Абай - дана, Абай - дара.

Абай дана-Абай дара атты әдеби-сазды кешінің сценарийі 27.04. 18
Мақсаты: Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлы туралы тереңірек мәлімет беру, өмір жолы мен шығармашылығын таныту, адамгершілікке тәрбиелеу, Абай ақынның даналығын, рухани асыл мұраларын насихаттау, құрмет ету.Ұлы ақынның өнегелі өмірімен таныстыру, шығармаларына шолу жасау, өлеңдерін, қара сөздерін мәнерлеп айтқызу, көріністер қою.
Көрнекілігі: Абай портреті, кітаптар, шығармалары, қанатты сөздер, фотослайдтар, видео, аудио жазбалар
Жүргізушілер: Акбиева Багдат және Полагин Руслан 11 А сынып оқушыларыАбай туралы қанатты сөздер:* Қазақтың бас ақыны Абай Құнанбаев. Онан асқан бұрынғы –соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ Ахмет Байтұрсынұлы* Абай лебі, Абай үні, Абай тынысы — заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнге қосылып, жаңғырып, жаңа өріс алып тұр. Мұхтар Әуезов* Абай өз заманынан анағұрлым биік тұрған ақын еді Ғабит Мүсірепов* Орыстар үшін — Пушкин, ағылшындар үшін –Шекспир, грузиндер үшін — Руставели қандай ұлы құбылыс болса, Абай да қазақтар үшін сондай теңдесіз құбылыс. Қайсын Кулиев* Абай әлемге ашылған терезе еді, оның жаны жаңарып жатқан дүниенің алыстағы сарынын сезе білді Гете мен Толстой сынды көптеген заңғар гуманист тұлғалардың далалық бауырласы екенін танытты. Шыңғыс Айтматов* Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс.Нұрсұлтан Назарбаев

Жанмолдина Жайнагуль Дюсенбайкызы
Рухани жаңғырудың негізі Абайдан бастау алады. Сондықтан бүгін Абайдың рухани мектебін насихаттауға бағытталған іс-шара барысында ақынның әндері мен күйлері орындалып, өлеңдері мен қара сөздері оқылып жатады. Рухани жаңғыру деген - тіл, рухани жаңғыру деген – Абай, рухани жаңғыру деген – Алаш. Сондықтан біз осы бағыттарды насихаттап халықтың, әсіресе, жастардың санасына сіңіру, жүрегіне жеткізу мақсатында кешенді жұмыстар істеп жатырмыз.

Сахнаға екі оқушы Абай туралы тақпақ оқиды.
Дана АбайдыҚазақтың ақылына балаймын.Туатұғын алдынан ғасырына балаймын!Ақылының нұры бар, Абайы бар қазақтың,Жан алаңы, мұңы бар — қазағы бар Абайдың. (Гловко Ксения)

Арлы АбайдыҚазақтың қайраты деп ұғамын,Қайда барса айбыны, айбаты деп ұғамын!Жер шарының шиырлап, қай жағынан шығайын,Құбылаға бұрғандай, Абайға бет бұрамын! (Присяжная Екатерина)
1-жүргізуші.
Қайырлы күн, құрметті оқушылар, ұстаздар қауымы !
Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев. Онан асқан бұрынғы-соңғызаманда қазақ баласында біз білетін ақын болған..., — деп жазған Ахмет Байтұрсынов. Ендеше, Қазақтың бас ақыны- Абайға арналған Абай дана-Абай дараатты әдеби-сазды кешке қош келдіңіздер!
2-жүргізуші.
У каждого народа на определенном этапе развития найдется свой гений, гордость нации, которые постоянно питают его своей живительной влагой, и творения, которые выражают суть души этого народа. Таким для казахов является Абая Кунанбаев.
Известно, что Абай всегда мечтал быть не сыном отца, а сыном Отечества. И сегодня он достиг своей мечты и гордо восседает на самом почетном месте как признанный всем миром мудрый и прозорливый Учитель, Поэт и Гений человечества, - это слова признания, произнесенные Президентом Казахстана Нурсултаном Назарбаевым. И ими мы открываем нашу встречу.
1-жүргізуші. Ойынымыз 3 кезеңнен тұрады. 1-үй тапсырмасы, 2- зияткерлік ойын, 3-қорытындылау, марапаттау.
