9-сынып. Сынып сағаты "Жасөспірім және еңбек қатынастары"

Сынып сағаты

Сынып: 9

Күні: 04.11.2024

Тақырыбы: "Жасөспірім және еңбек қатынастары"

Мақсаты: Оқушыларға еңбек қатынастарының негізгі ережелері мен олардың құқықтары мен міндеттері туралы ақпарат беру; жұмысқа орналасу кезінде заңды талаптар мен жұмысқа қабылдану шарттарын түсіндіру. Оқушыларды еңбек құқықтарына құрметпен қарауға және еңбек етуге жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Сынып сағаты, ақпараттық-танымдық сабақ

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру бөлімі (5 минут)

1. Сыныппен амандасу, сабақ тақырыбы мен мақсатын хабарлау.

2. Сабаққа дайындығын тексеріп, белсенді қатысуға ынталандыру.

II. Кіріспе (10 минут)

1. Тақырыпқа кіріспе:

   • Мұғалім еңбек қатынастарының мәнін және жасөспірімдердің еңбек құқықтары туралы түсіндіреді.

   • "Жасөспірімдерге еңбек ету қажет пе?" және "Жасөспірімдердің еңбегі қандай болу керек?" деген сұрақтарды қойып, оқушылардың жауаптарын тыңдау.

2. Негізгі ұғымдар:

   • Еңбек шарты – қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы келісім.

   • Жасөспірімдердің еңбек құқықтары мен міндеттері – заң бойынша реттелген еңбек тәртібі, жас ерекшеліктеріне байланысты қойылатын талаптар.

III. Негізгі бөлім (20 минут)

1. Жасөспірімдердің еңбек құқықтары мен міндеттері туралы мәлімет:

Қазақстанда кәмелетке толмағандардың еңбегі заңнамалық тұрғыда арнайы талаптар мен шектеулер арқылы реттеледі. Бұл талаптар Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде көрсетілген, сонымен қатар "Баланың құқықтары туралы" заңда да кәмелетке толмағандардың құқықтары мен қорғау шаралары қарастырылған.

1. Жұмысқа қабылдау жасы

• 14 жастан бастап кәмелетке толмағандар ата-анасының немесе қамқоршысының келісімімен, оқу процесіне зиянын тигізбейтін жұмыстарға қабылдануы мүмкін. Мұндай жұмыстар жеңіл болып, баланың денсаулығына және дамуына кері әсерін тигізбеуі керек.

• 16 жастан бастап жасөспірімдер ата-анасының келісімінсіз жұмысқа қабылдана алады, бірақ бұл жас санаты үшін де ерекше талаптар қойылады.

2. Еңбек шартын жасау

• Жасөспірім жұмысқа қабылданғанда міндетті түрде еңбек шарты жасалады. Еңбек шарты жасөспірімнің жұмыс орны, жұмыс кестесі, жалақысы, міндеттері сияқты мәліметтерді қамтиды.

• 18 жасқа толмағандарға кез келген қызмет түрін ұсыну үшін медициналық тексеруден өткізілуі міндетті. Бұл олардың денсаулығының жұмыс шарттарына сай келетінін анықтау үшін қажет.

3. Жұмыс уақыты және демалыс

• 16-18 жас аралығындағы жастар үшін жұмыс уақыты аптасына 36 сағаттан аспауы тиіс.

• 14-16 жас аралығындағы жасөспірімдер үшін жұмыс уақыты аптасына 24 сағаттан аспауы керек.

• Жасөспірімдерге түнгі уақытта, демалыс және мереке күндері жұмыс істеуге тыйым салынады.

4. Жасөспірімдердің еңбегіне тыйым салынатын және шектеу қойылатын жұмыстар

• Кәмелетке толмағандардың денсаулығына, қауіпсіздігіне немесе моральдық дамуына зиян келтіретін, физикалық және психологиялық ауыртпалық әкелетін жұмыстарға заңмен тыйым салынған.

• 18 жасқа толмағандарға зиянды, ауыр, қауіпті жұмыстарда жұмыс істеуге тыйым салынады, мысалы, шахта, химиялық заттармен немесе ауыр жабдықтармен жұмыс істеу.

5. Еңбек ақысы мен демалыс құқықтары

• Кәмелетке толмағандардың жалақысы олардың жұмыс уақытына пропорционалды түрде төленеді.

• Жасөспірімдер жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқылы, және бұл демалыс 18 жасқа толғандарға қарағанда кем болмауы керек. Әдетте, жылына кем дегенде 24 күн демалыс беріледі.

6. Жұмыстан босату және еңбек құқығын қорғау

• Жұмыс беруші кәмелетке толмағандарды жұмыстан босату кезінде олардың еңбек құқықтарын қорғауға ерекше көңіл бөлуге міндетті. Жасөспірімдерді жұмыстан босату үшін тек заңды негіздер болуы тиіс.

• Сонымен қатар, кәмелетке толмағандардың еңбек құқықтары бұзылған жағдайда, олар еңбек инспекциясына, қорғау ұйымдарына немесе заңгерге жүгінуге құқылы.

7. Құқықтарын қорғау

• Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша жасөспірімдердің еңбек құқықтарын бұзу әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке әкеледі.

• Еңбек инспекциясы, балалар омбудсмені, ата-аналар немесе қамқоршылар кәмелетке толмағандардың еңбек құқықтарын қорғау үшін көмек көрсете алады.

2. Топтық жұмыс:

   • Сыныпты 3-4 топқа бөліп, әр топқа төмендегі тапсырмаларды беру:

     1. Жасөспірімдердің еңбек шарты қандай болуы керек?

     2. Жасөспірімдерге қандай жұмыстар істеуге рұқсат етілмейді?

     3. Жасөспірімдердің еңбек қауіпсіздігін қалай қамтамасыз етуге болады?

   • Әр топ өз жауаптарын сынып алдында қорғайды және өз көзқарастарын ортаға салады.

IV. Сергіту сәті (5 минут)

• Оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыру үшін шағын сергіту жаттығулары ұйымдастыру. Мысалы, "Мен қандай жұмыс істегім келеді?" деген сұраққа жылдам жауап алу ойыны.

V. Қорытынды бөлім (10 минут)

1. Қорытынды пікір алмасу:

   • Сабақ соңында оқушылардан еңбек қатынастары туралы не түсінгендерін сұрау.

   • Мұғалім еңбек құқығының жасөспірімдерге өз қауіпсіздігін сақтауға және жауапкершілікпен еңбек етуге қалай көмектесетінін қорытындылайды.

2. Рефлексия:

   • "Мен болашақта жұмысқа тұрсам, ең алдымен неге көңіл бөлемін?" деген сұраққа әр оқушы қысқаша жауап беруін сұрау.

   • Әр оқушы өз ойларын айтып, талқылауға қатысады.

3. Үй тапсырмасы:

   • "Менің еңбек құқықтарым" тақырыбында шағын эссе жазу.

   • Жұмысқа қабылданғанда ескеру қажет шарттар бойынша постер немесе презентация жасау.