгеріп, жаңа заттар пайда болады. Мысалы, темірдің тотығуы.

2. Химиялық реакциялардың екі белгісі:
   а) Түс өзгеруі: Мысалы, темір тотыққанда қоңыр түске айналады.
   б) Газ бөлінуі: Мысалы, сірке суы мен ас содасын араластырғанда көмірқышқыл газы бөлінеді.

3. Күнделікті өмірде кездесетін химиялық реакцияның бір мысалы - нанның пісуі. Нан пісіру кезінде ұнның құрамындағы крахмал ыдырайды, ашытқы көмірқышқыл газын бөледі, және жаңа заттар пайда болады. Нәтижесінде, біз бастапқы ингредиенттерден мүлдем өзгеше өнім аламыз.

Заттардың Агрегаттық Күйлері мен Бөлшектердің Кинетикалық Теориясы

Заттар үш негізгі агрегаттық күйде болады: қатты, сұйық және газ тәрізді. Бұл күйлер бөлшектердің кинетикалық теориясы арқылы түсіндіріледі. Бұл теория заттардың құрылымын олардың бөлшектерінің қозғалысы мен өзара әрекеттесуі тұрғысынан сипаттайды. Қатты заттарда бөлшектер тығыз орналасқан және аз қозғалады. Сұйықтарда бөлшектер еркін қозғалады, бірақ бір-бірімен байланыста болады. Газдарда бөлшектер өте жылдам қозғалып, бір-бірінен алыс орналасады.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

1. Заттар __, __, және __ күйлерде болады.

2. Қатты заттарда бөлшектер __ орналасқан және __ қозғалады.

3. Сұйықтарда бөлшектер __ қозғалады, бірақ __ болады.

4. Газдарда бөлшектер __ қозғалып, бір-бірінен __ орналасады.

5. Бөлшектердің __ теориясы заттардың құрылымын түсіндіреді.

Word bank: тығыз, қатты, еркін, жылдам, байланыста, газ тәрізді, кинетикалық, аз, сұйық, алыс

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

1. Қай агрегаттық күйде бөлшектер ең тығыз орналасқан?
   a) Газ
   b) Сұйық
   c) Қатты
   d) Барлығында бірдей

2. Бөлшектердің кинетикалық теориясы нені түсіндіреді?
   a) Заттардың түсін
   b) Заттардың құрылымын
   c) Заттардың массасын
   d) Заттардың көлемін

3. Қай агрегаттық күйде бөлшектер ең жылдам қозғалады?
   a) Қатты
   b) Сұйық
   c) Газ
   d) Барлық күйлерде бірдей

4. Сұйықтардағы бөлшектердің қозғалысы қалай сипатталады?
   a) Тығыз және қозғалмайды
   b) Еркін қозғалады, бірақ байланыста болады
   c) Өте жылдам және алыс орналасқан
   d) Мүлдем қозғалмайды

5. Қатты заттардағы бөлшектердің қозғалысы қандай?
   a) Өте жылдам
   b) Орташа жылдамдықта
   c) Аз қозғалады
   d) Мүлдем қозғалмайды

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

1. Бөлшектердің кинетикалық теориясы бойынша газдардың құрылымын қалай түсіндіруге болады?

2. Қатты заттан сұйыққа, одан кейін газға айналу кезінде бөлшектердің қозғалысы қалай өзгереді?

3. Неліктен қатты заттар белгілі бір пішінді сақтайды, ал сұйықтар мен газдар ыдыстың пішініне бейімделеді?

Answer Key:

Fill in the Blank:

1. қатты, сұйық, газ тәрізді

2. тығыз, аз

3. еркін, байланыста

4. жылдам, алыс

5. кинетикалық

Multiple Choice Questions:

1. c) Қатты

2. b) Заттардың құрылымын

3. c) Газ

4. b) Еркін қозғалады, бірақ байланыста болады

5. c) Аз қозғалады

Open Ended Questions:

1. Бөлшектердің кинетикалық теориясы бойынша газдардың құрылымын былай түсіндіруге болады: Газдарда бөлшектер өте жылдам және хаосты түрде қозғалады. Олар бір-бірінен алыс орналасқан және өзара әрекеттесу күштері әлсіз. Бұл газдардың ыдыстың пішініне бейімделуіне және оңай сығылуына мүмкіндік береді.

