2024-2025 оқу жылына арналған
Қысқа мерзімді сабақ жоспарларын жүктеп алғыңыз келеді ме?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
Материалдар / 8-сынып Жаһандық құзыреттілік қмж

8-сынып Жаһандық құзыреттілік қмж

Материал туралы қысқаша түсінік
ҚМЖ жаһандық құзыреттілік 8-сынып
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей
Қысқамерзімді (сабақ) жоспары-1

Бөлім:

Парасаттылық және әдеп

Педагогтің Т.А.Ә. (болғанжағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:07.09.2023ж.


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Махаббат мәдениеті

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға сүйіспеншілік ұғымының құндылық ретіндегі мәнін ашу.

    Сабақтыңбарысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтіңәрекеті

Оқушыныңәрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Ұйымдастыру кезеңі.

Тыныштық сәті.«Нұрға бөлену».

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ- қолыңызды

айқастырмаңыз, қолыңызды тізеге немесе үстелге қоюға болады.

Көздеріңізді жұмуларыңызды өтінемін.

Осындай Нұр,Махаббат және Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз...

Енді осы Нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлемсіздің жүрегіңізде.Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз.Жаймен көзіңізді ашуға болады.

Рахмет!Оқушылар өз әсерлерімен бөліседі.

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы

1. Ана деген ұлы ұғымды қалай суреттер едіңдер?

2. Ананың өз перзентіне деген шексіз сүйіспеншілігі жайлы не айтасыңдар?

3. Неліктен адам есейіп кетсе де анасының махаббатын аңсайды деп ойлайсыңдар?

3. Дәйексөз: «Махаббат құдіреті – жер жүзіндегі күллі ізгі, таза,риясыздық атаулының қайнар көзі»Ж.Сталь

1.Егер жер бетінде махаббат болмаса не болар еді?

2.Махаббатты не себептен құдіретті күшке теңейміз?ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

4.Әңгімелеу.Топқа бірігу екі топқа оқушыларды санау арқылы біріктіру

Жүрегіңнің отын сөндірме. Өкіл әдісі

(Авторы белгісіз)

Бір жігіт көршісіне өзін жақында ренжіткен досын жамандай бастайды.Көршісі ол жігітті тыныштандырып, досын кешіруін өтінеді.

Сонда ол ашуланып:Мен неге өзімді ренжіткен адамды кешіруім керек, неге мен өзімді сатып кеткен адамның алдында кешірім сұрауым керек?- дейді.Тыңдап тұрған көршісі оған бір аңызды баяндап береді:Ертеде бір адам өмір сүріпті.

Қатты ренжіген ол адам оған былай дейді:Ендеше, мен саған жарық беру үшін ешқашан шам жақпаймын, саған жылу беру үшін пешті жылытпаймын, үйдің есігін де жаппаймын - дейді.Осы айтылғандарды естіп тұрған жаңағы жігіт көршісіне:Бұл неткен ақылсыз адам, бұл өзінің жаққан шамымен Табиғатқа жарық беремін, өзінің жаққан отымен Табиғатты жылытамын деп ойлайды екен ғой- дейді.Сонда көршісі:

- Сен де өзіңе соны істеп тұрсың. Сен де өзіңнің жүрегіңнің отын жақпай тұрсың. Саған өзгелердің жарық түсіргенін, өзгелердің келіп жылытқанын күтпей, өз жүрегіңнің отын жағып, өзгелерге жарығың мен жылуыңды сыйласаң, мүмкін, өзгелер де өз жолын табуға ұмтылар – деген екен.

5.Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс.

1.Оқушыларға махаббат, сүйіспеншілік ұғымдарына сәйкес келесі өлең жолдарын толықтыруды ұсыну.

І – топ: Сүйем мен байтақ елімді

....................... жерімді

........................ ғаламды

................ ата - анамды.

ІІ – топ Сүйем мен барша баланы

.......................... дананы

..........................тауларды

.......................бауларды.

2.Бірінші топ оқулықта берілген «Қайдасың қасқа құлыным» мәтінін,екінші,үшінші топқа «Қасиетті туған жерді қастерле» мәтінін оқи отырып, өздерінің табиғатқа деген сүйіспеншілігін ортақ ватманға сурет салу арқылы білдіреді. Кейін, әр топ өз суретін таныстырып, әңгімелеп береді. Топ

мүшелеріне ұпай беріледі

.ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

6.Топпен ән айту.

«Ана туралы жыр»Сөзі:Ш.Қалдаяқов

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

7.Соңғы тыныштық сәтi.

Баяу әуен қойылады.

Көзімізді жұмып, еркін жайғасайық. Енді, бүгінгі өткен сабағымыздан нені түсіндік, қандай жақсы нәрселерді үйрендік, өзімізге нені алдық сол жөнінде ойланайық. Осының барлығын жүрегімізге салып, көкейімізге түйіп алайық. Жайлап, көзеріңізді ашуға болады. Бүгінгі керемет сабақ үшін сіздерге көп рахмет!!!!

Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма Махаббат мәдениеті.

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект


     













Аңыз әңгіме: «Өмір сүрудің ең жақсы жолы»

Ф. Тайтелиев

Шағын ғана бір ауылда орта жастағы бір кісі дүкен ашып сауда жасамақ болады. Сөйтіп, алға қойған жоспарын бастап та жібереді. Ол ақ көңіл , жайдарлы болғандықтан, ауылдың адамдарының бәрі оны жақсы көретін. Оның дүкеніне барып сауда жасайтын.Ауылдың тұрғындары тамыр-таныстарын да сол адамнан сауда жасауға кеңес беретін.Шаруасын кішігірім дүкеннен бастаған адам, бір жылдың ішінде Американың түкпір-түкпірінен сондай шағын дүкендер ашып тастайды.

Бір күніауыр науқастанып, бұл дүниеден өтерін сезген адам, артында қалған үш ұлын қасына шақырып:

-Үшеуіңнің біреуі барлық дүкендерімнің иесі болады. Мирасымды соған қалдырамын. Менің арттағы дүние – мүлкіме қайсысың лайықты екенін білу үшін үшеуіңе де бір-бір доллардан беремін. Осы долларға бір нәрселер алыңдар. Кешкісін келгенде осы бөлмемді толығымен толтыру керек. Шартым осы.

Ұлдары үлкен компанияны басқару мүмкіндігінен айырылып қалуды ойлап, не істерлерін білмей қатты абыржиды. Қалаға барып үшеуі де долларларын жаратты.

Кешкісін әкелерінің қасына келген кезде, үлкен баласы:

-Досымның шаруашылығына барып екі қап сабан сатып алдым,- деді де қаптарды ашып сабанды әр тарапқа шаша бастады.Алайда көп ұзамай сабандар еденге түсіп, бөлмені толтыра алмады.

Екінші баласы:

-Дүкенге барып екі жастық сатып алдым , - деді де жастықтарды сөгіп,ішіндегі жүнін бөлменің ішіне шашып тастады.Бірақ жүн де көп ұзамай жерге түсіп, бөлмені толтыра алмады.

Үшінші ұлы:

-Долларды ұсақтап, 50 центін мешітке бердім, 20 центін қайырымдылық қорға бердім, 20центін десадақа ретінде тараттым. Қалған 10 центке екі нәрсе алдым,- деді де қалтасынан сіріңке мен шырақты шығарды.Бөлменің жарығын сөндіріп, шырақты жақты.Сабан мен жүнге толмаған бөлме аз уақыттың ішінде шырақтың нұрына бөленді.

Әке баласына риза болып:

-Мирасымды саған қалдырамын. Өйткені өмір сүрудің ең жақсы жолы- айналаңа жарық тарату!

Мәтін бойынша сұрақтар:

1.Балаларына шарт қойғанда, әкесі қандай тәрбие бергісі келді?

2. «Айналаңа жарық тарату» дегенді қалай түсінесің?

3.Кенже баласының іс – әрекетін риясыз сүйіспеншілікке жатқызуға бола ма?

Түйіндеме.

Өмір дегеніміз- Алла тағаланың бізге берген сыйы, бір мүмкіндігі. Өмір кейде жұмсақ, кейде қатал болады. Бірақ адам өмірге қайталап келмейді. Әрбір қиындықтармен күресе білу керек. Өмір дегеніміз- адамға бір-ақ рет берілетін баға жетпес тәңірдің сыйы.



«Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей» КММ

Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-2


Бөлім:

Парасаттылық және әдеп

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:05.09.2023


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

«Елің үшін еңбек қыл, отыра берме бекерге»

(Дулат Бабатайұл)

Сабақтың мақсаты

оқушылардың шығармашылық тұрғыдан еңбек ету қабілетін ашу және оқушыларды еңбексүйгіштікке, еңбекті бағалауға, еңбекқорлыққа, жауапкершілікке, табандылыққа шақыру.

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың еңбек, шығармашылық түсініктерін кеңейте отырып, «Дұрыс әрекет» құндылығының мәнін үйренеді.

    

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Ұйымдастыру кезеңi.

Оқушылармен амандасып,сабағымыз қызықты әрі тиімді өту үшін «Өзін – өзі тану» сабағының «5-Т» ережесін қайталаймыз.

Тәртіп, талап, тыныштық, тазалық, татулық

Дәйексөз

«Еріншектік – күллі дүниедегі өнердің дұшпаны. Талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық, кедейлік – бәрі осыдан шығады»

А.Құнанбаев (Оқушылар дәйексөзді бірнеше рет қайталап, дәптерлеріне жазып,мағынасын түсіндіреді)

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

Әңгімелеу


Аңыз Сұрақ:

Қалай ойлайсыздар, егер ағайындылар жерден шынымен алтын тапқан жағдайда өзгерер ме еді?

Сіздер ата – ана болсаңыздар, балаларыңызға еңбектенуді қалай үйретер едіңіздер?

Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс

«Еңбек түбі – береке» тақырыбында шығарма жазу

Топпен ән айту «Армансыз күнім болмайды»


1)Бақытты жанмын сонда да бірақ

Көңілім кейде толмайды

Алаңсыз күліп жүрген кезде де

Армансыз күнім болмайды

Аспанда күнде айналар түнге

Арманым өлсе сол қайғы

Бақытқа сенемін

Армандай беремін

Армансыз күнім болмайды

Дәптермен жұмыс

Мұғалім дәптерде ұсынылған еңбекқорлық пен жалқаулықты өзара ұқсатығы мен айырмашылығын тауып кестені толтыруды тапсырады.

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.


Балалар хормен ән айтады. өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады






ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады



ҚБ «Өзін-өзі бағалау»



Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар







Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте

ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Соңғы тыныштық сәтi.

Бүгінгі сабағымымызды есімізге түсірейікші. Сабақта көрініс тапқан жақсы қасиеттер жүректерімізде сақталып, іс жүзіне асырылсын. Жақсы ой ойлайық, жақсы сөз сөйлейік, жақсы іс жасайық! Сабақтан алған әсерлерімізді жүрегімізге орналастырайық. Тыныштық, тыныштық, бар жерде,тыныштық, тыныштық бүкіл әлемде.

Кері байланыс

1. Мен сабақ қызықты ______ қызықсыз болды деп ойлаймын.

2. Мен сабақта: үйрендім көп нәрсені ________ үйренгенім аз болды.

3. Мен басқаларды мұқият ___ зейінсіз тыңдадым.

4. Мен пікірсайыстарға жиі ____ сирек қатыстым

5. Мен сабақтағы өз жетістіктеріме ризамын __ риза емеспін.Үйге тапсырма «Елің үшін еңбек қыл, отыра берме бекерге»

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект


      Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-3

Бөлім:

Парасаттылық және әдеп

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:21.09.2023


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

«Жақсымен жолдас болсаңыз,айырылмасқа серт

етер»(Бұқаржырау)

Сабақтың мақсаты

Оқушыларды айналасындағы адамдарға риясыз қызмет жасауға және жанашырлық қасиеттерді дамытып, шынайылылыққа, айнала қоршаған адамдарға тілеулес, ізгі ниеттерін дамыту тәрбиелеу.

Құндылықтарды дарыту

Шынайы достық қарым-қатынасты орнату

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Ұйымдастыру кезеңі.

1.Тыныштық сәті: «Орманға саяхат»

Көзді жұмуларыңызға да болады, терең демаламыз, әр демімізбен өзімізді еркін, тыныштықта сезінеміз.

Енді орнымыздан ақырын тұрып, айналамызға тағы көз жібереміз.

Тыныштық пен разылықты жүрегімізде сақтап, көзімізді жайлап ашамыз да бір-бірімізге қарап күлімсірейміз.

Өз әсерлерімен бөлісу, қандай сезімде болғаны жайлы қысқаша айту...

2. Әңгімелесу Төмендегі сұрақтар бойынша әңгіме қозғау.

  • Достық деген не? Оны қалай түсіндіресіңдер?

  • Дос сөзінің мағанасына үңіліп көрдіңдер ме?

  • Достың көп болуы мүмкін бе?

  • Өз достарың жайлы не айтасыңдар?

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

3.Дәйексөз. "Адам баласына адам баласының бәрі – дос"қазақтың бас ақыны - Абай Құнанбайұлы.

3.1. жұппен айту, жеке жатқа айту,

3.2. дәптерге жазу,

3.3. түсінік беру.

-Достық деген не?

-Өзің қиналған кезде көмектескен достарың болды ма? Мысал.

- Шынайы дос болу үшін адам бойында қандай қасиеттер болуы керек? Пікірлерін білдіреді.


Осындай жақсы қасиеттер арқылы, дұрыс әрекет арқылы

Адамның бәрі бір-біріне дос бола білу керек, ендеше отбасындағы ана мен бала, іні мен аға, ата мен немере т.б арасында да достық болады екен.

4.Әңгімелеу. Мұғалім сыйы, видео үзінді.


Ой қозғау

Ұжымдық жұмыс. "Адал дос"тақырыбына байланысты кластер жасау.


Shape1

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады


ҚБ «Өзін-өзі бағалау»


Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар



Кесте


ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Кері байланыс

Алдымен біз былай деп ойладық.....

Одан кейін біз мына проблемаға тап болдық.............

Проблеманы шешу үшін......жасадық.

Бұдан біз..................көрдік.

Демек, бұл мынаны білдіреді.................

Үйге тапсырма

«Жақсымен жолдас болсаңыз,айырылмасқа серт

етер»

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект


     











«Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицейі» КММ

Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-4

Бөлім:

Парасаттылық және әдеп

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:05.10


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

«Ендігі туған балалар, атаның сөзін бұзбаңдар!» (Шортанбай Қанайұлы)

Сабақтың мақсаты

Үлкенге деген ата-бабамызға деген сүйіспеншілік туралы түсініктерін кеңейту,сыйластық сезімдерін дамыту, тәрбиелеу

Бағалау критерийі

Ата-бабаларымызды, қазақтың ғұлама адамдарын таниды

    

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

1.Шаттық шеңбері

Балалар шеңберге тұрып, бір-біріне жақсы сөздер айтып амандасады.

- Сәлем, Нұркен, сен сүйкімдісің.

Ой салу






Рисунок 7 -Қазақ халқының ұлы ғұламалары кімдер?

-Бүгінгі тақырыбымыз не туралы болуы мүмкін?

Әңгімелеу

ЕБҚ оқушыға дереккөздің форматын үлкейтіп, қолдану

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Оқушы өз ойларын ортаға салады.




Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу




Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

Дәйексөз

Атаның сөзін бұзбаңдар! Деп неге айтып тұр?

Халықта «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны көресің» деген сөзін балаларға бүгінгі сабақтың дәйексөзі ретінде алынады.

4.Өзіммен – өзім

Балалар жайланып отырып, көздерін жұмып, өздерін ең жақын, сүйікті отбасы мүшелерін, өз үйлерін көз алдарына елестетеді. Өз отбасылары туралы ең қымбат, ғажап сөздерді айтып, өз ойларымен бөліседі.

5. Дәптермен жұмыс

Мына суреттердегі бейнелердің қайсысын өз отбасы мүшелеріне теңер едіңдер? Әңгімелеп беріңдер. Суреттерді бояңдар.

Сергітку сәті

Өлең мазмұнына сәйкес қимыл- қозғалыстар жасалады.

Ғажайып сөздер

- Отбасы, қуаныш, шаттық, мейірімділік, қамқорлық, сүйіспеншілік.

ЕБҚ: оқушыға жеке жұмыс кезінде қасындағы сыныптастары және мұғалім диалог арқылы қолдау жасайды

«Попс формуласы»: Отбасы – сүйіспеншіліктің, құрмет пен ынтымақтастықтың ошағы

1-қадам: «Менің ойымша...»

2-қадам: «Себебі мен оны былай түсіндіремін...»

3-қадам: «Оны мен мынадай фактілермен, мысалдармен дәлелдей аламын...»

4-қадам: «Осыған байланысты мен мынадай қорытындыға келдім...»

Бағалау критериі

Отбасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін ажыратады

Дескриптор:

Отбасындағы құқықтарын анықтайды;

Ұғымдар бойынша ақпарат анықтайды;

Дәйектердің нақты, толық сипаттайды:

Дескриптор

Отбасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін анықтайды; құрылысын сақтап, жүйелі ой жазады.

Дескриптор:

Отбасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін қажеттігін дәлелдейді;

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады


ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады



ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар








Суреттер

Тірек-сызбалар





Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Өзіммен-өзім.
Балалар жайланып отырып,көздерін жұмып,өздеріне ең жақын,сүйікті отбасы мүшелерін,өз үйлерін көз ал-
да рына елестетеді.Өз отбасылары туралы ең қымбат,ғажап сөздерді айтып,өз ойларымен бөліседі.

Кері байланыс

«Үш жағымды сәт» стратегиясы. Оқушыларға сабақтың барысында орын алған үш жағымды сәтті, яғни, тапсырманы орындауда болған үш жағдайды және келесі сабақта олардың жұмыстарын жақсарта түсуге керек болатын бір әрекетті атау ұсынылады.

Үйге тапсырма

«Ендігі туған балалар, атаның сөзін бұзбаңдар!» (Шортанбай Қанайұлы)

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды


А4, конспект


     


«Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицейі» КММ
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-5

Бөлім:

Парасаттылық және әдеп

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:03.10


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Өзіңнен өзің есеп ал. (Абай)

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға ұлы ақынымыздың адам өмірі туралы философиялық ойлары туралы түсінік беру,ақынның ақылды, ақылсыз кісі туралы берген түсініктерін балаларға жеткізу, ұғындыру.

Құндылықтарды дарыту

Өзін-өзі тәрбиелей білуге баулу, адам бойындағы көрсе қызарлық, құмарлық сияқты әдеттерден

қашық болуға тәрбиелеу, өмірін босқа өткізбеу.

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

1. Құнды сөз

Абай тіліндегі көркем сөз айшықтарын тауып,

ақынның сөз саптауының ерекшеліктерімен

танысу, ақынның қазақтың әдеби тілінің дамуына қосқан үлесін тану. (Әдебиет теориясы: өлеңнің тілі, композициялық құрылысы, образ, стиль, т,б,)

2. Құнарлы ой

Шығармадағы Абайдың оқырманның көңілінде сараланып, екшеліп қалған ойлы, тұшымды,ұтымды, құнарлы ой оралымдарын табу, олардың мән-мағынасын танып-білу, талдау, зерттеу.

Ойтолғау Абай өлеңдерінің құрылысына:

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

«Жаныңда жүр жақсы адам» тақырыбында шағын әңгіме жазуға тапсырма беріледі.

Жақсы мінез, жылы сөз-жан дәруі,

Жігіттің мұны керек аңғаруы.

Бейпіл сөйлеп, тік мінез танытқанның

Тіптен оңай адасып, сандалуы.

Мінездер бар жақсы-жаман, әр алуан.

Әдептілік әділдіктен нәр алған.

Кең болғанның кем болғанын көрмедім,

Теңізге ұқсап тасып жатқан шараңнан.

Сұхбат.

1 сұрақ: Ішкі сұлулық дегенді қалай түсінесіңдер?

2 сұрақ: Сыртқы сұлулық пен ішкі сұлулықтың қандай айырмашылығы бар?

3 сұрақ: Ішкі сұлулықты қалай көруге болады? Жаны сұлу адамның бойында қандай қасиеттер болуы қажет екенін түсінеді.

2. Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс. Жұптық жұмыс жасауда ЕБҚ оқушыларға жұпты таңдауда қолдау көрсетіледі

Дәптермен жұмыс:

1 топ: 1 тапсырма «Жаны сұлу адамды сипаттау»

2 топ: 2 тапсырма: «Сұлулық», «Жан сұлулығы» түсініктеріне анықтама беру

3 топ:3 тапсырма: Берілген сөздерден адамның жан сұлулығын көрсететін құндылықтар мен қасиеттерді таңдап бөліп алу

Топта жұмыс істеуге дағдыланады, ойларын еркін ортада талқылауға ашылады, басқалардан кем болмауға тырысады.

Дәйек сөз.

Жақсы мінез – бүкіл өміріңнің сарқылмас байлығы./Уильям Гэзлит/

ЕБҚ оқушы (есту, көру, ойлау қабілеті) тапсырманы саралау арқылы орындайды

Шығармашылық жұмыс. Сахналау.

Карточкалардағы тапсырмалар:

1. Сыйлаған гүл шоғын қабылдау кезіндегі қуаныш;

2. Достарыңмен қоштасу кезіндегі мұң;

3. Жақын адамыңмен кездесу кезіндегі шаттық;

4. Өз досыңның жеңісіне мақтаныш;

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Кері байланыс

«Үш жағымды сәт» стратегиясы. Оқушыларға сабақтың барысында орын алған үш жағымды сәтті, яғни, тапсырманы орындауда болған үш жағдайды және келесі сабақта олардың жұмыстарын жақсарта түсуге керек болатын бір әрекетті атау ұсынылады.

Жалғастырыңыз:

Маған ... қызықты болды

Бұл ... қиындық туғызды

Осы ... мені ойландырды

Үйге тапсырма «Өзіңнен өзің есеп ал»

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект























«Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицейі» КММ
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-6

Бөлім:

Азаматтық жәнее патриотизм

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:19.10


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Толеранттық дегеніміз не?

Сабақтың мақсаты

Толеранттылық туралы түсінік беру. Көпұлтты Қазақстан Республикасындағы ішкі саяси тұрақтылықтың кепілі этникалық және діни татулықтың қажеттілігін ұғындыра отырып, төзімділікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу.

    Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңi.

Оқушылармен амандасу,түгендеу.

Толеранттылық туралы түсінік беру.

«Төлерантты адам» тезистерін құрастырайық. Толеранттылық- жеке қасиет.

  • Толерантты адам өзіне ұқсамайтын адамға өзі сияқты қарайтын адам.

  • Толерантты адам басқа біреудің қуанышы мен қайғысын бірге бөлісе алатын , оны түсіне білетін адам.

  • Абсолютті толерантты немесе толерантсыз адам болмайды.

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

Екі жұппен жұмыс. «Сіздер бір-біріңізді жақсы танисыңдар. Енді сіздерге 2 минут уақыт беріледі, осы уақытта басқаларға қарағанда өздеріңіздегі ерекше қасиеттеріңізді айтуларыңыз керек» Мысалы, хоббиіңіз, істей алатын нәрселеріңіз. Жұптарыңыздан ол туралы естіген соң, орындарыңнан тұрып, не білдіңіздер сол туралы айтасыздар.

«Төлерантты тал » жасау. Барлық әлем мен үшін.

1 кезең. Әрбір топ бұл газетке толеранттылар үйін саласыздар. Толеранттылар жаңа айтып кеткеніміздей бәріне дос, қандай жағдайға да шыдамды, кез келген жағдайдың келісімін таба алатын, қамқор. Ендеше сендер осындай адамдарға арналған үй тұрғызасыздар. Үйлеріңіз әр түрлі формада болуы мүмкін.. Тек ұстанатын нәрсе –үй іздеген хабарландыру өте көп болады, сондықтан сіздер өздеріңіздің үйлеріңіздің көркем безендіріліп, басқалардың назарын бірден аударатын жағын ойластырғаныңыз жөн. Қолдарыңызға қағаз, фломастер, түсті қағаздарды алыңыз да іске кірісіңіз. Бес минут уақыт беріледі. 2 кезең. Берілген уақыт біткеннен кейін салынған үйлер тақтаға ілінуі керек. Топ мүшелері өз үйлерінің толеранттыларға арналғанын қорғап шығады.

Сергіту жаттығуы:

Төрт столды қатарлап қойып, бес оқушы шығарамыз. Бір — біріңе достық, ынтымақтастық сезімдеріңді тексеріп көрейік. Музыка біткенде барлығы да отыруы тиіс, әрине барлығы да. Досын сыйдыра ма екен? Көрейік. Стөлдер саны бірте — бірте азая береді. Ойынның шарты: соңғы қалған бір стөлге бес оқушы да сыйысып отыруы тиіс.

Мына бір аңызға тоқталайық «Бір кісі бармақтай құсты ұстап алып торға қамап қояды.Тұтқын құс күні-түні дамыл көрмей «Отан»,Отан,Отан…. » деп шырылдай береді.Құстың иесі: «Мұның да Отаны болғаны ма,ал Отаны болса қайда екен?» құсты ұшырып жіберейін де, ұшқан жағына қарап,ғажайып елге апаратын жолды біліп алайын» деп ойлайды.


Сөйтіп торды ашып, құсты босатып жібереді. Құс ұшып шығып бар болғаны 10 қадам жердегі тастақты тақырдың арасында өскен жалғыз түп тікенге барып қонады.Сөйтсе,әлгі бұтада ұясы бар екен «Демек құстың Отаны -ұя салған жері болды ғой» деп ойлайды жаңағы адам.Шынында да адам түгілі құстарда ұя салып, мекендеген жеріне бауыр басып кетеді екен!

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.


Балалар хормен ән айтады. өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады






ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады



ҚБ «Өзін-өзі бағалау»



Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар







Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте

ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Қазақ осы — айтатұғын елге сыр, О, ағайын, халық емес ол кесір. Қазақ осы — аңғал-саңғал жабусыз, Қазақ осы — ағыл-тегіл, көл-көсір. Қазақ осы — дала дейтін, күн дейтін, Қазақ осы — өнер алды тіл дейтін. Қазақ осы — карасың ба, ақсың ба, Қоңырсың ба, жатырқауды білмейтін, — деп жырлаған Қадыр Мырзалиев атамыз. Сол айтқандай, ұлы қазақ даласында басқа ұлт өкілдерінің бір шаңырақтың астында татулықта, сыйластықта өмір сүріп жатқаны сіздерге мәлім. Қазақстанда тұрып жатқан басқа ұлт өкілдеріне деген сыйластығымыз, құрметтілігіміз, парасаттылық пен имандылығымыздың айғағы. Сонымен балалар бүгінгі сабақ өз мақсатына жетті деп ойлаймын. Бүгінгі сабақта бірлік, татулық, бір шаңырақ, тыныштық, татулық, тұрақтылық, бейбітшілік, тағдыр, ынтымақтастық, патриотизм, үйлесімділік, шыдамдылық, сенімділік, қамқорлық, достық жайлы пікірлер мен ойларыңды ортаға салдыңдар. «Қазақ елі осындай» әнімен сабағымызды қорытындылаймыз.

Кері байланыс

1. Мен сабақ қызықты ______ қызықсыз болды деп ойлаймын.

2. Мен сабақта: үйрендім көп нәрсені ________ үйренгенім аз болды.

3. Мен басқаларды мұқият ___ зейінсіз тыңдадым.

4. Мен пікірсайыстарға жиі ____ сирек қатыстым

5. Мен сабақтағы өз жетістіктеріме ризамын __ риза емеспін.

Үйге тапсырма «Толеранттық мінез» тізбесе жасау

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект

https://infourok.ru/tәrbie-saғaty-toleranttyқ-үjlesіmdі-өzara-қarym-қatynas-negіzі-4904619.html

     

































Толеранттық ( лат. tolerencia - төзімділік) — өзіндік айырмашылықты, өзгешелікті, ерекшелікті мойындау, басқа түрлерге төзімділікпен қарау, өзге сенімдегі, көзқарастағы, әрекеттегі кісілердің таңдау құқын құрметтеу, қақтығыстарды өзара сұхбат пен келісім арқылы шешу жолын қарастыру, зорлық күшке жүгінбеу, дөрекі, не мәдениетсіз амалдарды қолданбау, кешірімшіл және жанашыр болу секілді осызаман қоғамындағы түрлі сенімдер мен бағыттардың қатар өмір сүру және өзара сәйкесу ережесі.



Көбіне толеранттық ретінде өзгелердің кемшілігіне кешіріммен қарау, айырмашылыққа, бөтендікке төзе білу, басқа түрді қабылдай білу қатарлылар айтылады. Толеранттық жеке адамның, әлеуметтік топтардың басқа адамдармен немесе әлеуметтік топтармен қарым-қатынасынан көрініс табады. Ол психологиялық немесе әлеуметтік-психологиялық мінез дәстүрі ретінде; қазіргі қоғамның аса маңызды құндылықтарының бірі ретінде; тәуелсіздікке, дербестікке, идеяларды зорлықпен таңуға жол бермеу ретінде; адам еркіндігін шынжырлайтын діни, этникалық, нәсілдік нанымдардыың кикілжіңін жоққа шығарушы ретінде қарастырылады.



Басқалардың пікіріне, сеніміне, тәртібіне төзімділік таныту 1995 ж. ЮНЕСКО-ның Бас конференциясы бекіткен толеранттықтың принциптер Декларациясында толеранттылық былай қарастырылады:



әлемнің бай мәдениеттерін, өзін-өзі көрсетуін, жеке адамның қасиеттерінің көрініс табуын дұрыс түсініп, қабылдап, құрметтеу;

наным-сенімдерден, ақиқатты шексіздендіруден бас тарту және халықаралық құқықтық актілерде бекітілген адам құқы саласындағы ережелерді бекіту.

