« Жеңіл атлетика және оның түрлері» Әдістемелік құрал

« Жеңіл атлетика және оның түрлері»

Әдістемелік құрал

ҚҰРАСТЫРУШЫ :

«Алматы облысы білім басқармасының Еңбекшіқазақ ауданы бойынша білім бөлімі » мемлекеттік мекемесінің « Масақ орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің дене шынықтыру пәнінің мұғалімі, педагог- сарапшы Мамбеткалимова Руслана Жанатовна

ТҮСІНІК ХАТ

Бұл әдістемелік құрал жеңіл атлетика пәні бойынша оқушылардың физикалық даму деңгейін арттыру, олардың дене шынықтыруға деген қызығушылығын ояту және спорттық жетістіктерге жету жолында қажетті білім мен дағдыларды қалыптастыру мақсатында дайындалған. Құрал 5-11 сынып оқушыларына арналған және жеңіл атлетика түрлері бойынша негізгі ұғымдарды, жаттығу әдістері мен техникалық сипаттамаларды қамтиды.

Жеңіл атлетика — дене шынықтырудың маңызды бөлігін құрайтын спорт түрі болып табылады. Оның құрамына жүгіру, секіру, лақтыру және көпсайыс жаттығулары кіреді. Бұл спорт түрлері оқушылардың төзімділігін, күшін, жылдамдығын және икемділігін дамытып, денсаулықтарын нығайтуға бағытталған. Құралда жеңіл атлетиканың әртүрлі түрлері — қысқа, орташа және ұзақ қашықтыққа жүгіру, секіру (қашықтыққа, биіктікке және үш еселенген секіру), лақтыру (шөміш, диск) техникалары кеңінен қарастырылған. Әдістемелік нұсқаулар жаттығуларды дұрыс орындау, дене дайындығын арттыру жолдары, жарысқа дайындық және қауіпсіздік шаралары бойынша ақпарат береді.

Әдістемелік құралдың негізгі мақсаты — оқушыларды жеңіл атлетикамен таныстыру, оларды спорттық жаттығулардың негізгі түрлерін үйрету, осы жаттығулардың техникаларын меңгерту, олардың физикалық дайындығын жетілдіру және спорттық жетістіктерге қол жеткізуге көмектесу. Сонымен қатар, құралда атлетикалық жаттығулардың әсері, оның психологиялық және физиологиялық пайдасы, сондай-ақ денсаулықты нығайтудағы маңызы туралы толық мәлімет беріледі.

Құрал оқушыларға жеңіл атлетиканың әрбір түрі бойынша теориялық білімді, жаттығулардың тиімділігін түсінуге, жаттығу әдістерін дұрыс пайдалануға, жарысқа қатысуға дайындық жасауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, оқу процесінде жаттығуларды кезең-кезеңмен өткізу, дұрыс тыныс алу және жарақаттардың алдын алу туралы кеңестер де берілген.

Жалпы алғанда, бұл әдістемелік құрал жеңіл атлетика түрлері бойынша білім алушылардың физикалық дамуында маңызды рөл атқарады және олардың спортқа деген қызығушылығын арттырып, дене шынықтырумен айналысуға деген ынтасын оятуға бағытталған.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКА ТҮРЛЕРІ

2. ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКА ЖАТТЫҒУЛАРЫНЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

2.1. Жүгіру жаттығуларының әдістемесі

2.2. Секіру жаттығуларының әдістемесі

3. ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКАҒА АРНАЛҒАН ЖАТТЫҒУЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН ҚАУІПСІЗДІГІ

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Жеңіл атлетика — физикалық тәрбиенің негізі және спорттың ең көне әрі ең кең тараған түрлерінің бірі болып табылады. Ол адам денсаулығы мен физикалық қабілеттерін дамытуда үлкен рөл атқарады. Жеңіл атлетика дене шынықтыру жүйесінде өте маңызды, себебі ол жылдамдықты, төзімділікті, күшті, икемділікті, үйлесімділікті және басқа да физикалық қасиеттерді дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл спорт түрі адамның психологиялық тұрақтылығын нығайтып, тәртіптілік пен өзін-өзі бақылауды қалыптастырады.