2-жүргізуші. Игра будет состоять из трех этапов, 1-домашнее задание, 2-интеллектуальная игра, 3-подведение итогов, награждение.
1-жүргізуші. Лицейдегі Абайтану курсының тарихынан бір ауыз сөзді Жанмолдина Жайнагуль Дүйсенбайқызы білдіреді.

Біздің лицейге биыл 26 жыл толады. Соның ішінде 20 жылдан бері Өркен клубы жұмысын қарқынды дамытуда. 2007 жылдан бері Өркен клубының жетекшісі Балкыбекова Илескул Туганбаевна.
Абайтану Өркен клубының бір бағыты болып, әр түрлі тақырыпта іс-шаралар өткізіп келеді. Балкыбекова Илескул Туганбаевна 2008 жылдан бері жыл сайын 19 қазан лицейістер күніне орай дәстүрлі Абай, Пушкин және мен атты ашық сабақтар мен сыныптан тыс іс-шараларды жүргізіп және Абай – дана, Абай – дара стенд ұйымдастырып, отырды.
Ал Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 27 сәуірде бекіткен №115 бұйрығымен жеке курс ретінде мектеп бағдарламаларына енгізілді, бірақ, оқулығы не әдістемелік құралы қалыптасқан жоқ еді. Сол кезде Балкыбекова Илескул Туганбаевна өз оқу бағдарламасы мен жоспарын құрастырып, тұғырықтан шыға білді. 2012 жылдан бастап сыныптан тыс Абай – дана, Абай – дара атты зияткерлік ойын ұйымдастыруда қазақ тілі мұғалімдері үнемі ат салысады, оны жыл сайын өткізетін дәстүрге айналдыра білді. Осы жылдар арасында бұл дәстүр жеті рет өтсе, оның екеуі мектепшілік, ал төртеуі қалалық көлемде өткізілді. Бүгінгі бесінші рет өтетін қалалық Абай – дана, Абай – дара атты зияткерлік ойынымызға қош келдіңіздер дейміз!
1-жүргізуші. Келесі сөз Өркен клубының меңгерушісіне Балқыбекова Илескүл Тұғанбаевнаға беріледі.
2-ведущий. Слово предоставляется руководителю клуба Өркен Балкыбековой Илескүл Туганбаевне.
1-жүргізуші -Ал енді бүгінгі ойнайтын командалармен танысайық. Сіздерге сөз.
2 ведущий. Ну а теперь давайте познакомимся с командами. Вам слово.
Представление команд
Команда № 1
Команда № 2
Команда № 3
1-жүргізуші.
Абай тек қана ақын емес, сонымен бірге сазгер. Халық арасынан шыққан таланттарды танып, олардың еңбегін таратушы болды.Абайдың ән шығармашылығы қазақтың халық музыкасында ерекше орын алады. Сегіз аяқ, Айттым сәлем, Қаламқас, Желсіз түнде жарық ай т. б. әндері әлі күнге халық жүрегінен жылы
орын алған.
Сахнаға БТКЛ оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Абайдың бір әнін орындау керек. Қарсы аламыз.
Сахнаға № 19 мектеп оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Абайдың бір әнін орындау керек. Қарсы аламыз.
Сахнаға № 20 мектеп оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Абайдың бір әнін орындау керек. Қарсы аламыз.
2-жүргізуші.
Как передовой музыкант Абай разработал и ввел в мелодии новые интонационные элементы, которые заметно обогатили казахский музыкальный язык. Большой заслугой Абая было и то, что он глубоко осознал прогрессивное значение музыкального искусства как фактора, сближающего народы, и своим песенным творчеством успешно способствовал этому великому делу.На сцену приглашается учащийся классического лицея со своим домашним заданием. Исполнить песню Абая. Встречайте.
На сцену приглашается учащийся школы № 19 со своим домашним заданием. Исполнить песню Абая. Встречайте.
На сцену приглашается учащийся школы № 20 со своим домашним заданием. Исполнить песню Абая. Встречайте.
1-жүргізуші. Абайдың поэзиясына көркемдік әлеміне үңілген сайын, адам жаны тебіреніп, сезім көкжиегі кеңейіп, бар болмысы сөзбен айтып жеткізе алмайтындай ләззат алады.Ақынның қай өлеңін алсақ та, астарлы ойы мен идеясынан адамгершілікке тән қасиеттерді бойына дарыта алған, адами рухты сіңіріп өсу керек деген ойды білеміз.