Қазақ түсінігіндегі "қонақжайлық" ұғымы осы толеранттық ұғымымен мағыналас келеді.[1][2]



Толеранттық басқа ойға, көзқарасқа, наным-сенімге, іс-әрекетке, әдет-ғұрыпқа, сезім-күйге, идеяларға төзімділік, жұмсақтық көрсете білу ретінде дәстүрлі қоғамдардағы доминантты идеялр мен идеологиялардың басқаларға қысым жасауын азайытып, жалпыхалықтың ынтымаққа қол жеткізуде маңызды рөлге ие. Ол адам құқы мен бостандығы, сондай-ақ плюрализм қағидасымен бірге негізі демократиялық принциптердің бірі саналады.



Толеранттылық — қоғамның саяси мәдениетінің жалпы деңгейін көрсетеді.[3]



Нөл толеранттық деп қатысты әрқандай іске мүлде толерантсыздық танытып, сәл қайшы болғандардың өзін заң бойынша қатаң жазалауды айтады.[4][5][6] Нөл толеранттық саясаты адамдардың белгіленген ережеге толық бойсынуын талап етеді, ешқандай басқаша болуға мүмкіндік қалдырмайды.



___________________________________________
(білім беру ұйымының атауы)






Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-7


Бөлім:

Азаматтық және патриотизм

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:16.11


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Біз-біртұтас халықпыз!

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға сүйіспеншілік ұғымының құндылық ретіндегі мәнін ашу.

Құндылықтарды дарыту

сүйіспеншілік ұғымының адам өміріндегі мәнін түсіндіру және сүйіспеншілік қарым-қатынасты дамыту;

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

ІҰйымдастыру кезеңі.

ІІ. Кіріспе. Еркіндігін еншілеп, егемендік тізгінін қолына алған мемлекетіміздің Тәуелсіздік туын көгінде желбіреткеніне де міне, биыл 27 жыл толып отыр! Біздің Отанымыз - Егеменді, Тәуелсіз, Қазақ мемлекеті. Қазіргі күнде мемлекетіміздің дүние жүзіндегі ең ірі мемлекеттермен терезесі тең. Ешкімге жалтақтап жатқанымыз жоқ.Осынау жылдар ішінде елімізді ғаламға танытқан көптеген игі істер атқарылуда. Қазақстанның көк аспанында көк туымыз желбіреп, Қазақстан деген елдің бар екенін әлем жұртшылығы мойындағалы қашан. Бүгінгі таңда әлем назарын өзіне аударып отырған қазақ елінің әр күні, айы, жылы жағымды жаңалықтарға толы.

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы

1.Құндылық құнын ұғындар. (карточкамен жұмыс)

Отбасымда ең сыйлы ______________________

Ең қымбатты ____________________________

Ең ақылды _____________________________

Ең сүйкімді ______________________________

Ең құрметті ______________________________

Ең құнды ______________________________

Ең бағалы _____________________________

Ең қажетті ________________________________

2. «Сөз асылы – мақал» деп атам қазақ текке айтпаған ғой. Өйткені, бақыт та, нұр да, жыр да, тыныс та - бала. Осы бала бағбаны кімдер?

Әрине, ата- ана. Жас жеткіншек қашан да ата – ананың ақылы, үлгі-өнегесі арқылы өсіп қалыптасады. ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

І. «Сан саяхат»

Оқушыларға:

1. Жеті ата деген не? Өз жеті атаңды білесің бе?

2. Төрт түліктің пірлерін ата?

3. Сүтті төрт түлік малдың аттарына байланысты ата (қой, ешкі, сиыр- сүт, бие сүті- қымыз, түйе сүті-шұбат)

4. Жылқы туралы мақал- мәтел айта аласыз ба?

(Жылқының сүті шекер, еті бал. Адам жылқы мінезді. Жылқы-малдың патшасы.)

5.Бес қаруды ата ( Садақ, мылтық, найза, қылыш, айбалта)

3. « Жалғасын тап»

1. Жығылып жатып………..(сүрінгенге күлме)

2. Күлме досыңа…………(келер басыңа)

3. Ауру қалса да …………(әдет қалмайды)

4. Әдепті бала арлы бала....(әдепсіз бала сорлы бала)

5. Ұяда не көрсең…………(ұшқанда соны ілерсің)

6. Әдепті бала ата-анасын мақтатар………. (әдепсіз бала ата-анасын қақсатар)

7. Ана сүтін ақтамағанды… (ешкім жақтамайды.)

8. Әке тұрып ұл сөйлегеннен без……….(шеше тұрып қыз сөйлегеннен без )

9. Қарағайға қарап тал өсер…... (қатарына қарап бала өсер)

10. Үйінде ұл-қызы бардың…………. (көгінде сөнбес жұлдызы бар)

4. Постер қорғау: 3,5,7 сандарына байланысты

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Мұғалімнің қорытынды сөзі:

Халқымыздың аяулы ұлы, зиялы азаматы Б.Момышұлы кезінде «Жаудан да, даудан да қорықпаған қазақ едім. Енді қорқынышым көбейіп жүр. Балаларын бесікке бөлемеген, бесігі жоқ елден қорқам. Осы атамыз көтерген мәселе бүгінде бәрімізді алаңдатуы тиіс. Бұл ата-анаға да, ұстаздарға да, балаларға да ой салады деп ойлаймын. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші, балаларымызды бірлесе тәрбиелейік дей келе бүгінгі тәрбие сағатымызды аяқтаймыз. Бірігіп «Достық» әнін орындау.

Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма «Біз-біртұтас халықпыз!»

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект

ustaz.kz›materials/word/tarbie…birtutas…birtuta

     

















Шаймардан Нурумов: Біз – біртұтас халықпыз



Алдымызда қазақстандықтардың ең айтулы мерекелерінің бірі – Алғыс айту күні келе жатыр. 28.02.2018 3061 Бұл мейрам Қазақстан халқының ынтымағын, бірлігі мен бауырластығын одан әрі нығайтатын, қазақ халқына барша жұрттың ыстық ықыласын арттыратын бірден-бір мереке. Бұл күні Қазақстанды мекен еткен барлық этнос өкілдері қазақ халқының кішіпейілдігі, ақкөңілдігі, кең байтақ жеріндей кеңпейілдігін тілге тиек етіп, өз ризашылықтарын білдіріп жатады. Қазақ жерінде өмір сүріп жатқан барша жұрт еліміздің дара тұлғасы, бүкіл әлемге танымал Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа өздерінің бүгінгі бақытты да шаттықа толы бейбіт өмірлері үшін алғысын жаудырып, ілтипатын білдірумен болады. Соның ішінде Қазақстан ұйғырлары да осы елді мекен етіп жатқан 100-ден астам этностың өкілдерімен тең дәрежеде бақытты өмір сүріп жатыр. Халқымызға өз мәдениетін, тілін, дінін және дәстүрін сақтап қалуға бар мүмкіншілік жасалған. Қазіргі таңда елімізде 70-ке жуық ана тілінде дәріс беретін мектептер жұмыс істеуде. Бүкіл дүние жүзіне өзінің өнерлі әртістерімен танылған Республикалық мемлекеттік ұйғыр театры бар. Қ.Қожамияров атындағы бұл театрға өздеріңіз білетіндей жақында академиялық дәрежесі берілді. Бұл Қазақстан ұйғырлары үшін аса қуантарлық жаңалық болды. Сонымен қатар елімізде республикалық дәрежеде «Ұйғыр авази» атты ана тілінде шығатын 15 мың оқырманы бар газет жұмыс істейді. Р.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтында ұйғыртану ғылыми орталығы жұмыс істейді. Ұлдарымыз бен қыздарымыз халық шаруашылығының барлық салаларында қызмет атқарып келеді. Қазақстан ұйғырларының этномәдени орталығының негізгі қызметтерінің бірі қайрымдылық көмек көрсету болып табылады. Айталық соңғы бір-екі жылдың көлемінде миллиондаған қаражат қайырымдылық мақсаттарға бөлініп, жұмсалды. Көптеген қайырымдылық іс-шараларына демеушілік жасалды. Әлеуметтік жағдайы төмен отбасыларға да үнемі қаржылай көмек беріп, қамқорлық жасап келеді. Мысал келтірсек, жақында Алматы облысы Талғар ауданының Тұздыбастау ауылында бірнеше үй өртеніп, тұрғындар қиын жағдайда қалды. Бірі қазақ, бірі ұйғыр және орыс болып табылатын бұл ауыл тұрғындары да берілген жәрдем мен демеушіліктер үшін өз алғыстарын айтып жатты. Қарағандыда болған су тасқыны, Алматы облысындағы сел кезінде де көптеген азаматтар көмекке мұқтаж болды. Ұйғыр орталығының Жігітбасы кеңесі, Әйелдер кеңесі жапа шеккендерге барынша қолдау көрсетіп, белсенді түрде қызмет атқарды. Қазақстан ұйғырлары Президент Н.Назарбаевтың ішкі-сыртқы саясатын толығымен қолдайды. Соның ішінде «Мәңгілік Ел» стратегиясы Қазақстан ұйғырлары үшін көптеген міндеттер жүктеді. Елбасы Н.Назарбаевтың қазақ тілін латын графикасына өткізуі кезеңінде де қазақстандық ұйғырлар ана тілін латын таңбасына негіздеп бірге көшуге шешім қабылдады. Әрбір қазақстандық ұйғыр жақсы түсінетін бір қағида мынау: «егер Қазақ жерінде Қазақстан мәңгі болса, Қазақстан ұйғырлары да, олардың тілі, діні және дәстүрі де мәңгілік болады». Сондықтан әрбір қазақстандық ұйғыр Қазақстанның дамуы мен гүлденуіне әрдайым өз үлесін қоса береді. Шаймардан НУРУМОВ, Мәжіліс депутаты, ҚХА мүшесі, Қазақстан ұйғырларының этномәдени орталығының төрағасы







Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-8


Бөлім:

Азаматтық және патриотизм

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:30.11


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Отанға арналады.

Сабақтың мақсаты

Жас ұрпақты Отанын сүюге, еліміздің рәміздерін қастерлеуге, бай - қуатты ел екендігін мақтан етуге үйретіп, туған еліне, жеріне деген сүйіспеншілігін арттырып, махаббат сезімін ояту.

Бағалау критерийі

Отанға деген құрметі арытады.

Құндылықтарды дарыту

Ұлтжандылық пен париоттық сезімдері қалыптасады

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы










Сабақтың ортасы




Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру


Сөзжұмбақ шешу: Отан


Балалар, «Отан дегеніміз не?»

Кім қалай түсінеді?

Отан отбасынан басталады деп неге айтқан?

Талқылау.



Туған өлкедегі мәдени ескерткіштер мен құндылыұтарды дәріптеу

Оқушылар суреттерін жинақтау арқылы коллаж жасап, қорғайды.

ЕБҚ оқушыларына (есту, көру, қабылдау деңгейі төмен)қосымша қолдау көрсету мақсатында «Менің Ұстазым» тақырыбында сурет салу беріледі.

Оқушыларды 3 - топқа бөлу. Әр қатарға қиылған қағазды тарату. Шыққан суреттен әр топтың аты шығады. (Мозайка)

1 - топ: Туған жер

2 - топ: Отан

3 - топ: Атамекен

Бүгін сабақ бойы мына бір кестені толтырып отырамыз.

1.Кесте толтыру.

Не білемін

Нені білгім келеді

Не білдім

1-топқа сұрақ.

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып,талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»















ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

















Ақпараттық мәтін



Сабақтың ортасы

«Бәйге» ойын. Полиглот.

20 – ҚР тәуелсіздігін қай жылы алды?

20 – Еліміздің бас қаласы

20 – ҚР президенті

50 – ҚР туының авторы

50 – ҚР елтаңбасының авторлары

50 – Әнұранымыздың авторлары

100 – Еліміздің көрікті жерлері

100 – Отан туралы өлең айт

100 – Отан туралы ән шырқа

Он сұрақ ойыны:

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді



ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады


ҚБ «Өзін-өзі бағалау»




Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар


-otan-rukhy-biik-ask-ak…

Кесте


ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Қорытынды:

Ата-бабаларымыздың мәңгілік арманын орындайтын артында қалған ұрпағы. Еліміздің асыл қазынасын сақтау және осы қазынаны молайту біздің қолымызда! Байлық пен абырой, жаңарулар мен жаңғыруларға жетуге үміткер елдің еңкейген кәрісі мен жасы тек нәтижелі Еңбек пен тұғырлы Ғылымға ғана арқа сүйеуі қажет. Осы екеуіне тәу еткен жұрт мұратына жетеді.

Кері байланыс.

Табыс сатысы» әдісі: сатының суреті, сатының

Не білемін

Нені білгім келеді

Не білдім

Үйге тапсырма

«Отаным Қазақстан» тақырыбында коллаж дайындап келу

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект


     













Біздің Қазақстан – көп ұлтты мемлекет. Бейбітшілік пен достастықта, татулықта бірге жұмыла отырып, қызметтің әр түрлі саласында қазақтар мен орыстар, татарлар мен немістер, украиндер мен кәрістер еңбектенуде. Мен соңғы жүз жылда Қазақстан жеріне әр түрлі халықтар қоныс тепкеніне жиі ойланамын. Біздің еліміз сияқты менің ағайыным да көп ұлтты. Бірлік, ұлтаралық келісім және саяси тұрақтылық – қазақстандықтардың қалауы. Мен оны білемін. Онда татарлар да, орыстар да, қазақтар да бар. Олардың тағдырын, өмір тарихын тыңдағанда менің елім одан сайын маған жақындай түседі, оны жақсырақ түсіне бастаймын. Біздің отбасы тарихымыз мыңдаған басқа отбасылардың тарихына ұқсас. Өмірдің қиын кездерінде, ауыр жұмыстарда, өтіп жатқан күндер мен мерекелерде әр түрлі ұлт өкілдерінің пікірі қалыптасты. Адамзат баласының татулығына ұмтылу әр халықтың қанында бар, әсіресе ол қазақстандықтарда ерекше дамыған. Бұл қазақ жерінің жомарттығынан, осы өлкелерге тағдыр алып келген барлығына құшағын кең жайып, пейілін кеңге салатын қазақ халқының мінезінен жаралған. Осында тұрушылардың барлығы қазақ халқының тілін, тарихы мен салт-дәстүрін білуі келек. Қазақстанда тұратын барлық халықтың татулығы мен бірлігінің мәні осында. Ол байырғыкөркем Қазақстан жерінде бейбітшілікті сақтауға көмектеседі. Ал татулық – болашақта гүлденудің маңызды талабы.



Қазақстан күн сайын дамып, көркейіп жатыр. Осындай елмен әрине мақтанасын. Қазақ елі мақтанышқа тұрарлық ел. Әрине, осы жетістіктеріміздің бәрі Елбасымыздың арқасында.



Қазақстан менің елім, аңсағаным Кең байтақ жеріңменен тамсанамын. Асқар тау, белдеріңмен мақтанып, Күлімдеп, мен де бір шаттанамын.



Отаным – Қазақстан туған елім, Ойнап күліп ер жеткен туған жерім. Өсе бер өркендей бер, Елім менің, Ардақтап мәңгі мен сені өтермін.



Мен туған және өскен жері біртұтас болғанда ғана адам бақытты болады деп ойлаймын. Мен қандай бақыттымын, өйткені сен барсың – менің Қазақстаным!



Сен барсың менің жанымда, Көктемнің гүлі ашылған! Балалық шағым қасыңда, Тағдырым сенсің, Қазақстан!

Мен үшін Отан – құндылықтарды материалды тасымалдаушы емес. Бұл жан сезімі! Сенің әрқашан оймен болса да, оралғың келетін Жердің, рухани бұрышы. Менің жылдарым күндермен өлшенеді. Мен оның шексіз болғанын, менің кішкентай және үлкен Отаным татулықта болғанын қалаймын. Мен әрқашан да Қазақстанда тұратын адамдарға жанымның жылуын, жүрегімнің отын сыйлауға дайынмын.

Мен өз Қазақстанымды қалай жақсы көремін? Мен өз отанымды қалай мақтан тұтпайын? Ол мені өз құшағына алады, әрдайым жылулық сыйлайды. Отанымда қонақта болғанда өзімді өте жайлы сезінемін, жақсы демаламын. Біз өмір сүреміз, кетеміз, өлеміз, ал біздің отанымыз мәңгі өмір сүреді.

2011 жыл – біздің Республикамыз үшін мерейтойлы жыл, Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығы. Жиырма жыл ішінде экономикада, саясатта, әлеуметтік дамуда көптеген жетістіктерге жеттік . Бізді әлем таниды. Бұл өте маңызды. Бұл біздің де, біздің Президенттің де үлкен жетістігі. Біз, жастар бүгінгі табысымызды бекіте отырып, жаңа асуларға жету үшін көп еңбек етуіміз қажет. Біз оған дайынбыз.

Ата - бабаларымыз көп жылдар бойы тәуелсіз ел болуға армандады. Наурызбай, Бөгенбай, Қабанбай батырларымыз, Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров, Бейімбет Майлин және тағы басқа ақын-жазушыларымыз тәуелсіздік үшін күресіп, көбі репресияға ұшырады















































«Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицейі» КММ
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-9

Бөлім:

Азаматтық және патриотизм

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:30.11


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

«Елім деп соққан жүрегім!»

Сабақтың мақсаты

Отан», «ел» ұғымдарының адамгершілік құндылық ретіндегі мәнін түсіндіру. Отанына, туған жеріне, еліне деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.

Құндылықтарды дарыту

Отанға, туған жерге деген махаббат сезімі оянады.

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңi.

Шаттық шеңбері

Оқушылар шаттық шеңберіне тұрып, мұғалімнің:

Амансыңдар ма, балалар,

Күн сайын өскен сналар.

Талапты бол, талантты,

Бүгінгі сабақ елімізге арналар. – деген шумақпен сабақ басталады.

Қ. Мырза Әлидің «Өз елім» әнін хормен орындайды.

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру


Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

Әңгімелеу

1. «Туған жер», «туған ел» дегенде ойларыңа не түседі?

Туған жер – адамзаттың, кең дүниені есігін ашып, өмірге келген, бізге дейін сан толқын ұрпақтың кіндік қаны мен маңдай тері тамған киелі мекен.

Туған ел – «Туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас» – дегендей әркімнің өзінің туған жері, елі, атамекені

2. Туған жерге, елге деген сүйіспеншіліктің түп тамыры не деп ойлайсыңдар?

Отанға деген сүйіспеншіліктің түп-тамыры сыйластық, татулық, бауырмалдық, бірлікте болады.Отанды, туған жерді сүю адам өміріндегі ең бағалы құндылық.

Өзіңнің кіндік қаның тамып, туып өскен жерің. Жерін басып, суын татып ер жеттік. Сондықтан да елге деген сүйіспеншіліктің түп тамыры деп ойлаймын.

Мәтінмен жұмыс

Қ. Жұмаділовтың «Қаздар қайтып барады»

(үзінді)

Мәтінді мазмұндау бөлімдері:

Етікші шыңы

Жолаушы

Қарт кесімі

Қатал сызық

Айнабұлақ

Тұмар


Мәтін бойынша сұрақтар

- Қарияның туған жерге деген сүйіспеншілігі неден көрінеді?

- Қарияның туған жерге деген сүйіспеншілігі оның 40 жыл бойы туған топырағын бассам деп армандауынан, жолдың қаншалықты қиыншылығын көре тұра алған бетінен қайтпағандығы, заңсыз шекарадан басып өтуі, көзінен аққан жасына, жерді құып сүйгенінен көрінеді.

- Қарттың туған жердің топырағын жерге қайтаруының себебін қалай түсіндірер едің?

- Қарт туған жер топырағын алып, тұмар етіп тағып жүрді. Себебі туған топырақ киелі, сондықтан өмір бойы оған күш-қуат беріп келді.

- Қарттың туған жердің қасиетін қалай түсініп, бағалайсыңдар?

- Туған жер – қасиетті. Әркімнің туған жері өзіне қымбат. Туған топырақты шалғайда жүрсең аңсап, сағынып жүруіңнің өзі киелілігі.

Түйіні:

Туған жер – ата-бабамыздың мекені, ежелгі қонысы. Бұл жерде ата-бабамыз тұрды, өмір сүрді. Бұл жер – ата-бабамыздың кіндігі кесілген жазира жер.

Жалқымызда атамекенді ардақтау сезімі өте терең. Туған жерді қасиет тұту – қанға сіңген мінез ежелгі дәстүр. Бұл таным біздің жанымызға ана сүтімен тараған, ана сүтімен дарыған.

Дәйексөз

Өз туған жеріңе деген сүйіспеншілігіңді ең алдымен отбасыңа, ауылдастарыңа арнамай тұрып, барша әлемді сүю мүмкін емес.

М. Шаханов

Сахналау

Рөлге бөліп оқып, өз ойларыңмен жалғастырыңдар

Немересі: Ата, туған жеріңізді неліктен сағына бересіз?

Атасы: Балам, туған жердің топырағы, суы мен ауасы түтіні де қымбат. Өйткені сол жерде дүниеге келіп, өсіп – өндім. Адамның өскен жері адамның жанына, сана- сезіміне әсер етіп, мәңгілік есінде қалады екен.

Немересі: Туған жерді, елді соншама қадірлеуіңіздің себебі неде?

Атасы: Ол – менің ата – бабамның жері, олар оны адал еңбек, маңдай терімен қорғап, көркейтіп, ұрпағына аманатқа тастап кеткен.Сондықтан мен олардың үмітін ақтауым керек.

Немересі: Ата, осынша жасқа келсеңіз де, туған жеріңізді соншалықты қалай жақсы көресіз?

Атасы: Қарағым, туған жерге деген сүйіспеншілік пен құрмет менің бойыма ана сүтімен, бесік жырымен сіңген. Менің бойымдағы туған жерге сүйіспеншілік сезімі өздеріңе дарып жатса, үмітімнің ақталғаны деп білемін.

Немересі: …

Түйіндеме

Туған жер, атамекен әр адамның тағдырын құрайды. Тек одан барлық алғаныңды көңіл сүзгісінен өткізіп, бал жинаған арадай жүрегіңе құя білуің шарт.

Туған жерді сүю дегеніміз өмір бақи өз жерінде байланып қалу емес. Әлемге назар аудармай, табандап отырып алсақ, ақпайтын көл секілді өз-өзімізбен тұйықталып, әлемдік даму мен өркениеттен құралақан қалар едік.

Десе де, жер шарының қай ендігі, экватордың қай белдеуінде жүрсең де, қайта соғар, сағынышыңды басар темірқазығың – туған жер атты ұлы ұғым біреу. Сонымен рухани байланысыңды үзбесең ғана, айдарыңнан жел еспек. Өйткені өзге топырақ, өзге ауа, өзге су оның орнын толтыра алмақ емес.


Мұғалім сөзі: Міне, Ш.Айтматов айтпақшы, Туған жер, атамекен әр адамның тағдыры. Одан алғангыңды жүрегіңе құя білуің шарт.

Туған жерді сүю, өз еліңе байланыпи қалу емес. Жер шарының қай түкпірінде жүрсең де туған жер, Отан – біреу.

Себебі өзге топырақ, өзге ауа, өзге су оның орнын толтыра алмайтындығын біз бүгінгі сабағымызда білдік.

Бүгінгі «Елім деп соғар жүрегім…» атты сабағымызда Отанды, елімізді, туған жерімізді сүйе білуді үйрендік.

«Туған жер», «ел», «Отан» – сөздері баға жетпес құндылығымыз, ең қымбатымыз.

Әрқайсымыз ата-бабамыздың кіндік қаны тамған жер ежелгі қоныс, ата мекенімізді қадірлей, қастерлей, бағалай білуге тиіспіз. Себебі туған жер- қасиетті, құдіретті.

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.


Балалар хормен ән айтады. өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады






ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады



ҚБ «Өзін-өзі бағалау»



Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар







Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте

ҚБ парағы















https://infourok.ru/elim-depzherim-dep-soarzhregim-998457.html



Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Жүректен – жүрекке

Бүгінгі сабағымыз Тәуелсіздігімізге 28 жылдығына арналған 28 жұлдызды күннің «Отан» күнімен сәйкес келіп отыр дегенбіз, Олай болса, Еліміздің тәуелсіздігі мәңгі болғай деген ізгі ниетпен, еліміз көркейіп, гүлдене берсін, дами берсін деген тілегімізді тақтаға ілулі тұрған туған жердің табиғатын гүлдендіру арқылы білдірсек.

Кері байланыс

1. Мен сабақ қызықты ______ қызықсыз болды деп ойлаймын.

2. Мен сабақта: үйрендім көп нәрсені ________ үйренгенім аз болды.

3. Мен басқаларды мұқият ___ зейінсіз тыңдадым.

4. Мен пікірсайыстарға жиі ____ сирек қатыстым

5. Мен сабақтағы өз жетістіктеріме ризамын __ риза емеспін.

Үйге тапсырма «Елім үшін мен не істей аламын?» ой толғау

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект


     



















Отан... Осынау қысқа ғана, 4 әріптен және 4 дыбыстан тұратын сөз төрткүл дүниенің әрбір адамы үшін ыстық шығар... Отан деген - әр адам шыр етіп дүниеге келгенде ауасымен тыныстайтын, желі маңдайынан есетін, ең алғаш жүрекке жылулық орнататын құтты мекен, ыстық ұя. Осысымен де, Отан – қасиетті, Отан – киелі.



«Бұл дүниенің дидарында біздің бір ғана Отанымыз бар, ол – тәуелсіз Қазақстан»,- деп кемел саясаткер Нұрсұлтан атамыз айтқандай, жалғыз Отанымыз – Қазақстан! Иә, тәуелсіз Қазақстан... Менің мақтан тұтарым! Менің кіндік қаным тамған қазақ даласы! Мені әлпештеген ел! Мен сүйген Қазақстан! Егемен елімнің есімін есіткенде, бойымда рухани күш-қайрат тасып, шыбын жаным алаулаған оттай жанып, жүрегімнің атша тулайтыны жасырын емес.Себебі, Қазақстан ұғымы – қастерлі ұғым. Мені шақалақ шағымнан осы күнге дейін әлпештеген, маған табиғатының самал лебі мен ауасын сыйлаған, мені әсем даланың әсемдігіне куәгер еткен туған елім!



Бүгінде дүниежүзінің картасынан ойып тұрып орын алып, Еуразияның қақ ортасынан шекарасын сызған, әлемнің сан жылдар бұрын дамып кеткен алпауыт елдерімен небәрі 25 жыл уақыт ішінде терезесін теңдеп, шекарасын шеңдеп, керегесін кеңдеген ұлы Отаным тек ілгеріге қадам басуда.



Сан ғасырлар бойы тәуелсіздікті аңсап, зар қаққан, Отан үшін отқа түсіп, су кешкен, «егемендік» деп еңіреп, тәуелсіздік үшін тебіренген, елдің, жердің бостандығы үшін жан аямай күрескен кешегі батыр ата-бабаларымыздың киелі аманаты – егемен еліміз – қазіргі таңда біздің жауһар жәдігеріміз. Осынау тәуелсіздігінің тұғыры берік болатын дербес еліміз бұл күнде ұлттық рәміздерін тағайындаумен қатар, көк байрақты еркіндік символы, елтаңбаны еліміздің, жұлдызы жанған мемлекет екендігіміздің айқын дәлелі ретінде танытты.



Сонымен қатар, республикамыз қойнаудағы өлшеусіз табиғат байлықтарымен ғана емес, ең алдымен, алуан түрлі ұлт өкілдерінен құралған халқымен ерекшеленеді. 130-дан астам этнос өкілдерін жатсынбай, өз мекенімізге тартып, бүгінде, сан түрлі ұлт өкілдерімен бір шаңырақ астында бейбіт күн кешіп отырғанымызға талай жыл толды. Еліміздегі қалыптасқан ұлыстардың арасындағы береке мен бірлік, сыйластық, достық қарым-қатынастың орын тебуінде кеңқолтық, қазақтың дархан даласындай кең пейілі мен  ыстық құшағының аясында өтіп жатқаны белгілі. Бұл – бірлігі жарасқан Қазақстан сипаты.



Көк туды серік етіп, елдің, Отанның намысын өзге елдерде қорғап, әнұранымызды әлем төрінде шырқап, елдің атын шығарып жүрген ұландарымыз – еліміздің мақтанышты тұлғалары. Әлемдік додаларда елдің үкілеген үміттерін ақтап, Қазақстанның  мерейін үстем етіп жүрген Г.Головкин, И.Ильин, С.Сәпиев, Д.Елеусінов, Ж.Жапарқұл, Е.Сметов сынды елдің патриот ұл-қыздары – Қазақстанның рухы өр, тәні бекем ел екенін әлемге насихаттап жүр. Бұл –Отансүйгіш ұрпақ мекендейтін Қазақстан бейнесі.



«Терең білім – тәуелсіздігіміздің тірегі, ақыл-ой – азаттығымыздың алдаспаны» ,-дей келе, терең білімді тәуелсіздік тірегіне, ақыл-ойды азаттық алдаспанына айналдырған Қазақстан – білімділіктің туын биікке көтерген кемеңгер ел. Арыстандай айбатты, жолбарыстай қайратты, қырандай күшті қанатты, көздерінде от ойнаған, сөздерінде жалын бар, жігерлері жасымаған, тек алға ұмтылған білімді жастары бар Қазақстан – биікке өрлеген, саяси да рухани құндылықтары мол, көкке қанат сермеген, біліктілік пен ізденімпаздықтың шырақшысы болған білімді ел.