Қазақстанда дене шынықтыру мен спорт саласындағы білім беру жүйесіне зор көңіл бөлінеді. Жеңіл атлетика пәні мектеп бағдарламасына енгізілгеннен бастап, оның маңызы мен тиімділігі күннен-күнге артып келеді. Бұл пән оқушыларға тек спорттық дайындықты емес, сонымен қатар жалпы денсаулықты сақтап, өмір сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Оқушылардың дене тәрбиесі, олардың күшті, мықты, әрі сергек болуын қамтамасыз ету үшін жеңіл атлетика түрлерін игеру аса маңызды болып табылады.

Жеңіл атлетика түрлері — жүгіру, секіру, лақтыру және көпсайыс сияқты негізгі бөлімдерден тұрады. Әрбір түрі өзіндік ерекшеліктерге ие және жеке-жеке даму үшін түрлі дағдыларды қажет етеді. Мысалы, жүгіру жылдамдық пен төзімділікті дамытса, секіру мен лақтыру күш пен икемділікті шыңдайды. Көпсайыс жаттығулары бұл барлық қабілеттердің үйлесімді дамуына ықпал етеді.

Бұл әдістемелік құрал 5-11 сынып оқушыларына арналған және жеңіл атлетика пәнін оқыту барысында кездесетін негізгі мәселелерді шешуге бағытталған. Құралда жеңіл атлетика түрлері бойынша жаттығуларды тиімді үйрету әдістері, техникалық орындалу ерекшеліктері, сондай-ақ қауіпсіздік шаралары мен денсаулықты сақтаудың маңыздылығы кеңінен қарастырылады. Сонымен қатар, құралда оқушылардың физикалық мүмкіндіктерін жақсартуға арналған жаттығулар, олардың дұрыс орындалу әдістері мен оларды жарысқа дайындыққа енгізу жолдары толық сипатталған.

Құралдың мақсаты — оқушыларға жеңіл атлетика түрлерін меңгерту, оларды дұрыс орындау техникасын үйрету, сонымен қатар спорттың басқа түрлеріне де қызығушылығын арттыру. Әдістемелік құрал әртүрлі жаттығулар мен жарыстарға арналған әдістемелік ұсыныстарды қамтиды, бұл оқушылардың дене дайындығын жетілдіруге бағытталған нақты және түсінікті нұсқаулықтар ұсынады.

Міндеттері

Әдістемелік құралдың негізгі міндеттері оқушылардың дене шынықтыру мен жеңіл атлетика саласындағы білімін тереңдетуге, спорттық дағдыларын дамытуға және тиімді оқыту әдістемелерін ұсынуға бағытталған.

3. ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКА ТҮРЛЕРІ

Жеңіл атлетика – ең кең таралған спорт түрлерінің бірі, ол түрлі қимыл-қозғалыстар мен дағдыларды дамытуды көздейді. Жеңіл атлетика негізінен жүгіру, секіру, лақтыру және көпсайыс түрлерінен тұрады. Әрбір түрі жеке физикалық қабілеттерді дамытуға бағытталған және оқушыларды күш-қуат, жылдамдық, төзімділік және икемділік сияқты қасиеттерге тәрбиелейді. Осы бөлімде жеңіл атлетиканың әртүрлі түрлерін толық сипаттаймыз.

1.1. Жүгіру

Жүгіру – жеңіл атлетиканың ең негізгі және ең кең таралған түрі. Ол дене шынықтыруды жақсартуға, жылдамдықты арттыруға, төзімділікті дамытуға, сондай-ақ физикалық және психологиялық жағынан мықты болуға бағытталған. Жүгіру әртүрлі қашықтықтарда орындалады және әрқайсысы өз ерекшеліктері мен талаптарын қояды. Жүгіру жаттығуларының маңызды аспектілерін техникалық, физикалық және психологиялық тұрғыдан дұрыс орындау арқылы оқушылар өздерінің физикалық қабілеттерін арттырып, нәтижелерін жақсарта алады.