2. Қатты заттан сұйыққа, одан кейін газға айналу кезінде бөлшектердің қозғалысы келесідей өзгереді: Қатты күйде бөлшектер тығыз орналасқан және аз қозғалады. Сұйық күйге өткенде, бөлшектер арасындағы байланыс әлсірейді және олар еркін қозғала бастайды. Газ күйінде бөлшектер өте жылдам және еркін қозғалады, бір-бірінен алыс орналасады.

3. Қатты заттар белгілі бір пішінді сақтайды, өйткені олардың бөлшектері арасындағы байланыс күшті және тығыз орналасқан. Сұйықтар мен газдар ыдыстың пішініне бейімделеді, себебі олардың бөлшектері арасындағы байланыс әлсіз және олар еркін қозғала алады. Сұйықтарда бөлшектер арасында әлі де байланыс бар, ал газдарда бөлшектер толығымен еркін.

Салқындау үдерісі мен салқындау қисығын зерттеу

Салқындау үдерісі - бұл заттың температурасының төмендеуі. Бұл процесс бөлшектердің кинетикалық энергиясының азаюымен байланысты. Салқындау қисығы уақыт өте келе температураның өзгеруін көрсетеді. Бөлшектердің кинетикалық теориясы бойынша, температура төмендегенде бөлшектердің қозғалысы баяулайды.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

1. Салқындау үдерісі кезінде заттың __ төмендейді.

2. Салқындау қисығы __ өте келе температураның өзгеруін көрсетеді.

3. Бөлшектердің кинетикалық теориясына сәйкес, температура төмендегенде бөлшектердің __ баяулайды.

4. Салқындау үдерісі бөлшектердің __ энергиясының азаюымен байланысты.

5. Салқындау қисығын __ арқылы талдауға болады.

Word bank: уақыт, кинетикалық, температурасы, график, қозғалысы

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

1. Салқындау үдерісі кезінде не болады?
   a) Температура жоғарылайды
   b) Температура төмендейді
   c) Температура өзгермейді
   d) Температура кездейсоқ өзгереді

2. Салқындау қисығы нені көрсетеді?
   a) Қысымның өзгеруін
   b) Көлемнің өзгеруін
   c) Температураның өзгеруін
   d) Массаның өзгеруін

3. Бөлшектердің кинетикалық теориясы бойынша, температура төмендегенде не болады?
   a) Бөлшектердің қозғалысы жылдамдайды
   b) Бөлшектердің қозғалысы баяулайды
   c) Бөлшектердің қозғалысы өзгермейді
   d) Бөлшектер толығымен тоқтайды

4. Салқындау үдерісі қандай энергияның азаюымен байланысты?
   a) Потенциалдық энергия
   b) Кинетикалық энергия
   c) Электр энергиясы
   d) Жылу энергиясы

5. Салқындау қисығын қалай талдауға болады?
   a) Тек математикалық формулалар арқылы
   b) Тек сөздік сипаттама арқылы
   c) График арқылы
   d) Тек эксперимент жасау арқылы

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

1. Салқындау үдерісін өз сөзіңізбен түсіндіріңіз. Бұл процесс күнделікті өмірде қалай байқалады?

2. Салқындау қисығын сызу үшін қандай мәліметтер қажет? Қисықты қалай сызуға болады?

3. Бөлшектердің кинетикалық теориясы салқындау үдерісін қалай түсіндіреді?

Answer Key:

Fill in the Blank:

1. температурасы

2. уақыт

3. қозғалысы

4. кинетикалық

5. график

Multiple Choice Questions:

1. b) Температура төмендейді

2. c) Температураның өзгеруін

3. b) Бөлшектердің қозғалысы баяулайды

4. b) Кинетикалық энергия

5. c) График арқылы

Open Ended Questions:

1. Мысалы: Салқындау үдерісі - бұл заттың температурасының төмендеу процесі. Күнделікті өмірде бұл процесті ыстық шәйдің салқындауынан немесе жылы тамақтың суып қалуынан байқауға болады.

2. Мысалы: Салқындау қисығын сызу үшін уақыт және температура мәліметтері қажет. Қисықты сызу үшін координаталық жүйеде уақытты х осіне, ал температураны у осіне белгілеп, өлшенген нүктелерді қосу керек.

3. Мысалы: Бөлшектердің кинетикалық теориясы бойынша, температура төмендегенде заттың бөлшектерінің қозғалыс жылдамдығы азаяды. Бұл олардың кинетикалық энергиясының азаюына әкеледі, нәтижесінде зат салқындайды.

