ӘӨЖ
539.12-16:557.23
Алдаберганова Г.,Ерсұлтан
М.,Иманжанова К.Т.
С.Аманжолов атындағы ШҚМУ
Өскемен қаласы.
Адамның физикалық
мүмкіндігі мен қуатының тәуелдігін
зерттеу
Қуат – бірлік уақыт ішінде
атқаратын жұмыс, яғни N= ; Өлшем бірлігі:
Вт
Адам күнде бірқалыпты жұмыс
атқармайды. Әркімде әрқалай болады. Адам жай ғана отырған кезде
немесе еркін қозғалғанда белгілі қуатымыз шығындалады.
Адамдардың түрлері мен жас
айырмашылықтарының
сипаттайтын
кесте
Адам түрлері, жас
айырмашылықтары
|
Сипаттамасы
|
Жұмыс
уақыты
(сағат)
|
Артықшылығы
|
Кемшілігі
|
Холерик
|
шапшаң,
белсенді
|
ұстамсыз,
күйгелек
|
8
|
Сангивиник
|
пысық,оңтайлы
|
Тұрақсыз
|
8
|
Флегматик
|
ұстамды,сабырлы
|
баяу,сылбыр
|
8
|
Меланхолик
|
Сезімтал
|
Тұйық
|
8
|
15-18
|
-
|
-
|
8
|
18-21
|
-
|
-
|
8
|
21-24
|
-
|
-
|
8
|
24-28
|
-
|
-
|
8
|
28-32
|
-
|
-
|
8
|
Еркін қозғалыстар кезіндегі
пайдалы әсер коэффициенті әр түрлі
болады:
|
Еркін отырған
кезінде
|
Еркін қозғалыс
кезінде
|
Пайдалы әрекет
коэффициенті
|
4-9
|
10-14
|
Осы мәндерді ескере
отырып,қуатты есептейік:
η=
AП/АТ болса,
мұндағы:
АП=ЕП
+ЕК
, ал
АТ=Nt тең. Өрнектерді орнына
қойсақ:
η=Nt/ mgh
+m тең болады. Осыдан
қорытып шығарғанда η=N/mg2t болады.Бұл жердегі массаны
орта есеппен, яғни 18 бен 19 жастағы жасөспірім мен бозбалалардың
орташа салмағы 65кг. Осыдан қуатты алсақ,
N=mg2ηt тең
болады.
t - жұмыс істеу уақыты; g –
еркін түсу үдеуі. Осы шыққан өрнекке әрбір η-тің мәнін қойып
есептейік: t= 8сағ = 28800 c
N1=5 65 102 288 102=93,6 107Вт
N2=
6 65 102 288 102= 107Вт
N3=7 65 102 288 102=131,04 107Вт
N4=8 65 102 288 102=149,76 107Вт
N5=9 65 102 288 102=168,48 107Вт
Осыдан 1 тәулікте 8 сағат
көлемінде еркін қозғалыстар кезіндегі пайдалы әсер коэффициентіне
байланысты қуаттың өзгеру графигі
есетелінді.
Ал, енді 5В011000-Физика
мамандығының 2Д тобының студеттерінің сол уақыт аралығындағы
группаластардың физикалық мүмкіндігі мен қуатын есептеу мақсаты
алға қойылды, соған сәйкес тәжірибе
жасалынды.
N=mg2ηt қорытып шығарғанда
η=N/mg2t болады. Ocы формула арқылы
өз группамының сабақ оқу уақытындағы пайдалы әсер коэффициентін
есептедім.
η1=93,6 7 /65 102 1980 =72,7%
η2=112,32 7 /65 102 21 3= %
η3=131,04 7 /65 102 288 3 =70%
η4=149,76 7 /65 102 246 2=93,6%
η5=168,48 7 /65 102 279 2=93%
№
|
Сабақ оқу
уақыты
|
Пайдалы әсер
коффициенті
|
1
|
Дүйсенбі:
08:00-09:50;
13:40-17:30
Барлығы :5сағ
30мин
|
72,7%
|
2
|
Сейсенбі:
13:40-19:30
Барлығы:5
сағ
50мин
|
82,2%
|
3
|
Сәрсенбі:
11:50-13:40;
14:35-19:30
Барлығы:8сағ
40мин
|
70%
|
4
|
Бейсенбі:
08:55-09:50;
10:45-12:45.
Барлығы:6сағ
50мин
|
93,6%
|
5
|
Жұма:
08:00-15:35
Барлығы:7
сағ45мин
|
93%
|
Осыдан студенттің қуаты
өзгерген сайын олардың пайдалы әсер коэффициенттері жоғарылауына
байланысты артатыны байқалад
Енді осы жасалған
тәжірибелерге байланысты адамның психологиялық көзқараспен екі
типке бөлінеді: бірі –бозторғай; екіншісі
–үкі.
