Абайтану курсының жоспары

Қазақстан Республикасы
Оқу - ағарту министрлігінің
2022 жылғы 16 қыркүйектегі
№ 399 бұйрығына
73-қосымша

№

Тақырып

Мазмұны

Табыс критерийі

Сағат саны

Мерзімі

Ескертпе

Кіріспе

1

Адамзаттың Абайы

Абайтану курсының маңызы, мақсат-міндеттері, ерекшеліктері

Абайтану курсының маңызы мен мақсат-міндеттермен танысадыі

1

5.09

"Абайды білмек парыз ойлы жасқа"

2-3

Абайдың өмірі

Мұхтар Әуезов "Абайдың өмірбаяны" мақаласы

Ақын өмір сүрген заман, ата-тегі, туып-өскен ортасы, алған тәлім-тәрбиесі; әлеумет ісіне араласуы, Абайдың рухани дүниетанымының өсу және қалыптасу кезеңдері туралы ақпарат алады

2

12,19

4-5

Ақынның халық даналығын тануы

Абай ақындығының бастаулары, ақынның білім алған мектептері және білімін кеңейту арналары

Ауыз әдебиеті Абайдың үлгі алған қайнар бұлағы, қазақтың халықтық өлең-жырларын, ертегі, қисса, аңыз әңгімелерін әжесі Зереден, халық ақындары Дулат, Шөже, Байкөкше, Балталардан алған тәлімі туралы ақпаратпен танысады

2

26,3.10

6

Абай шығармаларындағы шығыстық сарындар

Абайдың араб, парсы, шағатай тілдерін жетік меңгеруі, шығыс әдебиеті Абайдың нәр алған рухани мектебі, Абайдың алғашқы шығармашылығына тән шығыстық сарындар, Абай шығармаларындағы шығыстық сипаттарды зерттеудің бүгінгі бағыт-бағдары

Абай шығармаларының шығысқа қатысы жайын түбегейлі қарастырып, ғылыми деңгейге көтерудегі Мұхтар Әуезовтің еңбегі, Абай шығармашылығына шығыс әсерінің М. Мырзахметұлының еңбектерінде жаңаша зерттелуімен танысады

1

10

7

Абай және орыс әдебиеті

Абайдың орыс әдебиетіне ден қоюы, орыстың классиктері Пушкин, Толстой, Лермонтов, Крылов, Салтыков-Щедрин, Некрасовтармен қатар революционер-демократ ағартушылар Герцен, Чернышевский, Добролюбовтардың еңбектерін оқуы, ақын аудармаларының қазақ әдебиетін жаңа ой орамдарымен байытуы

Абай аудармаларының ерекшеліктерін меңгереді

1

17

8-9

Абай және Пушкин

"Онегиннің өлердегі сөзі" өлеңі Абайдың өзінің тапқан көркемдік шешімі екендігі, аударманы түпнұсқамен салыстыра оқығанда көрінетін ерекшеліктер;

Абайдың Пушкиннен аудармалары, ақын аудармасында көркем бейнелі ойдың ұлттық танымға сай тәржімалануы туралы ақпарат алады

2

24,7.11

10-11

Абай және батыс әдебиеті

Абай шығармашылығына шығыс, орыс, батыс әдебиеті әсерінің тарихи-әлеуметтік негіздері, Абайдың қазақ тілінің қуатын көтеріп, құнарын арттырудағы шығармашылық ізденісіне ауыз әдебиетінің, шығыс, орыс, Еуропа әдебиеті мен мәдениетінің зор ықпалы болғандығы, Абайдың өлең құрылымында да, ойшылдық, сыншылдық алымында да орыс әдебиетінің ықпалы бар екендігі, Еуропаның ұлы ақын-жазушылары Шекспир, Байрон, Гете, Дюмалардың, философтар Сократ, Платон, Аристотель, Спенсер, Дарвин, т.б. еңбектерімен танысуы,