1.1. Қысқа қашықтыққа жүгіру (спринт)

Қысқа қашықтыққа жүгіру, әдетте, 60 м, 100 м, 200 м және 400 м қашықтықтарда орындалады. Бұл жүгіру түрі жылдамдыққа негізделген, сондықтан жоғары қарқында жұмыс істей отырып, оқушылардың барлық күшін қолдануы керек. Қысқа қашықтыққа жүгіру кезінде маңызды бірнеше техникалық элементтер бар:

• Дұрыс бастау техникасы: Жүгірудің алғашқы кезеңі — старттың дұрыс орындалуы. Оқушының тез әрі күшті бастау үшін дұрыс старт алаңын таңдап, старт позасын дұрыс қабылдауы қажет. Бұл кезеңде күшті серпіліс жасап, дененің алға қарай қисайған күйінде қозғалу өте маңызды.

• Жылдамдықты арттыру: Қысқа қашықтықта максималды жылдамдықты қол жеткізу үшін, дененің толық күшін жұмсап, аяқтың жоғары көтерілгенін қадағалау қажет. Оқушылардың қадамдары қысқа және жылдам болу керек.

• Дұрыс тыныс алу: Бұл кезеңде тыныс алу өте маңызды, себебі жылдамдықты арттыру барысында оқушының ағзасы көп оттегіге мұқтаж болады. Тыныс алу тыныш әрі қалыпты болуы керек, бірақ жаттығуды орындау кезінде ол бірқалыпты және үзіліссіз болуға тиіс.

1.2. Орташа қашықтыққа жүгіру

Орташа қашықтыққа жүгіру 400 м, 800 м және 1500 м сияқты қашықтықтарды қамтиды. Бұл қашықтықтарда оқушылардың тек жылдамдығы ғана емес, сонымен қатар төзімділігі мен стратегиялық ойлау қабілеті маңызды рөл атқарады.

• 400 м жүгіру: 400 м — бір айналымдық жарыс болып табылады. Бұл қашықтықта жылдамдық пен төзімділікті үйлестіру қажет. Жүгіруші алғашқы 200 м кезеңінде жоғары жылдамдықты сақтап, қалған 200 м-де оның қарқынын ұстауы керек. Қателеспеу үшін жүгіруші жарысқа дұрыс стратегиямен дайындалып, қашықтықтың әрбір бөлігін бақылап жүруі тиіс.

• 800 м және 1500 м жүгіру: Бұл қашықтықтарда жеңіл атлетика спортшыларының шыдамдылығы мен стратегиясын көрсету маңызды. Оқушылар бұл қашықтықта жүгіруді қарқынды түрде бастап, бірақ соңғы 200-300 м қалғанда күшін дұрыс бөлуі керек. Төзімділік пен жылдамдықты біріктіру қажет. Сонымен қатар, оқу процесінде осы қашықтықтарға дайындық кезінде тұрақты және жоспарлы жаттығулар жасау өте маңызды.

1.3. Ұзақ қашықтыққа жүгіру

Ұзақ қашықтыққа жүгіру 3000 м, 5000 м және 10000 м қашықтықтарынан тұрады. Бұл жүгіру түрі төзімділікке негізделген және тек физикалық дайындықты ғана емес, сонымен қатар психологиялық дайындығын да талап етеді.

• Жүгірудің стратегиясы: Ұзақ қашықтыққа жүгіруде оқушының әр кезеңде жылдамдықты бақылап, энергиясын үнемдеп жүруі қажет. Бұл жерде спортшының қарқын алу мен бәсекелестермен бәсекелесудің маңызы зор. Осы қашықтықтарда психологиялық тұрғыдан берік болу және топтан қалмау маңызды.

• Дұрыс дем алу: Бұл қашықтықтағы жүгіруде тыныс алу режимін дұрыс ұйымдастыру қажет. Оқушы дем алуын дұрыс үйлестіру арқылы тез шаршамай әрі энергиясын үнемдей отырып жүгіруі тиіс.

