9 сынып Энергияның сақталу және айналу заңы ҚМЖ Ашық сабақ

Білім беру ұйымының атауы

Пәні:

Бөлім:

9.3 А Сақталу заңдары

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Энергияның сақталу және айналу заңы

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты:

9.2.3.7 энергияның сақталу және айналу заңын тұжырымдау және есептер шығаруда қолдану;

Сабақтың мақсаты

Оқушыларға энергияның сақталу заңының мәні мен маңыздылығын түсіндіру.

- Энергия түрлерін және олардың өзара байланысын көрсету.

- Энергияның сақталу заңын практикалық есептер арқылы меңгерту.

Құндыулықтарға баул

• Бірлік және ынтымақ –командамен топтық тапсырмаларды орындап ,басқалармен біолескен жұмыстың нәтижесін қорғай алады;

• Жасампаздық және жаңашылдық-қарапайым өлшеулер жүргізу,практикалық есептерді шешуге арналған құралдармен жұмыс жасай алады;

• Білімнің жаратылыстану салаларындағы тәжірибиені бақылаудың ,жжүйелеудің ,түсінудің қарапайым дағдыларынығ болуы

• Еңбекқорлық құндылығы:түрлі мамандықтарға қызығушшылық таныту,өзіне өзі қызмет көрсетуге дағдылану.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі//уақыты

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру

Сабақтың басы

10 минут

Алдыңғы білімді еске түсіру

Жаңа білім

10 минут

Бекіту

15 минут

Кері байланыс

Сабақтың соңы

10 минут

Ұйымдастыру:

Ынтымақтастықты қалыптастыру: «Әріптер құпиясы ». Оқушылар берілген әріптерді алып сол әріп бойынша досына жақсы қасиетін айтады,сол әріптен басталатын тілек айтады..

Ж- жайдары ,ұ-ұқыпты,м-мейірімді,ы-ықыласы зор адам , с- сенімді ;

Э-Эльмираға сәттілік,н-намысты,е-ерекше,р-рахымды,г-гүлдей әдемі,и-икемді ,я- я осы сабақ керемет;

Қызыл түсті әріптер бірігіп топ болады,Жасыл түсті әріптер бірігіп топ болады,сары түсті әріптер бірігіп топ болады ,көк түсті әріптер бірігіп топ болады.Бір әріп бір рет қана қолданылып ,оқушылар тақтаға жапыстырып жаңа тақырыпты ашады .

Алдыңғы білімді еске түсіріп,үй тапсырмасын сұрап алайын.

Әріптерде берілген QR код арқылы өтіп тест тапсырмасын орындаймыз.

https://wordwall.net/resource/66677801

Жаңа сабақ

Видео көрсетілім

https://youtu.be/202Trtiv6BI?si=XAdeIWJLO2hBrWws

Видео арқылы тақырыптың негізгі маңызды ақпараттар беріліп оқушылар,жаңа тақырыпты меңгереді .Берілген видеода не айтылғанын оқушылар кластер сурет салу арқылы бейнелейді , суретті топ болып қорғайды .Жаңа тақырыптың негізгі идеясы ашылып плакаттарда сабаққа қажетті формулалар беріліп тақтаға іл

Міне, потенциалдық және кинетикалық энергия тақырыбына арналған алты деңгейлік есеп:

Деңгейлік есептер

Есеп 1: Массасы 8 кг дене 10 метр биіктікте тұр. Денеңің потенциалдық энергиясын есептеңіз.

Есеп 2: 12 кг массалы велосипед 15 м/с жылдамдықпен қозғалады. Велосипедтің кинетикалық энергиясын анықтаңыз.

Есеп 3: 5 кг массалы шар 20 м биіктікте орналасқан. Шардың жерге құлаған кездегі потенциалдық энергиясының өзгерісін табыңыз, егер шар 10 м биіктікке төмендесе.

Есеп 4: Кинетикалық энергиясы 100 Дж болатын 4 кг массалы дене жылдамдығын есептеңіз.

Есеп 5: 6 кг массалы дене 25 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқанда, оның кинетикалық энергиясын есептеңіз.

Есеп 6: 1.5 кг массалы дене 5 м/с жылдамдықпен жоғары көтерілді. Дене қанша биіктікке көтерілгенін анықтаңыз, егер кинетикалық энергиясы потенциалдық энергияға айналса.**

Пиза тапсырмалары

4*Зат алмасу

Заттың және энергияның алмасуы – өзара байланысты үдерістер, бұл

үдерістің бір де біреуі өз алдына жеке болмайды. Нәрлі заттардың құрамындағы

химиялық байланыстар энергиясының қышқылдануы барысында, организмнен

бөлініп шығады және қолданылады. Ағзаның өмір сүру қызметтерінің бәрі

энергияның бір түрінің екінші түрге өтуі есебінен қамтамасыз етіледі. Алайда

энергияның жалпы саны өзгермейді.