Сахнаға БТКЛ оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Абай өлеңін жатқа айту. Қарсы аламыз.
Горные вершины
Спят во тьме ночной;
Тихие долины
Полны свежей мглой;
Не пылит дорога,
Не дрожат листы...
Подожди немного,
Отдохнешь и ты. (Лермонтов, 1814-1841)
Қараңғы түнде тау қалғып
Қараңғы түнде тау қалғып,
Ұйқыға кетер балбырап.
Даланы жым-жырт, дел-сал қып,
Түн басады салбырап.
Шаң шығармас жол-дағы,
Сілкіне алмас жапырақ.
Тыншығарсың сен-дағы,
Сабыр қылсаң азырақ. (Абай,1845-1904)Сахнаға № 19 мектеп оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Қарсы аламыз.
Сахнаға № 20 мектеп оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Қарсы аламыз.
2-жүргізуші.
Абай не собирал и не хранил свои творения, так как при его жизни еще не было традиции публиковать свои произведения. Поэтому многие его труды, написанные экспромтом, порой наспех, иногда просто на клочке бумаги, для нас навсегда утеряны. Дошли до нас те стихи, которые люди знали наизусть. Абай не исправлял, не обрабатывал однажды написанное. Сам он не раз признавался, что если бы обрабатывал свои творения, они, наверняка, стали бы более совершенными. Но и в том, первозданном виде творения Абая являются высшими образцами человеческого гения.
На сцену приглашается учащийся классического лицея со своим домашним заданием. Стихотворение Абая. Встречайте.
На сцену приглашается учащийся школы № 19 со своим домашним заданием. Встречайте.
На сцену приглашается учащийся школы № 20 со своим домашним заданием. Стихотворение Абая. Встречайте.
1-жүргізуші.
Абайға дейін қазақ әдебиетінде болмаған үлгі – ол Абайдың қара сөздері.Абайдың қара сөздері – көркем шығарма түрінде емес, ақынның өмір сабақтары туралы ойларын, содан туындайтын даналық, философиялық түйіндерді жинақтаған публицистикалық үлгіде жазылған ақыл - өнеге, өсиет, ғибрат сөздер. Жалпы қара сөздер саны 46. Оның 46 - сы аяқталмаған. Абай өзінің шығармашылығында қара сөзге ерекше мән берген. Абай поэзиясының арқауы ғылым, білім, еңбек – осы қара сөздерде жалғасып дамиды. Абайдың қара сөздері өз кезі үшін де, бүгін де бағасы зор.
Сахнаға БТКЛ оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Абайдың бір қара сөзінің мазмұның айтып, мағынасын түсіндіру керек. Қарсы аламыз.
Сахнаға № 19 мектеп оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Қарсы аламыз.
Сахнаға № 20 мектеп оқушысын өз үй жұмысымен шақырамыз. Абайдың бір қара сөзінің мазмұның айтып, мағынасын түсіндіру керек. Қарсы аламыз.
2-жүргізуші.
Слова назидания - это Книга в том высоком, одухотворенном значении, которое издревле, особенно на Востоке, придавалось письменной прозаической речи.
Книга Слова назидания имеет свободную композицию: автор непринужденно переходит в ней от одной темы к другой и даже от одного жанра к другому. Рассуждения и максимы, афоризмы и поучения, монологи, притчи и дилог – все это вобрали в себя сорок пять Cлов. Высота помыслов и радость откровений, скорбь и напряженные поиски выхода из социальных тупиков претворились в этих Cловах, полных силы и смысла, наделенных дыханием времени и пространства, вобравших национальную картину мира.
На сцену приглашается учащийся классического лицея со своим домашним заданием. Раскрыть смысл слов назидания Абая. Встречайте.
На сцену приглашается учащийся школы № 19 со своим домашним заданием. Встречайте.
На сцену приглашается учащийся школы № 20 со своим домашним заданием. Раскрыть смысл слов назидания Абая. Встречайте.
1-жүргізуші.
Тыңдаңыздар, Тыңдаңыздар! Ойынымызды жалғастырамыз. Бірінші сұрақ.
2-жүргізуші.
Уважаемые гости, друзья, коллеги.