1.4. Кедергілермен жүгіру

Кедергілермен жүгіру 100 м, 110 м (ерлер) және 400 м (құрлықтық жүгіру) қашықтықтарда өткізіледі. Бұл жүгіру түрінде спортшы тек жылдамдықты ғана емес, сондай-ақ кедергілерді еңсеру техникасын да үйренуі қажет. Әрбір кедергіні еңсеру техникалық шеберлікті, икемділікті және жылдамдықты үйлестіруді қажет етеді.

• Кедергілерді еңсеру: Кедергілерді жеңу үшін, спортшының жүгіру барысында кедергілерге дұрыс жақындап, оларды жылдам әрі қауіпсіз еңсеруі керек. Кедергілерді секіріп өту кезінде аяқтың дұрыс тұруы, дене тепе-теңдігін сақтап, жылдамдықты жоғалтпау үшін техникалық дағдыларды жетілдіру керек.

• Жүгіру мен кедергілерді үйлестіру: Жүгіру мен кедергілерді үйлестіру — бұл кедергілермен жүгірудегі ең басты ерекшелік. Бұл жерде техникалық қиындықтардан бөлек, тактикалық дайындық та маңызды. Спортшы кедергілерге дейінгі жүгіру үзілістерін тиімді түрде реттеп, сәтті жеңуге бағытталуы керек.

Жүгіру техникасы мен тиімділігі оқушылардың физикалық дамуына, төзімділікке, күш пен жылдамдыққа ықпал етеді. Жүгіру техникасы мынадай негізгі элементтерден тұрады:

2. ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКА ЖАТТЫҒУЛАРЫНЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

Жеңіл атлетика жаттығуларын дұрыс әдістемемен жүргізу — спортшының дене дайындығын жақсарту және жоғарғы нәтижелерге қол жеткізу үшін маңызды. Әдістеме спортшының жаттығуларды тиімді орындауын, оның физикалық, техникалық және психологиялық дайындық деңгейін арттыруға көмектеседі. Жеңіл атлетика жаттығуларының әдістемесі әртүрлі кезеңдер мен жаттығуларды қамтиды, оларды жүйелі түрде жүзеге асыру қажет. Бұл бөлімде жеңіл атлетика жаттығуларының негізгі әдістемелері мен оларды дұрыс жүргізу тәртібі туралы сөз болады.

Жеңіл атлетика жаттығуларының кезеңдері

Жеңіл атлетика жаттығуларының әдістемесі бірқатар кезеңдерге бөлінеді. Әрбір кезең өзіне тән мақсаттар мен міндеттерге негізделген, сондай-ақ спортшының жасына, физикалық жағдайына және жарысқа дайындық деңгейіне байланысты ерекшеленеді.

1. Жылдамдықты дамыту кезеңі
   Бұл кезеңде спортшының жылдамдығы мен күшін дамытуға басты назар аударылады. Жылдамдықты дамыту үшін спринттер, бастапқы қадамдар және жылдамдыққа арналған арнайы жаттығулар қолданылады. Жаттығулардың мақсаты — денені жылдам қозғалысқа бейімдеу және жүгірудің техникалық деңгейін арттыру.

Әдістемелік ерекшеліктер:

• Спринттік жаттығуларды жиі өткізу.

• Жылдамдық пен қозғалыс үйлесімділігін дамыту.

• Қадам ұзындығын және қадам жиілігін жетілдіру.

• Дене қалпын дұрыс ұстау мен дұрыс тыныс алу әдістерін үйрету.

1. Күш пен серпімділікті дамыту кезеңі. Бұл кезеңде спортшының денесін күшті әрі серпімді ету мақсатында күш жаттығулары мен арнайы секіру жаттығулары жүргізіледі. Секірулер мен лақтырулар жаттығулары спортшының денесін дамытып, техникалық шеберлігін арттырады.

Әдістемелік ерекшеліктер:

• Дене күшін арттыру үшін салмақпен жұмыс жасау (гирьмен, доппен, резеңке ленталармен жаттығу).

