Мемлекеттік тілде оқытатын Заречный орта мектебі

Математика әлемінде

4 сынып

Мемлекеттік тілде оқытатын Заречный орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімдері

Бижанова Бибигуль Салимовна.Саржанова Аягоз Сериковна

УДК

ББК

Басылымның шығуы Қостанай ауданы әкімдігінің «Білім бөлімі» ММ оқу - әдістемелік кеңесі шешімімен.

Құрастырған: Бастауыш сынып мұғалімдері : Бижанова Б.С. Саржанова А.С

Математика әлемінде таңдау курысынан жинақ кешені [текст]: әдіс. кешен / құраст: Бижанова Б.С. Саржанова А.С – Қостанай ауданы. 2016, – 8 бет

ISBN

Бұл таңдау курсы жалпы орта мектептердегі бастауыш сыныптарға арналған қосымша сабақ жүргізетін мұғалімдерге, мектеп оқушыларына арналды. Қосымша кітаптың маңыздылығы мәліметтер мен фактілердің барлығы да ҚР –ның Білім және ғылым министрлігі бекіткен кітаптарға сүйеніп алынған.

ББК

ISBN

© Бижанова Б.С. Саржанова А.С.

© Қостанай ауданы. 2016

Математика әлемінде бағдарламасы

Көңілді жаттығулар -1

Уақытты табуға есептер шығарады;

Геометриялық мазмұндағы және кеңістік туралы түсініктерін дамытуға арналған тапсырмалар– 1

Геометриялық фигуралардың периметрі мен ауданын, ені мен ұзындығын табуға есептер шығарады, таяқшалардан фигуралар құрастырады;

Комбинаторлық есептер -1

Сөз есептерді әртүрлі тәсілмен шешу, сұрақтарға жауап беру;

Сан заңдылықтарын анықтауға арналған тапсырмалар -1

Жұп сандар мен тақ сандарды ажырата білу,сандардың орналасу заңдылықтарына арналған тапсырмалар;

Жиынмен жұмыс жүргізуге арналған тапсырмалар -1

Екі сұраққа жауап беретін сөз есептер шығару;

Логикалық есептер– 1

Бұрыш түрлері, бұрыштардың түрлерін ажырата білуге, транспортирмен жұмысқа арналған жаттығулар;

Алгоритммен байланысты есептер -1

Кестемен жұмыс, әр қадамды тауып жазу;

Сурет бойынша есептер шығару-1

Олимпиадалық тапсырмалар -1

Өтілген материалдар бойынша білім деңгейлерін анықтау.

Математикалық фокус– 1

Сиқырлы фигуралар– 1

Фигуралар туралы дұрыс пікірлерді атау; сандарды дұрыс орналастыру.

Сандық ребустарды шешу - 1

Қосу мен азайтуға, көбейту мен бөлуге берілген тапсырмалардағы тиісті санды табу.

Жоғалған санды тап! - 1

Математикалық шытырмандар -1

Сурет бойынша логикалық есептерді шешу – 1

Сөз есептердің шешуін табу.

Олимпиадалық тапсырмалар -1

Бір мәнді сәйкестік -1

Математикалық жұмбақтар– 1

Сандық ребустарды шешу - 1

Логикалық есептер - 1

Алгоритммен байланысты есептер -1

Кестемен жұмыс, әр қадамды тауып жазу;

Дидактикалық ойындар -1

Қызықты шаршылар мен үшбұрыштар -1

Математикалық ойындар -1

Жұптық жұмысқа арналған тапсырмалар- 1

Олимпиадалық тапсырмалар - 1

Өтілген материалдар бойынша білім деңгейлерін анықтау, логикалық тапсырмаларды шешу.

Математикалық сөз жұмбақтар -1

Математикалық сөз жұмбақтарды шешеді.

Математикалық терминдердің аталуын таба білу; (теңдік, теңсіздік...)

Қызықты математикалық ойындар -1

Математикалық ойын-есептер -1

Қызықты қоршаулар – 1

Теңге алу ойыны – 1

Арифметикалық амалдарға байланысты есептерді шешу;

Логикалық есептерді шешу - 1

Математикалық эстафета -1

Тест тапсырмалар - 1

Түсінік хат

Математиканы тереңдете оқытуоқушының тұлға ретінде қалыптасуына, оның ақыл ойының дамуына, қоршаған болмысты танып, білуіне көмектеседі.

Бұл математика әлемінде оқушылардың математикалық білім, біліктерін қалыптастырып, ой - өрісін кеңейтуді шығармашылығын қиялдау қабілетін дамытуды және ұлттық болмысты дүние жүзілік мәдени мұралармен үндестіру арқылы баланы жеке тұлға ретінде қалыптастыруды көздейді. Математика-мазмұнына сандар мен оларға қолданылатын

амалдарды,шамаларды,есептерді,алгебра,геометрия элементтерін біріктірген,олардың өзара байланысы мен өзара әсерлесуін жүзеге асыратын кіріктірілген оқу пәні.

Мақсаттары:

Оқушыларға математикалық білім, білік дағдыларын игерту.

Математика әлемінде мазмұны танымдық іс - әрекет пен өздігінен білім алуға бейімдеу.

Ұлттық болмысты дүниежүзілік мәдени мұралар мен үндестіру арқылы баланы тұлға ретінде қалыптастыру.

Математикалық білімдіөмірде қолдануға жан- жақты дайындықты жүзеге асыру.

Міндеттері:

Оқушының тұлға ретінде қалыптасуына әсер ету.

Ақыл - ойын, интеллектуалдық және ерік пен сезім белсенділігін дамыту.

Математиканың қоршаған болмысты таным білуге көмектесетін ғылым болып табылатыны туралы түсініктерді қалыптастыру.

Оқушының өмір тіршілігіне қажетті білім, білік дағдыларын қалыптастыру.

-«Математика әлемінде» мазмұны арқылы танымдық және коммуникативтік іс-әрекетке,өздігінен білім алуға және еңбекке бейімдеу,

сондай-ақ ата-дәстүр,әдет-ғұрып,салт-сана,халықтық ұлттык болмысты жалпы адамзаттың мәдени мұраларымен үндестіру арқылы баланы тұлға ретінде қалыптастыру.

-Оқушының ақыл-ойының математикалық стилін,интеллектуалдық және ерік пен сезімге катысты сапаларын дамыту.

-Мектептің негізгі сатысында оқуға,меңгерген математикалық білімін өмірде қолдануға жан- жақты дайындауды жүзеге асыру.

Математиканың өмірде болып жатқан нақты құбылыстарды жалпылауға және қоршаған болмысты танып-білуге көмектесетін ғылым болып табылатыны туралы түсініктердің қалыптасуына ықпал ету.

Оқушының өмір сүруіне және мектептің келесі деңгейде оқуын жалғастыруы үшін қажетті білім,білік және дағдыларды қалыптастыру.

Күтілетін нәтиже:

• Геометриялық мазмұндағы және кеңістік туралы түсініктерді біледі;

• Өз беттерінше қарапайым тұжырымдар құру және логикалық есептерді шығару, сиқырлы фигураларды, ребустарды шешу дағдылары қалыптасады.

