« Ұлы даланы мекендеген
халықтардың дүниетанымы !
»
Біздің қазақ халқы ежелден ақ
қазіргі қолданып жүрген көптеген дүниелерді ойлап тапқан.Барлық
кереметтің бастауы – қазақ халқында. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев
өзінің « Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласында осы тақырыпты
қозғап кетеді. Оларға: атқа міну мәдениеті, металлургия, аң стилі,
алтын адам жатады.
Атқа міну мәдениетінде қазақ
халқы жылқы малына ерекше қарағаны айтылады. Жылқы-ерекше жануар.
Оны күтіп, баптап міну, оның құлағында ойнау әркімнің қолынан
келмейді. Жылқыны қолға үйрету арқылы
біздің бабаларымыз өз дәуірінде адам айтқысыз үстемдікке ие
болды. Ал жаһандық ауқымда алсақ, шаруашылық пен әскери саладағы
теңдессіз революцияға жол ашты.Тіпті автокөлік қозғалтқыштарының
қуаты әлі күнге дейін аттың күшімен өлшенеді. Бұл дәстүр – жер
жүзінде салт аттылар үстемдік құрған ұлы дәуірге деген құрметтің
белгісі.
Металлургия саласыда ертеде дамып
бастаған.
Металл өндірудің
амал-тәсілдерін табу тарихтың жаңа кезеңіне жол ашып, адамзат
дамуының барысын түбегейлі өзгертті. Сан алуан металл кендеріне
бай қазақ жері – металлургия пайда болған алғашқы орталықтардың
бірі. Ежелгі заманда-ақ Қазақстанның Орталық, Солтүстік және
Шығыс аймақтарында тау-кен өндірісінің ошақтары пайда болып, қола,
мыс, мырыш, темір, күміс пен алтын қорытпалары алына бастады. Қ.И.
Сәтпаев бастаған бір топ ғалымдар ертеден қазақ жерін зерттеуді
бастаған. Зерттеулері нәтижелі болып, бүгінгі күні металлургия
саласында жас мамандар осы аталарымыздың жолымен
келуде.
Аң стилі. Біздің
ата-бабаларымыз қоршаған ортамен етене өмір сүріп, өздерін
табиғаттың ажырамас бөлшегі санаған. Бұл басты тұрмыс қағидаты
Ұлы даланы мекендеген халықтардың дүниетанымы мен құндылықтарын
қалыптастырды. Өз жазуы мен мифологиясы бар Қазақстанның ежелгі
тұрғындарының озық мәдениеті болды. Олардың мұрасының жарқын
көрінісі, көркем болмысы мен рухани байлығының айшықты белгісі
– «аң стилі өнері». Жануарлар бейнесін тұрмыста пайдалану адам
мен табиғаттың өзара байланысының символына баланып,
көшпенділердің рухани бағдарын айқындап отырған. Олар
жыртқыштардың, негізінен мысық тұқымдас аңдардың суретін көбірек
қолданған. Егемен Қазақстанның символдарының бірі – жергілікті
жануарлар әлемінде сирек кездесетін тұрпаты текті қар барысы екені
кездейсоқ емес.
Дәл осы сияқты құндылықтарымыз бүгінгі күні бағаланып, біздің
жадымызда мәңгі сақталу керек. Тарихты білмей, Болашақты болжау
мүмкін емес!
11 « Ә » сынып оқушысы
Берік Арыстан.