Судың қайнау үдерісін зерттеу және талдау

Су қайнау - бұл сұйықтықтың газ күйіне өтуінің маңызды процесі. Бұл процесс кезінде судың температурасы біртіндеп көтеріледі, содан кейін қайнау нүктесіне жеткенде тұрақты болып қалады. Қыздыру қисығын салу арқылы біз бұл процесті визуалды түрде көре аламыз. Бөлшектердің кинетикалық теориясы судың молекулаларының қозғалысын және олардың қайнау кезінде өзара әрекеттесуін түсіндіруге көмектеседі.

Fill in the Blank: Fill in the blank with the correct words.

1. Судың қайнау нүктесі теңіз деңгейінде __ градус Цельсий.

2. Қайнау кезінде су __ күйден __ күйге өтеді.

3. Қыздыру қисығында температураның __ кезеңі қайнау процесін көрсетеді.

4. Бөлшектердің кинетикалық теориясына сәйкес, температура жоғарылаған сайын молекулалардың __ артады.

5. Қайнау кезінде су бетінде пайда болатын көпіршіктер __ толған.

Word bank: сұйық, тұрақты, қозғалыс энергиясы, бумен, газ, 100, қозғалысы

Multiple Choice Questions: Choose the correct answer from the choices for each question.

1. Судың қайнау процесі кезінде қандай энергия түрі қолданылады?
   a) Кинетикалық энергия
   b) Потенциалдық энергия
   c) Жылу энергиясы
   d) Электр энергиясы

2. Қайнау кезінде су молекулалары қалай әрекет етеді?
   a) Баяу қозғалады
   b) Тоқтайды
   c) Жылдам қозғалады
   d) Ыдырайды

3. Қыздыру қисығында қайнау процесі қалай көрінеді?
   a) Тік сызық ретінде
   b) Көлбеу сызық ретінде
   c) Горизонталь сызық ретінде
   d) Толқын тәрізді сызық ретінде

4. Атмосфералық қысым төмендегенде судың қайнау температурасы қалай өзгереді?
   a) Жоғарылайды
   b) Төмендейді
   c) Өзгермейді
   d) Алдымен жоғарылайды, содан кейін төмендейді

5. Бөлшектердің кинетикалық теориясына сәйкес, температура жоғарылаған сайын молекулалар арасындағы қашықтық:
   a) Азаяды
   b) Көбейеді
   c) Өзгермейді
   d) Нөлге тең болады

Open Ended Questions: Answer the following questions in complete sentences:

1. Қыздыру қисығын салу неліктен маңызды және ол бізге судың қайнау процесі туралы қандай ақпарат береді?

2. Бөлшектердің кинетикалық теориясын қолдана отырып, неліктен су қайнау кезінде температура тұрақты болып қалатынын түсіндіріңіз.

3. Теңіз деңгейінен жоғары биіктікте су неліктен төменірек температурада қайнайды? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.

Answer Key:

Fill in the Blank:

1. 100

2. сұйық, газ

3. тұрақты

4. қозғалыс энергиясы

5. бумен

Multiple Choice Questions:

1. c) Жылу энергиясы

2. c) Жылдам қозғалады

3. c) Горизонталь сызық ретінде

4. b) Төмендейді

5. b) Көбейеді

Open Ended Questions:

1. Қыздыру қисығын салу маңызды, өйткені ол судың қайнау процесін визуалды түрде көрсетеді. Ол бізге температураның уақыт өте келе қалай өзгеретінін көрсетеді. Қисықтан біз судың қыздырылу кезеңін, қайнау нүктесіне жету сәтін және қайнау кезіндегі тұрақты температура кезеңін көре аламыз.

2. Бөлшектердің кинетикалық теориясына сәйкес, су қайнау кезінде температура тұрақты болып қалады, өйткені берілетін барлық жылу энергиясы сұйықтықтан буға айналу процесіне жұмсалады. Молекулалар арасындағы байланыстарды бұзу үшін энергия қажет, сондықтан температура көтерілмейді. Бұл процесс су толығымен буланғанға дейін жалғасады.

3. Теңіз деңгейінен жоғары биіктікте су төменірек температурада қайнайды, өйткені атмосфералық қысым төмен болады. Төмен қысым кезінде су молекулаларының сұйықтықтан шығуы оңайырақ болады, сондықтан олар төменірек температурада булана бастайды. Бұл альпинистер мен биік таулы аймақтарда тұратын адамдар үшін маңызды, өйткені олар тамақ дайындау кезінде осы факторды ескеруі керек.