Уважаемые игроки! Прошу вас быть внимательными! Мы продолжаем игру, и нас ждет второй этап интеллектуальной игры. Первый вопрос.
1-жүргізуші.
1-сұрақ.
Абайдың неше қара сөзі бар? Қара сөзінің ең ұзақ және көлемі жағынан ең үлкені қайсысы?
Дұрыс жауап:
Абайдың 45 қара сөзі бар. Қара сөзінің ең ұзақ және көлемі жағынан ең үлкені 38 қара сөзі
2-жүргізуші.
1-вопрос
Сколько слов назиданий у Абая? Какое слово назидание написанное Абаем является длинным по объему и написанию?
Правильный ответ: У Абая 45 слов назиданий. Длинным по объему и написанию является 38 слово.
1-жүргізуші.
2-сұрақ.
Абайдың қай өлеңінде бес нәрседен асық бол, бес нәрседен қашық бол деп айтылған?
Тапсырма: Өлеңнің атауын, 5 асыл істі және 5 нәрседен қашық бол дегенді атаныз.
Дұрыс жауап:
Ғылым таппай мақтанба,
5 нәрседен қашық бол (Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ)
5 асыл іс (Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым)2-жүргізуші.
Пока не знаешь - молчи.Пока блуждаешь - молчи.В бесцельных днях и в ночиПустых забав не ищи.Чтоб человеком ты был,И вровень с веком ты был,Ты пятерых побориИ пятерых избери.
Внимание вопрос: Дайте название стихотворению, и выберите из него 5 вещей которых нужно остерегаться и 5 к которым нужно стремиться.
Правильный ответ:
Злословье, ложь, хвастовство.Безделье и мотовство -Вот пять врагов твоих, знай.А разум и доброта,Упорство, скромность и труд -Вот пять друзей - согласись.
1-жүргізуші.
3-сұрақ.
Бұл — адам көз сүйегі, — деді ханға.Тоя ма адама көзі мың-мың санға?Жеміт көз жер жүзіне тоймаса да,Өлсе тояр, көзге қүм қүйылганда.Кәпір көздің дүниеде араны үлкен,Алған сайын дүниеге тоя ма екен?Қанша тірі жүрсе де, өлген күніӨзге көзбен бірдей-ақ болады екен.
даналық сөзі қанағатсыз Ескендірге ой салады, ол алған бетінен қайтады. Сөйтіп, ақын Аристотельге Ескендірді бағындырып, жауыздықты әділетке жеңгізеді.
Сонымен сұрақ: Құпия сандықта не бар?
Дұрыс жауап:
Құпия сандықта топырақ бар.
Сөйтіп, ақын Қақпа мен адамның көз сүйегін символ ретінде алады да, ол жұмбақтарды ақылға шештіреді. Ал Аристотель Ескендірді бағындырып, жауыздықты әділетке жеңгізеді.
2-жүргізуші.
3-вопрос.
Кто гостя в дом к себе войти не просит, И кто в подарок кости преподносит, Тот не достоен называться Богом! - И царь с презреньем кость на землю бросил... Тогда у всемогущего владыки В товарищах ученый был великий, Поднял он кость, отброшенную в гневе, И обратился к грозному владыке: - Кость эта, Искандер,- подарок Божий. Когда ты на весы ее положишь, Все золото казны твоей богатой Перетянуть такою кость не сможет...
-И, так вопрос, что лежит в сундуке?
Правильный ответ:
В сундуке есть песок, земля
Смысл и значение глазничной кости, перетягивающей все золото на весах, разгадывает мудрейший из мудрецов, древнейший из мудрецов - Аристотель. Глазничную кость могла перетянуть лишь горсть земли. Вот смысл этого:Ненасытность глаз у иных велика. Все им мало, коль мир весь держит рука. Но умрут они – и для мертвых их глаз. Алмаз и сапфир не ценнее песка. Так осуждаются поэтом завоевательные походы Искандера, насилие его над народами, его алчность, любовь к славе, жестокость. Человек, вставший на путь зла, неизменно придет к крушению, и царь Искандер должен согласиться с Аристотелем и задуматься над бессмысленностью всего им совершенного. В образе Аристотеля воплошен человеческий разум.
1-жүргізуші. 4-сұрақ.
Ал келесі сұрақты сахналық көріністен тыңдаймыз. Тыңдап отырыңыз.