Тақырыптық күнтізбелік жоспары

Аптасына 1 сағат

№	Тақырыптары	Сағат саны	Мерзімі
	Тоқсан (9 сағат)
1	Көңілді жаттығулар	1
2	Геометриялық мазмұндағы және кеңістік туралы түсініктерін дамытуға арналған тапсырмалар	1
3	Комбинаторлық есептер.	1
4	Сан заңдылықтарын анықтауға арналған тапсырмалар	1
5	Жиынмен жұмыс жүргізуге арналған тапсырмалар	1
6	Логикалық есептер	1
7	Алгоритммен байланысты есептер	1
8	Сурет бойынша есептер құрастыру	1
9	Олимпиадалық тапсырмалар	1
	2-тоқсан (7 сағат)
10	Математикалық фокус	1
11	Сиқырлы фигуралар	1
12	Сандық ребустарды шешу.	1
13	Жоғалған сандарды тап!	1
14	Математикалық шытырмандар	1
15	Сурет бойынша логикалық есептерді шешу.	1
16	Олимпиадалық тапсырмалар	1
	3-тоқсан (10 сағат)
17	Схема бойынша есептер құрастыру	1
18	Математикалық жұмбақтар	1
19	Сандық ребустарды шешу	1
20	Логикалық есептер	1
21	Алгоритммен байланысты есептер	1
22	Дидактикалық ойындар	1
23	Қызықты шаршылар мен үшбұрыштар	1
24	Математикалық ойындар	1
25	Жұптық жұмыстарға арналған тапсырмалар	1
26	Олимпиадалық тапсырмалар	1
	4-тоқсан (8 сағат)
27	Математикалық сөзжұмбақтар	1
28	Қызықты математикалық ойындар	1
29	Математикалық ойын-есептер	1
30	Қызықты қоршаулар	1
31	Теңге алу ойыны	1
32	Логикалық есептерді шешу.	1
33	Математикалық эстафета	1
34	Тест тапсырмалар	1

Оқушы білуі тиіс:

-геометриялық фигуралардың периметрі мен ауданын, ені мен ұзындығын табуға есептер шығаруды, таяқшалардан фигуралар құрастыруды;

-сөз есептерді әртүрлі тәсілмен шешуді,логикалық есептерді, сұрақтарға жауап беруді;

-жұп сандар мен тақ сандарды ажырата білуді,сандардың орналасу заңдылықтарына арналған тапсырмаларды орындауды;

-бұрыш түрлері, бұрыштардың түрлерін ажырата білуге;

-математикалық ойындар арқылы амалдардың орындалу ретін;

Оқушы игеруі тиіс:

-санды көбейтумен бөлуді;

-кестелік көбейтуді;

-санды және шамаларды салыстыруды;

-көп таңбалы сандарды разрядтық қосылғыштарға жіктеуді меңгеруді;

-есептерді теңдеу құру арқылы шығаруды;

-есептер шығаруды.

«Математика әлемінде» үйірмесіне арналған күнделікті сабақ жоспары

1-сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Көңілді жаттығулар»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық ахуал

Оқушыларды шеңберге тұрғызып, бір-бірлеріне жақсы тілек айту

Біз балдырған баламыз,

Құстай қанат қағамыз.

Дүниені аралап,

Оқып білім аламыз.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

Жаңа тақырыпты оқушылардың қолдарын дамыту барысында суретті жалғастыру жаттығуы беріледі

1 -тапсырма:

2-тапсырма:

Екеу ара бір табақ тартсақ, онда бір табақ ет жетпей қалады. Үшеу ара бір табақ тартсақ, онда бір табақ ет артылып қалады. Бұл үйдің меймандары нешеу? Табақ саны нешеу?

3-тапсырма:

Ішкі және сыртқы қоршаулардан алынған сандардан мәні 100-ға (90-ға, 80-ге) тең болатын қосындыларды құрастыр.

9

2

8

3

4=

1000

7

2

800

6

4-тапсырма:

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау ҮІІ. Бағалау.

2-сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Геометриялық мазмұндағы және кеңістік туралы түсініктерін дамытуға арналған тапсырмалар » ойын сабақ.

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген геометриялық тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

- Қандай геометриялық фигураларды білесіңдер?
-Геометриялық фигураларды өлшеу үшін қандай бірліктер қажет?
-Периметр деген не?
Периметрді қалай табамыз?
-Қандай геометриялық фигуралардың периметрін табуға болмайды?
1.Кесіндінің ұзындығын қалай бірнеше тәсілмен табуға болады?
2.Фигураның ауданын қалай табуға болады?(шаршыларды санау арқылы)
Аудан деген не?(фигураның беті) .Жолақтың ауданын табу үшін фигурадағы
қабырғасы 1см болатын шаршыларды санаймыз.

1-тапсырма:

2-тапсырма:

3-тапсырма:

Қайсы топтағы фигуралар басқаларынан өзгеше?

4-тапсырма:

0, 4,4 сандарын пайдаланып, әр түрлі өрнек құр. Неше өрнек құрдың? 40, 40, 50 сандарын пайдаланып, әр түрлі өрнек құр. Неше өрнек құрдың? Әр жолы үш сан берілгенімен, құрылған өрнек құр. Неше қрнек құрдың? Әр жолы үш сан берілгенімен, құрылған өрнектердің саны бірдей емес. Неге? Түсіндір.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

3-сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Комбинаторлық есептер. »

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық ахуал

Топ-топ басайық,

Жалаудан күн жасайық,

Жаса, жаса алтын күн

Жаса, жаса жарқын күн

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма:

2-тапсырма:

Х- белгісіз сан. х-тің орнында қандай сандар болғанда, х+2<10-3 теңсіздігі тура болады?

3-тапсырма:

10 литрлік және 3 литрлік екі ыдысты пайдаланып, 8 литр суды қалай құйып алуға болады?

4-тапсырма:

Сөз есептер даңғылы:

1.Спорт дүкенінде 5 футбол,5 волейбол және 8 баскетбол добы сатылды. Барлығы неше доп сатылды?

2.Әжесі 6 өрік, 10 орамжапырақ және 4 картоп қосылған тоқаш пісірді.

Әжесі барлығы неше тоқаш пісірді?

3.Бағанға 5 торғай, 7 шымшық және 3 көгершін келіп отырды. Бағанға барлығы неше құс келіп отырды?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.Оқушылардың еңбегін мадақтау.

4-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сан заңдылықтарын анықтауға арналған

тапсырмалар

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат

Психологиялық дайындық

Мынау не?

Күн

Күн не шашады?

Енді осы күн сәулесінің жылуын жүрегімізге апарып, сәттілік

тілектерін айтайық.

-Күндей күліп жүрейік!

- Жүрегіміз ашық мейірімді болсын!

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма:

2-тапсырма:

11 таяқшадан үй құрастыр. Бір таяқшаны өзгертіп, осы үйді басқа жаққа бұр.

3-тапсырма:

4-тапсырма:

Б ір кесіндіні жүргізуу арқылы осы фигурадан бір төртбұрыш және бір үшбұрыш шығарып алуға бола ма? Ол үшін қай нүктелерді қосу керек? Неше шешуі бар? Бір кесінді жүргізу арқылы осы фигурадан бір шаршы және бір үшбұрыш шығарып алуға бола ма? Ол үшін қай нүктелерді қосу керек? Неше шешуі бар?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

5-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Жиынмен жұмыс жүргізуге арналған тапсырмалар

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат.

Логикалық сұрақ

Ж ануар 2 алдыңғы, 2 артыңғы аяғымен жүреді және оның 2 оң, 2 сол аяғы бар. Жануар неше аяқты деп ойлайсыңдар?

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

Әр тақырыпты тірек- сызбалармен түсіндіру.
( Оқушылар ережелерді дәптерге жазып отырады) 

ондық

Неше жолақша бар?

Әр жолақша неше шаршыдан құрастырылған?

  Бір жолақша – бір ондықты білдіреді.

Бірлік

Неше жасыл шаршы бар?

Неше көк шаршы бар?

Барлығы неше шаршы бар?

Бір шаршы – бір бірлікті білдіреді.

Суретте неше жолақша бар?

Әр жолақша неше шаршыдан құрастырылған?

Суретте барлығы неше шаршы бар?

Он шаршыдан 10 рет алсақ, барлығы 100 шаршы болады.

Бұл бір жүздікті білдіреді.

(100 санының жазылуы көрсетіледі)

 Көк жолақша нешеу?

Жасыл шаршы нешеу?

Барлығы неше шаршы бар?

1 онд. 4 бірл. =14

1 онд. 6 бірл. =                 4 онд. 8 бірл. =             2 онд. 7 бірл.=                          

1 онд. 9 бірл. =             48 онд . =                              52 бірл.          =      

1-тапсырма: Шығармашылық тапсырма.

Құнын тап:

100 тг 80 тг 90 тг

Құрама есептер

1. Спорт жарысына бірінші сыныптан 20 оқушы, екінші сыныптан сонша оқушы және үшінші сыныптан 30 оқушы қатысты. Жарысқа барлығы неше оқушы қатысты?

