Абдулла Орипов

Ўзбек тили. Гуманитар йўналиш . 11-“А” синф 30 апрель

Мавзу : Расм асосида ҳикоя тузиш.

Дарс мақсади: а) таълимий мақсад : расм асосида ҳикоя тузиш учун амал

қилинадиган тартиб – қоидалар ҳақида маълумот бериш .

б) ривожлантирувчи мақсад: ўқувчиларнинг оғзаки ва ёзма

нутқини шакллантириш, дунёқарашини, фикрлаш

қобилиятини ошириш. Ўз-ўзини баҳолашга ўргатиш.

в) тарбиявий мақсад : келажакда ўқувчилардан ватанпарвар,

тўғрисўз, нутқий маданиятли, саводхон шахсни тарбиялаш.

Дарс жиҳози: Интерфаол тахта, тест, расм.

Дарс услуби: БиС технологияси элементларидан, Кембриж усулидан

фойдаланиш

Дарс типи: Аралаш дарс

Дарснинг бориши:

Дарс босқичлари:

1. “Инсонийлик- олий фазилат” (Ўқувчиларни дарсга жалб этиш 3 дақ)

2. “Илм- ақл калти”. (Уйга вазифани сўраб, ўтилган мавзуни

мустаҳкамлаш 7 дақ)

3. “Бирликсиз куч бўлмас” (янги мавзу баёни10 дақ)

4. “Мангу эл” Қозоғистон -2050. (Расм асосида ҳикоя тузиш 10 дақ)

5. Грамматика оламига саёҳат. (Таҳлил қилиш 5 дақ)

6. “Такрор- ақлни чархлайди”. (Савол –жавоб 5 дақ)

7. “Умид дарахти” (Дарс ҳақида ўқувчилар фикри 2 дақ )

8. “Сўнгги манзил” (Ўқувчилар баҳоланади, уйга вазифа, дарс

якуни 3 дақ )

1. “Инсонийлик- олий фазилат” (Ўқувчиларни дарсга жалб этиш)

“Пок виждонли бола” ҳақида хикоят гапириб бериш ва ўқувчилар фикри билан ўртоқлашиб, яхши кайфият билан дарсни бошлаш.

(Вақт - 3 дақиқа)

2.“Илм- ақл калти” ( Уйга вазифани сўраб, ўтилган мавзуни

мустаҳкамлаш)

Ўтган дарс “Ҳикоя устида ишлаш” мавзуси билан танишганмиз.

Уйга 285- машқ билан ишлашга берилган.

Ўқувчилар дафтарларини очиб қўяди. Ўқитувчи ўтган мавзуга оид 5 та тестдан иборат топшириғини тарқатиб чиқади.

Ўқувчилар тестни бажаргунга қадар уйга вазифани текшириб чиқади.Тестга 3- дақиқа вақт берилади. Бажарилган тестни бир – бири билан алмашиб, слайдда кўрсатилган тўғри жавобни текшириб, балларини айтишади. Улар МПМ тахтасига қўйилади.

Қ\с	А	Б	В	Г	Д	Е
1
2
3
4

Тўлиқ бажарган ўқувчи тўғри жавоблар ҳақида тушунча беради .

Янги мавзуни тушунтиришдан олдин ўқувчиларни гуруҳларга бўлиб оламиз.

1 дан 5 гача санаб, 5 та гуруҳга бўлинади.

1. гуруҳимиз “Сўзлашув услуби”

2. гуруҳ “Илмий услуб”

3. гуруҳ “Оммабоп услуб”

4. гуруҳ “Бадиий услуб”

5. гуруҳ “Расмий услуб”

- Анъанавий байрамларимиздан қайси бирни нишонлаш арафасидамиз?

- Албатта 1- май - Қозоғистон Халқлар Бирдамлиги куни.

Шу муносабат билан бир – биримизни байрам билан муборакбод этамиз.

(Ўқувчилар бир-бирини ширин сўзлар билан табриклашади, ўзбек тили

жуда бой тил унинг ранг –баранг маънодош сўзларидан чиройли табрик

сўзлар ёзишиб, тайёра , мактуб, гул ясаб тақдим этишадилар)

Адабий тилда гапирмасдан шевани аралаштириб юборган гуруҳга бошқа гуруҳлар сариқ карточка кўтариб , эслатма бериши кераклиги ўқувчиларга айтилади.

3 . “Бирликсиз куч бўлмас” (Янги мавзу ҳақида тушунча берилади).