№
|
Бозторғай
|
Үкі
|
Сипаттамасы
|
Таңертең ерте
тұрып, кешке ерте
жатады.
|
Сипаттамасы
|
Таңертең кеш тұрып, түнде кеш
жатады.
|
Өзгешелігі
|
Күндіз жұмыс істегенді
ұнатады
|
Өзгешелігі
|
Түнде жұмыс істегенді
ұнатады
|
1
|
+
|
|
2
|
|
+
|
3
|
|
+
|
4
|
+
|
|
5
|
+
|
|
6
|
|
+
|
7
|
+
|
|
8
|
+
|
|
9
|
|
+
|
10
|
+
|
|
Осыдан адамның қуаты, үздіксіз
жұмыс жасау кезеңдеріне байланысты өзгешеліктерінің салыстырмалы
мәндерін кестеден көруге болады
Қуат жұмсауы
Вт/м2
|
Күнтізбе
|
Үздіксіз еңбек ету кезеңі
,сағ
|
N,
Вт/м2
,10
7
|
140-150
|
5сағ
30мин
|
3,0-5,0
|
93,6-112,32
|
150-178
|
3сағ
50мин
|
5,0-6,0
|
112,32-131,04
|
161-181
|
5 сағ
40мин
|
6,0-7,0
|
131,04-149,76
|
182-193
|
4
сағ45мин
|
7,0-8,0
|
149,76-168,48
|
|
|
|
146,016
|
Зерттеу
|
N,Вт
|
t,c
|
N
|
|
30,8*104
|
60
|
96
|
31,95*104
|
60
|
85
|
|
14,8*104
|
60
|
25
|
16,9*104
|
60
|
16
|
Сабақ өту бөлмелердегі жұмыс
орындаудағы салыстырмалы ылғалдықтың және ауа қозғалысының
жылдамдығының, температураның нормативтік
көрсеткіштері
№ р/с
|
Жыл
кездері
|
Жұмыс
дәрежесі
|
Температурасы, 0С
|
Салыстырмалы
ылғалдылығы
|
|
Тиімді
|
Рұқсат
етілген
|
Тиімді
|
Рұқсат
етілген
|
|
Жоғарғы
шегі
|
Төменгі
шегі
|
Жұмыс
орындарында
|
үнемі
|
уақытша
|
үнемі
|
Уақытша
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
|
|
1
|
Жылдың суық
кезеңі
|
жеңіл –
1а
|
22-24
|
25
|
26
|
21
|
18
|
40-60
|
75
|
|
жеңіл –
1б
|
21-23
|
24
|
25
|
20
|
17
|
40-60
|
75
|
|
Орташа
ауырлығы – IIa
|
18-20
|
23
|
24
|
17
|
15
|
40-60
|
75
|
|
Орташа
ауырлық – IIб
|
17-19
|
21
|
23
|
15
|
13
|
40-60
|
75
|
|
Ауыр
–III
|
16-18
|
19
|
20
|
13
|
12
|
40-60
|
75
|
|
2
|
Жылдың жылы
кезеңі
|
Жеңіл–1а
|
23-25
|
28
|
30
|
22
|
20
|
40-60
|
28 0С та
55
|
|
Жеңіл –
1б
|
22-24
|
28
|
30
|
21
|
19
|
40-60
|
27 0С
та-60
|
|
Орташа
жеңілдік –II a
|
21-23
|
27
|
29
|
18
|
17
|
40-60
|
26 0С та
-65
|
|
Орташа
жаңілдік – IIб
|
20-22
|
27
|
29
|
16
|
15
|
40-60
|
25 0С та
-70
|
|
ауыр
–III
|
18-20
|
26
|
28
|
15
|
13
|
40-60
|
24 0С және одан
төменде - 75
|
|
Жылдың жылы кезеңінде ауаның үлкен қозғалыс жылдамдығы
ауаның максималдық температурасына сәйкес, кішісі – ауаның
минималдық температурасына. Ауа температурасының көшпелі маңызы
үшін оның қозғалыс жылдамдығы интерполяциямен анықталады.
Аусымдағы ауаның орташа температурасы (tв) мына
формуламен есептеледі:
- тиісті
учаскедегі жұмыс орынның ауа температурасы
(0С);
-
тиісті учаскедегі жұмыс орында жұмыс істеу уақыты;
8 – жұмыс аусымының ұзақтығы
(с).
Қорытынды
Адам қабілеті жоғары
қалыпта келуі үшін оның физикалық мүмкіндігі 100% жұмыс жасайтыны
дәлелденген. Бірақ қазіргі кезде адамдардың физикалық мүмкіндігінің
1-3% жұмыс жасайды деп пікір қалыптасады , оны 100% жасау қалпына
келтіруде адамның жұмысты орындау қабілетіне, орынын ауыстыру ,
білім саласына саяхат жасау қабілетіне тікелей байланысу қасиетіне
ие болады екен . Осындай өзгерістер адамның өз қалауына өзгеретіле
алады, логикалық дамуына тікелей байланысты . Себебі мидың әрбір
бөлігінің атқаратын өз қызметі ойлану , секіру, жүгіру, қабылдау,
қимыл-қозғалысы сияқты . Әр зерттеулер арқылы адам әр кезде әр
түрлі бөліністер арқылы жұмыс жасап отырса әр түрлі әрекет жасау
арқылы өзіне тиісті қызметін атқаратыны анық . Әр түрлі студент
жастарымыздың пікірі бойынша тек таңертең және кешке,түнде сабаққа
дайындалса есінде қалады деген мүмкіндік бар деген
пікірдемін.