2.Ләззатта 8 ертегі кітап, одан 3-еуі кем жануарлар туралы кітап бар. Ләззатта барлығы неше кітап бар?

3.Айманда өлеңдер жазылған 14 таспа, оған қарағанда 10-ы кем ертегі жазылған таспа бар. Айманда барлығы неше таспа бар?

2-тапсырма:

Осы суретте барлығы неше сынық сызық бар? Тұйықталған сынық сызық ше? Тұйықталмаған сынық сызық ше? Тұйықталған сынық сызықтар туралы не айтар едің?

3 -тапсырма:

4-тапсырма:

Өз орныңды тап:

								19

24 33 48 35 19 43 39 15

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау

6-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Логикалық есептер

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту, логикалық ойларын жетілдіру

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық ахуал

Сағат не үшін керек?

Сағаттың неше тілі бар?

Ол тілдер қалай аталады?

Олардың бір-бірінен қандай айырмашылығы бар?

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1.Пісіп тұрған

4алмұрттан

Қызығатын көрген жұрт.

2 алмұртты бұтақтан алып жеді

Мұратқан.

Қанша қалды алмұртттан(2).

2.Келеді көп құс ұшып,

Төменде 3 құс ұшады

Үшеуі бұлтты құшады,

Айтшы болды нешуі.(6)

3.Аулада жүр балалар

Самат,Армат,Сашалар

Келді және оларға

Сәуле, Шолпан ойнауға

Неше бала ойнауда?(5)

1-тапсырма:

Т еледидар арқылы осы аптада балаларға арналған 17 танымдық хабар , өткен аптада 9 танымдық хабар көрсетілді .Талғат оның 13 –ін көрді. Талғат неше хабарды көре алмады?

2-тапсырма:

1.Ақдананың ойлаған санынан ең үлкен бір таңбалы санды азайтып, нәтижеге ең кіші екі таңбалы санды қосқанда, 100 шықты. Ақдана қандай сан ойлады? Ол сан туралы тағы не айтуға болады?

2.Әжесі немересіне 8 қолғап тоқыды. Немересі нешеу?

3-тапсырма:

4-тапсырма:

Самат 2 балық ұстағанда, Марат бір балықтан ұстап отырған. Олар барлығы 12 балық ұстаса, әрқайсысы неше балықтан ұстаған?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

7-сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Алгоритммен байланысты есептер» ойын сабақ.

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1. Ең кіші үш таңбалы сан. Жүз
2. Қабырғалары тең тік төртбұрыш. Шаршы
3. Ондықтан құралған сан. Қырық
4. Бір таңбалы сан. Үш
5. Кеміту амалы. Азайту
6. Бір таңбалы сан Бір
7. Геометриялық фигура. Төртбұрыш
8. Бұрыш түрі Сүйір
9. Уақыт өлшем бірлігі. Ғасыр
10. Дөңгелекті басқаша қалай атаймыз. Шеңбер

1 -тапсырма:

2-тапсырма:

1. Кез келген санды бірге көбейткенде, қандай сан шығады?(сан шығады)

2. Санды сол санның өзіне бөлсе, неше шығады?(1 шығады)

3. Нөлді санға бөлгенде, неше шығады?(0 шығады)

4. Санды нөлге бөлуге бола ма?(болмайды)

5. 2-ге қалдықсыз бөлінетін сандар қалай аталады? (Жұп)

6. 2-ге қалдықсыз бөлінбейтін сандар қалай аталады? (тақ)

7. Егер есепте қосу мен көбейту амалы келсе, алдымен қандай амалды орындаймыз? (көбейту)

3-тапсырма:

5ондықты 3есе арттыр(150)

2жүздіктен тікелей кейін келетін сан(201)

6ондықтан 2 есе артық сан (120)

1дм-де неше см бар?(10см)

30 бен 50-дің қосындысы(80)

4-тапсырма:

Қанатқа «Сыныпта неше қыз бала бар?» дегенде, ол: «Қыз балалардың санынан ең кіші екі таңбалы санды азайтып, нәтижеге 8 бен 0 цифрлары арқылы жазылған санды қосса, екі сегіз арқылы жазылған сан шығады?» деп жауап берді.

Сыныпта неше қыз бала бар?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

8-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сурет бойынша есептер құрастыру

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық ахуал

Балалар бір-біріне «сиқырлы таяқшаны» бере отырып, өздерінің игілікті тілектерін айтады:

Мен бәріңе Денсаулық тілеймін!

Мен бәріңе Қуаныш тілеймін!

Мен бәріңе Мейірім тілеймін!

Мен бәріңе шуақты күн тілеймін!

Мен бәріңе көңілді ойын тілеймін! Және т.б.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма:

М ына суреттер бойынша есептер құрастыр және боя

2-тапсырма:

Бұтақтан шиелерді үзіп алмай, барлық шиелерді үш балаға қалай тең бөліп беруге болады?

3-тапсырма:

Сурет бойынша есеп құрастыр

4-тапсырма:

Суретте барлығы неше бұрыш бар екенін анықта.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

9-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Олимпиадалық тапсырмалар

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу.

Психологиялық ахуал

Кел, балалар, күлейік,

Күлкіменен түлейік.

Қабақ түйген не керек?

Көңілді боп жүрейік.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма:

Тест жаттығу. Қай амал бірінші орындалады көрсет.
Өрнек
Амал
А) қосу
Ә) азайту
Б) көбейту
В) бөлу
Жауабы: 1) – 2) – 3) – 4) –

Қосындыларды, айырмаларды салыстыру.

12+79=91  91-79=12  412+279=691   691-279=412 91 см – 79 см =12 см    9дм1см - 7дм 9 см =1 дм 2

см     691см-279см =412 см 

Өрнек құрып, оның мәнін табу.

/324+265/-589=2/589-324/-265=0/589-324-0=265

Есепті шығару.

Жылқы еті – 395 кг

Қой еті - ? 268 кг  кем

Сиыр еті - ? 156 кг                 артық   ?

/395-268/+156= 283                        

/395+127/+283=805                     Жауабы: 805 кг

Есепте:

6 + 6 + 6 + 6 = 24

24 – 4 – 4 – 4 – 4 – 4 – 4 =0

24 – 6 – 6 – 6 – 6 = 0

Ойлан тап.

/9+8/-10=7

/9-8/+6=7

2-тапсырма:

Салтанат, Ләззат, Назерке, Гүлнәрдің туған күндері – 2 ақпан, 10 қазан, 2 маусым, 28 ақпан. Ләззат пен Назерке бір айда туған. Ал Салтанат пен Ләззаттың туған күндері бірдей сандар. Балалардың әрқайсысының қай айда, қай күнде туғанын анықта.

3-тапсырма:

Қазақстан Республикасының халқы Ұлы Абай және Жамбыл аталарымыздың бір ғасыр елу жыл, ал Мұхтар атамыздың бір ғасыр толған мерейтойларын қашан атап өтті.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

2-тоқсан

10-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Математикалық фокус

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық дайындық

Қол алысып, қәне, біз,

Достасайық бәріміз.

Айтарым бар сендерге,

Тез тұрыңдар шеңберге.

Қандай жақсы бір тұру,

Достарменен бір жүру!

Қандай жақсы дос болу!

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма: жануарлардың төлдерін атап, суретін боя.

2-тапсырма: бір мезетке көтсетілген тапсырманы, кім бірінші айтады.

3-тапсырма: әр кемеге отырып, мақал айту, қай топ көп мақал-мәтел айтады, сол топ алыс сапар шегеді.

4-тапсырма:

1.Минут  арқылы  өрнекте:

1)1 сағ 5 мин;           1 сағ 8 мин;                 1 сағ 15 мин;

2)1 сағ 12 мин ;        1сағ 20 мин;                1сағ 3 мин;

  2.      Сағат пен минут арқылы өрнекте.