Рассомлар томонидан чизилган расмлар услуб жиҳатидан турли- туман бўлиб, уларда ҳам бирор воқеа, тушунча, кўзқараш, фалсафий мушоҳада кабилар акс эттирилади. Расм асосида ҳикоя тузиш учун қуйидаги тариб – қоидаларга амал қилинса, тузилган ҳикоя мазмунли ва қизиқарли чиқади:

2 Ҳикоя қилмоқчи бўлган расмни диққат билан кузатиш.

3 Расмни диққат билан кўриш ва унинг мазмунини фикрлаш.Қандай воқеа содир бўлганини аниқлаш.

4 Рассом расмни чизгунга қадарва ундан кейин содир бўлган воқеаларни тасаввур қилиш

1 Рассом ҳақида маълумот тўплаш.Унинг қандай жанрларда ижод қилганини билиш.

6 Ҳикоянинг мавзуси ва асосий ғоясини фикран шакллантириш ҳамда унга сарлавҳа топиш.

5 Ҳикоя орқали кимга нима ҳақида фикр уқтириш ҳақида ўйлаш.

Расм асосида ҳикоя тузиш тартиб -қоидалари

7 Ҳикоя композициясини тузиш

10 Ҳикоянинг хомаки кўринишини тайёрлаб, тузатишлар киритиш ва кўчириш

9 Ҳикояда диалог, тасвирлаш воситаларидан ҳикоя қаҳрамонларининг характерини очишда фойдаланиш

8 Ҳикоя режасини тузиш.

4. Манггу эл “Қозоғистон -2050” (10 дақ)

Ўқувчилар расм асосида услубларга эътибор бериб ҳикоя тузадилар.

Гуруҳларга тушунча берилади. Сардор, услубшунос, тилшунос, котибадан ташкил топган гуруҳ тузилади. Уларнинг вазифаси сардор - йўлбошловчи, услубшунос – услубий хатолар билан , тилшунос - имло хатолар билан ишлайди. Котиба вақтга қарайди. Гуруҳда ҳеч ким бўш қолмаслиги керак.

Ўқувчилар ҳикоя ёзаётган вақтда ўқитувчи ҳам ҳикоя ёзади. Ҳикояни ёзиб тугатгач, ҳар бир гуруҳ сардори гуруҳдан ким ўқишини айтади. Барча гуруҳ ўзларини баҳолашади ва бир – бирларини 5 балл асосида баҳолайди.

Ўқитувчи ўз ҳикоясини ўқиб, нутқ типининг қайси бирига киришини гуруҳларга савол тариқасида қўяди.

5 . “Грамматика оламига саёҳат”

Гуруҳлар ёзган ҳикояларидаги 3 гапни грамматик таҳлил қиладилар.

6 . “Такрор ақлни чархлайди”

Янги мавзу юзасидан 5 та гуруҳга 5 та савол берилади. Гуруҳлар бир –бирларини берган жавобларига қараб баҳолашади . 289- машқ билан ишлаш.

1. Нима учун расм номи билан у ҳақида ёзилган ҳикоянинг сарлавҳаси бирдай бўлиши шарт эмас?

2. Расмнинг мавзуси ва асосий ғояси қандай аниқланади?

3. Расм асосида ҳикоя ёзишда қандай тартиб- қоидаларга амал қилинади?

4. Ҳикояда диалог, тасвирлаш воситалари нима учун муҳим?

5. Расмга қараб рассом ҳақида маълумот олиш мумкинми?

7 . “Умид дарахти”

Ўқувчилар олмали қоғозга “Мен дарсдан нима олдим , нималарни хоҳлайман?” сўроғига жавоб ёзадилар ва дарахтга ёпиштириб ўқитувчига топширадилар.

8 . “Сўнгги манзил”

Ўқувчиларнинг ўтган дарсда олган баҳоси ва янги мавзуни ўзлаштиришдаги топқирлиги, фикрини эркин баён этиши, нутқ маданиятига эътибор берган ҳолда баҳосини эълон қилиш.

Уйга вазифа : 290- машқ. Берилган расм асосида ҳикоя тузиш.

Дарсни якунлаш.

-Азиз ўқувчилар . Ҳамма нарсанинг интиҳоси бўлганидек, бугунги “Расм асосида ҳикоя тузиш” мавзусидаги дарсимиз ўз ниҳоясига етди. Ниятим олим-у шоирлар етишиб чиққан ушбу юртнинг сиздек азиз фарзандлари ҳам аждодлар анъанасини давом эттирган ҳолда келажакда тўғрисўз , ватанпарвар, нутқ маданияти кучли инсон бўлиб чиқишингизни хоҳлардим.