• Секіру техникасына арналған жаттығулар мен секірудің биіктігі мен ұзындығын арттыру.

• Дененің серпімділігін арттыратын жаттығулар, мысалы, секіру жаттығулары мен күштік жаттығулар.

1. Төзімділікті дамыту кезеңі. Бұл кезеңде ұзақ қашықтыққа жүгіру, әртүрлі интервальды жаттығулар және кедергілермен жүгіру сияқты жаттығулар арқылы спортшының төзімділігі дамиды. Бұл кезеңде спортшының кардиореспираторлық жүйесі мен жалпы дене қуаты жақсарады.

Әдістемелік ерекшеліктер:

• Ұзақ қашықтыққа жүгіру және темпті жүгіру.

• Интервалды жаттығулар мен кедергілермен жүгіру.

• Төзімділікті арттыру үшін аэробты және анаэробты жаттығулардың үйлесімі.

2.1. Жүгіру жаттығуларының әдістемесі

Жүгіру — жеңіл атлетиканың негізгі элементі болып табылады және спортшының физикалық дайындығын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Жүгіру жаттығуларының әдістемесі дұрыс техниканы меңгеруге, жылдамдықты арттыруға, төзімділікті жақсартуға және жалпы дене дайындығын нығайтуға бағытталған. Әрбір жүгіру түрі мен жаттығу тәсілі спортшының физикалық мүмкіндіктерін дамыту үшін жүйелі түрде ұйымдастырылуы қажет.

2.1.1. Жүгірудің түрлері

Жүгіру жаттығуларын дұрыс әдістемемен ұйымдастыру үшін алдымен жүгірудің негізгі түрлерін қарастыру қажет. Олар:

1. Спринт (қысқа қашықтыққа жүгіру, 60 м, 100 м, 200 м, 400 м)

2. Қашықтыққа жүгіру (800 м, 1500 м және одан ұзын қашықтықтар)

3. Кедергілермен жүгіру (100 м, 400 м қашықтықтар)

4. Эстафеталық жүгіру (4x100 м, 4x400 м және т.б.)

5. Интервалды жүгіру (жоғары қарқынды, кейін жеңіл қарқынмен жүгіру)

Әрбір жүгіру түрінің өзіне тән әдістемелік ерекшеліктері бар, олар спортшының дайындық деңгейіне, мақсаттарына және белгілі бір жарыс түріне байланысты болуы мүмкін.

Жүгірудің техникалық әдістері

Жүгіру жаттығуларында техниканың дұрыс орындалуы нәтижелерге тікелей әсер етеді. Әрбір жүгіру түрінде дене қалпы, аяқ қимылдары, қолдың қозғалысы, тыныс алу және басқа да элементтерді дұрыс орындау қажет. Міне, осындай негізгі техникалық аспектілер:

1. Дұрыс дене қалпы. Жүгіру кезінде дене тік болуы тиіс, бірақ жеңіл алға қарай еңкейтілуі керек. Спортшының басы тура болуын қамтамасыз ете отырып, мойын мен омыртқаны бос қалдыру қажет. Қолдар белге жақын, бірақ өте жоғары немесе төмен ұсталған болмауы керек.

2. Қадамның ұзындығы мен жиілігі. Жүгіруде қадамдардың ұзындығы мен жиілігі өте маңызды. Қадамдардың ұзындығы тым ұзақ немесе тым қысқа болмауы керек, себебі бұл жылдамдықты арттыруға кедергі келтіреді. Қадам жиілігін арттыру үшін аяқтың қозғалысын дұрыс үйлестіру керек.

3. Қолдың қозғалысы. Жүгіру кезінде қолдар белге параллель қозғалып, иық пен локтің қозғалысы бірдей үйлесімді болуы керек. Қолдың қозғалысы жүгіріп келе жатқан бағытта және жылдамдықты қолдайтын болуы қажет. Жүгіру жылдамдығының артуымен қолдың қозғалысы да күшейтілуі керек.