1)70мин ,                69   мин         92 мин,

2)75 мин,               68  мин,         79 мин,

3)80 мин,                66 мин,           85 мин,

3.Сағат арқылы өрнекте:

1)1 тәул .3 сағ;                1тәул.10 сағ

   1 тәул.5 сағ                    1 тәул12 сағ;

4. Тәулік пен сағат арқылы өрнекте:

1) 26сағ                   35 сағ                       29 сағ

2) 30сағ                   34 сағ                       27 сағ

5.Ай арқылы өрнекте.

1)1жыл 1ай                     1 жыл 5 ай

2)1 жыл 10ай                   1жыл 6 ай

3)1жыл 7 ай                     1жыл 11ай

6. Жыл мен ай арқылы өрнекте:

1) 13 ай                         18 ай, 20 ай

2)  15 ай                         19 ай, 21 ай

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

11-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сиқырлы фигуралар

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық дайындық

Талдан ұшты көп торғай,

Емес бірақ көп торғай.
Алдында оның бастаушы,
Артында оның қостаушы.
Және тағы қарасақ,
Қайта оны санасақ,
Соңында біреу қап келді,
Алдында төртеу, топ келді,
Үшеуі қатар жарысқан,
Түзіліп үшеу қалыспан.
Ойың жүйрік болса егер,
Торғай нешеу, есепкер
(Бес торғай)

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

КМ – километр М – метр ДМ – дециметр СМ – сантиметр ММ – миллиметр
1м = 10дм 1дм = 10см 1см = 10мм	1м = 100см 1дм = 100мм	1км = 1 000м 1м = 1 000 мм
1 км= 1 000м = 10 000 дм = 100 000см = 1 000 000 мм 1м = 10см = 100мм

1-тапсырма: суреттерді бастырып, боя.

2-тапсырма:

7 200 : 8 + 100 – 190 : 9 ∙ 1 000 = 4 000

8 ∙ 50 + 1 000 : 2 ∙ 8 – 5 000 : 2 ∙ 7 = 2 100

3-тапсырма:

Кестеден геометриялық денелердің атауын оқыңдар. Артық сөзді тап. (параллелепипед, текше, шаршы. Артық сөз: шаршы. Өйткені шаршы – жазық фигура, ал қалғандары – көлемді денелер). Қандай фигуралардың көлемін есептеуге болады.

Мұғалім артық фигураны табуды ұсынады. Тақтаға сурет ілінеді. Текшенің неге артық екенін дәлелдейді (барлық фигуралар жазық, ал текше – көлемді)

«Көлем» деген сөзді қалай түсінесіңдер? Көлемдері әр түрлі қораптарды алып, олардың көлем жағынан үлкен, кіші екендігін салыстыру.

1 см³ = 1 000мм³

1 дм³ = 1 000см³

1 м³= 1 000дм³

1 дм³ = 1 000 000 мм³

1 м³= 1 000 000см³

1 л су= 1дм³

4-тапсырма: бос торкөздерді толтыр. Мәні 12-ге тең болатын қосындыларды бір бағанға жаз. Оларға сәйкес айырмаларды тағы да екі бағанға жаз және мәндерін тап.

12	6		9
		8		5

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

12-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сандық ребустарды шешу.

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма: бастырып, боя.

Азамат, Ержен, Тоқтар бақылау жұмысынан қандай баға алғанын мұғалімнен сұрағанда: «Ешкім 2 алған жоқ, бірақ бағаларың әртүрлі. Тоқтар 3 алған жоқ, Ержанның бағасы 3 те 5 те емес» - деді. Балалар қандай баға алған?

2-тапсырма: Көңілді бауырсақ бізге тапсырма әкелді, оның тапсырма шешіп көрейік.

3-тапсырма: суретті нүктелері бойынша бастырып, боя.

4-тапсырма: Екі таяқшаны алып тастау арқылы екі шаршы шығарып ал.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау,

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

13-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Жоғалған сандарды тап!

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма: тышқанды суретте.

2-тапсырма: Көңілді бауырсақ бізге тапсырма әкелді, оның тапсырма шешіп көрейік.

Жұмбақ.

Егер «Т-дан» бастасаң

Санмын.

«Т-ны» алып тастасаң

Жаумын.

3 -тапсырма:

4-тапсырма:

Ені 2 метр ор қазылған. Ұзындығы 2 м 2 тақтайды пайдаланып, одан қалай өтуге болады?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

14-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Математикалық шытырмандар

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма: қарғаға моншақтан құралған жолмен жүруге көмектес.

2-тапсырма:

Бірінің астына бірі баған түрінде жазылған 6, 8, 1 сандарын қосқанда 15 шығады. Осы жазудан мәні 18-ге тең болатын қосындыны қалай шығарып алуға болады?

3 -тапсырма:

4-тапсырма:

Жұмбақ

Жоқ өзінде бас та, қас та, мойын да.

Ұзындығы жазулы тұр бойында.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру, оны түсіндіру.

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

15-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сурет бойынша логикалық есептерді шешеу

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма: қоянның суретін симметриялы түрде салып аяқта.

2-тапсырма:

Текшелердің жақтарына 0, 1, 4, 5, 6, 8 сандары жазылған болса, текшелердің көрінбейтін жақтарындағы цифрларды табыңдар.

3-тапсырма: күшіктің суретін аяқта.

4-тапсырма:

Біреу жылқы сойып, сататынын хабарлайды. Әр жерден ет лаушылар келеді. Келген адамдарға қарап, ол ойланып қалады. Бұлардың әрқайсысына бір жіліктен берсем, онда 3 жілік ет артық қалады. Екі жіліктен сатсам, 3 адамға жетпей қалады. Ет алуға неше адам келген?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру, оны түсіндіру.

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

16-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Олимпиядалық тапсырмалар

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма:

Суретті тор көздер бойынша аяқта.

2-тапсырма:

( 8 4)  =2

( 12 4)  =5

( 9 4)  =3

3 -тапсырма: суреттегі заттарды ата.

4-тапсырма:

Таяқшалардан алты үшбұрыш құрастырылған. Төрт таяқшаны алып тастап, осындай үш үшбұрыш қалдыр.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру, оны түсіндіру.

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

17-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Схема бойынша есептер құрастыру

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Т әрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Қолданылатын әдіс: әңгімелеу, сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

1-тапсырма: фигураларды орындарына орналастыр. Жаңа қатардағы суреттерді сал. Тиісті жапырақты тап.

Ішіне	Сыртына
8 00+4 9 0000+4 120000-4 130000-4 40000+8000 400000+90000 120000-8 13-9	40000022 404444444 1344444444 12222 9 8 13 12

2-тапсырма: Мысалды оқушыларға оқытып, мәнін тақтадағы шығарылған жасырын мәнді суретті алып тастай отырып тексеру.

7+4=11 11-4=7

170+4=210 210-4=17 0

2700+4=3100 31-4=27

37000+4=41 000 41-4=37

470000+4=510000 51-4=47

570000+4=610000 61-4=57

3-тапсырма:

4-тапсырма:

«Ішіне-сыртына стратегиясы » бойынша теңдіктің мәнін табу.

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру, оны түсіндіру.

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

18-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Математикалық жұмбақтар

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

математикалық диктант енгізіледі:

• Газет 15 теңге тұрады. Осындай 4 газет неше тұрады?

• Бақтиярда 100 теңге болды. Ол 55 теңгеге журнал алды. Оның неше теңгесі қалды?

• 200 теңгеге бірдей 5 ашықхат сатып алынды. Бір ашықхаттың бағасы неше?

• Кітаптың 100 беті, журналдың 25 беті бар. Журналда кітапқа қарағанда неше бет кем?

• Кітапта 100 бет, ал журналда 25 бет. Кітап журналдан неше есе қалың?

• Сара 30 бет оқып бітірді, бұл барлық кітаптың үштен бір бөлігін құрайды. Кітапта неше бет бар?

• Мирас 65 теңгеге альбом, 70 теңгеге қарындаш сатып алды. Мирас неше ақша жұмсады?

• Мектеп үшін 90 парта сатып алынды, бұл мұғалім үстелінен 10 есе артық. Мектепке неше мұғалім үстелі алынды?