Дж. Байрон "Көңілім менің қараңғы", А. Мицкевич "Тұтқындағы поляк жандаралының сөзі", И. В. Гете-М. Ю. Лермонтов "Қараңғы түнде тау қалғып" өлеңдерімен танысады

2

14,21

12

Абай мұрасының орыс және өзге тілдерде танылуы

Абай өлеңдерінің шет тілдерге аударылуы

Өзге тілге тәржімаланған ақын өлеңдерінің көркемдік ерекшеліктерін ажыратады

1

28

"М. Әуезов және абайтану мәселелері"

13

Абай мұрасын зерттеушілер және абайтану ғылымының қалыптасуы

Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Ж. Аймауытов және т.б. зерттеушілердің ақын шығармалары жайында айтқан пікірлері;

Зерттеушілердің пікірлерін салыстырады

1

5.12

14-15

М. Әуезовтің Абайтануға қатысты зерттеу еңбектері

Абай мұрасы жайында, ақын мұрасын тану, насихаттау, таныту жолындағы ізденістер

Абай шығармашылығы турасындағы шығыс және батыс әдебиетіне қатысты мәселелерді талқылайды

2

12,19

16

Ақын шығармаларының басылымдары

Ақын мұрасының XX ғасырдың алғашқы ширегінде жинақталуы, жариялануы және оған ықпал еткен адамдар

Кәкітай Ысқақұлының Абай шығармаларының ең алғашқы жинағын шығарудағы еңбегімен танысады

1

26

17

Абай шығармаларындағы ғылым, білім тақырыбы "Ғылымға көңіл берсеңіз"

"Жасымда ғылым бар деп ескермедім" өлеңінің басты идеясы – жастарды ғылым, білімге үндеу, халықтың болашағы үшін ғылым-білімнің маңызын, мақсат-міндетін айқындауы, ғылым, білімді уағыздаған ағартушы ақынның ақылды, білімді адамды аса жоғары бағалауы;

Өлеңнің негізгі идеясы мен суреткерлік шеберлігіне талдау жасайды

1

9.01

18

"Интернатта оқып жүр"

Өлеңнің негізгі тақырыбы, білім алу, ғылым, өнер үйрену, ақынның ағартушылық-демократтық көзқарастары, жас шәкірттерге "Пайда ойлама, ар ойла" деп, артық білуге талап қылуды аманаттауы, отаршыл патша өкіметінің жымысқы саясатына орай "Қызмет қылма оязға, жанбай жатып сөнуге" деп, өзі үміт еткен қазақ жастарына жар салуы, еңбексіз, ықылас-ынтасыз, михнатсыз нағыз ғылым, білімнің қолға түспейтінін айтуы;

Өлеңнің негізгі идеясы мен суреткерлік шеберлігіне талдау жасайды

1

16

19

"Ғылым таппай мақтанба"

Өлеңде жастарды еңбек етіп, оқу оқып, білім алуға шақыруы, ақынның өсиет айтып, келешекке бағдарлама боларлық өлеңі, өлеңнің тағылымдық-тәрбиелік мәні, ғалым болу мен адам болу мәселесінің өзара сабақтастығы жайындағы ақын пікірі, Абайдың ғылыми ой-пікір қорытуы;

Өлеңнің негізгі идеясы мен суреткерлік шеберлігіне талдау жасайды

1

23

20

"Сегізінші" қарасөз

Ақыл, насихат туралы пікірі, ғылым, білім, ар, ұят жайлы пайымдаулары, ақыл, білім жөніндегі философиялық тұжырымы;

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

30

21

"Он жетінші" қарасөз

Адамгершілік, имандылық, адалдық, парасаттылық, еңбекқорлық, қайырымдылық сияқты ізгі қасиеттер жайындағы ойлары, ақыл, қайрат, жүрек туралы философиялық ой түйіні.

