Ақбота бөбекжай-бақшасы
















Адамгершілік –рухани тәрбие
арқылы шығармашылықты
дамыту жолдары.

























2019ж

Адамгершілік –рухани тәрбие арқылы шығармашылықты
дамыту жолдары.
Адамгершілікке тәрбиелеу құралы – балабақша мен ата-ана үлгісі-деп Ыбырай Алтынсарин айтқандай,балаға нені үйретсең, ол соны бойға сіңіреді. Ал мүлдем тәрбиелемесек бетімен кетеді. Жаңа кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі – жас ұрпаққа адамгершілік тәрбие беру. Құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды қалыптастыру оның туған кезінен басталуы керек. Рухани адамгершілік тәрбие-екі үдеріс. Бір жағынан ол үлкендердің ата-аналардың, педагогтардың балаларға белсенді ықпалын, екінші жағынан тәрбиеленушілердің белсенділігін қамтитын, сезімдері мен қарым қатынастарынан көрінеді. Сондықтан белгілі бір мазмұнды іске асыра, адамгершілік ықпалдың әр түрлі әдістерін пайдалана отырып, педагог істелген жұмыстардың нәтижелерін, тәрбиеленушілерінің жетістіктерін зер салып талдау керек. Адамгершіліктің негізі мінез-құлық нормалары мен ережелерінен тұрады. Олар адамдардың іс-қылықтарынан, мінез-құлықтарынан көрінеді, моральдық өзара қарым-қатынастарды басқарады. Отанға деген сүйіспеншілік, қоғам игілігі үшін еңбек ету, өзара көмек, сондай-ақ қоғамға тән адамгершіліктің өзге де формалары-сананың сезімдердің , мінез-құлық пен өзара қарым -қатынастың бөлінбес элементтері, оларға негізінде қоғамымыздың қоғамдық-экономикалық құндылықтары жатады. Баланың өмірге белсенді көзқарасының бағыты үлкендер арқылы тәрбиеленеді.Тәрбиелеу , білім беру жұмысының мазмұы мен формалары балалардың мүмкіндігін ескеру арқылы нақтыланады. Адамгершілікке , еңбекке тәрбиелеу күнделікті өмірде, үлкендердің қолдан келетін жұмысты ұйымдастыру үдересінде,ойын және оқу ісінде жоспарлы түрде іске асады. Тәрбиешінің ең бастапқы формалары педагогтың балалармен мазмұнды қатынасында , жан-жақты іс –әрекетіде, қоғамдық өмірдің құбылыстары мен танысу кезінде, балаларға арналған шығармаларымен, суретшілер туындыларымен танысу негізінде іске асады.
Балаларда пайдалы жұмысты істеуге тырысу, бірге ойнау, бір нәрсемен шұғылдану, ортақ мақсат қою және оны жүзеге асыру ісіне өздері қатысуға талпыныс пайда болады. Мұның бәрі де баланың жеке басының қоғамдық бағытын анықтайды, оны өмірге белсене ұстанымын бірте-бірте қалыптастырады. Мектепке дейінгі жаста балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің негізгі міндеттері мына жайлармен түйінделеді: ізгілік бастамасымен тәрбиелеу, балалар мен үлкендер арасындағы саналы қарым қатынас (тұрмыстың қарапайым ережелерін орындау), кеңпейілділік, қарапайымдылық, жақын адамдарға қамқорлықпен қарау және т.б. ұжымға тәрбиелеу, балалардың өзара ұжымда қарым-қатынасын қалыптастыру. Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу түрлі ұлт өкілдерін қадір тұту және сыйлау. Осылайша мейірімділіктің негізі қаланады. Атақты педагог В.Сухомлинский былай жазған: Бала үш жастан он екі жасқа дейінгі аралықта өзінің рухани дамуына қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады Ертегінің рухани тәрбиелік мәні зор. Ол балаға рухани ләззат беріп, қиялға қанат бітіретін, жас баланың өсіп жетілуіне қажетті нәрсенің мол қоры бар рухани азық. Күнделікті көркем әдебиет, тіл дамыту ҰОҚ-терінде ертегілерді оқып, ондағы кейіпкерлердің іс-әрекеттерін талдаймыз. Сюжетті-рольдік ойындарда ертегі, аңыз әңгімелердің кейіпкерлерін балалар рольге бөліп сомдап, ондағы кейіпкерлердің іс-әректтеріне баға береді. Мұндағы мақсат балалар жас күнінен ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін ажырата білу.
Балаларымызды имандылыққа тәрбиелеу үшін , олардың ар-ұятын , намысын оятып, мейірімділік, қайырымдылық, кішіпейілділік, қамқорлық көрсету, адалдық, ізеттілік сияқты қасиеттерді бойына сіңіру қажет. Баланы үлкенді сыйлауға, кішіге ізет көрсетуге, иманды болуға, адамгершілікке баулу-адамгершілік тәрбиесінің жемісі.
Балаларды адамгершілікке тәрбиелеуде ұлттық педагогика қашанда халық тәрбиесін үлгі ұстайды.Ал адамгершілікке тәрбиелеудің бірден-бір жолы-осы іске көзін жеткізу,сенімін арттыру.Осы қасиеттерді балаға жасынан бойына сіңіре білсек-адамгершілік қасиеттердің берік ірге тасын қалағанымыз.
Адамгершілік-адамның рухани арқауы,өйткені адам баласы қоғамда өзінің жақсы адамгершілік қасиетімен,адамдығымен,қайырымдылығымен ардақталады.Адам баласының мінез-құлқына тәрбие мен тәлім арқылы тек біліммен ақылды ұштастыра білгенде ғана сіңетін,құдіретті,қасиеті мол адамшылық атаулының көрінісі болып табылады.
Қазіргі кезде өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеуде қойылған мақсаттардың бірі-қоғамға пайдалы,үлкенге құрмет көрсетіп,кішіге қамқор бола білетін,жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру.
Адам бойына кішіпейілділік, сыпайылық, рақымшылдық, жанашырлық, сыйластық, тілектестік сияқты қасиеттерді дарыту және өзгелерді қадірлей, сыйлай, құрметтей білу, тыңдай білу, қолынан келгенше адамға көмектесу, кешірімді болуды үйрету де Өзін-өзі танупәнінің үлесіне тимек.Нәрестенің сезімін ананың әуенімен оятатын бесік жырлары, даналыққа толы мақал-мәтелдер,жұмбақ,жаңылтпаштар,қиял-ғажайып ертегілер,ойындар тәрбиелеп өсіру негіздерімен адамгершілік ниеттерге баулиды.Олай болса Адамгершілік тәрбие беру кілті-халық педагогикасындадеуге болады.
Ата-бабаларымыз баланы бесігінен жақсы әдеттерге баулыған. Үлкенді сыйла, Сәлем бер, жолын кесіп өтпе деген секілді ұлағатты сөздердің мәні өте зор. Әрбір күніміз Амандасу рәсімімен басталып, ҰОҚ-ті басындағы Шаттық шеңбері, Жүректен жүрекке шеңбері бойына тұрып, бір-бірімізге ізгі тілектерді айтумен жалғасын табады.
Адамгершілік тақырыбы-мәңгілік. Ол ешқашан ескірмек емес. Жас ұрпақтың бойына адамгершілік қасиеттерді сіңіру-ата-ана мен ұстаздардың басты міндеті. Адамгершілік әр адамға тән асыл қасиеттер. Адамгершіліктің қайнар бұлағы - халқында, отбасында, олардың өнерлерінде, әдет-ғұрпында. Әр адам адамгершілікті күнделікті тұрмыс – тіршілігінен, өзін қоршаған табиғаттан бойына сіңіреді. Өз халқының мәдениетін, тарыхын, өнерін сүю арқылы басқа халықтардың да тілі мен мәдениетіне, салт-дәстүріне құрметпен қарайтын нағыз мәдениетті азамат қалыптасады. Жас ұрпақтың бойына адамгершілік қасиеттерді сіңіру үшін Наурыз мерекелерінде Ат қою, Тұсау кесу, Бесікке салу, Ашамай сияқты әдет-ғұрыптарды көрсетіп, Ханталапай, Бәйге, Көкпар т.с.с. ұлттық ойындарды ойнатамыз. Тәрбиешінің алға қойған мақсаты – халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрлерін көңіліне тоқыған, дені сау, шымыр да шыныққан, сымбатты, халықтың тілін білетін, рухани байлығы мол, жан-жақты азамат тәрбиелеп өсіру.