1-нұсқа

1. Әр есептің шешуіне амал таңда.

а) Жоғарғы сөреде 96 кітап, төменгі сөреде 24 кітап бар. Жоғарғы сөреде кітап неше есе артық?

1) + 2) - 3) • 4) :

ә) Концертке 27 әнші қатысты. Бірнеше әнші ән орындағаннан кейін сахнаға шықпаған 12 әнші қалды. Неше әнші ән орындады?

1) + 2) - 3) • 4) :

2. Әр тапсырма үшін дұрыс жауабын тап.

а) Альбомда фотосурет жапсыру үшін 68 бет бар. 34 бетке сурет жапсырылған болса, бос неше бет бар?

1) 2бет 2) 34бет 3) 102 бет

ә) Үлкен гүл алаңына 60 қызғалдақ, ал кіші гүл алаңына 15 қызғалдақ отырғызылды. Кіші гүл алаңына үлкен гүл алаңына қарағанда неше гүл кем отырғызылды?

1) 75 гүл 2) 5 гүл 3) 45 гүл

3. 48 : 6 =  өрнегіне есеп таңда және нөмірін белгіле.

а) бір себетте 48 алма, ал екіншісінде 8 есе кем. Екінші себетте неше алма бар?

ә) Толқында 48 жаңғақ бар. Ол 6 жаңғақты інісіне берді. Толқында неше жаңғақ қалды?

б) Аспазшы 48 самсаны 6-дан тәрелкелерге бөліп салды. Ол үшін неше тәрелке керек?

а) ә) б)

2-нұсқа

1. Әр есепке шешуі үшін амал таңда.

а) Үлкен жүйектен 48 кәді, ал кішісінен 24 кәді жиналды. Үлкен жүйектен неше кәді жиналды?

1) • 2) : 3) - 4) +

ә) Арман Досанның үйінен Бақыттың үйіне қарай шықты. Ол 37 м жүргеннен кейін, оған тағы 23 м жол жүру керек. Досанның үйінен Бақыттың үйіне дейін неше метр?

1) - 2) + 3) : 4) •

2. Әр есеп үшін дұрыс жауапты тап.

ә) Балабақшада 18 үлкен доп және 54 кіші доп болды. Кіші доп үлкен доптан неше есе артық?

1) 2 есе 2) 3 есе 3) 72 есе

ә) Бағбан 48 түп раушан гүлін 4 гүлзарға тең бөліп отырғызды. Әр гүлзарға неше түп раушангүл отырғызылды?

1) 12түп 2) 44түп 3) 52 түп

3. 54 : 9 =  өрнегіне сәйкес есеп таңда және белгіле.

а) Бірінші сөреде 54 кітап, ал екіншісінде 6 есе кем. Екінші сөреде неше кітап?

ә) Алматта 54 жұлдызша бар. Ол 9 жұлдызшаны інісіне сыйлады. Алматта неше жұлдызша қалды?

б) Мақсат 54 қарындашты 9-дан қораптарға салды. Мақсат неше қорапқа салды?

а) ә) б)

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

Сабақ:19

Сабақтың тақырыбы: Сандық ребустарды шешу

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың математикалық жұмбақ шешу арқылы шапшаң ойлау дағдыларын қалыптастыру , Есептер шығару арқылы білімдерін кеңейту

Психологиялық дайындық.

1. Тірек білім, білік, дағдыларын жетілдіру.

Кестедегі математикалық терминдерді тауып, оқыңдар. Сөзді тек тігінен және көлденеңінен оқуға болады.

ЖҰМБАҚ КЕСТЕ

Д	В	О	Т	В	О	Ф	Ө
Т	Е	Ң	С	I	З	Щ	Р
Е	С	Д	Н	Е	Д	X	Н
Н	Е	I	А	В	I	Ч	Е
О	В	К	Р	А	К	Е	К
К	А	Э	Ж	Д	Т	И	Ь
У	Р	А	Т	Е	Ң	Д	В
Н	Ы	Ф	Ц	Й	Ш	З	У

Математикалық диктант.

• 7 саны 91-ден неше есе кем?

• 68 шығу үшін, 17-ні неше есе арттырды?

• 8 шығу үшін, 56-ны қаншаға бөлу керек?

• Бір кітапта 40 бет, ал екінші кітапта 10 бет. Бірінші кітагіта

екінші кітапқа қарағанда неше бет артық?

• Тіктөртбүрыш пішінді журналдың мүқабасының ені 10 см,

үзындығы 20 см. Осы тіктөртбүрыштың периметрі неге тең? »

• Азайғыш 1000, азайтқыш 450. Айырманың мәнін тап.

• Бөлгіш 320. Бөліндінің мөні 4. Бөлінгіш неге тең?

• Санның төрттен бір бөлігі 60-қа тең. Сан неге тең?

• 190 мен 60-тың айырмасын 2 есе арттыр. Нәтижені жаз.

• 720 санын 2 есе кеміт.

- Белгісіз көбейткішті қалай табуға болады? Бөлінгішті? Азайғышты? Азайтқышты?

- Көбейткіші белгісіз болатын теңдеуді оқы? Азайғышы? Бөлінгіші?

Теңдеудің осындай түрін шешу кезінде оларды қарагіайым түрге ауыстыру керектігі (ықтймал есептеулерді оріьіндау) оқушылардың есіне салынады.

4. Өздік жцмыс.

Сурет боііынша теңдеу қүрып, оларды шешіңдер.

Оқушылар теңдеулер құруды және шешуді (№2, №7) өздігінен орындай алады.

№6 тапсырма бірнеше нұсқамен орындалады. Мұғалім тексеру кезінде шешудің түрлі жолдарын қарастырады және оқушыларға қайсысы тиімді екенін анықтауды тапсырады.

логикалық тапсырма өздік жұмыс ретінде беріледі.

тапсырманы да өздері орындайды.

Сабақты қорытындылау.

Сабақтың мақсаты не болды? Біз мақсатымызға жете алдық па? Бұған сендерге не көмектесті? Бұл сабаққа тағы қандай тапсырмалар енгізуге болады? Сабақтағы жұмыстарыңа баға беріңдер. Өз нәтижеңді жақсарту үшін не істеу керек?

20-сабақ

Сабақтың тақырыбы: Логикалық есептер

Білімділік мақсаты: оқушыларға берілген тарсырмаларды орындату, сабаққа деген қызығшылықтарын ояту

Дамытушылық мақсаты: тапсырмаларды орындауда логикалық ойлауларын дамыту

Тәрбиелік мақсаты: шығармашылыққа баулу

Сабақтың түрі: ойын

Көрнекілігі: суреттер

Пәнаралық байланыс: бейнелеу өнері

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, кезекшімен сұхбат. Құрал-жабдықтарын тексеріп шығу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІІ. Жаңа тақырыпты енгізу.

математикалық диктант енгізіледі:

• Газет 15 теңге тұрады. Осындай 4 газет неше тұрады?

• Бақтиярда 100 теңге болды. Ол 55 теңгеге журнал алды. Оның неше теңгесі қалды?

• 200 теңгеге бірдей 5 ашықхат сатып алынды. Бір ашықхаттың бағасы неше?

• Кітаптың 100 беті, журналдың 25 беті бар. Журналда кітапқа қарағанда неше бет кем?

• Кітапта 100 бет, ал журналда 25 бет. Кітап журналдан неше есе қалың?

• Сара 30 бет оқып бітірді, бұл барлық кітаптың үштен бір бөлігін құрайды. Кітапта неше бет бар?

• Мирас 65 теңгеге альбом, 70 теңгеге қарындаш сатып алды. Мирас неше ақша жұмсады?

• Мектеп үшін 90 парта сатып алынды, бұл мұғалім үстелінен 10 есе артық. Мектепке неше мұғалім үстелі алынды?

Логикалық есептер

№1

Төрт сөмкеде 99 алма бар. Бірінші, екінші сөмкедегі алмалар бірдей.Үшіншісінде біріншідегінің жартысындай. Ал төртіншіде екіншіге қарағанда 2 есе артық..Әр сөмкеде неше алма бар?