Мен, тәуелсіз елдің өскелең ұланы, кең-байтақ көсіліп жатқан жазиралы даланың кербез сұлулығына көз сүзіп өскен, бірлігі жарасқан халықтың татулығын «тұмар» деп білген, қарасаң көз тоймайтын әсем қала Астананы «Еуразияның жүрегі» деп таныған және де бірлігі берік, достастығы мығым Атамекенімді «жәннатым» деп танып, білімім мен қайрат-жігерімді өз елімнің мүддесіне жұмсауға ұмтылған жас ұланмын. Осы орайда, маған туған Отанымның тау-тасы мен топырағы, қаласы мен ауылы, бұрқырап шыққан түтіні мен өзен-көлі, ойқастаған жануары мен құрт-құмырсқасы, бәрі-бәрі ештеңеге айырбасталмайтын қымбат та құнды қазына екенін айта кеткім келеді.



Киелі Отанымның бүгінгі күні алған асулары мен бағындырған белестері аз емес-ті. Жаһандану заманында жанданған Қазақстан қазіргі таңда әлемнің ең үздік 50 елінің қатарына еніп, енді әлемнің алпауыт 30 елінің қатарына кіруді басты нысана етіп отыр. 2017 жылы бас қалада өткен, күллі әлемді «аузына» қаратып, дүниенің дидарының түпкір-түпкірінен туристтерді Қазақстанға ағытқан, елдің саяси дамуының жолындағы үлкен үрдіс, жауапты іс, әлем алдындағы абыройымыздың айғағы – «EXPO 2017» көрмесін де асқан шеберлікпен өткіздік. Кең ауқымды алып жатқан, білімді тұлғалардың ой-саналарының жетістіктерін насихаттап, табиғат ахуалының алдын алудың алғы шартын насихаттаған бұл көрмені көрген де арманда, көрмеген де арманда... Елімнің жеткен жетістіктері – «Мәңгілік ел» болу жолындағы маңызды қадамдар. Мен, Қазақстан азаматшасы ретінде, елім жеткен жетістікке өзім жеткендей болып қуанам. Себебі, Қазақстан – менің жүрегімнің төрінен орын тепкен жалғыз Отаным! Мен Қазақстан азаматшасы болғаным үшін қуанамын, Қазақстанның бейбіт тұрғыны екенімді еңсемді көтере айтамын және Қазақстанның менің туған Атамекенім екендігін мақтан тұтамын.




















Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-10


Бөлім:

Медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:14.12


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Бейнехостинг (You Tube)

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға сүйіспеншілік ұғымының құндылық ретіндегі мәнін ашу.

Құндылықтарды дарыту

Ынтымақтастық: топтық жұмыс барысында жылулық қарым- қатынастар дамиды, ынтымақтастық дағдылары қалыптасады және сындарлы көзқарас дамиды, қарым-қатынастарды қалыптастыру кезінде сыни ойлау қабілеті дағдыланады.

    Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

.

Ұйымдастыру кезеңі:

1) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

«Сәлем» жаттығуы арқылы психологиялық ахуал орнату.

2) Миға шабуыл.

«Конверттегі сұрақ» әдісі. Кез-келген оқушы конвертті ашып сұрақты оқиды. Қалған оқушылар: Табиғат құбылыстарына қандай мы-салдар келтіруге болады?

Табиғатта су айналымы деген не (1-сурет)? Табиғатта су айналымын көрсететін қандай құбылыстарды мысалға кел-тіре аласың?

Үй жағдайында су айналымын қа-лай бақылауға болады?

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру


Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы

Сөздікпен жұмыс:

Түртіп алу. бейнежазу–запись видео -videorecording;

Жұмыс дәптері

файлдықосу-добавить файл-addfile «Кинометафора» әдісі

А) «VideoPad программасында бейнені өңдеу» тақырыбына кіріспе жасау мақсатында интерактивті тақтадан бейнежазба көрсетемін.

Б) Оқушылар бейнежазбаны көріп, тыңдап стикерге бейнежазбадан түсінгендері бойынша 2 сөйлем жазып, тақтаға оқып іледі.

Кері байланыс: Оқушылардың сабаққа қатысуының қарқынына қарай

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағалап отырамын. Дәптермен жұмыс Тапсырма: VideoPad программасындағы бейнені өңдеуге қолданған құралдар тізбесін жасаңдар. Бұл құралдардың қызметін жазыңдар.

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;


Дескриптор

Қалыптастырушы бағалау

VideoPad программасындағы бейнені өңдеуге

-қолданған құралдар тізбесін жасайды.

- Құралдардың қызметін жазады

. «Бас бармақ» әдісі


А) Тапсырма: «Табиғаттағы су айналымы» бейнежазбасын компьютерде өңдеп, сақта.

Дескриптор

Қалыптастырушы бағалау

VideoPad программасындағы бейнені өңдеуге

-қолданған құралдар тізбесін жасайды.

- Құралдардың қызметін жазады

. «Бас бармақ» әдісі


Б)Әріптерінің саны 6 дан көп сөздерді қысқарт. Ол үшін сөздердің бірінші және соңғы әріптерін және олардың арасына қырқып тастаған әріптердің санын жазады. Мысалы, «экспорттау» сөзі «э8у» деп қысқартылады.


Берілген сөздер

Нәтижесі

Бейне

Бейне

қанағаттандырылмағандықтан


бейнежазбаның


программасындағы


залалсыздандырылмаған


өңдеу



Дескриптор

Қалыптастырушы бағалау

-Кестеде берілген сөздерді қысқартады. -Сөздерді дұрыс қысқартып жазады.

. «Бас бармақ» әдісі


ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;


Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Рефлексия:

"Серпілген сауал" әдісі арқылы төмендегі берілген сұрақтар оқушылардың орындығының артына сұрақ жабыстырып қоямын. Оқушылар бір мезетте артына бұрылып өарап, орындықтағы сұрақты алып, сынып бойынша талқыға салып жауабын шешеді.

1. Бейнені өңдеудің қандай маңызы бар деп ой түйдің?

2. Қай кәсіп иелері өз кәсіби қызметтерінде бейнежазбаларды басқаларға қарағанда жиі қолданады?.

Үй тапсырмасы: (интернет, энциклопедия).

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады



Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект

infourok.ru›sabati-tairibi-beynemontazhdau-…

     









Хостинг – ол сіздің сайтыңыз тұратын жер. Хостинг – ол үй. 



Әр түрлі хостингтер бар. Тегін немесе ақылы. Тегін хостингтердің көбісінің бір жаман жері сіздің сайтынызға өз жарнамаларын қояды. Бұл жағымсыз фактор, біріншіден сізге (сол орынға сіз жарнаманы қойып ақша табуға болатың еді), екіншіден кірген адам да тегін ашылған сайт екенің бірден біліп, ақпараттардың көбісің шынайы қабылдамайды.



Домен деген не?

Жоғарыдағы мысал бойынша сөлейтің болсақ, хостинг – үй, ал домен – мекен-жайы. Домендер де әртүрлі болады. Оларды жалпы алғанда бірнеше дәрежеге бөліп қарастырады: 1-дәрежелі домен, 2-дәрежелі домен, 3-дәрежелі домен және т.с.с.



Бірінші дәрежелі доменді сіз ешқандай жерден ала алмайсыз немесе олар мемлекетке, белгілі бір салаға тиесілі.



Екінші дәрежелі доменді сіз сатып аласыз және жыл сайын ақы төлеп отырасыз. Мысалы: adres.com немесе adres.kz.



Үшінші дәрежелі домендердің біршамасы тегін болып келеді және біршамасы ақылы.

Тегін үшінші дәрежелі доменді сіз тегін сайт ашқанда ала аласыз, мысалы adres.ucoz.net және өз доменіңізге (2 дәрежелі домен бар болса) аша аласыз, мысалы adres.adres.kz.



Ақылы болып келетін үшінші дәрежелі домендер атақты домендер секілді болып келеді. Мысалы: adres.co.uk немесе adres.com.kz.



Жоғарыда келтірілген мысалдардың бәріндегі adres сөзі сіз қалаған кез келген сөз екенін білдіреді.



Тағы бір айта кететін жағдай. Домен тандағанда өз тақырыбыңызға сай етіп дайындаңыз. Мысалы сіздің тақырыбыңыз Қазақстан болса, сіздің доменіңіз azil-kulki-maladec.kz болып тұрса жараспай қалады. Жараспауы былай тұрсың, егер домен және тақырып бір-біріне сай болып тұрған жағдайда іздеуші системаларда көтерілуіңіз оңай болады. Және ұзын домен алудың қажеті жоқ. Мысалы men-rymzhanovtin-nemeresi-bekzhanmin.kz деген адрес болса кірген адамның есінде де қалмайды. Ал bekzhan.kz болса әңгіме басқа...

Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-11


Бөлім:

Медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:05.12


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Прокрастинация

Сабақтың мақсаты

Балаларды үлкенге құрмет көрсетуге, кішіге қамқор болуға тәрбиелеу. Әдептілік қағидаларын меңгерте отырып, қажет емес әдеттерден бойларын аулақ ұстауға шақыру.Салауатты өмір салтын ұстануға дағдыландыру

    Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

.

Ұйымдастыру кезеңі:

1) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

«Сәлем» жаттығуы арқылы психологиялық ахуал орнату.

2) Миға шабуыл.



Суретпен жұмыс: Жағдаятты талдау.

1. Жұмысты кейінге неге қалдырамыз?

2. Ол жалқаулыққа жата ма?

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру


Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы


Психологияда прокрастинация дейтін термин бар. Мағынасы – істі кейінге қалдыра салу әдеті, содан туған психологиялық шаршау. Адамның психикасы нәпсіге ауыр кез келген нәрседен қашуға бейім. Сондықтан ауыр істің бәрін кейінге қалдыруға тырысады.

Әйтеуір сылтау табуға дайын тұратынымыз содан. Осыны прокрастинация дейді. Бірақ прокрастинацияның асқынғаны түрі кәдімгідей психологиялық дертке әкеледі. Оған шалдыққандарды прокрастинатор дейді.

Прокрастинатордың ерекшелігі сонда – еріншек күшін үнемдеуге тырысып, артық жұмыстан қашса, прокрастинатор болса энергия үнемдеудің не екенін білмейді. Қазір істелуі тиіс істі уақытында орындамай, басқа нәрсемен айналысып жүре береді. Яғни, тыным жоқ, мазасыз келеді. Істі істеудің орнына әлеуметтік желіні шарлап, ғаламтор ақтарып кетуі мүмкін. Егер прокрастинация күнде болып, бірнеше сағат уақыт босқа кетсе, бұл адамның әлеуметтік жағдайына да, психологиялық жай-күйіне де зиянын тигізеді. Зерттеуге сүйенсек, мұндай адамның жалақысы аз, уайымнан денсаулығы нашар болады екен.


ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;


Дескриптор

Қалыптастырушы бағалау

Қажет емес әдеттер:

-әдеттер тізбесін жасайды.

- пайдасын жазады

-зиянды жақтарын жазады

«Бағдар шам» әдісі



ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;


Прокрастинацияның себептері


Мұның себептері қарапайым. Созылмалы дертке айналмаса, себебін табу оңай.

Келесідей себептері болуы мүмкін:

- Шешім қабылдай алмау;

- Ішкі мотивацияның болмауы;

- Жоспарлай алмау;

- Қорқыныш пен үрей;

- Перфекционизм;

- Соңында істей саламын деген жалған сенім.


Кейде адамның арман-мақсаты болмауы мүмкін. Өмірлік мақсаты жоқ адамның бір нәрсені істеуге де ішкі сенімі жетпейді. Фобия жетістігі мен жеңісін тұмшалап тастауы мүмкін.

Ал перфекционист адам істі үтір-нүктесіне дейін идеал орындауға тырысады. Сол себепті бастап кетуге батпай немесе жібі түзу жолды іздеп, біраз жүріп қалуы мүмкін. Негізі бұл да адамды күйзеліске әкеледі.

Арылу жолдары

Психологтардың айтуынша, ересек адамның 20 пайызы прокрастинациядан жапа шегеді екен. Егер істі тындыруға уақыт жетпей, мазасыз ситуацияға тап болсаңыз, жұмысты бітірудің басқа жолдарын табуға тырысу қажет.


Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Ақырын жүріп, анық бас

Адамның істі кейінгі ысыруының бірден-бір себебі – тапсырманың ауырлығы. Сондықтан оқжетпеске қол созбай, шағын, қарапайым деңгейден бастау керек. Істер іс жай, жеңіл болса, оны істеу де оңай.

Мәселен, кешке ағылшын тілін оқу керек болса, бүгін ағылшын тілді кітаптың 1-2 бетін оқимын деп жоспар қойыңыз. Оны орындау жеңіл шығар.

Рефлексия:

"Серпілген сауал" әдісі арқылы төмендегі берілген сұрақтар оқушылардың орындығының артына сұрақ жабыстырып қоямын. Оқушылар бір мезетте артына бұрылып өарап, орындықтағы сұрақты алып, сынып бойынша талқыға салып жауабын шешеді.

Үй тапсырмасы: «менің бір күнім» эссе

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады



Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект



:https://massaget.kz/jigitterge/psihologiya/66100/



     

Прокрастинация – істі кейінге қалдыру әдеті. Шаруаны тақалғанда тындыру көпшілігімізге тән. Соның кесірінен жұмыс өнімділігі мен денсаулығымызға нұқсан келеді. Balbal.kz мотивациялық сайты прокрастинациямен күресу туралы материал дайындады.



Прокрастинация деген не?

Әлемде 5 адамның бірі прокрастинатор. Жалқаудың ертеңі бітпес деп жатады. Прокрастинация жалқаулық емес. Ол психологиялық мәселе. Кейде оны Скарлетт синдромы деп те атайды. Кез келген маңызды іс, дипломдық жұмысты бірден бастап кетпеу, уақыт созып кәмпит жеу, телефон ақтару сияқты ұсақ-түйекпен алдану.



Неге ертеңге қалдыруға әуеспіз?

Ондай жағдай бәрінің басынан өтеді. Алайда кей адамдар үшін бұл айықпас дертке айналады. Қанша тырысса да еш нәрсені уақытылы тындырмайды. Содан өз-өзіне налиды. Оның себебі әртүрлі: бірсарынды жұмыс, зейін қоюдан қиналу, шаршау, сәтсіздіктен қорқу, қызықсыз, ұнамайтын нәрсемен айналысу.



Күнделікті өмірде біз істегіміз келмейтін нәрсеге тап боламыз. Ал одан бас тартуға жүрексінеміз. Соның салдарынан прокрастинация оянады.



Жаңа технологиялардың шығуы – тағы бір алаңдатушы фактор. Телефон дыбысы, интернеттегі жазбаларға алаңдаймыз деп прокрастинация жасаймыз.



Прокрастинация неге әкеліп соғады?

Істі кейінге қалдыра берудің кесірінен уақытты жоғалтамыз. Ал уақыт – ең қымбат ресурс. Содан барып жұмыс өнімділігі төмендейді. Соңына келгенде бәрін бітіруге тырысып, жүйкемізге салмақ түсіреміз. Ұйқы шала болады, отыра бергеннен остеохондроз сияқты аурулар пайда болады.



Одан бөлек ол психологиямызғада әсер етеді. Прокрастинацияға ұшырайтын адамдар депрессияға жиі түседі. Уақытты құр өткізгеніңізге қынжыласыз, стресске түсесіз. Бұл мотивацияның жоғалуына әкеледі. Өз-өзіңізді төмен бағалап, қалай негативті адам болып бара жатқаныңызды байқамай қаласыз.



Прокрастинациядан құтылудың 12 әдісі

Уақытты дұрыс бөлу

Егер сізге бір күнде бірнеше тапсырманы үйіп-төксе, не істеріңізді білмей қаласыз. Қайсысынан бастарыңызды білмей ештеңе бітірмеуіңіз де мүмкін. Сол үшін маңыздылығына қарай істі бөліп қойыңыз. Осылайша сол іске зейін қоясыз. Эйзенхауэр матрицасын қолданып көрсеңіз болады.



Шынайы мақсат қою

Өзіңіздің шамаңызды біліңіз. Ағылшын тілін білмейтін адамға бір аптада ағылшынша сөйлеп үйрен десе, ол орындалмайтыны хақ. Сол үшін де қай уақытқа дейін орындап бітіру керегін дұрыстап ойластырыңыз. Тым қатаң режим ұстанбаңыз.



Жоспар құру

Мынаны істеу керек деп ойлап қою жеткіліксіз. Орындалу керек тапсырмаларды күнделікке тізіп қойыңыз. Орындаған нәрсеге + қойып отырыңыз. Осы кезде ішкі мотивация оянады.



Мотивация

Мақсатыңыз кұр арман болып қалмас үшін оны жиі еске алу керек. Стикерге, күнделікке мақсатыңызды жазып қойыңыз.



Әр орындаған ісіңіз үшін өзіңізге сыйлық жасаңыз. Мысалы кітаптың әр 50-ші бетіне сағыз салып қойыңыз. Ал орындамай қойсаңыз жаза қолданыңыз. Сол күні бір нәрседен бас тартыңыз.



Қателесуден қорықпау

Прокрастинацияның бір себебі – қателесуден қорқуымыз. Қателесудің жаман емес екенін ұғыну керек. Мінсіз ештеңе болмайды. Ал қателесудің арқасында тәжірибе жинаймыз.



Жұмыс орнын ретке келтіру

Жұмыс істейтін орныңызда артық нәрсе болмасын. Шашыраңқылық сізді алаңдатады. Зейін қойып, ләззатпен іске кірісе алмайсыз. Сол үшін жұмыс орнын ретке келтіріп болғасын іске кірісіңіз.



Қатаң күн тәртібінен бас тарту

Күн тәртібіңізге расымен маңызды істерді жазыңыз. Бірақ әр минут, секундын жоспарлау қажет емес. Жоспарланбаған істерге де уақыт қалдырыңыз. Тым қатаң күн тәртібімен жүру жалықтырады.



Тамақтану және үзіліс уақыты

Үзіліс уақыты болмаса, шаршап қалуыңыз мүмкін. Сол үшін аз-аздан демалып тұрған жөн. Тамақтану уақытын да ұстану керек. Әйтпесе қарныңыз ашып, жұмыс уақытында асханаға қарай жүгіре беретін боласыз.



Қызықты ету

Жұмыс қалай қызық болуы мүмкін деп ойладыңыз ба? Оны ойын ретінде, әріптесіңізбен жарысу арқылы қызықты ете аласыз.



Алаңдататын нәрселерден аулақ болу

Бос әңгіме, телефон дыбысы, т.б. алаңдатады. Әріптесіңізбен тек үзілісте ғана әңгімелесіңіз. Ал жұмыс біткенше телефон дыбысын сөндіріп қойғаныңыз дұрысырақ.



Есеп беру

Кешке өзіңізге есеп беріңіз: не істедіңіз, не бітірмедіңіз? Өзіне есеп бермейтін адам шаруаны ертеңге қалдырып, істі қиындататынын түсінбейді. Есеп беру арқылы қалай жеңгеніңізді байқайсыз. Ертерек бітіру арқылы бос уақыт пайда болғанына қуанасыз

Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-12


Бөлім:

Медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:28.12


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Отбасылық табыс

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға үй экономикасы жайлы түсінік беру.Отбасы бюджетіндұрыс ұйымдастыруды,кіріс және шығыс кезін есептеуді үйрену.

    Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

.

Ұйымдастыру кезеңі:

1) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

«Ойластыр» айдары

Мұғалім тақтадағы суретті көрсетеді. Оқушылар осы суретті көргенде ойларына не түсті,соны 1 минут ішінде жазады. Сосын сол сөзді не үшін жазды түсіндіреді. Егер оқушылар сөздерінің ішінде ерекше сөздер болса, сол сөзді не үшін жазды, бұл тақырыпқа (не айтылған сөзге қандай қатысы бар) соны айтып беруі керекОқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы

Ақшаны сыйласаң ол да сені жақсы көреді»немесе «Тиыннан сом құралады» деген мақалдар біздің бүгінгі сабағымызға қатысты айтылғандай.


Оқу мақсатын таныстыру

1.Отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдау

2.отбасы бюджетін оңтайландыру жолдарын ұсыну

3.отбасылық кірістер мен шығыстардың есебін жасай алады

Отбасы бюджеті дегеніміз – бұл әдетте кесте түрінде бір айға жасалатын отбасылық кірістер мен шығыстардың есебі, отбасылық баланс.


ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

- Қалай ойлайсыздар, отбасы бюджеті де болуы мүмкін бе?

- Отбасы бюджетін кімдер құрайды?

- Қалай құрайды?

- Бұл отбасына келіп жатқан кірістер болып саналады.

- Отбасы бюджеті қалай жұмсалады? Қайда жұмсаймыз?

Бұл отбасынан кетіп жатқан шығыстар.

Бір сөзбен айтқанда, отбасы бюджеті кіріс пен шығыстан құралады.

Қызығушылықты ояту

Топпен жұмыс

«Отбасылық бюджетті есептеп үйренейік»

1-2 топ тапсырмасы:(Тұрақты кіріс-ауыспалы кіріспен жоспарлы шығыс-жоспарсыз шығысты есептейді) Қандай жоспарланған бюджет екендерін айтады

Қалыпты жоспарланған бюджет

Тиімді жоспарланған бюджет

Тиімсіз жоспарланған бюджет

3-топ тапсырмасы (Отбасылық бюджетті қалай үнемдеуге болады?)

«Ақша.Отбасы бюджетін қалай үнемдеу керек»

(бейнеролик)көру

Дәптермен жұмыс.

Жаңа сөздер жазылады.

(Бюджет,кіріс,шығыс,зейнетақы,шәкіртақы,несие,

экономика)

Сергіту сәті

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

Еңбекақы, театрға бару, шәкіртақы, зейнетақы, ойыншық, әлеуметтік көмек,жалақы,киім-кешек,азық-түлік,дәрі,т.б.

-Балалар, бізде қазір экономикамызда қандай өзгерістер болып жатыр?

-Доллор, рубль өсіп жатыр.

Сондықтан, азық-түлік, киім, оқу құралдары қымбаттады. Отбасында да шығындар көбейеді. Сол үшін үйге келген кірісті үнемдеу керек.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


https://melimde.com/saba-tairibi-bizdi-otbasili-byudjetimiz.html


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Рефлексия:

«Тазалық» әдісі бойынша оқушылар өздері жаңа тақырыптан алғандарын ой елегінен өткізеді

Еттартқыш- алған білімімді жинақтап, қорытамын, електен өткіземін.

Чемодан- алған білімім болашақта қажет.

Қоқыс жәшігі-алған білімімді қажет етпеймін.

Үй тапсырмасы: Өз отбасыңның бір айлық отбасылық бюджетін есептеп келесіздер.

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект


     





Отбасылық бюджетті сақтаудың қол жетімді жолдары оның ұйымының түрлерінен тұрады. Мысалы, кейбір отбасыларда әйелі ақша транзакцияларының толыққанды көшбасшысы болып табылады, ол жалақы карточкалары және оның қолындағы жинақ карталары бар. Мұндай отбасы «монополия» болып табылады, егер ер адам өзіне сенімді емес және оның әйелі ақшадан жақсы басқаратын болса деп санайды. Отбасылық жиынтық бюджет басқа түрлермен ұсынылуы мүмкін:



Жалпы . Жалпы отбасылық бюджетпен негізгі және қосымша кірістер бір мөлшерде жиналады. Біріншіден, коммуналдық қызметтер төленеді, ақша тасымалдау үшін сақталады, мектептегі балаларға арналған тамақ. Көтерме заттар негізгі қажеттіліктерді (жуғыш заттар, гигиена өнімдері) және өнімдерді (ет, жарма, май, қант) сатып алады. Кейінгі шығындардың орындылығы әдетте отбасылық кеңесте талқыланады. Отбасының ересек мүшелері жалпы отбасылық шошқа банкінің қай жерде және неге қаражат қалдырғаны туралы үнемі біледі.

Бөлек . Ақшаның жеке қалдықтары жас жұбайлар үшін елеулі сынақ болып табылады. Мысалы, әйел өнім сатып алады, бірақ ер адам балаларға арналған киім-кешекпен қамтамасыз етіп, тамақ өнімдерін төлейді. Отбасындағы жеке бюджет отбасылық келіспеушіліктің негізгі себебі болып табылады. Егер бір жұбайымның ақшасы бар екені туралы үндемесе, ал екіншісі - оларға қажет болса, онда ол отбасылық жанжалға жақын емес.

Аралас . Отбасылық бюджетті басқарудың барынша ақылға қонымды нысаны араласады. Негізгі қалдықтар отбасылық бюджет сияқты. Бірақ қосымша табыс (мысалы, күйеу құрылыс алаңында жұмыс іздейді, әйелі тоқылған нәрселерді сатады және сатады) онымен бірге қалады. Отбасылық бюджетті қалыптастырудың бұл түрі бір-біріне сенімсіздік туғызбайды.

Отбасындағы бюджет қалай қалыптасады?

Ерлі-зайыптылар кәсіпорындарда, мектепке дейінгі және мектеп мекемелерінде, ауруханада, әлеуметтік құрылымдарда жұмыс істейтін болса, ай сайынғы жалақы алады. Отбасылық бизнес жүргізілгенде, отбасылық шошқа банкіне ақша қаражатын апта сайын немесе күн сайын алуға болады. Қарт адамдар жұмыс істемейді, бірақ зейнетақы алады. Осы сомалардың негізгі отбасылық табысы қалыптасады.



Шығармашылық, қызықты, белсенді табиғаты бұл жерде тоқтамайды. Олар бірдеңе ойлап тапты, өздерін және басқаларын сынған жабдықты жөндеуге, әдемі заттарды тоқуға, тапсырыс беруге дәмді торттарды пісіруге, жақсы мақалалар жазу. Ресми жұмыс орнына қарағанда пайда әкелетін қосымша табыс болашақта табыстың негізгі түріне айналуы мүмкін. Бұл сценарийде отбасы бюджетінің нәтижесі қандай? Жауап қарапайым: қаражаттың барлық көздерінен.



Отбасылық бюджетті қалай басқаруға болады?

Ақшаны алу және олардың шығындары қағазға жақсы жазылады. Мұндай ақпарат есте сақтау қиын. Отбасылық бюджет ақшаны сақтайтын кассалық аппарат болып табылады және олардың қалдықтары басқа ақшаларға қанша «ақысыз» ақша қалғаны туралы ақпаратты нақтылау үшін есептеледі. Оларды ескеру үшін жалпы жазу кітапшасын жасай аласыз және оған екі кесте салуға болады:

Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-14


Бөлім:

Медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:09.01


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Отбасылық табыс

Сабақтың мақсаты

Оқушылар отбасының маңыздылығын дәлелдеуге, отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдауға үйренеді.

    Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

.

Ұйымдастыру кезеңі:

1) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мынау менің жүрегім, Бәрі осыдан басталған. Мынау басым ақылды, Бәрін осы басқарған. Мынау менің оң қолым Мынау менің сол қолым, Барлық істі атқарған. «Жалаулар» арқылы топқа бөлінеді. Оқушыларды қалаған жалауларын алып, 1,2,3 топтарға бөлініп отырады.

1-топ «Бақыт жалаулары»

2-топ «Арман жалаулары»

3-топ «Қуаныш жалаулары»

Отбасының қоғам өміріндегі маңызы

Адамға отбасы не үшін қажет?


Отбасы мүшелері бірін бірі қалай атайды?


Отбасындағы бір адам бірнеше істі атқара ала ма?Мысал келтір


Күтілетін нәтижені анықтау

Ширату тапсырмасы. «Бюджет»- сөзі ақша салатын әмиян деп аударылады екен.Біз әр күнімізді,мерекені,жұмыстың бәрін жоспарлаймыз.Сол секілді ақшаны да санап,жоспарлы жұмсаған дұрыс. Отбасылық бюджет дегеніміз үйге кіретін барлық табыстарды және шығындарды тиімді құрастырып,есептеп отыру. - Бюджет қалай тиімді болады? - Ол үшін отбасылық кірістерді және шығыстарды дұрыс құрастыру қажет. Кірістер дегеніміз – отбасына кіретін барлық ақшаларыңыз. Шығыстар дегеніміз- отбасы мүшелеріне және қажеттіліктеріне жаратылып жатқан ақша. Кірістерге шәкіртақы,зейнетақы,айлық жалақы,құнды қағаздар,жәрдемақы.т.б жатады. Шығыстарға –салық,азық –түлікке жұмсалатын қаржы,киім- Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату. Белсенді оқу тапсырмалары.



Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы


БІЗДІҢ ОТБАСЫЛЫҚ БЮДЖЕТІМІЗ



Ақшаны сыйласаң ол да сені жақсы көреді»немесе «Тиыннан сом құралады» деген мақалдар біздің бүгінгі сабағымызға қатысты айтылғандай.


Оқу мақсатын таныстыру

1.Отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдау

2.отбасы бюджетін оңтайландыру жолдарын ұсыну

3.отбасылық кірістер мен шығыстардың есебін жасай алады

Отбасы бюджеті дегеніміз – бұл әдетте кесте түрінде бір айға жасалатын отбасылық кірістер мен шығыстардың есебі, отбасылық баланс.


ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

- Қалай ойлайсыздар, отбасы бюджеті де болуы мүмкін бе?

- Отбасы бюджетін кімдер құрайды?

- Қалай құрайды?

- Бұл отбасына келіп жатқан кірістер болып саналады.

- Отбасы бюджеті қалай жұмсалады? Қайда жұмсаймыз?

Бұл отбасынан кетіп жатқан шығыстар.

Бір сөзбен айтқанда, отбасы бюджеті кіріс пен шығыстан құралады.

Қызығушылықты ояту

Топпен жұмыс

«Отбасылық бюджетті есептеп үйренейік»

1-2 топ тапсырмасы:(Тұрақты кіріс-ауыспалы кіріспен жоспарлы шығыс-жоспарсыз шығысты есептейді) Қандай жоспарланған бюджет екендерін айтады


Қалыпты жоспарланған бюджет


Тиімді жоспарланған бюджет


Тиімсіз жоспарланған бюджет



3-топ тапсырмасы (Отбасылық бюджетті қалай үнемдеуге болады?)