После сценки проговорить
Сұрақтарды экраннан көруге болады.
1-ші Арзан мен қымбаттың парқын айырмайсың, өзіңдегі барыңды арзан ұстайсың.
2-ші Дос пен қасты сораптамайсың, досқа досша, қасқа- қасша қырың жоқ.
3-ші Орысшылсың. Солай қарай ден қойып барасың. Дін, Мұсылман жат санайтынын ескермейсің.
После ответа команд.
Дұрыс жауапты тыңдаймыз. Сахнаға қараймыз.
2-жүргізуші.
Сейчас вы увидите сценку, в которой прозвучат вопросы, на которые вам нужно ответить. Слушайте внимательно.
Вопросы также можно увидеть на экране.
Первое — ты не умеешь различать, что дорого, а что настоящая мелочь.
Второе — ты не умеешь разбираться в друзьях и врагах и относиться к врагам как враг, а к друзьям как друг.
Третье — ты начинаешь льнуть к русским. Твоя душа уходит к ним, и ты не считаешься с тем, что каждый мусульманин станет чуждаться тебя
Правильный ответ вы услышите в продолжении нашей сценки. Внимание на сцену.
А так же на экране будет правильный ответ на русском языке. Для более точного понятия ответа на эти вопросы.
1-жүргізуші
Ал дұрыс жауапты тыңдаймыз
Команда № 1
Команда № 2
Команда № 3
2-жүргізуші.
Давайте заслушаем правильные ответы.
Команда № 1
Команда № 2
Команда № 3
1-жүргізуші.
Әділ қазылар жұмыс жасайды, ал біз көрермендермен Блиц турнир ойынын өткіземіз.
2-жүргізуші. Пока жюри подводит итоги, мы со зрителями проведем игру Блиц турнир. Будьте активными, но не шумными. Будьте внимательными.
Блиц турнир
Ведущие зачитывают вопросы по очереди.
1. Абайдың туған жері? ( Шыңғыстау баурайы, Жидебай ауылында туған)
2. Ұлылар мекені деп Қазақстанның қай өңірін атайды және неге? (Қазақстанның шығыс өңірін, себебі үш ұлы тұлға сонда дүниеге келген, әрі үшеуі де әдебиетке зор үлесін қосқан олар: Абай Құнанбаұлы, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мұхтар Әуезов
3. Абайдың қай өлеңі үш елдің ақындарымен байланысты? (Қараңғы түнде тау қалғып)
4. Абайдың ең жақын орыс досы Михаэлиспен қай жерде, қай қалада танысады?
(Михаэлис 1870-жылдардың басында Семейдің қоғамдық кітапханасындатанысып тығыз байланыста болады)
5. Абайдың неше күйі бар? (Үш күйі бар: Май түні, Торжорға, Абай желдірмесі)
6. Абайдың Күз өлеңін орыс тіліне аударғанда, А.С. Пушкиннің қай өлеңінің атауы шығады? (Осень)
7. Абайдың әжесінің аты кім? (Зере)
8. Ресейдің қай қаласында, қай жылы Абайға арналған ескерткіш қойылды?
(2006 жылы Ресей астанасы Мәскеудің Чистые пруды бульварында Абай ескерткіші қойылды)
9. Абай кім? (Ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер)10. Абай неше тіл білген? (орыс, парсы, араб, көне түркі тілін, қазақ)1-жүргізуші
Сахнаға 11 сынып оқушысын шақырамыз. Акбиева Бағдат Көзімнің қарасы әнімен. Қарсы алыңыздар.
2-жүргізуші.
Мы приглашаем на сцену Акбиеву Багдат с песней
1-жүргізуші
Құрметті ойыншылар, алдарыңызда Рефлексия қағазы жатыр. Соны толтыруды сұраймыз.
2-жүргізуші.
Уважаемые игроки, на ваших столах лежат листы с Рефлексией просим вас заполнить.
1-жүргізуші Енді бүгінгі ойымыздың қорытындысын тыңдайық. Сөз кезегін Илескул Туганбаевнаға беріледі.
2-жүргізуші.
Ну вот и пришел час подвести итоги нашей игры. Илескул Туганбаевна Вам слово.
1-жүргізуші
Барлықтарыңызға рахмет айтамыз. Келесі кездескенше.
2-жүргізуші. Мы благодарим всех. До новых встреч.