№2

Бұзау сиырдан 5 есе жеңіл.Ал олардың жалпы массасы 480 кг. Бұзау мен сиырдың әрқайсысының массасы қанша?

№3

Әуежайдың ұшу алаңының ұзындығы 928 м. Оның үстіне әр 8м сайын белгілер салынған. Осы ұшу алаңында неше белгі бар?

№4

Белгісіз санның жазылуында (1-ден 28-ге дейін) 1,5 және 7 цифрлары жоқ.Ол тақ сан және 3-ке бөлінбейді.Осы санды тап.

№5

Көгалда қояндар мен қаздар жүрді. Қояндардың аяқтарының саны қаздардың аяқтарының санына тең. Қояндар көп пе, әлде қаздар көп пе?

№6

Кез келген екі таңбалы саннан сол санды жазу үшін қолданылған цифрлардың қоСоңғысындысының мәнін азайт.Алынған айырманың мәні әрқашанда 3 және 9 сандарына бөлінетінін тексер.

№7

Зәуре, Айнұр, Қымбат және Самалдың біреуі:6 наурызда, екіншісі 7 сәуірде, үшіншісі 6 шіледеде, төртіншісі 20 наурызда туған. Айнұр мен Қымбат бір айда туды, ал Қымбат пен Зәуренің туған күндері бірдей.Әр қыздың қай күні және қай айда туғанын анықта.

№8

Ойыншық жасау үшін қыз бала 4 жолақ кесті.Әр келесі жолақты ол алдыңғысынан 2 есе қысқа кесті.Егер төртінші жолақтың ұзындығы 42 см болса, бірінші жолақтың ұзындығын тап.

№9

Дымбілиес пен оның достары 3 алты орынды зымыранмен Айға ұшпақшы болды.Егер зымыранда 9 орын болса, неше зымыран қажет болады?

ҮІ. Қорытынды бөлім.

Сабақты қорытындылау

ҮІІ. Бағалау.

Оқушылардың еңбегін мадақтау.

4 СЫНЫПҚА АРНАЛҒАН «Математика әлемінде» ҮЙІРМЕСІНЕ АРНАЛҒАН ДИДАКТИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛДАР -1-

1.Кестені толтыр:

Текшенің қыры	3 см	4см	5см	6см	8см
Текшенің көлемі
Бір жағының ауданы

2.Кім жылдам есептейді?

150*2:10

180:3+40

720:20*5

1000:2+500

3. Бөшкеде 200 л бензин бар еді. Одан бірнеше литр бензин құйып алғанда, онда құйып алғаннан 4 есе артық бензин қалды. Бөшкеде неше литр бензин қалды?

4. Үш жәшікте 90 кг шеге бар. Бірінші және екінші жәшікте 66 кг, ал екінші және үшінші жәшікте 54 кг. Әр жәшікте неше кг шеге бар?

5. Бір қорапта 69 дәптер, ал екінші қорапта одан 3 есе кем дәптер бар едді. Екі қораптағы дәптерлердің саны бірдей болу үшін неше дәптерді бірінші қораптан екінші қорапқа салу керек?

6. Автобусқа 4 адам мінді, ал түскендер одан 2 есе артық болды.Аялдамадан жүріп кеткенде автобуста 42 жолаушы болды. Аялдамаға дейін автобуста неше адам болған еді

7. Сандарды 15 шығатындай етіп сызықшамен қос

8. Соңғы қоңырауға 238 төменгі сынып оқушысы және 2 есе артық жоғары сынып оқушылары қатысты. Соңғы қоңырауға барлығы неше оқушы қатысты?

9.Амалдарды орында:

20-ға арттыр
20	80	286	200	980

10.Теңдеулерді шеш:

Х-220=136*2 400-х=98*3

-2-

Өз бетінше орындауға арналған тапсырмалар мен жаттығулар

1.Өрнек құрып, оның мәндерін тап:

А) 650 мен 350 санарының қосындысынан 90-ы азайт;

Ә) 326 мен 99 сандарының айырмасын 157-ге арттыр;

Б) 56 мен 14 сандарының қосындысынан 90 мен 46 сандарының айырмасын азайт;

В) 73-ке 52 мен 48 сандарының айырмасын қосып, шыққан нәтижеден 26-ны азайт;

2. Өрнектердің мәндерін салыстыр:

А) 60:6+25*100:20+30

Ә) 650-(186+354)*(906-812)+136

Б) (298+76)+2*564+(36+29)

В)(272+156)-56*596+23+4+47

3.Өрнектерден тура теңдіктер құрастыр:

9*6 21:3 8*4

16-63:7 45+3*3 8+8+8+8

4.Өрнектердің мәндерін тап:

50*7+50-(32-26)*5 30*3+12*(800:80)

80*5+30+(73-68)*6 (74-38):4*11-54

-3-

Тақырыбы: Күрделі теңдеу

1. Теңдеулерді шеш:

Х-26=85:5 132*3=300+Х

900-Х=241*2 Х+166=322*3

2. Теңдеулерді шеш:

Х+278=600+329 900-Х=574-196

Х+(230-25)=450 280+Х=100*6

3.Теңдеу құр және оны шеш:

1) а және 23 сандарының бөліндісі 4 және 2 сандарының бөліндісіне тең;

2) 32 мен а-ның көбейтіндісі 70 және 6 сандарының айырмасына тең.

4.Теңдеу құр және оны шеш:

А) Х пен 276-ның қосындысы 187 мен 3-тің көбейтіндісіне тең;

Б) 881 мен х-тің айырмасы 158 бен 4-тің көбейтіндісіне тең;

-4-

Қызықты шаршылар мен үшбұрыштар

1.Суреттегі шаршылардың және үшбұрыштардың бос торкөздеріне сандарды таңдап қою керек. Мұнда кез келген бағытта орналасқан үш санның қосындысы қандай да бір алдын ала белгіленген сан болуы керек.

1. 39 саны

	1	16		10	25
	13				13
10

1. 60 саны

30		29
	20			19
				11		10

2. 18 саны

				8		9
7					6
3		4

6.Динараның жасы Гүлданадан 1 жыл 1 күн үлкен. Динара 2002 жылдың 1 қаңтарында туылса, Гүлдана қашан туылған?

7. Динара , Гүлдана, Мерей, Аяулым, және Гүлназ бірінің соңынан бірі тұр. Динара Мерейден кейін, Гүлдана Динараның алдында, Аяулымнан кейін тұр. Аяулым Мерейдің алдында, бірақ бірінші емес. Гүлназдың орнын табыңыз.

8.Үш ағашқа 60 құс қонды. Бірінші ағаштан 6 құс, екінші ағаштан 8 құс, ал үшіншіден 4 құс ұшып кетіп еді, қалған үш ағаштағы құстардың саны теңесті. Алғашқыда екінші ағашқа қанша құс қонып еді?

-5-

Қызықты есептер.

1. Екі адам тоғызқұмалақты екі сағат ойнады. Әрқайсысы неше сағаттан ойнады?

2. Қосарлап жегілген ат-арбамен Бекзат 25 шақырым жол жүрді. Оның әр аты неше шақырым жүрді?

3. Шыңғыстың төрт ұлы, олардың әрқайсысының туған қарындасы бар. Шыңғыстың неше баласы бар?

4. Түнгі сағат 10-да жауын жауып тұрса, 24 сағаттан кейін күннің жарқырап тұруы мүмкін бе?

1.Амалдарды орында:

47*8 126*6 308*5

168:4 912:8 875:7

2.Амалдарды орында:

172м*4 544см:4+64см

206кг*2 875тг:7+88тг

244л*3 329сағ*2-60сағ

3.Амалдарды орында:

778:2-89 900-268*2-120

768:3+55 320+668:4-180

860-936:3+240 526+628:2

620+693:3+156 400-462:2

4.Есепте:

1т-369кг:3 (219см+229см):2

1км-428м:2 (800г+163т):3

1кг-848г:4 (700л-58л):2

-6-

Сыйымдылықтарды салыстыру

1.Сыйымдылығы үлкен затты ата.