«Ақша.Отбасы бюджетін қалай үнемдеу керек»

(бейнеролик)көру


ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

Еңбекақы, театрға бару, шәкіртақы, зейнетақы, ойыншық, әлеуметтік көмек,жалақы,киім-кешек,азық-түлік,дәрі,т.б.

-Балалар, бізде қазір экономикамызда қандай өзгерістер болып жатыр?

-Доллор, рубль өсіп жатыр.

Сондықтан, азық-түлік, киім, оқу құралдары қымбаттады. Отбасында да шығындар көбейеді. Сол үшін үйге келген кірісті үнемдеу керек.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды









Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды.













Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.



өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


https://melimde.com/saba-tairibi-bizdi-otbasili-byudjetimiz.html


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Рефлексия:

Алдымен біз былай деп ойладық.....

Одан кейін біз мына проблемаға тап болдық.............

Проблеманы шешу үшін......жасадық.

Бұдан біз..................көрдік.

Демек, бұл мынаны білдіреді.................

Үй тапсырмасы: Өз отбасыңның бір айлық отбасылық бюджетін есептеп келесіздер.

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады



Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект



    Отбасы шығындарының анықтамасы. : Қажетті тең немесе салтанат осындай есебінен ерлі-зайыптылар заңды жауапты қабылдау жарғылар -used ма пайдаланылатын немесе отбасы пайдалану үшін сақталады кез келген үшін жұмсалған шығындар.

Тұрғындар да сұрайды, үй шаруашылығының шығындарына не кіреді?

Үй шаруашылығының шығындары үйді ұстауға кететін шығындарды білдіреді. Оған азық-түлік, ипотека төлеу немесе сол үйде тұратын адамдар үшін жалға алу және коммуналдық төлемдер сияқты шығындар кіреді . Сондай-ақ бұл шығыстар үй шаруашылығының басшысы үшін салықтық есеп беру мәртебесін анықтау үшін пайдаланылуы мүмкін .




Сонымен қатар, шығындардың 4 түрі қандай? Осы жиынтықтағы шарттар (4)


Өзгермелі шығындар. Ай сайын өзгеретін шығындар (электр жарығы, газ, азық-түлік, киім-кешек).

Тұрақты шығындар. Айдан айға өзгеріссіз қалатын шығындар (жалға алу, кабельдік төлем, көлік төлемі)

Мерзімдік шығындар.

Дискрециялық (маңызды емес) шығындар.

Сәйкесінше, ай сайынғы шығындардың мысалдары қандай?


Сізде ай сайынғы шығындар көп болуы мүмкін:


Ипотека немесе жалға беру.

Утилиталар.

Денсаулықты сақтандыру.

Зейнетақы шотындағы жарналар.

Спортзал мүшелігі.

Көңілді заттар, мысалы, сыртта тамақтану.

Шығындардың 3 түрі қандай?


Барлығымыз төлейтін шығындардың үш негізгі түрі бар: тұрақты, айнымалы және мерзімді.


32 Қатысты сұрақ жауаптары табылды

Жеке шығындар дегеніміз не?

Жеке шығыстар - Оператор қызметкерлерінің іссапар және басқа ақылға қонымды өтелетін шығыстары . 78 құжаттардың негізінде 78. Жеке шығындарды білдіреді саяхат және уақытша тұруына шығындарды өтеледі.

Ең көп таралған шығындар қандай?

20 жалпы айлық шығыстар

Тұрғын үй. Сіздің шығындарыңыз тұратын жеріңізге байланысты айтарлықтай өзгереді.

Тасымалдау.

Тамақ?

Коммуналдық төлемдер.

Ұялы телефон.

Бала күтімі мен мектеп шығындары.

Үй жануарларына арналған тағам.

Үй жануарларын сақтандыру.

Үй шаруашылығының негізгі шоттары қандай?

Тұрмыстық есепшоттар

Кеңес салығы.

Коммуналдық төлемдер (жарық, газ және су)

Телекоммуникациялар (телефон, интернет және теледидар)

теледидар лицензиясы.

Сақтандыру.

Үй шаруашылығының ең үлкен шығындары қандай?

Американдық отбасының ең үлкен он шығыны

Тұрғын үй. Visual Economics мәліметтері бойынша, орташа отбасы үшін ең үлкен шығын баспана немесе баспана болып табылады.

Әлеуметтік қамсыздандыру және зейнетақы. Көптеген отбасылар үшін екінші ең үлкен шығыс - бұл әлеуметтік қамсыздандыру және зейнетақы тағайындау.

Коммуналдық қызметтер мен қызметтер.

Тамақ.

Тасымалдау.

Ойын-сауық.

Киім.

Денсаулық сақтау.

Жалпы тұрмыстық шығындар дегеніміз не?

2017 жылғы орташа айлық шығындар статистикасы. Баспана, азық-түлік және киім-кешек сияқты негізгі қажеттіліктеріңізді жабу үшін бірнеше шығындарды төлеуіңіз керек. Бірақ көптеген адамдар үшін орташа айлық шығындарға қарыз төлемдері, зейнетақы жинақтары, бала күтімі, жеке мектеп және т.б. кіреді.

Жалғыз адамның орташа шығыны қандай?

АҚШ үшін жалпы өмір сүру шығындары қандай? Сіз қанша ала аласыз?

АҚШ-та тұру шығындары (жалдау ақысын қоспағанда) Нью-Йорк орташа құны Сан-Франциско орташа құны

Жалғыз адам, айына 1100 доллар $1114

Жалғыз адам, жылына $13 200 $13 368

Университет студенті, айына $794 $852

Төрт адамдық отбасы, айына 4 045 доллар $4 118

Тұрақты ай сайынғы шығындар дегеніміз не?

Тұрақты шығыстардың анықтамасы «кезеңнен кезеңге өзгермейтін кез келген шығыс » болып табылады, мысалы, ипотека немесе жалдау төлемдері, коммуналдық төлемдер және несие төлемдері. Коммуналдық төлемдер (кабель, ұяшық, электр энергиясы, су және т.б.) Жалдау / автокөлік несие төлемі Көлікті сақтандыру ( ай сайын төлейтін болса)

Ай сайын қанша ақша үнемдеу керек?

Ай сайын қанша үнемдеу керек ? Көптеген көздер ай сайын табысыңыздың 20 пайызын үнемдеуді ұсынады. Танымал 50/30/20 ережесіне сәйкес, сіз бюджеттің 50 пайызын жалға алу және тамақ сияқты маңызды заттарға, 30 пайызын қалаулы шығындарға және кемінде 20 пайызын үнемдеуге қалдыруыңыз керек .

Бюджетті дайындаудың төрт кезеңі қандай?

Сіз іс жүзінде орындайтын бюджетті құрудың 4 қадамы

1-ҚАДАМ: АҚША. Айдағы табыс көздерін көрсетіңіз.

2-ҚАДАМ: АҚША. Әрі қарай, барлық ай сайынғы шығындарыңызды тізімдеуге көмектесу үшін соңғы бірнеше айдағы банк үзінділеріне қараңыз.

3-ҚАДАМ: ЖАҒДАЙДЫ БАҒАЛАУ.

4-ҚАДАМ: Бюджетті пайдалану және сақтау.

Үлгі бюджет дегеніміз не?

Үлгісі бюджет сіз өз бюджетін құруға көмектесу үшін үстінен қарауға болады, бұл басқа отбасынан бюджет болып табылады. Бұл тіпті достар арасында жиі талқыланатын нәрсе емес, сондықтан басқалардың ақшасын қалай жұмсайтынын көру өте қиын.

Жеке шығындардың мысалдары қандай?

Барлығында бірдей тұрақты шығындар бола бермейді, бірақ мұнда ең көп таралған мысалдардың бірнешеуі берілген:

Ипотека немесе жалдау төлемдері.

Несиелер (студенттік несиелер, автокөлік несиелері, тұрғын үй несиелері)

Сақтандыру (көлікті сақтандыру, денсаулықты сақтандыру, өмірді сақтандыру)

Балабақша.

Оқу ақысы.

Утилиталар.

Мен айына тамаққа қанша ақша жұмсауым керек?

АҚШ Ауыл шаруашылығы департаментінің мәліметтері бойынша, америкалықтар азық-түлік, орта есеппен, олардың бюджеттің шамамен 6% жұмсайды. Бұл әдісті пайдалансаңыз, ай сайын азық-түлікке 6% және түскі асқа 5% бюджетті бөліңіз . Егер сіздің үйден алатын табысыңыз айына $3000 болса, сіз азық-түлікке 180 долларға және түскі асқа 150 долларға жуық бюджетте боласыз.

Электр шоты тұрақты шығындар ма?

Тағы бір үлкен тұрақты шығыс - бұл сіздің тұрғын үй төлемі (ипотека немесе жалдау). Мұндай газ, электр, кабельді теледидар, телефон, және су вексельдерді ретінде сіздің коммуналдық қызметтер бекітілген шығындар сіз ай сайын оларды төлеуі тиіс, өйткені. Бірақ олар да айнымалы, өйткені олар маусымға қарай өзгереді және пайдалануыңызға байланысты.

Тұрақты шығындардың мысалдары қандай?

Мұнда тұрақты шығындардың бірнеше мысалдары берілген:

Амортизация. Бұл активтің пайдалы қызмет ету мерзімі ішінде материалдық емес активтің (сатып алынған патент сияқты) құнын біртіндеп шығындарға жатқызу.

Амортизация.

Сақтандыру.

Пайыздық шығындар.

Мүлік салығы.

Жалға алу.

Жалақылар.

Утилиталар.

Сіз айына қанша жұмсайсыз?

50-30-20 ережесін пайдалана отырып, сіз айына сіздің қажеттіліктеріне жоқ астам $ 1,750 жұмсауға болады. Ең төменгі несие карточкасы төлемдер, сақтандыру сыйлықақылары, және өмірдің басқа да қажеттілігін $ 250 айына артық емес, сіздің коммуналдық егер автокөлік төлемді ай жалға немесе ипотекалық төлем, кем дегенде емес - Сіз, бәлкім, бір $ 1,500- а бере алмайды.

Негізгі шығындар дегеніміз не?

Өмір сүру шығыны болып не саналады? Тұрмыстық шығындар - бұл негізгі күнделікті өмірге және денсаулықты сақтауға қажетті шығындар . Олар тұрғын үй, азық-түлік, киім-кешек, денсаулық сақтау және көліктің негізгі санаттарын қамтиды.

Шығындар міндеттемелер болып табылады ма?

Шығын - бұл кәсіпорынның кіріс алу үшін жұмсайтын операцияларының құны. Активтер мен міндеттемелерден айырмашылығы, шығыстар кіріспен байланысты және екеуі де компанияның кірістер туралы есебінде көрсетіледі. Шығындар - бұл компанияның жұмысына жұмсалған шығындар , ал міндеттемелер - бұл компанияның міндеттемелері мен қарыздары.

Ұқсас сұрақтар

25Қандай шығындар операциялық шығындарға кірмейді?18Жалақы шығындары операциялық шығындар болып табыла ма?27Үмітсіз қарыз шығыстары шығыстар шоты ма?18Басқа шығындар қандай?27Пайыздық шығындар ақшалай шығындар болып табыла ма?21Қандай шоттар шығыстар болып табылады?15Шығын бабы дегеніміз не?19Жеке өмір сүру шығындары дегеніміз не?22Медициналық шығындарды жабу дегеніміз не?

Танымал сұрақтар

126,5 дюйм үлкен бе?39Гермиона Гарри Поттер мен қарғысқа ұшыраған балада өледі ме?39Қандай машиналарда ең қымбат каталитикалық түрлендіргіштер бар?39Ән айтып жатқан адамға не айтуым керек?37Newsmax TV Spectrum-да қолжетімді ме?39Ұзақ мерзімді күтім нені қамтиды?26Төбедегі динамиктер қызады ма?3818-бөлімдегі жарақат дегеніміз не?38Су жұмсартқышты сатып алу немесе жалға алу жақсы ма?39Аляска Майлзмен не істей аласыз?







___________________________________________
(білім беру ұйымының атауы)


Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-15


Бөлім:

Медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:11.01.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Тұрғын үй несиесі. Ипотека

Сабақтың мақсаты

Оқушылар отбасының маңыздылығын дәлелдеуге, отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдауға үйренеді.

Құндылықтарды дарыту

Оқушылар отбасының қоғам өміріндегі маңызын дәлелдеуге, отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдауға үйренеді. Отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдайды.



Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі:

1) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

1) «Топтастыру»

Топ білімгерлерін «Ақша» және «Қаржы» топтарына бөлу арқылы «Топтастыру» ойыны жүргізіледі.

«Топтастыру» арқылы екі топ өз командаларының атын қорғап шығады және түсіндіріп өтеді.

2) «Венн диаграммасы»

«Ақша» және «Қаржы» деген сөз жазылған екі парақ екі топқа ұсынылады. Ойлануға 1 минут уақыт беріледі. Екі топтан бір-бір білімгер шығып, ақша мен қаржының ұқсастықтарын жазып толтырады.

Ортақ қасиетін бірінші болып анықтаған топқа 1 ұпай қосылады.

3) «Бөшкеден шыққан басқатырғылар»

2 топтағы білімгерлер бөшкеден шыққан әр түрлі сұрақтарға ойланбастан жауап береді

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы


Отбасының қоғам өміріндегі маңызы




Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату. Белсенді оқу тапсырмалары.

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып

Ақша не үшін қажет?


Ипотека дегенді қалай атайды?


Артық ақша жинауға болады ма? Мысал келтір


Ипотека дегеніміз не?

Ипотека – бұл қарыз алушының үйді немесе жылжымайтын мүліктің басқа түрін сатып алу немесе күтіп-ұстау үшін пайдаланатын және белгілі бір уақыт аралығында, әдетте бірнеше рет төлеуге келісетін несие. Несиені қамтамасыз ету үшін мүлік кепіл ретінде қызмет етеді.

Несие қозғалысы бойынша операциялар

Шаруашылық операциялар мазмұны

Дебет

Кредит

1

Банк несиесі қолданып аккредитивтік шот ашылса

1060

3010

2

Жабдықтаушыларға берешек банк несиесінен өтелген

3310

3010

3

Несиелік шартта көрсетілген пайыздық есептелген төлем

7310

3380

4

Берілген қысқа мерзімді аванстар

1610

3010

5

Алынған несиені банктік есеп шоттан аударып жабу

3010

1030

6

Есептелген пайыздық төлемдер аударылып, өтелген

3380

1030

 

Сызбамен жұмыс. Яғни сызбаны сұрақтарға жауап беру арқылы, сызба астындағы жасырылған суретке түсініктеме беру керек.

Сызба сұрақтары:

-Егер ұйым 1 жылға 10% өсіммен 100000 теңге қарыз берсе, ақшаның болашақтағы құны қанша болады.

-Бактік қысқа мерзімді несие есепшотке кірістелді. Осы шаруашылық операцияға қандай шоттар корреспонденциясын құрамыз.

-Несиелік шартта көрсетілген пайызбен есептелген төлемге қандай шоттар корреспонденциясын құрамыз.


ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;


Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды









Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды.













Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.



өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


https://melimde.com/saba-tairibi-bizdi-otbasili-byudjetimiz.html


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Рефлексия:

Алдымен біз былай деп ойладық.....

Одан кейін біз мына проблемаға тап болдық.............

Проблеманы шешу үшін......жасадық.

Бұдан біз..................көрдік.

Демек, бұл мынаны білдіреді.................

Үй тапсырмасы: Тұрғын үй несиесі. Ипотека

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады



Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект



     

Несие (лат. creditum — несие, credo - сенемін, сенім білдіремін), несие белгілі-бір мерзім бойы пайдаланып, қайтарылу үшін әдетте, пайыз төлеу шартымен ақшалай немесе тауар түрінде берілетін қарыз. Оның қозғалысы кезінде несиелер мен қарызгер арасында белгілі бір экономикалық қатынастар қалыптасады. Несиесің дамуы ұдайы өндіріс үрдісіндегі капиталдың ауыспалы айналымының заңдылықтарына орайлас келеді: шаруашылықтың белгілі бір телімдерінде уақытша еркін айналымдағы ақша капиталы бос қалады да, басқаларында оған деген мұқтаждық, яғни несие алу қажеттілігі туады. Капиталдың ауыспалы айналымы негізінде пайда болған уақытша еркін айналымдағы ақша капиталы, халық пен мемлекеттің ақшалай жинақтары несие көзін құрайды.



Несиелік қатынастар жүйесінде несие операцияларын жасау үшін қаражат тартудың да маңызы зор. Мұндай қызмет әр түрлі несиелік қатынастар үшін біркелкі бола бермейді. Айталық, коммерциялық несие кезінде несиегердің сырттан қаражат тарту қажеттілігі туындамайды, ал банктік несиелеуде сырттан тартылған қорлардың кеңінен пайдаланылуы көзделеді. Экономиканы дамытуда несиенің рөлі маңызды әрі сан салалы. Несие өнімнің өндірілуі, өткізілуі мен тұтынылуы үрдісіне және ақша айналысы саласына әсерін тигізеді, яғни өнімді өндіру мен өткізу үрдістерінін іркіліссіз болуына ықпал етеді, өндірістің маусымдылығына орай туындаған қаражатқа деген ділгірлікті уақытша қанағаттандыруда, өндірісті кеңейтуде үлкен рөл атқарады. Тұтыну несиесі халықтың әр түрлі қажеттіліктерін қанағаттандыруға септігін тигізеді.



Несие, негізінен, коммерциялық несие және банк несиесі түрлеріне бөлінеді. Айрықша түрі халықаралық несие Коммерциялық несие — сатушы тауарды сатып алушыға төлемін кейінге қалдыра отырып беретін несие. Бұл орайда айналым құралы ретінде, әдетте, вексель жүреді. Мұндағы вексель дегеніміз — несиегерге вексель беруші қарызгерден вексельде көрсетілген ақша сомасын белгіленген мерзімде төлеуді талап ету құқын беретін белгілі бір нысандағы жазбаша борыштық міндеттеме. Банк несиесінің әмбебаптық сипаты бар. Бұл ретте банктер, ақша иелері және басқа несие мекемелері несиегерлер болып келеді. Несиенің берілуі мен өтелуіне, ставка пайызының мөлшеріне байланысты тараптардың міндеттемесі мен экономикалық жауапкершілігі несиелік келісімдер негізінде шешімін табады. Банк несиені несиелеу мерзіміне қарай қысқа мерзімді (1 жылға дейінгі мерзімге), орта мерзімді (1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзімге) және ұзақ мерзімді (3 жылдан астам мерзімге) болып келеді. Ол қарызгерге тиесілі жылжымайтын мүлік, тауарлар,





___________________________________________
(білім беру ұйымының атауы)




Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-17


Бөлім:

Медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:23.01.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Отбасы бюджетін жүргізу ережелері.

Сабақтың мақсаты

Оқушылар отбасының маңыздылығын дәлелдеуге, отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдауға үйренеді.

Құндылықтарды дарыту

Оқушылар отбасының қоғам өміріндегі маңызын дәлелдеуге, отбасы мүшелерінің функционалдық рөлін талдауға үйренеді. Отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдайды.

   

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

.

Ұйымдастыру кезеңі:

1) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

Психологиялық ахуал қалыптастыру. Мынау менің жүрегім, Бәрі осыдан басталған. Мынау басым ақылды, Бәрін осы басқарған. Мынау менің оң қолым Мынау менің сол қолым, Барлық істі атқарған.


Отбасының қоғам өміріндегі маңызы

Адамға акша не үшін қажет?


Акшаны қалай үнемдеуге болады?


Отбасындағы бір адам бірнеше істі атқара ала ма?Мысал келтір


Күтілетін нәтижені анықтау

Ширату тапсырмасы. «Бюджет»- сөзі ақша салатын әмиян деп аударылады екен.Біз әр күнімізді,мерекені,жұмыстың бәрін жоспарлаймыз.Сол секілді ақшаны да санап,жоспарлы жұмсаған дұрыс. Отбасылық бюджет дегеніміз үйге кіретін барлық табыстарды және шығындарды тиімді құрастырып,есептеп отыру. - Бюджет қалай тиімді болады? - Ол үшін отбасылық кірістерді және шығыстарды дұрыс құрастыру қажет. Кірістер дегеніміз – отбасына кіретін барлық ақшаларыңыз. Шығыстар дегеніміз- отбасы мүшелеріне және қажеттіліктеріне жаратылып жатқан ақша. Кірістерге шәкіртақы,зейнетақы,айлық жалақы,құнды қағаздар,жәрдемақы.т.б жатады. Шығыстарға –салық,азық –түлікке жұмсалатын қаржы,киім- Тапсырманы орындаған оқушыны мадақтау,толықтыру жасау, тиімді кері байланыс орнату. Белсенді оқу тапсырмалары.



Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.Қазақ әндерінің жинағы

Сабақтың ортасы


БІЗДІҢ ОТБАСЫЛЫҚ БЮДЖЕТІМІЗ



Ақшаны сыйласаң ол да сені жақсы көреді»немесе «Тиыннан сом құралады» деген мақалдар біздің бүгінгі сабағымызға қатысты айтылғандай.


Оқу мақсатын таныстыру

1.Отбасы бюджетінің негізгі кіріс-шығыстарын талдау

2.отбасы бюджетін оңтайландыру жолдарын ұсыну

3.отбасылық кірістер мен шығыстардың есебін жасай алады

Отбасы бюджеті дегеніміз – бұл әдетте кесте түрінде бір айға жасалатын отбасылық кірістер мен шығыстардың есебі, отбасылық баланс.


ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

- Қалай ойлайсыздар, отбасы бюджеті де болуы мүмкін бе?

- Отбасы бюджетін кімдер құрайды?

- Қалай құрайды?

- Бұл отбасына келіп жатқан кірістер болып саналады.

- Отбасы бюджеті қалай жұмсалады? Қайда жұмсаймыз?

Бұл отбасынан кетіп жатқан шығыстар.

Бір сөзбен айтқанда, отбасы бюджеті кіріс пен шығыстан құралады.

Қызығушылықты ояту

Топпен жұмыс

«Отбасылық бюджетті есептеп үйренейік»

1-2 топ тапсырмасы:(Тұрақты кіріс-ауыспалы кіріспен жоспарлы шығыс-жоспарсыз шығысты есептейді) Қандай жоспарланған бюджет екендерін айтады


Қалыпты жоспарланған бюджет


Тиімді жоспарланған бюджет


Тиімсіз жоспарланған бюджет



3-топ тапсырмасы (Отбасылық бюджетті қалай үнемдеуге болады?)

«Ақша.Отбасы бюджетін қалай үнемдеу керек»

(бейнеролик)көру


ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

Еңбекақы, театрға бару, шәкіртақы, зейнетақы, ойыншық, әлеуметтік көмек,жалақы,киім-кешек,азық-түлік,дәрі,т.б.

-Балалар, бізде қазір экономикамызда қандай өзгерістер болып жатыр?

-Доллор, рубль өсіп жатыр.

Сондықтан, азық-түлік, киім, оқу құралдары қымбаттады. Отбасында да шығындар көбейеді. Сол үшін үйге келген кірісті үнемдеу керек.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды









Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды.













Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.



өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


https://melimde.com/saba-tairibi-bizdi-otbasili-byudjetimiz.html


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Рефлексия:

Алдымен біз былай деп ойладық.....

Одан кейін біз мына проблемаға тап болдық.............

Проблеманы шешу үшін......жасадық.

Бұдан біз..................көрдік.

Демек, бұл мынаны білдіреді.................

Үй тапсырмасы: Өз отбасыңның бір айлық отбасылық бюджетін есептеп келесіздер.

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады



Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект



     Отбасылық бюджетті сақтаудың қол жетімді жолдары оның ұйымының түрлерінен тұрады. Мысалы, кейбір отбасыларда әйелі ақша транзакцияларының толыққанды көшбасшысы болып табылады, ол жалақы карточкалары және оның қолындағы жинақ карталары бар. Мұндай отбасы «монополия» болып табылады, егер ер адам өзіне сенімді емес және оның әйелі ақшадан жақсы басқаратын болса деп санайды. Отбасылық жиынтық бюджет басқа түрлермен ұсынылуы мүмкін:


Жалпы . Жалпы отбасылық бюджетпен негізгі және қосымша кірістер бір мөлшерде жиналады. Біріншіден, коммуналдық қызметтер төленеді, ақша тасымалдау үшін сақталады, мектептегі балаларға арналған тамақ. Көтерме заттар негізгі қажеттіліктерді (жуғыш заттар, гигиена өнімдері) және өнімдерді (ет, жарма, май, қант) сатып алады. Кейінгі шығындардың орындылығы әдетте отбасылық кеңесте талқыланады. Отбасының ересек мүшелері жалпы отбасылық шошқа банкінің қай жерде және неге қаражат қалдырғаны туралы үнемі біледі.

Бөлек . Ақшаның жеке қалдықтары жас жұбайлар үшін елеулі сынақ болып табылады. Мысалы, әйел өнім сатып алады, бірақ ер адам балаларға арналған киім-кешекпен қамтамасыз етіп, тамақ өнімдерін төлейді. Отбасындағы жеке бюджет отбасылық келіспеушіліктің негізгі себебі болып табылады. Егер бір жұбайымның ақшасы бар екені туралы үндемесе, ал екіншісі - оларға қажет болса, онда ол отбасылық жанжалға жақын емес.

Аралас . Отбасылық бюджетті басқарудың барынша ақылға қонымды нысаны араласады. Негізгі қалдықтар отбасылық бюджет сияқты. Бірақ қосымша табыс (мысалы, күйеу құрылыс алаңында жұмыс іздейді, әйелі тоқылған нәрселерді сатады және сатады) онымен бірге қалады. Отбасылық бюджетті қалыптастырудың бұл түрі бір-біріне сенімсіздік туғызбайды.

Отбасындағы бюджет қалай қалыптасады?

Ерлі-зайыптылар кәсіпорындарда, мектепке дейінгі және мектеп мекемелерінде, ауруханада, әлеуметтік құрылымдарда жұмыс істейтін болса, ай сайынғы жалақы алады. Отбасылық бизнес жүргізілгенде, отбасылық шошқа банкіне ақша қаражатын апта сайын немесе күн сайын алуға болады. Қарт адамдар жұмыс істемейді, бірақ зейнетақы алады. Осы сомалардың негізгі отбасылық табысы қалыптасады.


Шығармашылық, қызықты, белсенді табиғаты бұл жерде тоқтамайды. Олар бірдеңе ойлап тапты, өздерін және басқаларын сынған жабдықты жөндеуге, әдемі заттарды тоқуға, тапсырыс беруге дәмді торттарды пісіруге, жақсы мақалалар жазу. Ресми жұмыс орнына қарағанда пайда әкелетін қосымша табыс болашақта табыстың негізгі түріне айналуы мүмкін. Бұл сценарийде отбасы бюджетінің нәтижесі қандай? Жауап қарапайым: қаражаттың барлық көздерінен.


Отбасылық бюджетті қалай басқаруға болады?

Ақшаны алу және олардың шығындары қағазға жақсы жазылады. Мұндай ақпарат есте сақтау қиын. Отбасылық бюджет ақшаны сақтайтын кассалық аппарат болып табылады және олардың қалдықтары басқа ақшаларға қанша «ақысыз» ақша қалғаны туралы ақпаратты нақтылау үшін есептеледі. Оларды ескеру үшін жалпы жазу кітапшасын жасай аласыз және оған екі кесте салуға болады:



































«Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей» КММ

Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-18


Бөлім:

Медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:25.01.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Жинақ жасау түрлері.

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға үй экономикасы жайлы түсінік беру.Отбасы бюджетін дұрыс ұйымдастыруды,кіріс және шығыс көзін есептеуді және жинақ жасауды үйрету.

Құндылықтарды дарыту

Отбасы мүшелері бір-біріне деген құрмет көрсетуіне тәрбиелеу.

   

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

.

Ұйымдастыру кезеңі:

1) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.

«Ақша қалтасы»нан сұрақтар:

Ақшаны қалай жинауға болады?

Табысты қалай үнемдейміз?

Шығынды азайтсақ, бола ма?

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.Халық ауыз әдебиетінен алынған аңыз топтамалары.

Сабақтың ортасы

Ақшаны сыйласаң ол да сені жақсы көреді»немесе «Тиыннан сом құралады» деген мақалдар біздің бүгінгі сабағымызға қатысты айтылғандай.

IV.Негізгі бөлім.  

Постер қорғау

1 тапсырма.Ақшаны қалай жинайсың?

2 тапсырма. Қайырымдылық жасау бюджетке зиян келтіре ме?

Ақшаны ақылмен жұмсайық.                          

Сатып алмас бұрын ,алдымен не керек?

Егер артық ақшаң көп болса не істер едің?

Ақшасыз сауда болуы мүмкін бе? 

Болса қандай?

Ақшаның қандай түрлері бар?

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

     Оқушылардың  пікірін тыңдау.

Егер ақша айналысы болмаса, онда тауар айналысы да болмайтын едi. Ақша түрiнде көрiнетiн тауарлардың құны , оның бағасы болып табылады.  Олардың экономикалық қызметтi жүзеге асыруда алатын орны өте зор.Өйткенi ақша экономикада ең маңызды категорияның бiрi. Оны мына теңдестiрулерден көруге болады: “ Ақша – жалпыға бiрдей эквивалент ” , “ Ақша – ерекше тауар ” , “ Ақша зат емес, ол қоғамдық қатынас ” , “ Ақша – еңбек өлшемi ” , “ Ақша бастапқы капитал ” деп аталуы тегiннен – тегiн болмаса керек.

1)Ақша – төлем құралы.