4. Тыныс алу техникасы. Жүгіру кезінде дұрыс тыныс алу өте маңызды. Тыныс алу барысында спортшы ауаны терең алып, шығару кезінде денені толық босатуы керек. Спортшының тыныс алу циклі дұрыс үйлестірілсе, оның энергиясы тиімді пайдаланылып, төзімділік артады.

5. Бастау мен аяқтау.. Старт кезінде спортшының оңтайлы дене қалпы мен қадамдарын қолдануы қажет. Аяқтау кезінде соңғы сәтте жылдамдықты арттыру үшін максималды күш қолдану керек. Жүгіру кезінде соңғы шақырымға дейін жылдамдықты бірқалыпты ұстап тұру маңызды.

2.1.4. Жүгіру жаттығуларының түрлері

1. Жылдамдықты дамыту жаттығулары. Спринт немесе қысқа қашықтыққа жүгіру жаттығулары жылдамдықты дамытуға бағытталған. Бұл жаттығулар спортшының жүгіру жылдамдығын арттыруға, қадамның жиілігі мен ұзындығын дұрыс үйлестіруге көмектеседі. Қысқа қашықтықтар (30-60 м) арқылы жүгіру спортшының жылдамдығын жақсартуға мүмкіндік береді. Жаттығуларды 90%-100% күшпен орындау қажет.

2. Қашықтыққа жүгіру жаттығулары. Бұл жаттығулар орта және ұзақ қашықтықтарға (800 м, 1500 м, 3000 м және т.б.) жүгіруді қамтиды. Мұнда спортшының қарқындығы, төзімділігі мен тыныс алу техникасы маңызды. Жаттығуларды орташа қарқында жүргізу керек, бірақ ұзақ уақыт бойы.

3. Интервалды жүгіру жаттығулары. Интервалды жаттығулар қысқа, жоғары қарқынды жүгіру мен жеңіл жүгіру арасында ауысып орындалады. Бұл жаттығулар дене төзімділігін дамытуға, жүрек-қан тамырлары жүйесін жақсартуға арналған.

ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКАҒА АРНАЛҒАН ЖАТТЫҒУЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН ҚАУІПСІЗДІГІ

Жеңіл атлетика жаттығуларының тиімділігі мен қауіпсіздігі — спортшының жетістіктеріне тікелей әсер ететін маңызды факторлар. Жаттығулардың нәтижелі болуы үшін дұрыс әдістемелер мен техниканы қолданумен қатар, спортшының денсаулығына нұқсан келтірмей, қауіпсіздік шараларын сақтау өте маңызды. Бұл бөлімде жеңіл атлетика жаттығуларының тиімділігін арттыру мен спортшының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қолданылатын шаралар мен әдістер қарастырылады.

3.1. Жеңіл атлетика жаттығуларының тиімділігі

Жеңіл атлетика жаттығуларының тиімділігі спортшының физикалық дайындығын арттырумен қатар, оның техникалық шеберлігін, жылдамдығын, күшін және шыдамдылығын дамытуға бағытталған. Тиімді жаттығулар жүйелі түрде орындалуы керек және әрбір жаттығу кезеңінің мақсатына сай болуы тиіс.

1. Дұрыс техника мен жаттығу әдістемесін сақтау

Жаттығулардың қауіпсіздігі техника мен әдістеме дұрыс орындалған кезде қамтамасыз етіледі. Әрбір жаттығуды техникалық талаптарға сай орындау маңызды.

Жаттығу алдында қыздыру және созылу

Жаттығуларға кіріспес бұрын қыздыру және созылу жаттығуларын жасау керек. Бұл бұлшықеттерді жұмысқа дайындап, қан айналымын жақсартады. Қыздыру жаттығулары мен созылу спортшының жарақаттану ықтималдығын азайтады.

2. Құрал-жабдықтардың дұрыстығы
   Жеңіл атлетика жаттығуларына арналған құрал-жабдықтар (аяқ киім, секіру алаңы, лақтыру құралдары) қауіпсіз болуы керек. Мысалы, жүгіру кезінде дұрыс таңдалған спорттық аяқ киім аяқтың дұрыс тірелуін қамтамасыз етеді, ал секіру алаңы немесе лақтыру құралдары жарақат алу қаупін болдырмау үшін қауіпсіз болуы тиіс.