5 шелек су сыятын бөшке. 10 шелек су сыятын бак

Ішіне 24 текше сыятын көк қорап. Ішіне 32 текше сыятын жасыл қорап

7 ожау су сыятын кастрөл. 4 ожау су сыятын құмыра

2.Есепті шығар.

Бірінші ыдыста екінші ыдысқа қарағанда 240 литр артық су бар. Әр ыдыстағы су тең болу үшін бірінші ыдыстан екінші ыдысқа қанша литр су құю керек?

3.Есепті шығар.

9 литрлік және 4 литрлік екі ыдысты пайдаланып, 6 литр бензинді қалай құйып алуға болады?

4.Есепті шығар.

Кастрюльдегі 8 литр сүтті 3 литрлік және 5 литрлік банкалар арқылы қалайша теңдей етіп екіге бөлуге болады?

Қосындыны санға бөлу

1.Қосындыны санға бөлу ережесін пайдаланып, өрнектердің мәндерін тап.

(500+15):5 (320+480):8

(52+11):9 (420+240):6

-7-

Зерттеу өзгешелігі бар жаттығулар

Логикалық жаттығулар

1.Азамат, Ержан,. Тоқтар бақылау жұмысынан қандай баға алғанын мұғалімнен сұрағанда ол: «Ешкім 2 алған жоқ, бірақ бағаларың әр түрлі. Тоқтар 3 алған жоқ, Ержанның бағасы 3 те 5 те емес,»-деді.Балалардың әрқайсысы қандай баға алған?

1. 1,2,3,....99 сандарында 5 цифры неше рет кездеседі?

2. 5 литрлік және 3 литрлік екі ыдысты пайдаланып 7 литрлік суды қалай құйып алуға болады?

3. Салтанат, Ләззат, назерке, Гүлнардың туған күндері-2 ақпан, 10 қазан, 2 маусым, 28 ақпан. Ләззат пен Назерке бір айда туған. Ал Салтанат пен Ләззаттың туған күндері бірдей сандар. Балалардың әрқайсысының қай айда, қай күнде туғанын анықта.

4. Бір жалғыз қаздың қасына бір топ қаз ұшып келіпті.

-Сәлем жүз қаз!-депті жалғыз қаз.Сонда ұшып келген қаздар:

-Біз тіпті де жүз емеспіз.Бізге тағы біздей, тағы оның жартысындай және сол жартысының жартысындай және сен келіп қосылсаң, сонда жүз боламыз,-депті . Сонда ұшып келген қаздар қанша?

4.Мерекелік торт тең 8 бөлікке бөлінді. Егер бір бөліктің массасы 108 г болса, торттың массасы қанша?

-8-

Есептерді теңдеу арқылы шығару

1.Есепті теңдеу құру арқылы шеш:

Мерекелік салют кезінде бірнеше зеңбірек 2 реттен ату жасады. Егер барлығы 348 рет ату жасалса, неше зеңбірек салют берген?

2. Шыңғыс саяжайда алма жинады. Барлық жиналған алманың үштен бір бөлігін, яғни 12 алманы Динараға, ал қалғанының үштен бір бөлігін және бір алманы Гүлданаға берді. Шыңғыстың өзінде 15 алма қалды. Шыңғыс неше алма жинаған еді?

3.Сыныпта бірнеше ер бала және 16 қыз бала бар. Дене шынықтыру сабағында олар әр қатарда 9-дан 3 қатарға сапқа тұрғызылды. Сыныпта қанша ер бала бар?

4.Сенің жасыңды 3 есе арттырса, менің жасымдай болады. Ал менің жасымнан сенің жасыңды алып тастаса, 20 қалады. Мен нешедемін? Сенің жасың нешеде?

Есептерді әр түрлі тәсілдермен шығар.

1) 14 кг қияр мен 16 кг қызанақ банклкрға 3 кг-нан бөліп тұздалды. Неше банка қажет болды?

2) Дүкенге 42 ақ және 49 қызыл раушан гүлдері әкелінді. Барлық гүлдерден 7 раушаннан гүлшоқтар жасалды. Неше гүлшоқ жасалды?

3) Шыңғыс 20 ақ кептер және 16 көк кептер өсірді. Барлық кептерлерді торға отырғызғанда, әрбір тордда 4 кептерден отырды. Кептерлер неше торға отырғызылды?

Екі амалмен шығарылатын есептер.

1.Есепті шығар

Т ұрлыбек 63 жұлдызшаны әрқайсысына 7жұлдызшадан балаларға таратты.

Содан соң әр балаға 2 галстуктан

берді. Балалар нешеу?

Галстуктың саны қанша?

2.Есепті шығар

Тебіндегі 27 жылқының үштен бірі және 2-еуі алынды. Бұдан соң қалған жылқының жартысы қораға қамалды. Тебінде неше жылқы қалды?

3.Есепті шығар:

Екі балада 10 алма бар. Егер екінші бала біріншісіне 3 алма берсе, онда екіншісінде біріншісіне қарағанда 4 есе кем алма қалады. Бастапқыда әр балада неше алма болған?

4.Есепті шығар.

Екі құмырада 13 гүл бар. Егер құмыралардың біреуінен 1 гүл алса, онда сол құмырада 3 есе артық гүл қалады. Әр құмырада қанша гүл болған?

-9-

Үш амалмен шығарылатын есептер.

1.Есепті шығар.

Үш алма ғашының әрқайсысының 9 кг-нан алма жиналды, ал бір алма ағашынан 8 кг алма жиналды.Жиналған алмаларды қораптарға әрқайсысына 5 кг-нан салу керек. Ол үшін неше қорап қажет болады?

2.Амалдарды салыстыр:

(18+12):6+5*120-(49+32):9

(608-125)+(547-398)*812-(437+256)+164

78:6+560:8-8*88:8+640:8-7

507+138-236*236-168+306

896-345-204*328+136+234

418-(170+90:30)*400:2:5+314

3. Салыстыр:

221-189*347-135 421-247*443-267

507-188*543-257 543+457*147+564

(430+170):100*(570+430):1000

(695-95):100*100-(67+28)+5

200-80:2+60*300-90:3+70

400+60:4+85*410+30:2+125

Есептер шығару.

1. Хауызға түске ейін 260 л, түстен кейін 2 есе артық су құйылды.Хауызға барлығы неше литр су құйылды?

2. 360 теңгеге 3 м мата сатып алынды. Егер матаның бағасын 3 есе арттырса, дәл сол ақшаға неше метр мата сатып алуға болады?

3.Әлемде барлығы 150 суматралық мүйізтұмсық қалды.Ол явалықтарға қарағанда 3 есе көп. Барлығы неше явалық мүйізтұмсық қалды?

4.Гүлдананың әкесі-альпинист. Ол Хан Тәңірі, Бесбақан, Сауыр, Оқжетпес биіктіктеріне шыққан. Ол ең аласасына бірінші, ең биігіне соңынан шықты. Оқжетпес Сауырдан аласа, Бесбақан Сауырдан биік, бірақ Хан Тәңірінен аласа екені белгілі. Әкесі қай биіктікке бірінші, қайсысына соңынан көтерілді?

-10-

Жұптық жұмысқа арналған тапсырмалар мен жаттығулар.

1.Салыстыр:

(20+60):2*20:2+60:2

180+360:6-40*(220+200:5)+40

350+200:4-280*(456+444):3:300

(506-127)-600:10*800:400:2+670

2.Өрнектерді салыстыр

566+234*980-135 532-384*700-267

709-134*564-235 290+346*457+120

3.Есепті шығар.

Сымбат 140 кг қызанақ және баклажан жинады.Ол 20 кг қызанақ және 32 кг баклажан сатқаннан кейін қызанақ пен баклажанның массалары бірдей болды. Сымбатта неше кг қызанақ және неше кг баклажан болған?

4.Есепті шығар.

Кітап сөресіндегі кітаптар саны 100-ден көп, 150-ден аз. Сөредегі барлық кітаптарды әрбір бумаға 7 кітаптан буса, 2 кітап, ал әрбір бумаға 12 кітаптан буса, 3 кітап артық қалады. Егер 9 кітаптан бір бума жасаса, барлық кітап буылады. Оқушының кітап сөресінде неше кітап бар?