2)Ақша  көмегімен кез келген игілікке деген қажеттілік қанағаттандырылады.

Ақша – айналыс құралы.

3)Ақша –құн шамасы және өлшем бірлігі.

4) Ақша –жинақтау құралы.


«Ақша.Отбасы бюджетін қалай үнемдеу керек»

(бейнеролик)көру

«Экономика деген үлкен ғылым» келісесіз бе?

Дәлелде

Дәптермен жұмыс.

Жаңа сөздер жазылады.

(Бюджет,несие,экономика)

Сергіту сәті

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады;

Ақшаның сезімталдығы Бірқатар болжамдар бойынша, ақша жансыз қағаз болып көрінгенімен, оның сезімталдық қасиеті бар. Әрине, бұл – қиял ғажайып ертегіге ұқсайды. Алайда бизнес сабақтарын жүр-гізуші көптеген мамандар ақшаның физикалық де-не еместігін дәлелдеп, оның бойында қызбалық, сезімталдық қасиеттердің барын айтады. Олар: «қағаз купьюр мен металл тиын-дар (ақшалар) өздерін қа-дірлеп, қастерлеп, аялаған-ды жақсы көреді. Әдемі де сәнді әмиянда салынған ақша сол жерден шыққысы келмейді. Қолыңызға ақша тұрақтамаса, өзгеден емес, ақшаны қадірлей алмаған өзіңізден көріңіз», — дейді. Өте қызық болжамдар.

Ақшаға байланысты мұн-дай болжамдарға сенсек, қалтаңызда ақшаны умаждап, жыртып, майыстырып ұстамаңыз. Онда қаржыдан тапшылық көресіз. Және де ақша өзін үнемдеп, ұқыпты түрде ұқсатқанды ұнататын көрінеді. Ал «ақша жоқ» деп жылай беретіндердің тиыны теңгені құрамай, қанша ақша тапса да құмға сіңген судай құри береді екен. Яғни, жоқ десең жоғала береді.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар



Источник: https://www.tarbie.kz/22929



Кесте



ҚБ парағы


https://melimde.com/saba-tairibi-bizdi-otbasili-byudjetimiz.html


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Рефлексия:

«Тазалық» әдісі бойынша оқушылар өздері жаңа тақырыптан алғандарын ой елегінен өткізеді

Еттартқыш- алған білімімді жинақтап, қорытамын, електен өткіземін.

Чемодан- алған білімім болашақта қажет.

Қоқыс жәшігі-алған білімімді қажет етпеймін.

Үй тапсырмасы: «Артық ақшаны жинақтау» эссе жазу

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



А4, конспект


     



Жинақ дегеніміз не?

Жинақ олар шегеруге кейін адам қалған деп ақша жатады тұтыну шығыстары, олардың түскен табыс орналасқан берілген уақыт кезеңі ішінде. Сондықтан жинақ барлық шығындар мен міндеттемелер төленгеннен кейін жеке адамға немесе үй шаруашылығына арналған қаражаттың таза артықшылығын білдіреді. Жинақ ақшалай қаражаттар немесе олардың баламалары түрінде сақталады (мысалы, банктік депозиттер ретінде), бұл шығындар тәуекеліне ұшырамайды, сонымен бірге сәйкесінше минималды кірістермен де келеді.

Жинақ қаражатын инвестициялау арқылы өсіруге болады, бұл ақшаны тәуекелге салуды талап етеді.

Негізгі өнімдер Жинақ – бұл жұмсағаннан кейін қалған ақша сомасы және басқа міндеттемелер кірістен алынады.

Жинақ басқаша бос тұрған және инвестициялармен тәуекелге ұшырамайтын немесе тұтынуға жұмсалатын ақшаны білдіреді.

Жинақ шоттары өте қауіпсіз, бірақ нәтижесінде өте төмен кірістілік ставкалары ұсынылады.

Үнемдеуді инвестициялаумен салыстыруға болады, өйткені соңғысы ақшаға қауіп төндіру арқылы байлықты өсіруді көздейді.

Теріс жинақтау – бұл үй қарызының немесе теріс таза құнының көрсеткіші.

Жинақ туралы түсінік

Жинақтауға жұмсалғаннан кейін қалған ақша сомасы кіреді. Адамдар әр түрлі өмірлік мақсаттарға немесе ұмтылыстарға, мысалы, зейнетке шығу, баланың колледжде оқуы, үй немесе автокөлік үшін алғашқы жарна, демалыс немесе тағы басқа мысалдар үшін ақша жинай алады







Әдетте үнемдеу төтенше жағдайларға арналуы мүмкін. Мысалы, Сашаның айлық жалақысы 5000 доллар. Шығындарға 1300 доллар жалдау төлемі, 450 доллар көлік ақысы, 500 доллар студенттік несие төлемі, 300 доллар несиелік карта төлемі, 250 доллар азық-түлік, 75 доллар коммуналдық қызметтер, 75 доллар ұялы телефон және газ үшін 100 доллар кіреді. Сашаның айлық кірісі 5000 доллар, ал ай сайынғы шығыны 3050 доллар болғандықтан, жинақ ретінде 1950 доллар қалды. Егер Саша үнемдеуді сақтап қалса және кейіннен төтенше жағдай орын алса, мәселені шешу кезінде біраз ақша қалады.

Егер біреу жинақ ақшасын сақтай алмаса, оны жалақыға өмір сүреді деп айтуға болады. Егер мұндай адам төтенше жағдайды бастан кешірсе, онда өмір сүру үшін ақша жеткіліксіз болады және олар қарызға батып немесе банкроттыққа ұшырауы мүмкін.

Маңызды

Федералды резервтік жүйе қолда бар кірісті барлық кіріс көздері ретінде, сол кіріске төлейтін салығыңызды шегерген кезде анықтайды.

Жинақ шоттарының түрлері

Банктер әр түрлі ерекшеліктермен немесе шектеулермен ұсынылатын әр түрлі жинақ шоттары бар. Барлық банктік жинақ көліктері депозиттерді федералды сақтандыру (FDIC) бойынша бір мекемеге бір салымшыға 250 000 долларға дейін жеткізетіндігін ескеріңіз.

Жинақ шоттары

А жинақ шоты күнделікті шығындарды, бірақ төтенше үшін қол жетімді үшін қажетті емес қолма-қол ақшамен бойынша пайыздар төлейді. Депозиттер мен ақша алу онлайн режимінде, телефон арқылы, пошта арқылы немесе жеке банк бөлімшесінде немесе банкоматта жүзеге асырылады. Жинақ шоттарындағы пайыздық мөлшерлемелер төмен болып келеді, бірақ көбінесе чек шоттарынан жоғары болады. Ең жақсы жинақ шоттарын Интернеттен табуға болады, өйткені олар жоғары пайыздық мөлшерлемені төлейді. Тек онлайн-шоттар депозиттер бойынша орташа республикалық деңгейден 20-25 есе жоғары пайыз ұсына алатын жоғары кірісті жинақ шоттарының мысалдары бола алады.

Шоттарды тексеру

А тексеру тіркелгі ұсыныстар тіркелгіден жазу тексерулер немесе пайдалану дебеттік карточкалар Жеребе қабілеті. Чек шоты басқа банктік шоттарға қарағанда төмен пайыздық мөлшерлемені төлейді, және олардың көпшілігі тексеруші клиенттерге мүлдем пайыз есептемейді. Есесіне, шот иелері көбіне ай сайынғы төлемдер өтеусіз немесе өтеусіз жоғары өтімді және қол жетімді қаражаттарды алады.

Ақша нарығындағы шоттар

А ақша нарығының тіркелгі (ММА) банк немесе несие одағының кезінде пайыздық тіркелгі (а шатастыруға болмайды, ақша нарығының өзара қорының ). ММА көбінесе кассалық жинақ кітапшаларына қарағанда жоғары пайыздық мөлшерлемені төлейді, сонымен қатар чектерді жазу және дебеттік картаға арналған артықшылықтарды қосады. Бұл сондай-ақ қарапайым тексеру шотына қарағанда икемділікті төмендететін шектеулермен қамтамасыз етілуі мүмкін.

Депозиттік сертификаттар (CD)

А кен куәлік (CD) жоғары пайыздық мөлшерлеме айырбастап белгілі бір кезеңге ақша қол шектейді. Салым мерзімі үш айдан бес жылға дейін; мерзімі неғұрлым ұзақ болса, пайыздық мөлшерлеме соғұрлым жоғары болады. Компакт-дискілерде мерзімінен бұрын алынатын айыппұлдар бар, олар алынған пайыздарды өшіре алады, сондықтан барлық мерзім ішінде компакт-дискідегі ақшаны сақтау жақсы. Инвестицияның максималды мөлшерін арттырғыңыз келсе, CD дискісінің ең жақсы ставкасын сатып алу өте маңызды.

Жинақ мөлшерлемесін қалай есептеуге болады

Біреуінің жинақ нормасы тұтыну немесе міндеттемелерге орнына жұмсалған қарағанда сақталады реттік жеке табыс пайызы болып табылады.



Сіздің таза табысыңыз салықтан кейін жылына 25000 доллар құрайды (яғни сіздің қолда бар табысыңыз) және бір жыл ішінде сіз тұтынуға, вексельдерге және басқа шығындарға 24000 доллар жұмсайсыз деп айтыңыз. Сіздің жалпы жинағыңыз $ 1000 құрайды. Жинақтарды қолда бар кірістерге бөлу 4% = ($ 1000 / $ 25,000 x 100) мөлшерлемесін береді.

9-10%

АҚШ-тағы жеке жинақтаудың орташа коэффициенті 9-10% деңгейінде ауытқуға бейім.





























Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей» КММ Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-19

Бөлім:

Тіршілік қауіпсіздігі

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:06.02.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Ережелер мен хзаңдарды бұзғаны үшін жауапкершілік

Сабақтың мақсаты

адамгершіліктің, ізгі қасиеттер мен ар – ождан бостандығына, адалдық пен мейірімділікке баулу арқылы құқықтары мен міндеттерін аңықтай отырып құқықтық тәрбие беру.

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың бойында құқықтық білімді қалыптастыра отырып, саяси саналығы мен таным белсенділігі арытады.



Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Ұйымдастыру кезеңі.

«Сыр сандық» ойыны

Сандық ішінен сұрақтар алады, жауап береотырып тақырыпты ашамыз.

Азаматтық-құқықтық жауапкершілік дегеніміз не?

Мүліктік залал дегеніміз не?

Кәмелетке толмағандар келтірілген зиян үшін жауапкершілік туындай ма?



Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.

Сабақтың ортасы

Атқарушы билік органдары нешеге бөлінеді бөлінеді

Б)Кестені толтыр:


Атқарушы билік органдар

Құрамы


Қызметі


Жоғарғы атқарушы органдар



Орталық атқарушы органдар



Жергілікті атқарушы органдар




В) «Кім шапшаң » ойыны. ( Ұяшықтағы сұрақтарға жауап беру.)


Сұрақтары:

1.Қазақстан Республикасында қандай орган жоғары атқарушы орган болып табылады?

2.Атқарушы билік органдарын атаңдар?.

3.Министрліктер, агенттіктер, ведомстволар қандай қызметтерді жүзеге асырады?

4.Жергілікті жерлерде атқарушы билікті кім жүзеге асырады?

5.Мемлекеттік кәсіпорын әкімшілігі атқарушы билік органы болып табыла ма?

6.Кәсіпорындар мен мекемелерді тағайындау неге байланысты?

7.Кәсіпорындары мен мекемелердің түрлерін атаңдар.

8.Кәсіпорындарды құрудың және таратудың тәртібі қандай?


ІІІ.Мағынаны тану .

Әкімшілік жауапкершілік

1.Бейне материалды тамашалау.

2.Топтастыру

Бұзақылық

Не көрдім?

Тәртіпсіздік

Күш көрсету Ұрып – соғу.


Әкімшілік жауапкершілік дегеніміз – құқық бұзушыға оның әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін мемлекеттік органның және лауазымды тұлғаның оған жазалау шарасын қолдануы сипатына ие болған заңды жауапкершіліктің бір түрі.Әкімшілік жауапкершілік 16 жастан басталады. Әкімшілік жауапкершіліктің негізі болып – әкімшілік құқық бұзушылықтың ( әкімшілік терісқылықтық) жасалуы жатады.Әкімшілік жауапкершіліктің белгілері :қоғамдық тәртіпті орнату,бұзақылыққа бармау, соттауға болмайды,жұмыстан шығармайды.

Егер кәмелеттік жасқа толмаған тұлға әкімшілік құқық бұзушылық алғаш рет жасаса, онда уәкілді орган оны әкімшілік жауапкершіліктен босатып, оған тәрбиелік ықпал ететін шараларды қорлданылады. Мысалы: Заңды түсіндіру, ата-аналармен жұмыс жасау, бос уақытын тиімді пайдалану.Әкімшілік жауапкершіліктен босату: зиянның марзымсыз болуы, келтірілген зиянды өз еркімен өтеу, өзге де негіздер.


3.Жағдаяттарды талдау.

2002 жылдың 8 наурызында түнгі сағат 24.00-де азамат М. өз үйінің подъездінде дауыстап өлең айтты. Көршісінің ән айтуды тоқтат деген талабына көңіл аудармай, одан әрі өлең айтуын жалғастырады. Көрші учаскелік инспекторға телефон шалды.

М. құқық бұзушылық жасады ма? Учаскелік инспекторға телефон шалған көрші дұрыс істеді ме? Осы жағдайды сен қалай шешер едің?


4-сыныптың оқушысы Асқар автобуста жол ақысын төлеген жоқ. Билет тексеруші билет немесе жол билетін көрсетуді талап етті. Асқардың қолында біріншісі де, екіншісі де болған жоқ. Билет тексеруші Асқардан айыппұл төлеуін өтінді.

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

Тексеруші дұрыс істеді ме? Әкімшілік жауапкершілік қай жастан басталады? Осы жағдайда әкімшілік жауапкершілікті кім өтейді?


16 жасар Марат пен Болат мектепте өткен би кеші кезінде өздерін өте дөрекі ұстады, яғни олармен билегісі келмеген қыздарға тиісті, балағат жаман сөздерді айтып тұрды, ал одан кейін өз іс әрекеттерін былапыт сөздермен ұштастыра отырып, жүргізушіден микрофонды жұлып алып қатты айқайлай бастады. Ішкі істер органдарының аудандық бөліміне жеткізілген Марат пен Болатқа қатысты іс құжаттар толтырылды және олар кәмелеттік жасқа толмағандардың ісін қарайтын аудандық комиссияның қарауына жіберілді.

Дұрыс шешім қабылданды ма? Марат пен Болат әкімшілік жауапкершілікке тартыла ма?

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады; суретпен жұмыс.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Оқушылармен пысықтай түсу. (хормен)

1.Өз қателігіңді мойындай біл!

2.Жалған сөйлеуге әуестенбе!

3.Ойыңды жасырмай айт!

4.Әр кез шындықты айтуға үйрен!

Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма «Бұзық бала» қандай болады?

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады



Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды

https://kopilkaurokov.ru/obschestvoznanie/uroki/kimshilik_zhauapkiershilik_10_synyp

     







Жауапкершілік барлық құқық қатынастарына тән нәрсе. Азаматтық — құқықтық қатынастардың негізгі бөлігін міндеттеме құрайтын болғандықтан жауапкершілік жөніндегі мәселе міндеттемелік құқықтың жалпы ережелерінде қаралады. Бірақта бұл арада айтылған мәселе міндеттемелерден тыс құқық қатынастарына қатысты. Жалпы алғанда, жауапкершілік дегеніміз заңмен немесе шартпен қаралған ретте өзіне жүктелген міндетті бұзатын азаматтық құқық қатынасының субъектісіне қолданылатын мүлікті өндіртіп алу немесе мүліктік салмақ салу болып табылады. Оған бұзылған құқыққа орай уәкілетті түлғаның мүліктік шығынының орнын толтыру да жатады.



«Міндеттемелерді орындамау немесе тиісінше орындамаудың несие берушіге мүлікті зиянды салдарларын тигізіп мүліктік нұсқа келтіреді. Бұзылған құқықты қалпына келтіру үшін мүліктік санкциялар белгіленген. Қарыздар несие берушінің көрген залалдарының орнын толтыруы тиіс.»



Жауапкершілікке тарту, азаматтық құқық бұзушылық жағдайында құқықтық нормаларға санкцияны жүзеге асыруға түрткі болады.



Ең алдымен, азаматтық -құқықтық жауапкершілікте мемлекеттік және шарттық тәртіпті нығайту да , осы мақсаттың аддын алуда тәрбиелік маңызы айрықша. Азаматтық құқық қатынасының субъектілері болып табылатын тараптар өздеріне жүктелген міндеттерді орындамауы қоғамдық қатынастарды бұзып, мүліктік шығынға және жеке тұлғалар мен бүкіл қоғамды қолайсыз жағдайларға әкеп соқтыратынын білуі тиіс әрі өзінің міндетін бұзбауға күш салуы керек. Тәрбиелік жағын былай қойғанда, егер, әлгі айтқан құқық бұзушылыққа жол берілетін болса, онда азаматтық — құқықтық жауапкершілік оны қайта қалпына келтіруді қамтамасыз етеді. Сондықтан да, борышқор өзі істеуге міндетті нәрсені орындамағанда ғана емес, оны орындаудан өз бетімен бас тартқан кезде де оған жауапкершілік бәрібір мойындатылады.



Азаматтық құқықтың қосымша мүлікті өндіртіп алу тәрізді өзіне тән жауапкершілік қасиеті болмаса, несие беруші міндеттемесін орындаудан жалтарған борышқорға жазалау шарасын қолдана алмайды және оның іс әрекетін өз дәрежесінде реттеп отыруы қиындай түседі.



Азаматтақ — құқықтық жауапкершіліктің өзіне тән қасиеттері:



а) борышқордың міндеттемені бұзғанынан туындаған мүліктік шығындарды несие берушіге қайтару;



ә) борышқордың міндеттемені тиісті дәрежеде орындауын қадағалау;



б) борышқордың міндеттемесін орындамағаны немесе тиісті дәрежеде орындамағаны үшін жазалау;



в) белгілі бір дәрежеде несие берушінің міндеттемеге қатысуына түрткі болуы;



г) борышқордың тәртіпсіздік фактілерін басқа тұлғалардың көзінше айғақтау б.т.



Ықпалы әр түрлі деңгейде бола тұрса да, міндеттемелердің бәрінде жауапкершіліктің мұндай қасиеттері кездеседі мұндай жауапкершіліктің қажеттілігі міндеттеменің бұзылмауын реттейтін (мысалы міндеттемені бұзғаннан келетін залалдық орнын толтыру), әр жақтың өзара жасасқан шарттарынан, міндеттеменің келісілген жағдайларынан туындайды. Жауапкершілікгі белгілеу қосымша келісімдер арқылы да жүзеге асады. Мысалы, оған міндеттеменің мерзімін бұзғаны үшін салынатын айыпқа орай жасалатын келісімді жатқызуға болады.



Азаматтық- құқықтық жауапкершілік — Азаматтық құқықтың жалпы бөлімінің институты болып табылады, өйткені, ереже бойынша азаматтық — құқықтық қатнастардың барлық түрінде өзіне тән қасиеттер кездеседі.



Азаматтық — құқықтық жауапкершілік түсінігі — заң ғылымында даулы мәселе. Кейбір авторлар оң мағынадағы (позитивті) жауапкершілікті бөліп құрайды, яғни оны барлық міндеттердің бұлжымайтын, қатаң түрде жетілген бастамасы мен жүзеге асырылуы деп біледі.



Мұндай жауапкершілікке міндеттеменің тиісінше орындауда азаматтық — құқықтық жауапкершілік әр қилы ережелерге бағынады, демек оны борышқордың белгілі бір әрекетінің аясына сыйдыруға болмайды.



Басқа автордың тұжырымдауы бойынша: «Заң жүзіндегі жауапкершілік әр қашанда мінез құлыққа нақтылы баға береді, яғни сол құқық бұзушының мінез-құлқының салдарына мән береді. Сондықтан да оны ретроспективтік жауапкершілік деп атайды».



«Заң жүзіндегі жауапкершілік өзінің жасаған іс — әрекеті үшін есеп беру міндеті құқығымен реттеледі» деген де пікір бар. Өзінің әрекетінде есеп беру міндеті құқық бұзушылық болмаған жағдайда да болатындығын еске сала кеткен жөн. Жауапкершілік дегенді — «мемлекеттік немесе қоғамдық мәжбірлеу шарасын қолдану » — деп те түсіндіретіндер де кездеседі.



Мұндай көз қарастың кемшілігі сол, борышқордың несие берушіге келтірген залалын өз еркімен қалпына келтіру немесе айыпты төлеуде азаматтық — құқықтық жауапкершіліктен айналып кету мүмкіншілігін туғызады.



Азаматтық — құқықтық жауапкершілік тудыратын жағдай оның негіздері болып есептеледі. Ондай негіздерге ең алдымен заңда немесе шартта көрсетілген құқықтарды бұзу жатады.



Мысалы, міңдеттеме шартында көрсетіле тұрса да тұлғаның орындалмауы немесе тиісті дәрежеде орындамауы, әлде кімге мүліктің залал келтіруі тәрізді жағдайларды айтуға болады.



Алайда жауапкершіліктің аталған негіздерінің бірі пайда болған кезде оны белгілі- бір тұлғаға қолдана қою әр кез мүмкін емес. Бұзылған құқықты қалпына келтіру үшін мүліктік санкциялар белгіленген. Қарыздар несие берушінің көрген залалдарының орнын толтыруы тиіс. Азаматтық — құқықта залал ұғымын міндеттемені қарыздар орындаған жағдайда несие беруші алуы ықтимал, несие беруші өндірген шығындарды, оның мүліктерінің жоғалуы немесе зақымдануы, сондай-ақ ол алмаған табыстар түсіндіріледі, яғни бір адамның екінші адамға мүліктік нұқсан келтіруі залал болып табылады. Сөйтіп, залалдардың екі түрі бар: бір жағынан — тура мүліктік нұсқан, екінші жағынан — борышқор міндеттемесін орындаған жағдайда болуға тиісті несие берушінің табыстары. Қандай жағдайда болсын шаруашылық шарттарын бұзғаны үшін келісімі мен жауапкершілікті шектеуге болмайды. Материалдық нұқсан толық өндіріліп алынуы тиіс.



Жауапкершіліктің көлемі төмендеген жағдайда мүліктік жауапкершіліктің тәртібі және одан босанудың шарттары толық белгіленген.





















Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей» КММ

Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-20


Бөлім:

Тіршілік қауіпсіздігі

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:20.02.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Жауапты мінез-құлық және инфекцияны алдын алу

Сабақтың мақсаты

адамгершіліктің, ізгі қасиеттер мен ар – ождан бостандығына, адалдық пен мейірімділікке баулу арқылы құқықтары мен міндеттерін аңықтай отырып құқықтық тәрбие беру.

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың бойында құқықтық білімді қалыптастыра отырып, саяси саналығы мен таным белсенділігі арытады.

    

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Ұйымдастыру кезеңі.

«Сыр сандық» ойыны

Сандық ішінен сұрақтар алады, жауап береотырып тақырыпты ашамыз.

Азаматтық-құқықтық жауапкершілік дегеніміз не?

Мүліктік залал дегеніміз не?

Кәмелетке толмағандар келтірілген зиян үшін жауапкершілік туындай ма?



Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.

Сабақтың ортасы

Атқарушы билік органдары нешеге бөлінеді бөлінеді

Б)Кестені толтыр:


Атқарушы билік органдар

Құрамы


Қызметі

Жоғарғы атқарушы органдар



Орталық атқарушы органдар



Жергілікті атқарушы органдар




В) «Кім шапшаң » ойыны. ( Ұяшықтағы сұрақтарға жауап беру.)

Сұрақтары:

1.Қазақстан Республикасында қандай орган жоғары атқарушы орган болып табылады?

2.Атқарушы билік органдарын атаңдар?.

3.Министрліктер, агенттіктер, ведомстволар қандай қызметтерді жүзеге асырады?

4.Жергілікті жерлерде атқарушы билікті кім жүзеге асырады?

5.Мемлекеттік кәсіпорын әкімшілігі атқарушы билік органы болып табыла ма?

6.Кәсіпорындар мен мекемелерді тағайындау неге байланысты?

7.Кәсіпорындары мен мекемелердің түрлерін атаңдар.

8.Кәсіпорындарды құрудың және таратудың тәртібі қандай?


ІІІ.Мағынаны тану .

Әкімшілік жауапкершілік

1.Бейне материалды тамашалау.

2.Топтастыру

Бұзақылық

Не көрдім?

Тәртіпсіздік

Күш көрсету Ұрып – соғу.


Әкімшілік жауапкершілік дегеніміз – құқық бұзушыға оның әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін мемлекеттік органның және лауазымды тұлғаның оған жазалау шарасын қолдануы сипатына ие болған заңды жауапкершіліктің бір түрі.Әкімшілік жауапкершілік 16 жастан басталады. Әкімшілік жауапкершіліктің негізі болып – әкімшілік құқық бұзушылықтың ( әкімшілік терісқылықтық) жасалуы жатады.Әкімшілік жауапкершіліктің белгілері :қоғамдық тәртіпті орнату,бұзақылыққа бармау, соттауға болмайды,жұмыстан шығармайды..Әкімшілік жауапкершілікке тартатындар:Президент, парламент,үкімет,жергілікті мемлекттік өкілі,кәмелеттік жасқа толмағандардың құқықтарын қорғайтын комиссиялар. Ішкі істер органдары.Әкімшілік құқық бүзушылықтың құрамы : обьект,обьективтік жақ,субьект, субьективтік жақ болып бөлінеді .

Егер кәмелеттік жасқа толмаған тұлға әкімшілік құқық бұзушылық алғаш рет жасаса, онда уәкілді орган оны әкімшілік жауапкершіліктен босатып, оған тәрбиелік ықпал ететін шараларды қорлданылады. Мысалы: Заңды түсіндіру, ата-аналармен жұмыс жасау, бос уақытын тиімді пайдалану.Әкімшілік жауапкершіліктен босату: зиянның марзымсыз болуы, келтірілген зиянды өз еркімен өтеу, өзге де негіздер.


3.Жағдаяттарды талдау.

2002 жылдың 8 наурызында түнгі сағат 24.00-де азамат М. өз үйінің подъездінде дауыстап өлең айтты. Көршісінің ән айтуды тоқтат деген талабына көңіл аудармай, одан әрі өлең айтуын жалғастырады. Көрші учаскелік инспекторға телефон шалды.

М. құқық бұзушылық жасады ма? Учаскелік инспекторға телефон шалған көрші дұрыс істеді ме? Осы жағдайды сен қалай шешер едің?


4-сыныптың оқушысы Асқар автобуста жол ақысын төлеген жоқ. Билет тексеруші билет немесе жол билетін көрсетуді талап етті. Асқардың қолында біріншісі де, екіншісі де болған жоқ. Билет тексеруші Асқардан айыппұл төлеуін өтінді.

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

Тексеруші дұрыс істеді ме? Әкімшілік жауапкершілік қай жастан басталады? Осы жағдайда әкімшілік жауапкершілікті кім өтейді?


16 жасар Марат пен Болат мектепте өткен би кеші кезінде өздерін өте дөрекі ұстады, яғни олармен билегісі келмеген қыздарға тиісті, балағат жаман сөздерді айтып тұрды, ал одан кейін өз іс әрекеттерін былапыт сөздермен ұштастыра отырып, жүргізушіден микрофонды жұлып алып қатты айқайлай бастады. Ішкі істер органдарының аудандық бөліміне жеткізілген Марат пен Болатқа қатысты іс құжаттар толтырылды және олар кәмелеттік жасқа толмағандардың ісін қарайтын аудандық комиссияның қарауына жіберілді.

Дұрыс шешім қабылданды ма? Марат пен Болат әкімшілік жауапкершілікке тартыла ма?

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады; суретпен жұмыс.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Оқушылармен пысықтай түсу. (хормен)

1.Өз қателігіңді мойындай біл!

2.Жалған сөйлеуге әуестенбе!

3.Ойыңды жасырмай айт!

4.Әр кез шындықты айтуға үйрен!

Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма «Бұзық бала» қандай болады?

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады



Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды

https://kopilkaurokov.ru/obschestvoznanie/uroki/kimshilik_zhauapkiershilik_10_synyp

     



Балалардың жоғары агрессивтілігі дәрігерлер, педагогтер мен психологтар үшін ғана емес, сонымен бірге тұтас қоғам үшін де негізгі пробремалардың бірі болып отыр. Агрессивтілік (лат. «шабуылдау, қауіп тудыру») – агрессивті мінез-құлыққа апарар ниет, жағдай. Ал агрессиялық әрекеттің өзі – баланың өзгелерге залал келтіруге бағытталған мінез-құлқы. Агрессивті жағдай ашу, жаулық, жеккөрушілік, т.б. эмоциялар арқылы көрініс табады. Әрекет міндетті түрде өзге адамға залала келтіру: балағаттау, қорлау, төбелесі, ұрып-соғу, т.б. түрінде көрініс береді. Осындай мінез-құлықты балалар саны тез артып келе жатқандықтан, тақырып өзектігі күмән келтірмейді.



Бұл көптеген жағымсыз факторлар: балалардың әлеуметтік тұрмыс жағдайы нашарлауынан; отбасылық тәрбие дағдарысынан; мектептің балалардың жүйке-психикалық жағдайына көңіл аудармауынан; баланың миына зақым келу түрінде салдары болатын патологиялық босану үлесінің артуынан орын алып отыр.



Зорлық–зомбылықты үздіксіз насихаттаумен айналысатын жалпы ақпарат құралдарды, кино және бейнеиндустрия да өз үлесін қосып отыр. Соңғы жылдары балалар агрессиясы проблемаларына ғылыми мүдделілік те артып отыр, бірақ, өкінішке орай, шынайы түзету мен емшара тәжірибесіне негізделген зерттеулер салыстырмалы түрде аз.