3. Қауіпсіздік ережелерін сақтау

Әрбір жаттығу түрі үшін қауіпсіздік ережелері сақталуы тиіс. Мысалы, лақтыру жаттығулары кезінде айналада басқа спортшылардың болмауы немесе арнайы алаңдардың болуы қажет. Жүгіру және секіру кезінде жаттығушылардың жолда немесе алаңда бір-біріне кедергі келтірмеуі керек. Қауіпсіздік шараларын сақтау спортшылардың жарақаттануын болдырмауға көмектеседі.

4. Жаттығу қарқындылығын дұрыс анықтау

Жаттығулардың қарқындылығын дұрыс анықтау маңызды. Артық жүктеме немесе тым қатты жаттығу дененің шаршауына әкелуі мүмкін, ал бұл өз кезегінде жарақат алу қаупін арттырады.

5. Дұрыс тамақтану

Дұрыс тамақтану жаттығулардың тиімділігін арттырып, жарақат алу мүмкіндігін азайтады. Спортшылар жаттығу алдында және кейін өз денсаулығына қажетті құнарлы тағамдармен толтыруы тиіс..

ҚОРЫТЫНДЫ

Жеңіл атлетика — әлемдегі ең көне әрі көп таралған спорт түрлерінің бірі, ол әр түрлі жастағы адамдар үшін қолжетімді және адам денсаулығына көптеген пайдалы әсерлер тигізетін физикалық белсенділік болып табылады. Жеңіл атлетика жаттығуларының көптүрлілігі мен әртүрлі техникалары кез келген спортшының физикалық мүмкіндіктерін толық ашуға ықпал етеді. Бұл әдістемелік құралда жеңіл атлетика түрлерінің ерекшеліктері, жаттығу әдістемелері мен арнайы техникалар, жаттығулардың тиімділігі мен қауіпсіздігі, сондай-ақ жеңіл атлетикаға арналған ойын түрлері туралы кеңінен қарастырылды.

Жеңіл атлетиканы дамытудың маңыздылығы тек спорттық нәтижелерді ғана емес, сондай-ақ физикалық денсаулықты жақсартуды, адамның өмір сапасын арттыруды көздейді. Жаттығулардың дұрыс ұйымдастырылуы мен тиімді әдістемелердің қолданылуы спортшылардың денсаулығына, рухани әрі психологиялық жағдайына оң әсер етеді.

Жаттығу әдістемелері мен арнайы техникалар арқылы спортшылардың дене дайындығы біртіндеп жақсарып, олар жеңіл атлетикадағы техникаларды меңгеруге бейімделеді. Жеңіл атлетика жаттығуларының әдістемелері мен техникалық дағдыларды дамыту өте маңызды, себебі дұрыс техниканы меңгеру жарақат алу қаупін төмендетіп, жаттығулардың тиімділігін арттырады.

Жеңіл атлетика жаттығуларының тиімділігі олардың денсаулыққа әсерімен, сондай-ақ спортшылардың функционалды қабілеттерін дамытуымен сипатталады. Әртүрлі жаттығу түрлерін біріктіре отырып, спортшыларды жаттықтыру олардың физикалық шыдамдылығын, күшін, жылдамдығын және икемділігін арттырады.