Жас ұрпақты саналы етіп тәрбиелеу-отбасы мен балабақша қызметкерлерінің бірден – бір парызы.Оқу –тәрбие жұмысын дұрыс жолға қоюда ата-аналармен жұмыстың орны орасан.Топтағы қабылдау бөлмесінде Ата-аналар бұрышы, Кел жаттайық бәріміз, Жол тәртібі , Құттықтаймыз!, Хабарландыру атты тақырыптар мен жұмыс жүргізіледі.Ата-аналармен сауалнамалар, дөңгелек үстел, Өнегелі тәрбие отбасынан басталады, Адамгершілік – адам жанының айнасы атты баяндамалар оқылып ата-аналар қатысып қызығушылық танытады.

Көрнекті педагог В.Сухомлинский Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек, ол бала солай бола алады дейді. Демек шәкіртке жан-жақты терең білім беріп, оның жүрегіне адамгершіліктің асыл қасиеттерін үздіксіз ұялата білсек, ертеңгі азамат жеке тұлғаның өзіндік көзқарасының қалыптасуына, айналасымен санасуына ықпал етуі сөзсіз. Қай заманда болмасын адамзат алдында тұратын ұлы мұрат-міндеттерінің ең бастысы-өзінің ісін ,өмірін жалғастыратын салауатты ,саналы ұрпақ тәрбиелеу.Ұрпақ тәрбиесі - келешек қоғам тәрбиесі.Сол келешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген,ақыл парасаты мол, мәдени – ғылыми өрісі озық етіп тәрбиелеу – біздің қоғам алдындағы борышымыз.



Өз баяндамамды қорытындылай кел халықта Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың деп бекер айтылмаған. Сондықтан баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық, яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өз-өзіне сенімді болатындай етіп тәрбиелеуіміз керек. Бұл тәрбиеде отбасы мен педагогтар шешуші рөль атқарады.