Ең алдымен балалар агрессиясының себептеріне талдау жасап көрелік. Мұның үш негізгі көзі болуы мүмкін.



Біріншіден, бала өсіп келе жатқан отбасының өзі агрессивті мінез-құлыққа бейім болуы және осындай көріністі бала санасында берік орнықтыруы мүмкін. Кейбір ата-аналар екіжүзділікке бейім болады, сөз жүзінде олар балаларында агрессияның байқалуына қарсы, оларды қайырымды әрі жуас етіп тәрбиелегісі келеді, сонымен бірге олар төбелеске қорықпай кірісіп кету немесе басқа да жымысқы жолдармен мәжбүрлеу арқылы құрдастарымен арасындағы проблемасын өзі шешуге тырысқан балаларына сүйсініс танытады.



Екіншіден, балалар агрессияшыл мінез-құлыққа құрдастарымен қарым-қатынасы барысында үйренуі мүмкін. Мектепке дейінгі жастағы балалардың көпшілігі үшін күш басымдығына табыну үлкен орын алады, әсіресе ұлдар балалар қоғамдастығынгда демократиялық деп атауға келмейтін қасиетке ие болуды армандайды. Демек, кім күшті болса, ол бәрін де жасай алады – балабақша сәбилерін бақылағанда көруге болатын принцип осындай.



Үшіншіден, агрессиялылыққа үйрететін үлгі шынайы адамдар емес, шығармашылық туындылары да болуы мүмкін. Теледидар, монитор экрандары мен кітап беттеріндегі агрессия мен зорлық – зомбылық кішкентай көрермендерді кез келген уақытта құрылымсыз, қатал, бірақ жанжалды шешудің өте тиімді тәсіліне бой ұруға жетелейтіні күмәнсіз нәрсе. Сондықтан да балаңыздың не көріп, не оқып, қалай ойнайтынына назар аударған артық болмайды.



Агрессиялықтың сыртқы қабығын қарастырып болғаннан кейін, енді оның ішкі себептеріне тоқтала кеткен жөн. Бұл жерде бастысы өте қарапайым ой, егер адамда бәрі жақсы болса, ол агрессивті болмас еді. Яғни, агрессияшылдық – ең алдымен ішкі қолайсыздықтың сыртқы көрінісі. Әдетте агрессивті балаларға жоғары мазасыздық, өзін ешкімге керексіз сезіну, айнадағыларды әділетсіз санау және өзін тең санамау (көбіне кем санау) тән болады. Кішкентай «агрессордың» айғай-шу ашу шығару арқылы қарсылық көрсету реакциясы оның айналасындағылардың назарын өз проблемаларына, оны жалғыз өзі жеңе алмайтынына аудару тәсілі болып саналады. Демек, агрессивті балаға көмектескісі келетін ата-анасы ретінде сізге ең бірінші керегі балаға шынайы іштарту, оны жеке тұлға ретінде қабылдау, оның ішкі әлеміне қызығушылық таныту, сезімі мен мінез-құлық дәлелдеріне түсіністікпен қарау. Баланың жетістіктеріне және оның қиындықты жеңуіндегі табыстарына көбірек көңілін аударыңыз (сыртқы және ішкі), тағы да сондай болуға үйретіңіз. Қысқасын айтқанда, ұл немесе қыз балаға өзін-өзі сыйлау мен өзін-өзі дұрыс бағалай білуін қайтару үшін қолдан келгеннің барлығынг жасау керек. Ата-ана агрессиялық көңіл күй мен әрекеттердің қайдан шыққанын анықтап, оларды түзетудің дұрыс жолдарын табуы тиіс. Агрессияшыл мінез-құлық түрі көбіне оны тудырушы себептерді де көрсетіп тұрады.



Сіздердің назарларыңызға сынып жетекшісіне және ата-анаға арналған баланың агрессиялық мінез-құлқына диагностика жасау бойынша бірқатар практикалық кеңестерді, сондай-ақ агрессия деңгейін азайту тәсілдерін ұсынып отырмыз.



Ата-ана агрессиялық мінез-құлқы бар балаларға қалай қарауы керек?



Профессор Н.Е. Щуркова және оның әріптестері мінез-құлқы күрделі балаларға арнарлған педагогикалық әрекет алгоритмін ұсынады.



Мінез-құлқын түсіну. «Иә, осылай болады...», «Сенің жасында менде де осындай жағдай болған...».

Мінез-құлқын ақтау. Балаға жартылай қолдау білдіру: «Сенің орнында басқа біреу болуы да мүмкін еді…», «Мүмкін мен де сөйтер ме едім…».

Баланың жасағанына өзі ой жіберуі үшін оның заттық және әлеуметтік нәтижесіне талдау жасау: «Сен, сірә,…жасағың келген шығар, ал ол … болып шықты», «Сен оны … болып шығады деп ойламаған да шығарсың…»

Өзін-өзі анықтауы үшін балама мінез-құлық тәсілін көрсету: «Былай жасағанда … болар еді», «Мұндай жағдайда кейбіреулер … жасайды».

Бала болған оқиғаның уәждемесі мен себептерін анықтай алуы үшін, оны ойлануға шақыру: «Сен өзің қалай ойлайсың…», «Бұл енді қалай аяқталады деп ойлайсың…», «Сен туралы басқалар не ойлайды…».

Басқа мәдениет деңгейінде өзін-өзі жүзеге асыра алуына жағдай жасау үшін, сыртқы қорлаудан «қорғаныс»: «Бұл есейе келе қалатын әдет…».

Тиісті әсер түріне қарама-қарсы күтпеген дербес шешім: «Мен сені … жазалауым керек еді, бірақ мен… жасайын деп тұрмын», «Мен сені түсінеді деп сенемін…»



Қолайсыз жағдайдан арылу үшін



Қысым жасау – баланың әрекеттері мен қылықтарына қатаң тыйым салу. Сынып жетекшісі өз беделі арқылы агрессия көрінісіне жол бермей, оны тұншықтырып, басымдық жағдайына ауысады («Тез арада тоқтат мұныңды!»).

Ығыстырып шығару – басқа, неғұрлым жағымды жағдай тудырып, агрессияшыл мінез-құлықты алмастыру тәсілі. Қолайсыз жағдайды алмастыруға бағытталған әрекет тізбегі: ығыстыру-алмастыру-алаңдату («Маған мынаны жасауға көмектесіп жіберші…»)

Елемеу - қолайсыз жағдайды елеусіз қалдыру әдісі (бірден назар аудара қоймау). Әдісі ширығысты жағдайды бірдіндеп барып жою мақсатында қолданылады.

Мерзім белгілеу (уақытын шектеу) – орын алған қолайсыз жағдайды (ашулану) шешу үшін құқығын ескеруді пайдалану әдісі. Бұл әдіс күшті ширығыстың біртіндеп барып жайласуы үшін пайдаланылады («Кәнекей, мұны бір минут ішінде аяқтаңдар»).

Жағымды нәрсеге көңіл аудару – назарды ашу, агрессия, ыза немесе реніш тудырған субьектіден баланың өзінің немесе басқа обьектінің (басқа адамның, жануардың, заттың, т.б.) жағымды жақтарына аудару. Әдістің мақсаты – баланы өзін-өзі билеуге, реттеуге, бақылауға, сыртқы әсер мен ішкі жағдайы және тәртәп түрі арасныда тепе-теңдік орнатуға үйрету.



Агрессия деңгейін қалай азайтуға немесе жоюға болады?



Спорт секциялары.

Қызығушылықтары бойынша үйірмелер.

Балаға деген махаббатты үнемі білдіріп отыру

Орындалмайтын уәде бермеуге тырысу.

Релаксация және тыныс алу жаттығуларын орындау.

Балаға уақытты аямау, үнемі ақыл-кеңес беріп отыру.

Уақытылы тыңдау, түсіне білу.

Әр жұмысына көмектесіп, сенім білдіру.

Үнемі мейірімді болу.

Терең тыныс алу және тыныс шығару – ашу, уайым, қорқыныш жағдайын реттеуге өте тиімді нәрсе.

Алдын алуға арналған сұхбаттар. Сұхбаттың мақсаты – қажетсіз оқиғаның орын алуына жол бермеу. Агрессивті мінез-құлықтың салдары қандай болатынын нақты мысал арқылы көрсету. Мысалы, балалар үйінде тәрбиеленуші қыз мектепте бір ұл баланы жекпе-жекке шақырып, ақыры көзінен айырылып тынған.

Әдептілік тәртібі үлгісіне баулу.

Жағымсыз энергиядан арылу әдістері мен тәсілдеріне үйрету.Ата-ана бойға жиналған агрессиядан арылу әдістерін көрсетуі тиіс. Мысалы, табиғат аясына шығып, бар дауыспен айғайлауға болады. Жапон компанияларында адамдар жансыз заттарға ұрысу, ұру арқылы ашуын сыртқа шығарып алатын арнайы бөлмелер болады.

Ата-ана мінез-құлқы. Агрессивті баламен сөйлескен кезде сынып жетекшісі сабырлы, салмақты, жұмсақ, төзімді болып, сыртқы түрімен қамқоршысының жан дүниесін түсінетінін байқатуы тиіс.

Баланың тек жақсы жақтарын ғана көріп, оған сенім білдіру. Бала егер өзін осы тұрған бойында жақсы көріп, қадірлейтінін білсе, өзін ұстамды, қолға ала білетін жан ретінде көргісі келетінін түсінсе, мінез-құлқын өзгертеді. Психологиялық-педагогикалық зерттеулер баланың егер педагог және ата-ана оны жақсы адам ретінде бағалайтынын түсінген жағдайда өзгеретінін көрсетеді, мұндай кезде ол дамуының жоғары сатысына ұмтылатын болады.

Жауапкершілік жүктеу. Өзіне тапсырылған жауапты істі орындай жүре, бала шығармашылықпен айналысады, ал бұл кезде жаман ойлар мен істерден аулақ жүретін болады.

Ерік-жігерін қалыптастыру. Ақырында, агрессивтіліктің жағымсыз көріністерімен күресте негізгі фактор болып табылатын нәрсе: сынып жетекшісі, ата-ана мен бала арасында үйлесімді қарым-қатынас орнату – баланың салауатты эмоциялық дамуының басты шарты.





















«Ұзынағаш ауылындағы № 1 мектеп лицей» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-21


Бөлім:

Тіршілік қауіпсіздігі

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:05.03.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Жеке басына қол сұқпаушылық құқығы


Сабақтың мақсаты

адамгершіліктің, ізгі қасиеттер мен ар – ождан бостандығына, адалдық пен мейірімділікке баулу арқылы құқықтары мен міндеттерін аңықтай отырып құқықтық тәрбие беру.

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың бойында құқықтық білімді қалыптастыра отырып, саяси саналығы мен таным белсенділігі арытады.

    

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Ұйымдастыру кезеңі.

І Психологиялық тренинг    Пікірталасымызды бастамас бұрын бір-бірлеріңізге деген қарым – қатынастарыңызды ізгілендіру мақсатында біз мектеп психологымен бірлесіп, тренинг дайындаған болатынбыз.

Сіздерге екі ақ парақша беріледі. Бірінші парақшаға өздеріңіздің аса жоғары бағалайтын адами қасиеттерді жазып, қалаған адамыңызға бересіз. Осыдан кейін кезектесіп, алған парақтарыңызда не жазылғанын дауыстап оқып беріңіздер.

Ақ парақ берілген. Дәл ортасында дөңгелек қара ноқаты бар. Осы суреттен не көріп тұрсыздар, соны суреттеп берсеңіздер. (бұл тренингте аққа қарағанда қара түс тез көзге шалынады. Сондықтан ақ жақсылықтың белгісі болғандықтан оны көре білуіміз керек)


Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.

Сабақтың ортасы

Мақал-мәтелдер. (Тақырыпқа байланысты мақал-мәтелдер айтып, мағынасын ашу)

1.«Ісін өндіре алмаған қырсыз бала ,қырсығын әкесінен іздейді.»

2. «Ұяда не көрсең ұшқанда соны ілерсің.»

3. «Балаңды беске дейін ештеңеден тыйма, бестен он үшке дейін құлыңдай қина, он үштен ары сырласыңдай сыйла.»

4. «Жақсы бала сүйініш , жаман бала күйініш.»

5. «Атаңа не қылсаң алдыңа сол келер

6 Біреуге ор қазба, өзің түсесің.

7. Заңның құрығы, бәрінен ұзын.

8. Ұрлық түбі, қорлық.

9. Өтірікшінің құрығы, бір - ақ тұтам.

10. Тура биде, туған жоқ.

11. Туғанды биде, иман жоқ.

12. Қолыңмен істегенді, мойныңмен көтер.

13. Тек жүрсең, тоқ жүресің.

14. Заңды сыйлаған, еркін жүреді.

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

Сұрақ-жауап. (Мұғалім оқушыларға слайд тапсырмалары борйынша сұрақ қояды, оқушылар жауап береді. Мұғалім толықтырады)

1.Жеке адамның құқығы дегеніміз не?

Адамның мүддесін қанағаттандыруға бағытталған заң арқылы қорғалған тәртіптік шара.

2. Құқықтың қандай түрлерін білесіңдер?

- Жеке (азаматтық)

- Саяси

- Экономикалық

- Әлеуметтік

- Мәдени т.б.

3. Адам құқығы қай уақыттан пайда болады?

Туылғаннан беріледі

4. Оларды орындау үшін не қажет?

Міндеттерін орындау

5. Адамның негізгі құқығы?

Өз құқықтарын пайдалану құқығы

6. Құқық қашан және қайда пайда болды?

Азаматтарға құқық керек кезде, ол пайда болады.

7. Бізге құқықпен бірге бостандық беріледі. Бостандық - деген не?

Бостандық - бұл таңдау

8. Бостандықты не шектейді?

Бостандық және өз қалауымен орындамалық - бұлар бірдей ме? -Бостандықты шектеу әр адамның саналығында

Ойлан тап. (Интербелсенді тақтаның көмегімен дұрыс жауабын табу.)

1. Құқық -----------------------------------------А - Еліміздің негізгі заңы.

2. Конституция ---------------------------------Б - Мемлекет басшысы

3. Мемлекет ------------------------------------В - Негізгі саяси қоғамдық ұйым

4. Азамат -----------------------------------------Г - Тәуелсіздік

5. Құқық бұзушылық -------------------------Д - Заңдар жүйесі

6. Президент ------------------------------------Е - Заң шығарушы орган

7. Парламент ------------------------------------Ж - Заң жүйесін бұзу

8. Егемендік --------------------------------------З - Құқығы бар ел тұрғыны

Дұрыс жауабы:

1-Д, 2-А, 3-В, 4-З, 5-Ж, 6-Б, 7-Е, 8-Г

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады; суретпен жұмыс.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Оқушылармен пысықтай түсу. (хормен)

1.Өз қателігіңді мойындай біл!

2.Жалған сөйлеуге әуестенбе!

3.Ойыңды жасырмай айт!

4.Әр кез шындықты айтуға үйрен!

Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма «Бұзық бала» қандай болады?

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды

https://botana.biz/prepod/obschestvoznanie/oj2vzjtg.html

     

Жеке басқа қол сұқпаушылық — азаматтардың конституциялық құқы мен бостандықтарының негізгі принципі. Ол туралы Қазақстан Республикасының Конституциясында (12-бап, 2-тармақ.) “Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады” деп жазылған. Сондықтан азаматтарды заңда көрсетілген реттерде ғана соттың немесе прокурордың санкциясымен тұтқындауға және қамауда ұстауға болады. Тұтқындалған адам заңсыз әрекет туралы сотқа шағымдануға құқылы. Прокурордың санкциясынсыз азаматтарды жетпіс екі сағаттан аспайтын мерзімге ғана қамауда ұстауға болады. Қажетті жағдайда әр адамның білікті заң көмегін алуға құқысы бар. Әрбір адамның жеке өмірі, отбасының құпиясы, абыройы мен ар-намысы, жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің, пошта, телеграф арқылы алысқан хабарларының құпия сақталуы заңмен қорғалады. Сонымен бірге азаматтардың тұрғын үйіне заңсыз басып кіруге, тексеру, тінту жүргізуге жол берілмейді, ол үшін заң орындарының тиісті рұқсаты қажет. Тұрғын үйден айыруға сот шешімінсіз жол берілмейді. Адамдардың жеке басы мен өміріне қол сұғу әрекеттері азаматтардың конституциялық құқығын бұзу болып табылады, ол үшін айыпты деп табылған адам тиісті жауапкершілікке тартылады

Кәмелетке толмағандарға қатысты нәсіпқұмарлық мінездегі қылмыстардың жоғарғы дәрежеде жасалуы ерекше дабыл қақтырады.



Аналықты және балалық шақты қорғау мәселесі басымды құқық қорғау мәселелерінің бірі болып табылады. Әйелдерге және балаларға қатысты қандай да болмасын зорлық аса қатты тыйылуы қажет, ол туралы Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық Кодексіндегі жыныстық қол сұқпаушылыққа қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік шараларының күшейуі куәлендіреді. Имандылыққа, олардың жыныстық қол сұқпаушылығына қол сұғатын қылмыстар қоғамдық қауіптің аса жоғарғы дәрежесіне ие.



Кәмелетке толмағандарға қарсы зорлық әлеуметтік құбылыс сияқты алға жылжыған зардаптардің бірі болып табылады.Бұл баланың психикалық халіне ғана қарсі әсерін тигізі қоймай, оның дамуына, сондай-ақ, көбінде болашақ ұрпақтың өмірін анықтайды. Ұл бала мен қыз бала өскен кезде есейіп өз балаларын тәрбиелей бастайды, сол кезе олардың мінез-құлқы олардың отбасылық тәжірбиесінен анықталатын болады.



Психологтардың зертеуі балаларға қарсы зорлықтарды жолы болмағандар, ренжулі және отбасының ықыласына бөлінбеген адамдар жасайтындығын куәлендіреді. Осының нәтижесінде оларда өзінің барлық сәтсізді үшін кек алу қажеттілігі туындайды. Және олар оны тек, өздерінен тәуелді, әлсіз және қарсылық көрсете алмайтындарға ғана жасай алады.



Қазіргі уақытта кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұқпаушылығына қарсы қылмыстық құқық бұзушылық жасағандығы үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылған тұлғалардың есебін құру және олар туралы мәліметтерді жариялау қажеттілігін айқындады.



Деректер заңды күшіне еңген соттардың айыптау үкімдері (қаулылары) және оларға қатысты қабылданған ҚР ҚІЖК 35 бабы 1 бөлігі 9 тармағының, сондай-ақ, ҚР ҚІЖК 37 бабы 1 бөлігі 9 тармағының негізінде қылмыстық істерді тоқтату туралы қаулылар негізінде қалыптастырылатын болады.



Мәліметтердің жарияланымы Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі Комитетінің гео ақпараттық жүйесінде ғаламтор ресурсында жарияланатын болады.



Қазақстанда педофилдардың бірыңғай базасын құру жыныстық қол сұғушылық жасағандығы үшін сотталған тұлғалардың КЕЛБЕТІН білуіне мүмкіндік тудырады, кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұқпаушылығына қарсы қылмыстар жасағандығы үшін жазасын өтеген тұлғалардың тұрғылықты елді мекені туралы мәліметтерге азаматтардың қол жетімділігін қамтамасыз етеді.























«Ұзынағаш ауылындағы №1 мектеп лицей» КММ Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-22


Бөлім:

Тіршілік қауіпсіздігі

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:19.03.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Зорлық-зомбылыққа нөлдік төзімділік.


Сабақтың мақсаты

адамгершіліктің, ізгі қасиеттер мен ар – ождан бостандығына, адалдық пен мейірімділікке баулу арқылы құқықтары мен міндеттерін аңықтай отырып құқықтық тәрбие беру.

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың бойында құқықтық білімді қалыптастыра отырып, саяси саналығы мен таным белсенділігі арытады.

    

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру

Ұйымдастыру кезеңі.

1-ші сұрақ бақытты балалық шақ деген не ?

Ассоциация әдісі бойынша бақытты балалық шақ дегенде не түседі ойларыңа?

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.

Сабақтың ортасы


ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

2-ші сұрақ: Зорлықтың қандай түрлері сендерге белгілі? (қара бұлттарға түрлерін жазып ілу).


- Эмоциялық зорлық – балағаттау, қорлау, сөгу, балалардың жеке өміріне қол сұғу;

- Физикалық зорлық – отбасы мүшелерін мас күйінде немесе сау күйінде ұруды қолданатын эмоциялық зорлық;

- Қауіп-қатер – отбасын тастап кетемін деп қорқыту, әйелін немесе балаларын ұру, өз-өзіне қол жұмсауға итермелеу;әйелін өз балаларын ешқашан көрсетпейтіндігімен қорқыту, қорқытатын жолдауларды беру үшін балаларды қолдану.


Сұрақ:

1. Сіздердің ойларыңша, неге біреу басқа адамға қатысты зорлық көрсетеді? /мазақтайды, күледі/ Ол басқаларды төмендету ( мүмкін оны да біреу төмендеткен шығар) , жолдасын төмендетіп, оны күлкіге қалдыру арқылы өзіне назар аудартады. Оның ойынша жолдасын кемсіту арқылы айналадағы адамдардың құрметіне ие болуға, олардың басшысы болуға тырысады.

2. Кімді жиі ренжітеді?

Кішілерді, әлсіздерді, бір нәрсемен басқаларынан ерекшеленетіндерді.

3. Қаталдық көрсетудің себебі?

Үйдегі нашар қарым-қатынас. Жақындары тарапынан көңіл аударудың жетіспеушілігі, ата-анасының ажырасуы, басқалар тарапынан кемсіту, нашар үлгерім – осының бәрі ашу мен реніштерін көрсетуге әкеп соғады.

4. Егер қысым көрсетілген жәбірленуші өте ақылды болса, сіздің ойыңызша, неге жәбірлеуші оған қысым көрсетеді?

Қызғаныш сезім, оның намысына тигісі келеді.

5. Жәбірленушіге көмек қажет деп ойлайсың ба?


Әрине қажет. Әңгімелесіп, ішкі ой сезімдерімен бөлісу.

6. Егер әңгімелесу көмектеспесе не істеу керек?

Ересектермен бөлісу, мұғаліммен, ата-аналармен, дау-дамайды басуға көмектесетін басқа ересектермен.

7. Егер жолдасың ашулы, көңіл-күйі нашар болса, қалай көмектесуге болады?

Әңгімеге тартуға тырысу, оны не мазалап жүргенін анықтау, тыңдау, назар аудару, қолдау көрсету.


3 сұрақ: «Балалық шақ зорлық – зомбылықсыз» болу үшін не керек.( қара бұлттарды , көк бұлтпен ауыстыру)

1-топ: Н.Ә.Назарбаев атамыз айтқандай: Отбасы – отанымыздың ошағы. Отбасында адам бойындағы асыл қасиеттер жарқырай көрініп, қалыптасады. Отанға деген ыстық сезім - жақындарына, туған - туысқандарына деген сүйіспеншіліктен басталады.Егербала отбасында дұрыс, жақсы, өнегелі тәрбие алса, онда бұл да зорлық зомбылықты жоюдың бір ісі деп ойлаймыз.

2-топ: Әрқашан қамымызды ойлап жүре тұғын абзал жанды адам, бұл – ана. Алдыңа қойған мақсатыңа жетуің үшін ана жанын қиюға да дайын. Ана баласының үлгілі азамат боп өсуі үшін бар күшін салып, тер төгеді. Ананың махаббатына, құдіретіне тамсанған талай ақын әнін арнап, жырын жазып, талай жазушы қалам тербеген. Біздің ойымызшаата-ананың көмегі, қадағалауы, уақыт бөлуібалаға жеткілікті болса, онда бұл да зорлық зомбылықты жою әдісі деген ойға келіп отырмыз.

3-топ:Отбасы – табиғат сыйлаған кереметтердің бірі.Жеке адамның бойындағы ар-ұятын, ақыл-ойын ,адамгершілігін , мәдениеттілігін тәрбиелеуде отбасы – алғашқы қадам.Отбасы – өте қажетті, басқадай еш нәрсемен өзгертуге болмайтын баспалдақ.


«Әке- асқар тау,

Ана- етегіндегі бұлақ,


Бала-жасындағы құрақ»-деп тегін айтылмаған болар.Ата-анасын, аға-сіңлілерін сыйлай білген,жақындарына жақсылық тілеген адам, менің ойымша, болашақта қоғамда да ізгі ниеті арқылы еліне, оның дамуына көп септігін тиетінін күмәнданбаймын. Сондықтанда, жанұяда тығыз қарым-қатынас болу керек.


Статистикалық мәліметке қарағанда елде жыл ішінде 500-дей әйел мен бала тұрмыстағы зорлық-зомбылық құрбаны болады екен. Отбасылық қарым-қатынаста дағдарыс туындағанда , одан «ешкімнің де ештеңесі кетпейді» деген түсініктен арылу керек. Кикілжіні көп болатын отбасында өскен балалар есейген соң не әкесінің, не анасының отбасында өзін-өзі ұстау үлгісін алады.


Зорлық көрсету ол әлсіз адамдардың қаруы екені барлығына мәлім. Жалпы отбасындағы зорлық - зомбылық әміршіл билік пен шектен тыс бақылаудың нәтижесінде пайда болады. Ойланыңыздаршы, қай уақытта көбінесе отбасыларында зорлық зомбылық болады? Егерде бала ата – анасының айтқанын тыңдамай теріс қылықтар көрсетсе, ата – анасы баламен тіл табыса алмай көбінесе тәрбиенің қате және жеңіл түрі зорлық көрсетуге жүгінеді.


4 сұрақ: Балалар сендер өздеріңнің де, өзгенің де жанұясын қандай болғанын қалайсындар? (Шаңырақтың суреті құрылады.)



ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады; суретпен жұмыс.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Оқушылармен пысықтай түсу.

Балалар құқығын қорғау – егемен еліміздің асты құндылықтарының бірі. Сол үшін өскелең ұрпақтың дұрыс тәрбие алып, қоғамдағы құқықтарының сақталу жолында аянбай еңбек етуі керек.

«Балалардың өмір сапасын жақсарту – ертеңгі болашақтың кепілі. Сондықтан да балалардың құқықтарын қорғау мәселесі қашан да өзекті болып қала бермек. Олай болса қазір балалар, «Бала құқығы» ағашын жасайық.


Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма «Бұзық бала» қандай болады?

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



https://kopilkaurokov.ru/klassnomuRukovoditeliu/meropriyatia/zorlyk_zombylyk_t_rbiie_sag_aty

     

Зорлық-зомбылық түрлері

Қазақстан Республикасының «Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» Заңының 4 бабына сәйкес, тұрмыстық зорлық-зомбылық тек күш көрсету немесе психологиялық қана емес, сексуалдық және (немесе) экономикалық зорлық-зомбылық түрінде болуы мүмкін.



Күш көрсету зорлық-зомбылығы - дене күшін қолданып, денені ауыртып денсаулыққа қасақана зиян келтіру.

Психологиялық зорлық-зомбылық - адамның психикасына қасақана әсер ету, оны қорқыту, қорлау, бопсалау немесе құқық бұзушылықтарды е өмірге, денсаулыққа қауіп төндіретін, сондай-ақ психикалық, дене және жеке басы дамуының бұзылуына әкелетін әрекеттерді жасауға мәжбүрлеу (еріксіз көндіру) арқылы ар-намысы мен абыройын кемсіту.

Сексуалдық зорлық-зомбылық - адамның жыныстың тиіспеушілігіне немесе жыныстық еркіндігіне қауіп төндіретін құқыққа қарсы қасақана іс-әрекет, сондай-ақ кәмелетке толмағандарға қатысты сексуалдық сипаттағы іс-әрекеттер.

Экономикалық зорлық-зомбылық - адамды заңмен көзделген құқығы бар тұрғын үйінен, тамағынан, киімінен, мүлкінен, қаражатынан қасақана айыру.

Қазақстан Республикасының «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Кодексінің 73 бабына сәйкес, отбасы-тұрмыстық қатынастар аясындағы құқыққа қарсы әрекеттер қатарана былапыт сөйлеу, қорлап тиiсу, кемсiту, үй тұрмысындағы заттарды бүлдiру және олардың тыныштығын бұзатын, жеке тұрғын үйде, пәтерде немесе өзге тұрғынжайда жасалған басқа да әрекеттер жатады.

Нөлдік төзімділік

Бұл мақала жазалау саясатының жалпы түрі туралы. Басқа мақсаттар үшін қараңыз Нөлдік төзімділік (дисбригуация).

A нөлдік төзімділік саясат а жазалау көрсетілген ереженің әрбір бұзылуы үшін.[1][2][3] Нөлдік төзімділік саясаты биліктегі адамдарға жаттығулар жасауға тыйым салады қалау немесе мән-жайларға сәйкес келетін жазаларды өзгерту; олар жеке тұлғаға қарамастан алдын-ала белгіленген жазаны тағайындауға міндетті кінәлілік, жеңілдететін жағдайлар немесе тарих. Жеңіл немесе ауыр болса да, алдын ала белгіленген бұл жаза әрқашан орындалады.



Нөлге төзімділік саясаты оқылады криминология және бүкіл әлемдегі ресми және бейресми полиция жүйелерінде кең таралған. Саясат болуы мүмкін бейресми жағдайларда да пайда болады жыныстық алымсақтық немесе ғаламтор білім беру және жұмыс орталарында мақсатсыз пайдалану. 2014 жылы жаппай тұтқындау Құрама Штаттарда кішігірім құқық бұзушылықтарға негізделген пайдалану туралы наразылық тудырды мектептердегі нөлдік төзімділік және қауымдастықтар.[4][5]



Төмен төзімділік саясатының мәлімделген тиімділігін аздаған дәлелдер қолдайды.[6] Бір негізгі проблема - бұл адамдардың араласуға немесе қабылдауға болмайтын немесе заңға қайшы деп тапқан мінез-құлық туралы айтуға тартынуының көптеген себептері бар. Нөлдік толеранттылық саясаты, ең жақсы жағдайда, осы себептердің кейбіреулерін ғана шешеді



























Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-23


Бөлім:

Тіршілік қауіпсіздігі

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:20.03.