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

6.02

22

      "Жиырма бесінші" қарасөз

Озық елдердің өнерін, ғылымын, білімін үйреніп, зарарынан қашық, пайдасына ортақ болуға үндеуі, "Балаң бала болсын десең, оқыт" деп өсиет айтуы;

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

13

Абай қарасөздеріндегі тәлім-тәрбие мәселесі.

23

"Баланың жақсысы – қызық, жаманы – күйік""Екінші" қарасөз

Ақынның халқын намысқойлыққа, еңбексүйгіштікке, іскерлікке шақырған идеялары, халықтың бойындағы жағымсыз қылықтарды сынай отырып, одан арылудың жолдарын көрсетуі, ұлттық дамудың тиімді экономикалық маңызын назарға салуы, еліне еңбекқорлықты, іскерлікті, мал табу жолдарын айтқан өсиетнамасы;

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

20

24

"Оныншы" қарасөз

Бала тәрбиесі туралы ойы, "Ғылымсыз ахирет те, дүние де жоқтығын" айта отырып, баланы оқуға, білім алу жолына бағыттаудың маңызын көрсетуі;

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

27

25

"Он сегізінші" қарасөз

Киіну мәдениеті туралы көзқарасы, ақынның кербездік ұғымы жайындағы топшылау-тұжырымы, адам баласының ақыл, білім, ар, мінез сияқты нәрселермен озатындығын үлгі-өнеге етіп қалдыруы;

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

6.03

26

"Он тоғызыншы" қарасөз

Абайдың адамның естілігіне психологиялық, педагогикалық талдау жасауы, ақынның ес туралы ой тоқтамы, естігенді еске сақтаудың маңыздылығы жөніндегі ой-пікірі;

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

13

27

"Отызыншы" қарасөз

Абайдың адам мінездеріндегі жағымсыз әрекеттерді сынауы, ар, есті, намысты білмей тұрып, адамдық, арлылық, батырлық болмайтындығына қатысты тұжырымы, өлімнің, өмірдің мәні туралы философиялық танымы.

Қарасөздегі автор көзқарасын анықтайды, көтерілген мәселеге сыни тұрғыда баға береді

1

20

"Абай танымындағы ән мен күй"

28

Абай әндерінің таралуы

     .

Ән мен күй, өнер құдіреті туралы толғанысы, жақсы әннің көкейге ой салатын эстетикалық мәні, Абай әндерінің халық әндерімен ұқсастықтары және айырмашылықтары, Абайдың музыкалық туындыларындағы әуен мен ырғақтар;

Абай әндерінің мазмұны, халық арасына таралуы жайлы ақпарат алады

1

3.04

29-30

"Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар"

"Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа", "Құлақтан кіріп бойды алар", "Өзгеге, көңілім, тоярсың" өлеңдері мен күйлері, "Сегіз аяқ", "Көзімнің қарасы", "Айттым сәлем, қалам қас" әні,

Абай әндерімен танысады

2

10,17

31

Абайдың қазақ музыка өнеріне енгізген жаңалығы

Абай әндерінің көркемдік-эстетикалық ерекшеліктері

Ән мен күйдің халықтың өмірінде алатын орны, ақынның ән және күй өнері туралы пікірі туралы берілген ақпаратты талдайды

1

24

Поэмалары

32-33

"Ескендір" поэмасы

Поэманың тақырыбы мен идеясы және көркемдік маңызы, ақын поэмасының романтикалық және реалистік сипаты, поэманың сюжеті мен композициясы, эпикалық дастандағы Ескендір мен Аристотель образдары, Абайдың шағын поэма жазудағы

шеберлігі.

Шығарма мазмұны және кейіпкерлерімен танысады, композициялық құрылымына талдау жасайды

2

8,15.05

Қорытынды

34

Абайдың сөз өнеріндегі орны

Абайдың қазақтың сөз өнерін тың ой оралымдарымен байытып, ұлттық көркем ойды дамытудағы көшбасшылық рөлі

Абайтану курсы бойынша алған білімдеріне кері байланыс жасайды

1

21