Сұрақ 10 . Зат алмасу

Әр түрлі мамандық иелерінің мамандығына байланысты іс-әрекеттерінде

жұмсайтын энергия мөлшері де әр түрлі болады. Мысалы, интеллектуалдық

еңбекпен айналысатын адам, күніне 3000 килокалория жұмсайды. Ауыр дене

еңбегімен айналысатын адам, күніне 2 есе кем энергия жұмсайды.

Дене күшін талап ететін еңбекпен айналысу барысында жұмсалатын

энергия мөлшері пайдалы әрекет коэффициенті (ПӘК) деп анықталады. Оның

орташа мөлшері – 20-25%, спортшыларда ПӘК жоғары болады. Қышқылдану

барысында 1 г ақуыз – 4,1 ккал, 1 г май – 9,3 ккал, 1 г көмірсу – 4,1 ккал

бөлетіні анықталған. Тағамдық азық-түліктердегі ақуыздардың, майлардың

және көмірсулардың мөлшерін білген жағдайда, олардың құнарлылығын

немесе энергиялық құнын анықтауға болады.

Тәулігіне 3000 ккал жұмсайтын адам, өз ағзасының энергиялық

қажеттілігін толығымен қанағаттандыруы үшін тәулігіне қанша мөлшерді

қабылдауы керек?

А. 732 грамм көмірсу.

В. 732 грамм май.

С. 150 грамм ақуыз.

D. 732 грамм ақуыз және 732 грамм көмірсу.

Сұрақ 11. Зат алмасуы

Бұлшық ет қызметі, белсенді қозғалыс, дене шынықтыру жаттығулары

және спорт энергияны көп жұмсауды талап етеді. Нәрлі заттардың құндылығын

ескере отырып, оларды ауыстыруға болады.

6-кестедегі пайымдаулар дұрыс па?

6-кесте – Зат алмасу

Жүйке жүйесі, жүрек, тыныс алу бұлшықеттері, бүйрек, бауыр және басқа

да ағзалар үздіксіз қызмет жасайды және энергияның белгілі мөлшерін

тұтынады.

Мысалы, жүрек үлкен жұмыс атқарады. Ол әр сағат сайын қолқаға

300 л шамасында қан лақтырып отырады. Бұл жұмыс қышқылдану үдерісі

қарқынды жүріп жатқан жүрек бұлшықеттерінің жиырылуы есебінен жүзеге

асырылады. Босаған энергияның нәтижесінде бұлшықеттердің механикалық

жиырылуы қамтамасыз етіледі де соңында барлық энергия жылу энергиясына

ауысады, ол ағзаға тарайды және қоршаған кеңістікке беріледі. Ұқсас үдерістер

адам денесінің әр органында жүреді. Әр жағдайдың ең соңында электр,

механикалық және химиялық басқа да энергия түрлері жылу энергиясына

ауысады және сыртқы ортаға шығады.

Сұрақ 12. Зат алмасу

Энергия сыйымды, яғни жұмыс істеуіне көп энергия жұмсалатын

органдарға жүрек пен бүйрек жатады. Сонымен бірге бұл органдардың салмағы

онша үлкен емес.

А. Энергияны көп жұмсайтын органдардың тізімін жазыңыздар.

В. Энергия жұмсамайтын орган деп санауға болатын органдарды

көрсетіңіздер. Нелік_________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5-тапсырма

Оқушылар өткен тақырып сұрақтарына жылдам жауап беріп, бүгінгі тақырыппен танысады.

Оқу мақсатымен танысады

Мұғаліммен бірге тапсырмаларды талдау.

Оқушылар сұраққа жауап беріп сабақ тақырыбына шығады. Сабақ мақсаттарын оқушылармен бірге қою

Оқушылар энергия мен жұмысты байланыстыратын теңдеуді жазып қорытады

Оқушылар топтасып есептер шығарады

Механикалық жұмыстың формуласына күрделі есептерді шығарады

Физикалық шамаларды әріппен дұрыс белгілейді

Өлшем бірлктерді ХБЖ-ге айналдырады

Есепті шығаруда формуланы дұрыс пайдаланады

Механикалық жұмыс және энергия.

-механикалық жұмысты аналитикалық және графикалық жолымен анықтау;

- жұмыс және энергияның байланысын түсіндіру;