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Жеке тұлғалылықты сақтау құқығы.


Сабақтың мақсаты

Оқушылардың құқықтық білімдерін арттыру, азаматтық міндеттерін өз құқықтарымен байланыстыра отырып сезінуге тәрбиелеу

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың бойында құқықтық білімді қалыптастыра отырып, саяси саналығы мен таным белсенділігі арытады.



Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі.

«Есім» ойынын ойнайық. Қазір біз әрқайсымыз тізбек бойынша өз есімімізге сын есім қосып айтайық.Яғни сын есім де, есім де бірдей әріптен басталуы қажет. Мысалы: Намысты-Нұргүлмін.

Ал жақсы,сендердің есімдерің бар және таныстырып шықтық,сендердің есімдерің солай аталатынын енді қалай дәлелдейсіңдер?


Дұрыс, балалар!

Туу туралы куәлік Алдияр– бұл сендердің алғашқы құжаттарың. Ал онда тағы не туралы жазылған? Кім біледі?

Туу туралы куәлікте Қазақстан Республикасының азаматы екеніміз жазылады.Адеми

Яғни, адам баласы туғаннан бастап мемлекеттің қарамағында қорғауда болады екен. Ол дегеніміз әрқайсымыздың құқықтарымыз бен міндеттеріміз бар екенін білдіреді.

Ендеше, бүгінгі біз сабағымыз қандай тақырыпта болмақ?

Дұрыс айтасыңдар,біздің бүгінгі тақырыбымыз «Менің құқықтарым мен міндеттерім» деп аталады.

Балалардың құқықтары қайда жазылған? Оны кім бекітеді? Ендеше сендерге қысқаша айтып өтейін.


Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру


Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.

Сабақтың ортасы

«Сендердің құқықтарың туралы Конвенция»


Балалар, заң дегеніміз – қоғамның негізгі тірегі. Қоғам деп отырғанымыз

Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Конституция – бұл да ел рәміздерінің бірі. Сондықтан негізгі заңды елдің Туы, Ән-ұраны және Елтаңбасы секілді қадірлеу, құрметтеу – біздің парызымыз» – деген.


Конституция – елдің барлық ережелері жинақталған мемлекеттің негізгі құжаты. Сондықтанда біз оны Ата Заң деп құрметтейміз.


2002 жылы тамызда Қазақстанда «Бала құқығы туралы заң» қабылданды. Бұл заң 9 тарау, 53 баптан тұрады. 2002 жылы 2 қыркүйекте Қазақстан «Бала құқығы туралы конвенцияға қол қояды», сөйтіп Қазақстанның «Балалар құқығы туралы заңы» енгізілді. Заң дегеніміз- қоғамның негізгі тірегі. Қоғам деп отырғанымыз-мына біздер. Ата Заңымыз- еліміздің рәміздерінің бірі.

Конституция- елдің барлық ережелері жинақталған мемлекеттің негізгі құжаты. Сондықтан да біз оны Ата Заң деп құрметтейміз. Әрбір адам өзінің де, өзге елдің заңына бағынуға міндетті. Әр мемлекеттің өзіне тән заңы бар. Олой болмағанда дүние астаң-кестеңі шығып, небір жан түршігерлік нәрселер болар еді. Сан мыңдаған жылдар бұрын адамзат пайда болды. Міне, сонымен қатар түрлі мәселелер де туындай бастады. «Адамдар не істеуге болады, не істей алады?» деген сұрақтар туындай бастады. Міне, осы кезде әр елдің заңы, ережелері шыға бастады.


Міне, балалар, адамның шыр етіп жерге түскен минутынан бастап оның өмірін, денсаулығын, тыныштығын қорғап отырған заң бар. Бұл заң- 1948 жылы 10-желтоқсанда қабылданған «Адам құқығының жалпыға бірдей декларациясы», сонымен қатар 1959 жылы қабылданған «Бала құқықтары декларациясы». Міне осы декларациядан кейін 61 ел қол қойған 1989 жылы 20-қарашада «Бала құқығы туралы конвенция» қабылданды. Қазірде бұған 91 мемлекет кірген.

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

Конвенция дегеніміз- арнаулы мәселелер жөніндегі келесім шарт.

Осы Конвенция негізінде 2002 жылы тамызда Қазақстанда «Бала құқығы туралы» Заң қабылданды. Бұл Заң 10 тарау, 53 баптан тұрады. 2002 жылы 2-қыркүйекте Қазақстан «Бала құқығы туралы конвенцияға» қол қояды, сөйтіп қазақстанның «Бала құқығы туралы заңы» енгізілген.

4. Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы

Қазақстан Республикасының 2002 жылығы 8 тамызда № 345 Заңы

10 тарау, 53 баптан тұрады.

1 тарау. Жалпы ережелер

2 тарау. Балалар мүддесін көздейтін мемлекеттік саясат

3 тарау. Баланың негізгі құқықтары мен міндеттері

4 тарау. Бала және отбасы

5 тарау. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланың құқықтары

6 тарау. Мүгедек баланың құқықтары

7 тарау. Бала және қоғам

8тарау. Баланың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау

9 тарау. Бала жауапкершілігінің және оның мінез-құлқына әсер ету ерекшеліктері

10 тарау. Қорытынды ережелер


5.«Бала құқығы туралы халықаралық конвенциядан»

Конвенцияға кіретін құқықтардың бәрі барлық балаға бірдей тарайды. Конвенцияға қол қойғаннан кейін балаларды кемсітуден қорғауға және олардың құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдесу үшін белсенді шаралар қолдану міндетін мемлекет өзіне алады.

- Мемлекет әрбір баланың аман-сау өсіп, жан-жақты дамуын қамтамасыз етеді.

- Бала өмірге келе салысымен тіркеуге алынады және өзіне есім мен азаматтық алуға құқылы.

- Әрбір бала өз отбасында ата-анасымен бірге өмір сүруге құқылы.

- Бала мектепте кінәлі болғанда да оны ешкім ұрып жазалауға, кемсітіп қорлауға құқығы жоқ.

- Бала тынығуға және мәдени демалуға құқылы.

- Әрбір баланың ой-пікір, ар-ождан және дін еркіндігіне құқығы бар.

- Бала өзі қалаған спорт түрімен шұғылдануға құқылы.

- Бала денсаулығын сақтауға, емделуге құқылы.

- Бала өз ойын еркін айтуға құқылы.

-Әрбір баланың білім алуға толықтай құқығы бар.

Қоғамдық жұмыстарға араласуға Балалар біздің құқықтарымыздан басқа міндеттеріміз бар екенін естен шығармауымыз керек.

Не істеуге міндеттіміз?

Әркім Қазақстан Республикасының Ата заңын сақтауға;

Қазақстан Республикасын қорғау әрбір азаматтың міндеті;

Әрбір адамның ар мен намысын құрметтеуге;

Мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге;

Тарихи мәдени мұраларды сақтауға;

Тарихи ескерткіштерді қорғауға;

Табиғат және табиғат байлықтарын қорғауға;

Мектеп ғимараты мен оның аумағын үнемі тазалықта ұстауға;

Үлкенге-құрмет, кішіге-ізет танытуға;

Ата-анаға қамқорлық көрсетуге.

Сонымен балалар құқық деген не, міндет деген не? Ойланайық. «Ойды аяқта…»


Бала құқығы деген— балалардың өмір сүруі мен өсуіне жағдай жасау.

Құқық-адамдардың тәртібін,қарым-қатынасын реттеп отыратын ережелер жиынтығы. Мемлекет белгілеп қорғайтын нормалар мен ережелер жиынтығы


ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады; суретпен жұмыс.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы





https://bilimdiler.kz/tarbie-sagaty/22594-bizdin-elimizdin-negizgi-zany.html


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Оқушылармен пысықтай түсу.

Балалар құқығын қорғау – егемен еліміздің асты құндылықтарының бірі. Сол үшін өскелең ұрпақтың дұрыс тәрбие алып, қоғамдағы құқықтарының сақталу жолында аянбай еңбек етуі керек.

Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма «Бұзық бала» қандай болады?

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



https://kopilkaurokov.ru/klassnomuRukovoditeliu/meropriyatia/zorlyk_zombylyk_t_rbiie_sag_aty


Жеке құқықтар

     

Біздің әрқайсысымыз туғаннан бастап жеке құқықтар пен бостандыққа ие боламыз. Ол, ең біріншіден — өмір сүру құқығы. Әр адам және оның өмір сүруі — ол ең жоғары адамгершілік құндылық. Ешкім өз бетімен адамды өмірден айыра алмайды. Өлтіру, соғыс, зорлық-зомбылық — ең ауыр қылмыстар. Осы ретте, Ф.Достоевскийдің «Қылмыс пен жаза» романын еске алар болсақ, бұл туындының негізгі идеясы әрбір адам баласының құндылығы мен қасиеттілігін дәйектеуге негізделетіні сөзсіз. Өзімбілерлік, билік пен байлыққа ұмтылу басқа адамдарды басып-жаншудың, оның үстіне адам өлтірудің себебі бола алмасы анық.

Ешқандай идея, ешқандай қажеттілік моральдық абсолют тұрғысынан адам өмірін қиюды ақтай алмайды. Әрине, саясаткердің немесе заңгердің ұстанымы тұрғысынан тәртіпсіздіктер орын алған жағдайда өмірді қорғау немесе қылмыстың жолын кесу мақсатында адамды өлтіруге болады. Дегенмен адамгершілік ешқашан өлтіруді ақтамайды. Сондықтан «өлтірме» деген өсиет кез келген діннің ең басты және үзілді-кесілді талабы болып табылады.

Қазіргі күнде өлім жазасынан бас тарту туралы мәселе күн тәртібінде кең көтерілуде. Жазалаудың осы бірден-бір шетін шарасы әлемнің көптеген елдерінде бар. Көптеген еуропа мемлекеттері оны қолданудан бас тартқанымен, ол заңнамалық тұрғыда бірнеше елдерде ғана жойылған.

Жеке құқықтар мен бостандықтар қатарына сонымен қатар тұлға бостандығы мен баспанаға қол сұғуға болмайтындығы қүқығы, зорлық-зомбылыққа қарсылық көрсету құқығы жатады. Прокурордың немесе сот шешімінің санкциясынсыз ешкім тінтілуге немесе тұтқындалуға жатпайды. Барлық азаматтар құқық пен заң алдында тең. Қылмыс жасады деп айыпталушылар адвокаттың (қорғаушының) және әділ соттың көмегіне жүгінуге құқы бар.





Жеке құқық жеке өмірге қол сұқпаушылықты, ар-ожданды қорғауды, жеке салым мен ақша жинақтау құпиясын, хат алмасу, телефонмен сөйлесу, телеграфтық және пошталық хабарламаларды қамтиды. Мемлекеттік органдар осы құқықтар мен бостандықтарды сыйлауға міндетті. Кез келген шектеу заңмен нақты бекітілген жағдайларда ғана орын алуы мүмкін.



Адамды қинауға және онымен дөрекі сөйлесуге болмайды. Әрбір адамның қадір-қасиеті аяққа тапталмауы тиіс. Қазіргі күнде отбасындағы зорлық-зомбылық пен күш көрсету мәселесі орталық мәселеге айналып отыр. Әйелдер мен балалар ұрып-соғу мен қорлануға жиі ұшырайды. Жасөспірімдер арасында да қатыгездік белең алып кетті. Мұндай жағдайларда әдеттегі жазалау шаралары жеткіліксіздік танытатындықтан, оның себептерін табуға және қылмыскерлердің психологиялық ерекшеліктерін анықтауға баса көңіл аудару қажет.



Құқық қорғау ұйымдары түрмелерде және сол қатардағы басқа да мекемелерде отырған азаматтардың жағдайларына ерекше назар аударады. Қылмыс жасаған адамдар басқа адамдардың құқықтарын бұзғандары үшін жазаға тартылса да, олар ұрып-соғу мен қорлауға түспеуі тиіс. Осы орайда, түзету мекемелерінің жазаланған адамдарды түзету түріндегі өздерінің тікелей функцияларын дұрыс атқармауы да жиі орын алатынын да айта кету керек. Нәтижесінде, жазаларын өтеп шыққаннан кейін бостандыққа қалыпты адами қатынастардан бой үзген қатал адамдар шығады. Олар психологиялық тұрғыда кәдімгі өмірге дайын емес. Мұның көп себептерінің қатарында түзету мекемелерін ұстауға қаржының жетіспеушілігін, ондағы арнайы қызметкерлердің дайындықтарының әлсіздігін, психологтардың жоқтығын немесе жетіспеушілігін айта кетуге болады. Мәселен, соңғы кезде түзету мекемелерінде жазасын өтеушілердің арасында туберкулез індетінің кең таралуы үлкен мәселе болып отыр. Ал медицина қызметкерлері осы індетпен ауыратындар санының тез көбеюіне жетісе алмай отыр.

Дін ұстану бостандығы немесе ар-ождан бостандығы гуманистік ойдың қол жеткізген маңызды жетістігі болып табылады. Ар-ождан бостандығы әркімнің белгілі бір дін үстануды өзі таңдай алатынын, немесе діннен бас тартып атеист бола алатынын білдіреді.

Адамзат тарихыңда діндердің бейбіт қатар өмір сүруінің мысалдары жеткілікті. Жалпы, қазіргі әлемдегі көптеген елдердің діни кеңістігіне көп конфессияналдық сипат тән. Қазақстанда да мұсылмандар мен христиандар, иудизм мен буддизм тәрізді іргелі діндер бейбіт қатар өмір сүріп, көптеген мешіттер, шіркеулер мен діни ғибадат үйлері діндарлардың рухани сүраныстарын қанағаттандыру бағытында еркін қызмет атқаруда. Діндарлар қоғамдық өмірге белсенді қатысып, экономиканың барлық салаларында жұмыс істеуде. Адамның діни сенімі мен таңдауы жұмысқа орналасуда немесе білім алуда бөгет бола алмайды.

Адамзат тарихының өткен кезеңдерінде көптеген қақтығыстар, соғыстар мен қудалаулар діни себептерден туындайтын. Осы орайда, Орта ғасырдағы Еуропадағы крест жорықтары мен протестанттарға қарсы күрестерді, орыс қоғамындағы старообрядтықтарды қудалауды және осы катардағы басқа да келеңсіз оқиғаларды айта кетуге болады. Испаниядан арабтарды қуғаннан кейін ислам дінін қабылдаған көптеген жергілікті тұрғындар өлтірілді. Испан билігі араб тілінде сөйлеуге тыйым салуымен Пиреней түбегіндегі арабтілді мәдениеттің бай мүраларының көзі жойылды. Осылай, бір діннің екінші діннен артықшылығы күшпен дәлелденді.

«Ұзынағаш ауылындағы № 1 мектеп лицей» КММ Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-24


Бөлім:

Тіршілік қауіпсіздігі

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)


Күні:05.03


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Алғашқы көмек көрсету ережесі.


Сабақтың мақсаты

адамгершіліктің, ізгі қасиеттер мен ар – ождан бостандығына, адалдық пен мейірімділікке баулу арқылы құқықтары мен міндеттерін аңықтай отырып құқықтық тәрбие беру.

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың бойында құқықтық білімді қалыптастыра отырып, саяси саналығы мен таным белсенділігі арытады.

    

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі.

«Сәлеметсің бе» «Амансың ба»


«Саумысың» деген сөздерді ғажайып сөздер ретінде әңгімелесу.

Неліктен олай деп ойлайсындар?

«Денсаулық дегеніміз не?»

Амансың ба деген сөз нені білдіреді?

Адамның байлығы не?

Денсаулық болу үшін не істеу керек?

Бейне баян көреміз.


Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру


Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.

Сабақтың ортасы

Денсаулық.


Қолдарына гүл ұстаған балалар дөңгелене отырады. Педагог өзі бастап сәлемдесіп, балалар қолдарындағы гүлді бір-біріне тілек айту арқылы ұсынады. Гүл шоқтары бірте-бірте көбейіп, педагогтың өзіне бір құшақ гүл – «Тілек шоғы» болып оралады.

«Бәріміз – біріміз үшін, біріміз-бәріміз үшін»деп деніміз сау болсын деп тілейік!

Жолда жүру ережесі?

Қауіпсіздік мектебі?

Жаманнан жирен?

Жарақаттың алдын алу?


- Міне, осы сұрақтар не жайлы айтады? Жарақат алу деген не? Қандай жағдайларда жарақат алу мүмкін? Оның алдын-алу жолдарын білеміз бе? Сол жөнінде мәліметтермен таныс боламыз, тәжірибе түрінде көрсетеміз.

ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

Жарақат алудағы алғашқы көмекті жүргізу жолдарын білуіміз керек. Жараланудың барлық түрінде де қан тамырларына зақым түседі. Соның салдарынан көбіне денеден қан шығатынын байқаймыз. Жарақат кезіндегі зақымдалған тамырлардан қанның ағуы қан кету деп аталады. Оның болымсыз және күшті әсері өмірге қатерлі болуы мүмкін. Қан денеден орташа кеткенде, ағзаның ішкі бірнеше толықтырушы қасиеттері: жүрек қызметінің, тыныс алудың күшеюі, шеткі қан тамырларының жиырылуы іске қосылып өзі тоқтата алады. Ал денеден қан көп кеткенде жүрек қан тамырларының қызметі мүлде нашарлап, адамның өліп кетуі де ықтимал.

Қан кету түрлері: Зақымдалған тамырдың сипатына қарай қанның ағуы артериялық (күре тамырлық), веналық (көктамырлық), капиллярлық (қылтамырлық) және паренхиматоздық болып бөлінеді. Артериялық қан кету жүректен ағза мен ұлпаларға қан баратын ең ірі тамырлардан аққан қанды айтамыз, ірі күре тамырлардан аққан қан жараланған жерден атқылап немесе фонтанша ағады, түсі ашық қызыл, өздігінен тоқтамайды, жарақаттанған адамның өміріне елеулі қауіп төндіреді. Көктамыр деп жүрекке қайта бара жатқан қан айналымын айтады, оның түсі қара қошқыл болады, ол үздіксіз, баяу ағады. Қылтамырлық қан кету ұсақ тамырлардан ағады, ол тамшылап ағады, өздігінен тоқтайды. ^ Алғашқы медициналық көмек: Уақытша қолда бар құралдармен қан ағуды тоқтату. Қан ағуды тоқтату тәсілдері: 1) Аяғын жоғары көтеру, бұл жағдайда қан миды қоректендіреді; 2) Қанды артериядан жоғарырақ саусақпен қысып тоқтату қажет. Мұны бірнеше әдіспен атқаруға болады. Егер білек жараланса - онда қанды тоқтату үшін артерияны иық сүйегіне, қолтық жағынан қатты қысып басады.


ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады; суретпен жұмыс. Қандай көмек көрсетілуде?

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Оқушылармен пысықтай түсу.

Кері байланыс

«Шолиер табақшасы»

Жасыл табақша – «Маған сабақ өте ұнады»

Сары табақша – «Маған сабақ ұнады, бірақ 1-2 сұрағым бар»;

Қызыл табақша – «Мен сабақта қиналдым»

Үйге тапсырма: Алғашқы көмек

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



https://kopilkaurokov.ru/klassnomuRukovoditeliu/meropriyatia/zorlyk_zombylyk_t_rbiie_sag_aty

     

АЛҒАШҚЫ КӨМЕК



Алғашқы көмек – ол адамның өмірін құтқаруға бағытталған жедел шаралар кешені. Жазатайым жағдай, сырқаттың кенеттен қысуы, улану – осы және басқа төтенше жағдайларда білімді алғашқы көмек қажет.

Заң бойынша, алғашқы көмек медициналық болып саналмайды – ол дәрігерлер келгенше көрсетіледі немесе зардап шегуші госпиталданады. Алғашқы көмекті сол сәтте зардап шегушінің қасында болған кез келген адам көрсете алады. Бірақ азаматтардың кейбір санаты үшін алғашқы көмек көрсету – қызметтік міндеті. Бұл жерде сөз полиция қызметкерлері, әскериқызметшілер, құтқарушылар, өрт сөндірушілер, және, әрине, медицина қызметкерлері туралы.

Алғашқы көмек көрсете білу – қарапайым, бірақ әрбір адам білуі тиісті өте маңызды дағды. Шұғыл жағдайда ол біреудің өмірін құтқара алады. Сіздердің назарларыңызға алғашқы көмек көрсетудің 10 базалық дағдысын ұсынамыз.



АЛҒАШҚЫ КӨМЕК КӨРСЕТУДІҢ АЛГОРИТМІ

Абдырап қалмай, алғашқы көмекті дұрыс көрсету үшін мына әрекеттер тізбегін сақтау маңызды:

Өзінің, зардап шегушінің және айналасындағылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету (мысалы, зардап шегуші адамды жанып жатқан автокөліктен шығару).

Зардап шегушінің өмір белгілерін (пульс, тыныс алуы, қарашығының жарыққа реакциясы) және есін білуін тексеру. Тыныс алуын тексеру үшін зардап шегушінің басын шалқайтып, оның ауызы мен мұрынына қарай еңкейіп, тыныс алуын естуге немесе сезінуге тырысу керек; пульсті «тыңдау» үшін зардап шегушінің күре тамырына саусағыңыздың басын қою қажет; есін бағалау үшін зардап шегушіні иығынан ұстап, ақырын қозғап, қандай-да бір сұрақ қою қажет (мүмкіндігіне қарай).

Оқиға орнына мамандарды шақыру (112 – ұялы телефоннан,қалалық телефоннан – 103 (жедел жәрдем)немесе 101 (құтқарушылар).

Шұғыл алғашқы жәрдемді көрсету.

Ол жағдайға байланысты мынадай болуы мүмкін:

- тыныс алу жолдарының өтуін қалпына келтіру;

- жүрек-өкпе реанимациясы;

- қан кетуді тоқтату және басқа шаралар.

Зардап шегушіге дене жайлылығын және психологиялық көмек көрсетіп, мамандардың келуін тосу.

ЖАСАНДЫ ТЫНЫС АЛУ

Первая медицинская помощь

Өкпені жасанды желдендіру (ӨЖЖ) – адамның өкпесінің табиғи желдетілуін қалпына келтіру үшін, оның тыныс жолдарына ауаны (немесе оттегіні) жіберу. Бұл әрекет қарапайым реанимациялық шара болып есептеледі.



ӨЖЖ-ні қажет ететін қалыпты ахуал:

- автомобиль апаты;

- судағы оқиға;

- тоқ соғу және басқа.

Қазіргі кезде медицинада ӨЖЖ-нің әртүрлі тәсілдері бар. Маман емес адамның алғашқы көмек көрсетуі кезінде ең тиімдісі «ауыздан-ауызға» және «ауыздан- мұрынға» жасанды тыныс беру тәсілі.

Егер зардап шегушіні қараған кезде табиғи тыныс алуы сезілмесе, дереу өкпені жасанды желдендіру өткізілуі керек.



«Ауыздан-ауызға» жасанды тыныс беру:

Үстіңгі тыныс жолдарының өтімділігін қамтамасыз етіңіз. Зардап шегуші адамның басын жанына қарай бұрып, ауыз қуысын шырыштан, қаннан және басқа бөгде заттардан саусағыңызбен еппен тазалаңыз. Зардап шегушінің мұрын қуысын тексеріңіз; қажет болғанда тазалаңыз.

Зардап шегушінің мойынын бір қолмен демеп, басын шалқайтыңыз.

- Омыртқаға зақым келген болса, зардап шегушінің басының жатқан қалпын өзгерпеңіз!

Зардап шегушінің мұрынын басбармақ және сұқ саусақпен қысыңыз. Терең демалыңыз, зардап шегушінің аузына ерінмен тығыз қысыңыз. Зардап шегушінің өкпесіне дем жіберіңіз.

- Алғашқы 5-10 дем шығару тез болуы керек (20-30секундта), содан кейін 12-15 дем шығару бір минут ішінде.

Зардап шегушінің кеудесінің қозғалысын мұқият бақылаңыз. Егер оның кеудесі ауаны жібергенде көтерілсе, онда Сіз бәрін дұрыс жасап жатырсыз.

Алғашқы көмек — адам өміріне немесе денсаулығына кенеттен қауіп төнгенде оның өмірін сақтап қалу үшін немесе апаттың зиянды әсерін азайту үшін қолданылатын қарапайым шаралар. Апаттың қатарына әр түрлі жарақаттар, сынық, буынның шығуы, улану, суға бату, күю, үсу, электр тоғы соғу, т.б. жатады. Алғашқы көмектің негізгі шаралары: апатқа түскен адамды апат әсерінен құтқару (өрттен, судан шығару); апаттың зиянды әсерін тоқтату (адамды жылыту, иіс тисе таза ауа жұтқызу); қан тоқтату, жараны байлау, сынған аяқтың немесе қолдың қозғалысын тежеу; жасанды дем алдыру, жүрекке жабық массаж жасау, апатқа түскен адамды тезірек емдеу мекемесіне жеткізу немесе жедел медициналық көмек көрсететін дәрігерлер тобын шақыру.

Тыныс алу жолдарындағы немесе өңештегі бөгде заттар

Белгілері: зардап шегуші мойнын ұстап, ештеңе айта алмайды, жан таласа дем алғысы келеді, ауа жетіспегенін сезінді, көгере бастады. Тыныс жолдары жарақаттанған кезде: шуылға ұқсас қатты жөтеледі. Сенің әрекетің: Бөгде затты тыныс жолдарынан шығару үшін ашық алақаныңмен жауырынның жоғары жағынан қағып ұру керек. Зардап шегушіден аузына саусағын салып зорланып құсуын талап ет, саусақты мүмкіндігінше терең салып өңешті тітіркендіреді. Тыныс алуы тоқтайтын болса, кешіктірмей жасанды тыныс алуды жүргіз. "103 - жедел жәрдемін" барынша жылдамдатып шақыр!



Тамақ ішу кезіндегі тұншығу

Белгілері: Зардап шегуші кенет жөтеле бастайды, тыныс алуы жиілейді, көгеріп, естен танады. Сенің әрекетің: зардап шегушінің артына тұрып, екі қолыңмен білектеріңді кіндіктен қабырғаға доға бұрышын жасап қой. Оң білек, түйілген жұдырықпен сол білектің үстіне қойылады. Зардап шегушінің ішін өзіңе және жоғары қарай бірнеше рет қатты бас. Тыныс алу жолдарынан бөгде зат шыққанға дейін орында. Егер зардап шегуші естен танса, оны еденге шалқасынан жатқыз, басын шалқайтып "ауызға - ауыз" әдісімен екі рет ауа үрлеу әрекетін жасаңыз. Сонан соң, зардап шегушінің үстіне бөксе жағына қарай отырып, айқастырылған білекпен, енді өзіңнен алға қарай және шамалы төмен жағынан ішін басуды жалғастыр. Әрбір 5 басудан кейін ауыз қуысын қарап шығу қажет. Өте толық немесе екі қабат әйелдерге әдіс төсінің орта жағында жүргізіледі. Балаларға 1 жастан 8 жасқа дейін бір қолмен жасалады. 1 жасқа дейінгі нәрестені тізеңнің үстіне етпетімен жатқызып және алақанның сырт жағымен жауырынның ортасына бес рет жеделдетіп қағып соққы бер. Сонан соң оны шалқасынан жатқызып, төсінің ортасына бір немесе екі саусақпен бас. Нәтиже болмаған жағдайда әдісті қайтала. Әдіс жасау кезінде нәрестенің басы кеудеден төмен болуы тиіс.



"103 - жедел жәрдемін" шақыр! Қарт адамға, сірә, тіпті жаман болса керек (жасы көрініп тұр), беті көгеріп, ол қасында отырған қызының қолына құлай бастады.



Жүрек қызметінің тоқтауы

Белгілері: естен тану, тыныс алу мен тамыр соғысының жоғалуы, терісі көгілдір-сұр. Сенің әрекеттерің: жасанды тыныс алдыру және жүректі жанамалай уқалап, сылау.



Жүректі жанамалай уқалап, сылаудың әдісі: - Зардап шегушінің жанына тізе бүгіп тұрып, оның жағасының түймелерін ағыт, оны тегіс қатты жерге шалқасынан жатқыз. - семсер тәріздес талшықты саусағыңмен сипала; - қолдың екі саусағын мойынға қарай бағыттап қой; - мойынға қарай бағыттап оның қасына алақаныңды бас.



- келесі қолыңның алақанын, қойылған қолдың үстіне қойғанда, екі қолдың саусақтары да жоғары қарап тұруы тиіс; - қолдарды созып денеңнің салмағын қажетті нүктеге тіктеп түсір, күш созылған қолдар арқылы берілетін болсын. Қысу тәртіптері: Үлкендерге - минутына 60 - 70 -тен кем болмауы тиіс; Жас өспірімдердің кеуде клеткасын 4 см-ге дейін (70-80 рет) қысады; Балаларға - үлкендердің бір қолының күші жеткілікті (100 рет); Нәрестелерге - екі саусақтың күші жеткілікті (минутына 100 - 120 рет).



Жасанды тыныс алудыру мен жүректі уқалап, сылау әдістері (жүрек - өкпе реанимациясы)



Есіңде болсын! Тек қана естен тану, тамырлардың соқпауы, тыныс алудың жоқтығы кезінде жүргізіледі!