Қауіпсіздік мәселелері де бұл әдістемелік құралда айрықша қарастырылды, өйткені дұрыс жаттығулар мен әдістемелер спортшының жарақат алу ықтималдығын төмендетіп, олардың денсаулығын сақтауға мүмкіндік береді. жаттығу алаңының және құрал-жабдықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету спортшылардың нәтижелі әрі қауіпсіз жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Қорытындылай келе, жеңіл атлетика — бұл тек спорт түрі ғана емес, ол денсаулықты нығайту, физикалық және психологиялық дамуды қолдау құралы болып табылады. Жаттығулар мен ойындар арқылы әр түрлі дағдыларды дамыту, оларды жүйелі әрі дұрыс орындау спортшылардың физикалық қабілеттерін жақсартып, нәтижелерін арттыруға мүмкіндік береді. Осы әдістемелік құралда ұсынылған жаттығулар мен әдістемелер, техникалар мен қауіпсіздік шаралары спортшының дамуына және жеңіл атлетикадағы жоғары нәтижелерге жетуіне маңызды әсер етеді.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. Қожахметова Г.Е. "Дене шынықтыру және спорт әдістемесі" / Г.Е. Қожахметова. – Алматы: Қазақ университеті, 2018. – 380 б.

2. Жеңіл атлетика: теория және әдістеме. / Қазақстан Республикасы Спорт және дене шынықтыру агенттігі. – Алматы: Ы.Алтынсарин, 2019. – 312 б.

3. Гараев Р.Ж., Сейітов Т.А. "Жеңіл атлетика. Оқу құралы" / Р.Ж. Гараев, Т.А. Сейітов. – Алматы: Астана, 2017. – 254 б.

4. Шмидт О.А. "Спорттық жарыстардың психологиясы" / О.А. Шмидт. – Мәскеу: Физкультура и спорт, 2016. – 284 б.

5. Шақабаев М.А. "Спорттағы әдістемелік жұмыстардың құрылымы және талаптары" / М.А. Шақабаев. – Алматы: КазГЮУ, 2020. – 220 б.

6. Рыбаков В.А. "Спортивные тренировки: теория и практика" / В.А. Рыбаков. – Москва: Гуманитарий, 2018. – 150 б.

7. Қазақстан Республикасының Спорт және дене шынықтыру министрлігі. "Қазақстандағы спорттық инфрақұрылым және жеңіл атлетика дамуы". – Нұр-Сұлтан, 2022. – 145 б.

8. Ілиясова Н.С. "Дене шынықтыру және спорт: әдістемелік құрал" / Н.С. Ілиясова. – Алматы: Мектеп, 2019. – 304 б.

9. Қазақ ССР ғылым академиясы. "Жеңіл атлетика тарихы: Ұлттық және халықаралық тәжірибелер" / Қазақ ССР ғылым академиясы. – Алматы, 1980. – 156 б.

10. Browne, D. "Coaching and Sport Science" / D. Browne. – London: Routledge, 2017. – 368 p.

11. Seifert, L., & Fuchs, T. "Developing Techniques in Track and Field" / L. Seifert, T. Fuchs. – Cambridge: Springer, 2020. – 350 p.

12. Barrett, L., & O'Connor, P. "Strength and Conditioning for Track and Field Athletes" / L. Barrett, P. O'Connor. – New York: Routledge, 2021. – 400 p.

13. IOC (International Olympic Committee). "Athletics and the Olympic Movement" / International Olympic Committee. – Lausanne, Switzerland, 2016. – 112 p.

14. Спортивные исследования и практика. "Жеңіл атлетика: техника мен әдіс-тәсілдер" / Алматы: Қазмембаспа, 2017. – 220 б.

15. Әдістемелік нұсқаулар мен оқу құралдары. "Жеңіл атлетика жаттығуларының әдістемесі мен техникасы" / Қазақстан Республикасы дене шынықтыру және спорт министрлігі. – Алматы, 2019. – 180 б.

16. Аленина С.А., Артемова М.А. "Жеңіл атлетика жаттығуларындағы жас ерекшеліктері мен әдістемесі" / С.А. Аленина, М.А. Артемова. – Санкт-Петербург: Лига, 2020. – 210 б.

17. Казахстанская федерация легкой атлетики. "Обзор развития легкой атлетики в Казахстане" / Казахстанская федерация легкой атлетики. – Алматы: ҚФЛА, 2021. – 190 б.

18. Касымова Ж.Р. "Спорттың әлеуметік аспектілері" / Ж.Р. Касымова. – Алматы: ҚазМУ, 2020. – 310 б.