« Ұлы даланы мекендеген халықтардың дүниетанымы ! »

« Ұлы даланы ме­кен­деген халықтардың дүниетанымы ! »

Біздің қазақ халқы ежелден ақ қазіргі қолданып жүрген көптеген дүниелерді ойлап тапқан.Барлық кереметтің бастауы – қазақ халқында. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев өзінің « Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласында осы тақырыпты қозғап кетеді. Оларға: атқа міну мәдениеті, металлургия, аң стилі, алтын адам жатады.

Атқа міну мәдениетінде қазақ халқы жылқы малына ерекше қарағаны айтылады. Жылқы-ерекше жануар. Оны күтіп, баптап міну, оның құлағында ойнау әркімнің қолынан келмейді. Жылқыны қолға үйрету арқылы біз­дің бабаларымыз өз дәуірінде адам айт­қысыз үстемдікке ие болды. Ал жаһандық ау­қым­да алсақ, шаруашылық пен әскери са­ладағы теңдессіз революцияға жол аш­ты.Тіпті автокөлік қозғалтқыштарының қуа­ты әлі күнге дейін аттың күшімен өл­ше­неді. Бұл дәстүр – жер жүзінде салт ат­ты­лар үстемдік құрған ұлы дәуірге деген құр­меттің белгісі.

Металлургия саласыда ертеде дамып бастаған. Металл өндірудің амал-тәсілдерін та­бу тарихтың жаңа кезеңіне жол ашып, адам­зат дамуының барысын түбегейлі өз­гертті. Сан алуан металл кендеріне бай қа­зақ жері – металлургия пайда болған ал­ғашқы орталықтардың бірі. Ежелгі за­манда-ақ Қазақстанның Орталық, Сол­түстік және Шығыс аймақтарында тау-кен өндірісінің ошақтары пайда бо­лып, қола, мыс, мырыш, темір, күміс пен алтын қорытпалары алына бастады. Қ.И. Сәтпаев бастаған бір топ ғалымдар ертеден қазақ жерін зерттеуді бастаған. Зерттеулері нәтижелі болып, бүгінгі күні металлургия саласында жас мамандар осы аталарымыздың жолымен келуде.

Аң стилі. Біздің ата-бабаларымыз қоршаған ор­та­мен етене өмір сүріп, өздерін таби­ғат­тың ажырамас бөлшегі санаған. Бұл бас­ты тұрмыс қағидаты Ұлы даланы ме­кен­деген халықтардың дүниетанымы мен құндылықтарын қалыптастырды. Өз жазуы мен мифологиясы бар Қазақ­стан­ның ежелгі тұрғындарының озық мә­де­ние­ті болды. Олардың мұрасының жарқын көрі­ні­сі, көркем болмысы мен рухани бай­лы­ғы­ның айшықты белгісі – «аң стилі өне­рі». Жануарлар бейнесін тұрмыста пай­далану адам мен табиғаттың өзара бай­­ланысының символына баланып, көш­пенділердің рухани бағдарын айқын­дап отырған. Олар жыртқыштардың, негізінен мы­сық тұқымдас аңдардың суретін көбірек қол­данған. Егемен Қазақстанның сим­вол­дарының бірі – жергілікті жануарлар әле­мінде сирек кездесетін тұрпаты текті қар барысы екені кездейсоқ емес.

Дәл осы сияқты құндылықтарымыз бүгінгі күні бағаланып, біздің жадымызда мәңгі сақталу керек. Тарихты білмей, Болашақты болжау мүмкін емес!

11 « Ә » сынып оқушысы Берік Арыстан.