- Зардап шегушіні шалқасынан жатқыз (мықты, қатты жерге), аяғын көтеріңкіреп қой. - Зардап шегушінің өкпесіне екі рет ауа үрлеу әрекетін жаса, содан кейін жүрегіне жабық уқалау, сипалау жұмыстарын жүргіз: - бір қалыппен: 15 рет - жүректі жанамалай сылаумен және 2 рет - өкпені жасанды желдендіру әдістерін жаса. Осындай 4 циклден кейін тағы тамыр соққанын тексер, егер байқалмаса онда: Жүрек - өкпе реанимациясын жалғастыр. Жүрек - өкпе реанимациясын: -терінің қызаруы; -ұйқы күре тамырының соғысын байқалу; - қайта тыныс ала бастаған кезде табысты өткізілді деп санауға болады.



ТЖ органдары сейсмикалық белсенділіктің басылуы туралы хабарлайды. Адамдар біршама тынышталып, аман қалған үйлеріне қайта бастайды. Аз уақыт ішінде таң атады. Күтпеген апаттан қираған тірлікті қайта қалпына келтіре бастайды.



Ыстық тию

Белгілері: әлсіреу, жүрек айниды, құсқысы келеді, тері бозарып, жабысқақтық пайда болады, тыныс алуы жиілей түседі және тамыр соғысы жиелейді, әлсіз. Бас ауырады, айналады, естен тануы мүмкін, сіңірі тартылады. Сенің әрекеттерің: -Зардап шегушіні салқын, жақсы желдетілген жерге, желдің өтіне жатқыз. Үйде желдеткішті қолдан. - Басы мен жүрек төңірегін суық сумен салқындат; суық тартуды шат төңірегіне, қолтық астына және мойынға қой. - Аяғын сәл көтеріңкіре. Тар киімнің түймелерін ағыт. - Алдын ала тұз салып су бер (1 литрге 1 шай қасық тұз). - Егер зардап шегуші есінен танып, тыныс алуы тоқтаса, "ауызды ауызға" әдісімен жасанды дем алдыр.



Құсу, лоқсу

Белгілері: ауыз арқылы асқазанның ішіндегісі еріксіз шығады. Сенің әрекетің: - Лоқсу басылғанға дейін қатты тамақ берме. Лоқсығанына қармастан, құсу көпке дейін тоқтамаса да көбірек сұйықтық бер. - Егер құсқан кезде бас қатты ауыратын болса, немесе іш ауырса, егер құсық массасы қан араласқан болса немесе қара, қоңыр кофе қоюлығына ұқсаса, жылдам "103 жедел жәрдемін" шақыр!



Машинаны айдап келу үшін жүргізушіге қоңырау шалдық; одан әрі қарай машинамн кетуді шештік. Әсет жеңілдеп қалды, ол соққан самалмен бірге қайтадан шиқылдап дауыс шығара бастады. Міне ормандардың жұрнақтары. Ғажайып көрініспен иілген ағаштар пейзажға әлдеқандай бір қиял-ғажайып түр беріп тұр. Жүктерімізді түсірдік, алдымен ыстық өтудің қатал сынына тап болған Әсетті шатырға қалдырамыз. Әр жерде жаппалар мен шатырлар тігілген. Балықшылар өздерінің ауларымен жағада қатып қалған. Жүзімді шығара беріп едім ... ара! Бұл қайдан шықты? Ой қалай ауыртады...



Араның, сонаның, есек араның шағуы

Сенің әрекетің: - Егер шаққан жерде бізі қалса, оны қысқышпен байқап алып таста (ара бізін қалдырмайды). - Жараға жартылай спиртті компресс немесе бал шелпегін қой (бақбақ гүлі сабағының "сүтін" қолдануға болады). - Димидорл, пипольфен немесе супростин дәрмектерін ішкіз.



Аллергиялық естен тану дамыған кезде



Белгілері: күре тамыр қысымы күрт түседі, демігу, жүрек айналасының және іштің ауруы, естен тану. Есіңде болсын! Ауру жағдайында аллерген организмге енгеннен кейін 1-2 минуттың ішінде өліп кетуі мүмкін.



Сенің әрекетің: сырқатты шалқасынан оның аяғы басынан биік болатындай етіп жатқыз. Тар кимідерінің түймелерін ағыт. Таза ауаның кіруін қамтамасыз ет.



Есіңде болсын! Егер сырқат естен танып қалса, оған ешқандай дәрі - дәрмек беруге немесе аузына су құюға болмайды.



Тыныс алуы бұзылып, жүрек қызметі тоқтаған кезде "ауызға - ауыз" әдісімен жасанды дем алдыру және жүректі жанамалай уқалап, сылау қажет. "103 - жедел жәрдмін" шақыр.



Шағып алды. Балалар айналаны тамашалу үшін жүруге дайындалып жатыр. Мен ауырсына отырып "шаруашылықта" қалдым. Жақын жердегі шатырдан бір ер адам танысуға келді. Мені ара шағып алғанын естігеннен кейін, бұл жерде - бұдан да қауіпті жағдайлар болатынын ескертті. Бұл жерде жыландар, кенелер және шаяндар бар көрінеді. Балаларға абай болу керектігін ескертіп жатырмын. Тағы бір қырсыққа тап болсақ не істеу керектігін ойланудамын; қайдағы бір жабысқақ бірдеңе шағып алуы мүмкін ғой.



Кененің шағуы

Белгілері: қал сияқты қара дақ. Шаққан жері білінбейді, ауырмайды (немесе қызыл көпіршік, - қанды сорған кене). Сенің әрекетің: кенемен терінің төңірегіне сұйық май тамызып, сәлден соң оны қысқыштың ұшымен теріден баяу қозғалыспен алып таста. Егер қысқыш жоқ болса, кененің басы терімен түйіскен жерге жай жіп ілгекпен байланады. Жіптің ұшын тартқанда оның ілгегі кенені ақырындап тартып шығарады. Шыққан жерін йодтың ерітіндісімен, зеленке немесе спиртпен сүрт. Теріні тілуге және күйдіруге болмайды. Қалаға келгеннен кейін емханаға қарал.



Жыланның шағуы

Сенің әрекетің: - Кешіктірмей аузыңмен уды сорып таста. Егер аузыңда жара жоқ болса, бұл әрекет 10-15 минут бойы жүргізіледі. - Зардап шегушіні тыныштандырып, жатқызып қой. - Қолды шаққан кезде бүгіп, байлап қой. - Аяқты шаққан кезде оны екінші аяғына бинтпен таңып таста. - Зардап шегушіге сусынды көп ішкіз (шай, минерал немесе жай су). -Ауруды басатын кез-келген дәрілердің 1-2 таблеткасын ішкіз. - Зардап шегушіні жатқан бойында емдеу мекемесіне жеткіз.



Назар аудар! Шаққан жердің жоғарғы жағына бұрау қоюға, шаққан жерді күйдіруге, кесуге болмайды!



Бүйінің шағуы

Сенің әрекетің: - Шаққан жерді сабынмен жу, суық зат қой. - Ауруды басатын кез-келген дәрілер таблеткасын ішкіз. - Сұйықтықты көп ішкіз.

Балалар көп әсер алып қайтты. Әсіресе оларды таңдандырған өзеннің шоңғалдары мен құздар. Бақытқа қарай оларды ештеңе шақпады, бірақ... қызым көзін уқалайды. Не болды? Өзеннің жағасында бір бұтаққа соқтығысып қалдық. Бұл не деген сәтсіз күн!

Көздің жарақаттануы

Белгілері: көз жабылады немесе жыпылықтайды, ісінеді, қызарады, қатты ауырады. Сенің әрекетің: -Көзді немесе қабағын жаралап алған кезде көзді таза жұмсақ матамен жауып, таңғышпен қатты тартпай байлап қой. Келесі көзді де жауып қой. - Көз төңірегін ұрып алған кезде зақымдалған көзге суық компресс бас. - Көзге күйдіретін химиялық зат түскен кезде оны сумен ұзақ шаяды, ол үшін басты еңкейтіп, саусақтармен қабақтарды ашады. Көзге қышқыл түскенде 10 мин бойы ағынды сумен шаяды, сілтілер түскенде - 15 минут, белгісіз химиялық зат түскенде - 20 минут. - Көзге бөгде заттар түскенде өзбетіңмен көздің алмасына немесе мөлдір қабақтың төңірегіне түскен кішкентай затты алуға әрекеттенбе. Бұл жағдайда екі көзді де таңып таста. - Бөгде зат көздің ағына немесе қабақтың ішкі жағына түскен кезде мынадай амал жаса: көздің ағынан немесе қабақтың үстінен ылғалданған бет орамалдың ұшымен іліп ал. Егер сізге ештеңе көрінбесе, кірпікпен жоғары қабақты төменгі қабаққа қарай соз. Бұл түскен затты орнынан қозғайды. Әрекетің сәтсіз шықса жоғарғы қабақтың кірпігін алып оны созыңыз. Оған сіріңкенің талшығын қойып оған қабақты ораңыз. Содан кейін көрінген затты жоғарыда көрсетілген әдіспен алыңыз. Егер әрекет тағы сәтсіз болса - тұратын мекендегі окулистке қарал. Осы жағдайлардың барлығында "103 - жедел жәрдмін" шақырыңыз.

Әйелім ұсталған балықпен оралды. Оншалықты кішілеу балық. Бұл жез балық. Өте дәмді "патша балық". Ендеше, балық сорпасы болады! Және, тағы бір жағымсыз жағдай болатын сияқты. Ол құлағына әлдебір шіркейдің кіргеніне шағым айтады.

Шыбын-шыркейдің құлаққа кіруі

Сенің әрекетің: Құлаққа жылы суды ол сыртына ағып шығатындай қылып құю керек. Бұл кезде сақтықпен құлақтың сырғалығын артқа қарай және жоғары тарт. Келесі әдіс: Егер бұл үйде болған болса: Ваннаға құлақтарың су астында болатындай қылып жату керек.

Құлақтағы бөгде заттар

Назар аудар! Құлаққа түскен бөгде заттарды (моншақ, бұршақтың дәні), егер тек олар сыртқы есту жолдарының кіре берісінде орналасса және сіз дабыл жарғақты жарақаттамауға мүлде сенімді болсаңыз ғана алуға тырысыңыз, басқадай жағдайларда өзіңіз шығаруға әрекеттенбеңіз. ЛОР дәрігеріне қаралыңыз.

Есту жолдарындағы қабыну процесстері

- Ауруды жеңілдету үшін әрбір 4 сағатта жасыңа қарай парацетромолдың мөлшерін іш. - Егер құлағыңнан ірің ақпайтын болса, құлағыңа ыстық су құйылып сүлгімен бірнеше қабат оралған жылытқыш қой.



Есіңде болсын! Құлақты мақтамен немесе өзге затпен нығыздауға болмайды! Емханаға қарал.

Оңды аяқталды! Шыбын - шіркейді шығарып алдық. Түнге жайғасып жатырмыз. Аз уақыт ішінде кешкі тамақ та дайын болады. Көрші жүгіріп келді, асқазан дәрілерін сұрайды, өйткені баласының іші өтіп ауырып қалыпты. Әйелім алып келген өзге дәрілер де пайдаға асты.

Іш өту (диярея)

Сенің кеңесің: Аурудың белгілері жойылғанша ауруға тамақ берме. Ең болмағанда әдеттегіден жарты - литр артық тәттісі жоқ сұйықтық ішкіз.

Есіңді болсын! Сүт ішуге болмайды! - 1 литр суытылған қайнаған суға 1 шай қасық тұз және 4 шай қасық қант қос немесе дайын регидрон таблеткасын іш. - Аспирин және ауруды басатын дәрі-дәрмек қабылдама. - Егер бір тәуліктен кейін жеңілдікті сезінбесең, дәрігерге қарал.





















































«Ұзынағаш ауылындағы № 1 мектеп лицей» КММ Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-25


Бөлім:

Экологиялық мәдениет

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:04.04.2024


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Табиғатқа деген сүйіспеншілік

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға табиғаттың адам өмірі үшін маңыздылығын ұғындыра отырып қиянат жасамау туралы түсінік беру

Құндылықтарды дарыту

оқушылардың бойындағы мейірімділік қасиеттерін дамыту.

    

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі.


Оқушылармен сәлемдесу.

1,2,3 санау арқылы топқа бөлу


Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»

.

Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер 1.Өзін-өзі тану оқулығы.2.

Сабақтың ортасы


ЕБҚ оқушылар маңызды тірек сөздерді жазып алады;

5. Шығармашылық іс-әрекет, топтық жұмыс:


Бейнефильм «Табиғатты қорғайық,аялайық!»


Постер қорғау: Табиғатқа тіл бітсе адамзатқа не айтар еді ?


І топ: «Жер»тобы: Егер мен Жер болсам...


ІІ топ: «Су»тобы : Егер мен Су болсам ...


ІІІ топ: «Ауа»тобы: Егер мен Ауа болсам ...


ІY топ: «Ағаш»тобы: Егер мен Ағаш болсам...

Табиғаттың ластануы

ЕББ оқушыға суреттер/иллюстрациялар ұсынылады; суретпен жұмыс.

Мұғалім: Табиғаттың ластануына өнеркәсіптің дамуы әсерін тигізеді. Өнеркәсіптің қоршаған ортаға әсері

Слайдты көрсете отырып оқушыларды ойларын қорытуға жетелейді.

а) Топыраққа әсері: ластанады, құнарлылығы нашарлайды.

ә) Суға әсері: мұнай өнімдерімен, радиоактивті заттармен ластанады.

б) Ауаға әсері: қышқылды жаңбырлар жауады, жер бетінің температурасы өзгереді, жанауарлар мен өсімдіктер өледі.

в) Адамға әсері: ағза әлсірейді, бой ақырын өседі, ауруға қарсы тұру қабілеті төмендейді.

Қазақстандағы ең көп ластанатын қалалар – Ленингор, Зырян


6. Тәжірибе. Судың ластануы.

Ыдысқа су құю, судың бетіне автол майын құю;

Нәтижесін болжау (балалардың пікірін тыңдау).

Бейнебаяндағы көрсетіліммен және слайдтағы мәліметтермен салыстыра отырып талдау жасау.


7. Қоқыс жинайтын орын тұрмыстық қалдықтар тасталатын жер

Ойын: «Қоқысты сұрыптау».

Мақсаты: Қоқыс жәшікке тастауға болмайтын заттарды сұрыптау.


8. «Қалдықтардың екінші өмірлері ...» Жердің ластануын қалай азайтуға болады?

Қалдық заттардан қажетті тұрмыстық бұйымдар жасауға болатынына көз жеткізу. Оқушылар қажетсіз заттардан (СД диск, пакеттер, баклажкалар, қағаздар) жаңа бұйымдар жасайды. Жасаған бұйымдарын қорғайды.

9. Топтық жұмыс. «Ауа, жер, суды ластанудан қорғау» тақырыбында постер қорғау7

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.

Дескриптор:

өзгерістерін жіктейді

ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады









ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады










ҚБ «Өзін-өзі бағалау»





Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар










Суреттер




Тірек-сызбалар






Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Баяу әуен орындалып тұрады.

-Балалар,алдарыңда жатқан жапырақтарға табиғаттың атынан адамзатқа тілек жазып,ағашқа іліңдер.

Кері байланыс

Қиын болды…

Бүгін мен білдім…

Қызықты болды…

Үйге тапсырма «Бұзық бала» қандай болады?

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды



https://twig-bilim.kz/kz/learning-materials/human-impacts-pollution471 https://bilimland.kz/kk/courses/zharatylystanu/ehkologiya/lesson/qaldyqtardyng-kobeyuinen-tonetin-qauip

     

«Адам – табиғаттың ажырамас бөлігі» демекші, қазақ халқының дәстүрінде «Жер-Ана» деген егіз ұғым қалыптаскан. Жерді өз анасындай көру, ал анасын күндей қастерлеу – ұлтымыздың нанымына тереңінен енген салт. Олай деуге себеп, «Жер шоқтығы – Көкшетау», «Жер жәннаты – Жетісу» сынды бірауыз сөздер арқылы бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын, құрметін білдірген.



Алайда әлемдегі шиеленіскен экологиялық мәселелер адамдардың өмір сүру ортасына деген көзқарасын біршама өзгертті. Көз ілестірмес жылдамдықпен дамып жатқан заманда жаңа инновациялық технологиялар, жаңа әлеуметтік институттар, өндіріс орындары пайда бола бастады. Бұл факторды адамдардың өмір сүру салтының трансформацияға ұшырауымен, сәйкесінше сұраныс деңгейінің арта түскендігімен байланыстыруға болады. Ендігіде адамдар экологиялық апаттан қалай құтылуды емес, керісінше оның экологиялық-мәдени салдарын қалай жеңілдетуге болады деген сұрақтардың жауабын іздей бастады.



«Жергілікті экологиялық мәселелер – тұрғындардың тіршілік ету салтының ерекшеліктеріне байланысты туындайды. Демек жергілікті қоршаған ортаның жағдайы, ерекшелігі, табиғат заңдылықтары мен құбылыстары ғасырлар бойы сол аумақта мекендеген тұрғындарға ғана жете түсінікті. Олардың тіршілік ету салты, дәстүрі, наным-сенімдері сол аумақтың табиғи, географиялық ерекшелігі негізінде қалыптасады. Сондықтан экологиялық білім мен мәдениет қалыптастыруда әр ұлттың этноэкологиялық ерекшеліктері ескеріледі», деп есептейді биология ғылымдарының кандидаты, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, жаратылыстану факультеті, қоршаған ортаны қорғау саласындағы басқару және инжиниринг кафедрасы доцентінің міндетін атқарушы Аманбек Зандыбай.



Ғалымның пікіріне қарағанда, ұлтымыздағы экологиялық мәдениеттің қалыптасуы табиғат заңдылықтарына тікелей қатысты. Шындығында, мәдениет түсінігінің шығу тегіне сүйенер болсақ, адамның табиғатқа қатынасы үнемі мәдениетпен «өңделіп» отырды. Себебі адам табиғатты өзінің қажеттіліктерін қанағаттандырудың негізгі тəсілі ретінде қабылдады, арадағы байланыс ешқашан үзілмейтінін жақсы түсінді, сондықтан табиғатпен байланысын күшейтті. Осыдан қоғамда «экологиялық мәдениет» деген ұғым қалыптасты. Ерте заманда адамдар табиғатпен тікелей байланысқа түсіп, бар қажетін сол арқылы қанағаттандырып отырса, ал қазіргі индустриалды қоғамда бұл байланыс түрі жаңа деңгейге шықты, трансформациялық өзгерістер орын алды. Алғашында пайда болған экологиялық мәдениет көрінісін қазіргі заманның экологиялық мәдениетімен салыстыруға келмейді. Мұны экологиялық мәдениеттегі «дағдарыс» деп түсіндіруге болады. Дағдарыстың басты себебі – адамдардың қаншалықты озық технология, заманауи инновациялық құрал ойлап тапқанымен, еш уақытта табиғаттан алшақ кете алмайтынын жете түсіне бермейтіндігінде.



«Экологиялық мәдениет – қоршаған ортаны қорғау мен қалпына келтірудегі ең басты құрал. Жеке тұлғаның экологиялық мәдениеті, қоршаған ортаға деген сүйіспеншілігі санасында болмаса, қатал заңмен, мол қаражатпен, қара күшпен, озық технологиямен табиғатты қорғау немесе қалпына келтірем деген бос әурешілік», дейді Аманбек Зандыбай.



Тарих ғылымдарының докторы, ЕҰУ профессоры Жамбыл Артықбаевтың пікірінше, тірі табиғатқа, тіпті тірі атаулының барлығына жан ашу, аяу жəне махаббат идеясы – өте ежелгі идея. Гуманизмнің қайнар көзі де осында, кез келген тіршілік иесінің өмірдің əрбір көрінісіне деген сүйіспеншілік, əрбір тіршілік иесінің азабын түсіне білу, оған жанашырлықпен қарау – адам мəнінің, адам жанының негізгі қыры.



«Қазіргі кезде қазақтың дəстүрлі мəдениетіндегі табиғатты қорғауға бағытталған ырымдар, нанымдар, салт-жоралар өзінің маңызын жоғалтқан жоқ. Мәселен, «бір тал кессең, он тал ек», «бұлақ көрсең көзін аш», «көкті жұлма», «судың да сұрауы бар» жəне т.б. аталы сөздердің астарында үлкен мән-мағына жатыр. Қалыптасып отырған күрделі экологиялық мəселені шешу мақсатында қазақтың дəстүрлі мəдениетіндегі табиғатты қорғауға бағытталған ырымдар мен нанымдарды, салт-жораларды бүгінгі күні ұрпақ тəрбиесіне пайдалану экологиялық мəдениетті қалыптастыру үдерісін барынша тиімді етпек», деп түйіндеді Жамбыл Артықбаев.



«Тәрбие тал бесіктен», демекші, егер әр отбасы тұрмыс салтында, бала тәрбиесінде жоғарыда аталып өткен факторларды ескеретін болса, демек, қоғамда экологиялық мәдениет жаңғыра түсер еді.









Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-33

Бөлім:

Экологиялық мәдениет

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

Умирзакова Б.Т.

Күні:18.04.2024ж


Сынып:8

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Болашақта жер қандай болуы керек?

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға азаматтылық пен отаншылдық сезімдерін тәрбиелеу, экспедициялық жасақтардың туристік қызметін жандандыру жолымен салауатты өмір салтын насихаттау.

Құндылықтарды дарыту

Еңбек және шығармашылық, тарихи тәжірибе мен оның сабақтарын

ұғыну

    

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ой қозғау

1.Суреттерде не көріп отырсыздар?
2.Не ерекше болды?
3.Тақырыпты болжап көріңіз....

Болжамдарын негіздейді

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру.

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

Мәтінмен жұмыс

Адамның шаруашылық әрекеті табиғаттың өзгеруіне әсер ететін ерекше фактор. Адам еңбек пен ақыл ойдың арқасында қоршаған ортаға бейімделумен қатар, оны өзгертеді. Сондықтан табиғатты өзгерту барысында адамзат оның кейінгі зардаптарын да ескеруі қажет. Жергілікті экологиялық проблемаларға ауа бассейнінің ластануын, радиоактивті, тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтары, табиғи және техногендік төтенше жағдайларды жаткызуға болады. Адам әрекетінен Қазақстан жерінде тез шешуді қажет ететін проблемалар бар. 

GREАT кестесі бойынша туған өлкенің экологиялық проблемалары талдау жасайды

G (Groundbreaking) - елеулі/ бетбұрысты


R (Remembered) - есте қаларлық


E (Events) - маңызды оқиға


А (Affected) - болашаққа әсері


T (Terrifying) кездескен қиындықтар



Венн диаграммасын толтыру.

1.Ауылдағы бір көшені таңдап алып, оның экологиялық жағдайына баға беру.

2.Экологиялық жағдайды бұзып жатқан жағдай болса, ол кімнің әрекеті екендігін анықтау.

3.Жайық өзенінің экологиялық жағдайына баға беру.

Экологиялық қолайлы және қолайсыз аудандарды салыстыру.

ЕБҚ оқушы (көру және есту қабілеті төмен) сұрақтарға жауапты жазбаша ұсынады.

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.


ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады







ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады





ҚБ «Өзін-өзі бағалау»


Ақпараттық мәтін










Үлестірмелі қағаздар



Суреттер

https://www.google.kz/imgres?imgurl=https%3A%2F%2Fturkystan.kz%2Fwp-content%2Fuploads%2F2019%


Тірек-сызбалар


Кесте



ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Адам - табиғаттың ажырамас бөлігі. Табиғат пен адам қатар ұғым. Адамсыз табиғат, табиғатсыз адам өмір сүруі мүмкін емес. Адам табиғатты қасиет тұтуы керек.

Кері байланыс

- - сабақ маған ұнады,тақырыпты меңгердім

-сабақты түсіндім,әлі білгім келетінім бар, қиындықтар болды.


- Сабақ маған түсініксіз болды

Үйге тапсырма: Қазақстандағы экологиялық мәселелер.

Үйге тапсырма

Туған өлкенің экологиялық проблемалары және оларды шешу жобалары.

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды


А4, конспект


     










«Ұзынағаш ауылындағы № 1 мектеп лицейі»КММ
(білім беру ұйымының атауы)

Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары-34

Бөлім:

Экологиялық мәдениет

Педагогтің Т.А.Ә. (болған жағдайда)

УмирзаковаБ.Т.

Күні:14.05.2024ж


Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Табиғи апаттар

Сабақтың мақсаты

ғаламдық экологиялық проблемалардың пайда болуы, қауіптері

Құндылықтарды дарыту

Еңбек және шығармашылық, тарихи тәжірибе мен оның сабақтарын

ұғыну

    

Сабақтың барысы

Сабақтыңкезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру. Оқушылармен амандасып, көңіл-күйін сұрау.

«Көзбен көрген айғақтар» әдісі

Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру.

Оқушы өз ойларын ортаға салады.

Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу

Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді

ҚБ «Мадақтау сэндвичі»


Тақырыптық суреттер

сілтемеде

суреттер

Сабақтың ортасы

«Кинометафера» әдісі Білім алушыларға «Озон қабатының жұқаруы» тақырыбында видео көрсетілім жасалады.Видеодағы мәліметке сүйене отырып, жаныңыздағы оқушымен бірлесіп озон қабатының жұқаруы себебі және оның қоршаған ортаға әсері туралы жазыңыздар.

«Ғажайып картаға саяхат» әдісі

Тақтада ілінген картадан жасырын аймақтарды көрсетедіБерілген ресурстарды пайдаланып ғаламдық экологиялық аймақтарды анықтап, таралу аймағын картадан көрсетіңіз.

«Фишбоун» әдісі (постерде)

Экологиялық мәселелерден сақтану шараларына жоба ұсыныңыз.

Жұптық жұмыс жасауда ЕБҚ оқушыларға жұпты таңдауда қолдау көрсетіледі

Оқушы ақпараттық мәтінмен жұмыс жасайды

Оқушы өз жұмыстарының қорытындыларын сынып алдында қорғайды. Оқушы бір-біріне қосымша сұрақтар, қойып, бір-бірін толықтырады.


ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады




ҚБ «Мадақтау сэндвичі»



ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады



ҚБ «Өзін-өзі бағалау»








Ақпараттық мәтін




Үлестірмелі қағаздар


Суреттер

https://www.google.kz/imgres?imgurl=https%3A%2F%2Fveganapati.pt%2Fimg%2Fenvironmental_issues%2F12%2Fseven-biggest-envir


Тірек-сызбалар


Кесте


ҚБ парағы


Сабақ

тың соңы


Сабақты қорытындылау

Кері байланыс

«Аяқталмаған сөйлемдер» әдісі.

Мен бүгін білдім...

Мен бүгін сезіндім...

Мен келесі сабақта білгім келеді ...

Үйге тапсырма

Қосымша дереккөздерді пайдаланып, 1 минуттық эссе жазып келу.

Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады


Оқушылар бағалай критерийлерімен өз деңгейлерін бағалайды


А4, конспект


     



Қосымша №1

Экологиялық апат — табиғат пен қоғам арасындағы тепе-теңдіктің күйреуі. Экологиялық апат кезінде төтенше жағдайлар туып, табиғи экожүйелер мен әлеуметтік жағдайлар күрт өзгереді, жалпы тіршілікке, соның ішінде адамның қалыпты өмір сүруіне қауіпті жағдай төнеді. Экологиялық апатқа ұшыраған аумақтардағы табиғат өзгерістерін бастапқы қалпына келтіру мүмкін болмайды. Сондықтан Экологиялық апат қайтымсыз құбылыс болып саналады. Экологиялық апаттың таралу деңгейіне қарай: ғаламдық, аймақтық және аумақтық (жергілікті) деп бөлінеді.

Ғаламдық Экологиялық апат бүкіл биосферадағы табиғи процестерге әсер етіп, барлық адамзатқа қауіп төндіреді. Мысалы, климаттың ғаламдық жылынуы, Әлемдік мұхиттардың ластануы, озон қабатының (озонсфера) жұқаруы, қышқылды жаңбырдың жаууы, т.б. Экологиялық апаттың пайда болуына әсер ететін жағдайларға байланысты табиғи және антропогендік (техногендік) болып бөлінеді. Экологиялық апаттар көбіне кенеттен болатын табиғи жағдайлардың әсерлерінен (жерсілкіну, жанартау атқылау, құйынды борандар, су тасқындары, т.б.) және ұзақ уақытқа созылған экология дағдарыс зардаптарынан пайда болады. Соңғы кезде адамның іс-әрекеттерінің тікелей немесе жанама әсер етуі де себепші болуда. Табиғи Экологиялық апаттардың ертедегі геология замандарда да оқтын-оқтын болып тұрғаны – ертеде теңіздерде тіршілік еткен жануарлардың қаңқа қалдықтарының көптеп табылуы дәлел болады. Мысалы, палеозойдың ордовик кезеңінің соңында екі рет жойқын Экологиялық апат болған. Оған Әлемдік мұхиттар деңгейінің алғаш күрт төмендеуі және екінші рет оның күрт көтерілуі әсер етіп, бұрынғы тіршілік еткен теңіз жануарларының көптеген түрлері толықтай жойылып кеткені дәлел. Кейде ғылым-технология прогрестің қарқынды дамуының өзі Экологиялық апаттарға әкелетіні белгілі. Мысалы, 1945 жылы атом бомбасының қолданылуы, 1986 жылы Чернобыль АЭС-сындағы техногендік апат, т.б. 20 ғасырда адам қолымен жасалған Экологиялық апатқа Арал теңізінің тартылып қалуы жатады; қ. Арал апаты[

























Жариялаған:
Нурбайқызы Жайна
13 Желтоқсан 2024
402
Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз!
Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі.
Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы
Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз!
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз!
Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз!
Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз!
Ресми байқаулар тізімі
Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!
Министірлікпен келісілген курстар тізімі