5.Есепті шығар.

Тиін жаңғақтары үш ағаштың қуысына жасырды. Бірінші және екінші ағаштың қуысына 156 жаңғақ, ал бірінші және үшінші ағаштың қуысына 132 жаңғақ жасырды. Тиін әрбір ағаштың қуысына қанша жаңғақтан жасырды?

-11-

Фигураның ауданы. Периметр.

1. Есепті шығар.

Тік төртбұрыштың ауданын екі тәсілмен есепте.

3 дм

6. дм 2 дм

2.Есепті шығар.

Буратиноға фигураның ауданын табуға көмектес.

4 см

3 см

2 см

-12-

Қызықты тапсырмалар

1 . Құстардың ішіндегі ең ұзақ өмір сүретіндері құтан, қарға, аққу, үкі және бүркіт. Осы құстардың біреуі 60 жыл, екіншісі-70 жыл, үшіншісі-71 жыл, төртіншісі-104 жыл және бесіншісі-120 жыл өмір сүреді. Бүркіт қарғаға қарағанда аз, бірақ үкіден көп өмір сүреді. Құтан аққудан аз,ал үкі аққудан көп өмір сүреді. Әр құс қанша өмір сүретінін және қайсысы ең ұзақ жасайтынын тап.

3 .Телімге гүлдер отырғызылды. Раушан гүлі, бақытгүл, жұлдызгүл, қалампыр гүлі, лалагүл, қызғалдақ, құртқашаш. Қызғалдақтар жұлдызгүлге қарағанда аз, бірақ құртқашашқа қарағанда көп. Қалампыр гүлі лалагүлге қарағанда аз, бірақ бақытгүлге қарағанда көп.Раушан гүлі лалагүлге қарағанда көп, бірақ құртқашашқа қарағанда аз отырғызылған. Қай гүл басқасына қарағанда көбірек отырғызылды?

-31-

4. 8 наурыз мерекесіне балалар өздерінің аналарына сыйлықтар дайындады. Біреулері қобдишалар, басқалары құмыралар жасады және олар бір-бірінен үйреніп отырды. Асан Ленадан, Самат Ирадан, Ал Сәуле Саматтан үйренді. Әлия Әсетті үйретті, ал Серік Беріктен үйренді. Асан Ираны үйретті. Оля Әлияны үйретті және Серіктен үйренді. Ең жақсы қобдишаны Берік жасады. Ең жақсы құмыраны кім жасады? Әр бала немен айналысты? Кім қобдиша жасады? Кім құмыра жасады?

5.Қой мен ешкінің саны бірінші жылы екінші жылға қарағанда аз, бесінші жылы төртінші жылға қарағанда артық.Бірақ алтынш жылға қарағанда кем, үшінші жылы төртіншіге қарағанда кем, бірақ екіншіге қарағанда артық болды. Осы алты жыл ішінде қой мен ешкі саны көбейді ме, әлде азайды ма?

6.Мектепте шахмат пен дойбыдан сайыс өткізілді. Марат дойбыдан Серікті жеңді.Кәрім шахматтан Оляны жеңді. Толқын Людадан жеңілді, ал Ира Маратты жеңді. Люда Кәрім мен Олядан жеңілді. Марат Нағимадан әлсіз екен. Нағима Ираны жеңді. Орындар қалай бөлінді?

7.Шаңғы тебу жарысына Женя, Рүстем, Олег және Әсет қатысты. Женя дистанцияны Әсеттен тезірек, бірақ Олегтен ақырын өтті және Рүстемнен аз уақыт жұмсады. Ал Рүстем Әсеттен тезірек жүгірді. Кім бірінші келді? Кім екінші? Кім үшінші?Кім төртінші келді?

8.Есепті шығар.

Г үлзар 150га. осы жердің екіден бір бөлігіне қызғалдақ. 50 га жеріне сарғалдақ , ал қалған жерге раушан гүлдері егілді. Қанша жерге қызғалдақ, неше гектар жерге сарғалдақ және раушан гүлдері егілді?

9.Есепті шығар.

Тік төртбұрыштың ұзындығы	18мм	15м	9 дм
Тік төртбұрыштың ені	15мм	9м	7 дм
Тік төртбұрыштың ауданы	?	?	?

-13-

Белгісіз сандарды табу

1.Тиісті санды тауып, орнына қой.

2м 4см = ...см 3ц 56 кг=....кг

3м 2 дм 8 см=...см 2 ц 3 кг=....кг

2 сағ 50 мин=...мин 8 сағ 15 мин=...мин

2.Қалып қойған сандарды орнына қой.

?	?	:	?	=	8 (қалд. 5)
4	?	:	?	=	6 (қалд. ? )
8	4	:	5	=	?
9	9	:	4	=	?

3.Есептеңдер:

99-97--+95-93+91-89+......+7-5+3-1

4.Мына «сандық кілемдегі» тор көздегі торлардың бос орындарына барлық теңдігі дұрыс болатындай етіп сандарды қойып шығыңдар.

	:	2	-		=
х		+		х		х
	+		-	4	=	5
:		-		+		-
4	+		-		=
=		=		=		=
	-	3	+		=	8

5. Бірнеше апельсиндді пакеттерге екі-екіден салса, бір апельсин қалып қояды. Оларды төрт-төрттен салса да, бір апельсин қалып қояды. Егер оларды бес-бестен салса, артық апельсин қалмайды. Олардың саны 10-нан артық, бірақ 40-тан кем болса, барлығы неше апельсинді пакеттерге салу керек болды?

6 . Үш бала 14 балық аулады. Тұрлыбек ең аз балық аулады. Бекзат Шыңғысқа қарағанда 3 есе артық балық аулады. Әр бала неше балықтан аулады?

-14-

Граф арқылы орындалатын қызықты есептер.

1.Балалар спорт мектебінде жеңіл атлетикадан және гимнастикадан олимпиадаға дайындық өтті. Әлфия Болатқа шпагатка отыруға көмектесті. Лена Юляны 100 метрге жүгіруге дайындады.Гүлнәрмен Болат айналысты. Ал Юля Жаннаға көмектесті. Шпагатты дұрыс жасауды Әлфияға Нұржан үйретті, ал Ленамен Олеся айналысты.Балалардың ішінен гимнастикаға ең мықтысы кім, ал жеңіл атлетикадан әлсізі кім?

2.Далада күшіктер мен балалар ойнап жүрді. Күшіктердің аяқтарының саны балалардың аяқтарының санына тең. Күшіктер көп пе, әлде балалар ма?

5. Үш торда 28 қоян бар. Бірінші және үшінші торда қояндардың саны бірдей және екінші тордағы қояндардың жартысындай. Әр торда неше қоян бар?

6. Сурет бойынша өзің логикалық есеп құрастыр.

-15-

Тест түрінде берілген бақылауға және өзін-өзі бақылауға арналған жаттығулар

Көбейту мен бөлу

1. Өрнектің мәнін тап.

50:5*2:10*7:2*8:7*8:64=

7*5:5*10:2*3:5=

2. 136*3 588:4 207*2

127*5 540:6 315*3

94*4 492:6 321*9

3.Тиімді тәсілмен есепте:

90*(2*5) 150*(2*9) 240:(10*3)

560: (10*7) 31*(3*100) (300+50): 7

4.Өрнектердің мәндерін тап.

90:5+62:2 (42-26)*(64-58)

78:3-85:5 (27+15):(60:20)

84:6+16*4 (57+27):(61-58)

Бірнеше есе арттыруға берілген есептер.

1.Есептерді шығар:

1) Үйірмеде 17 қыз бар, ал ұлдар олардан 2 есе көп. Үйірмеде____________ұл бала бар.

2) Қарбыздың массасы 4 кг, ал асқабақтың массасы одан 2 есе артық. Асқабақтың___________кг.

3.Екі жылдан кейін ұл бала екі жылдан бұрынғысына қарағанда екі есе үлкен болады. Ал қыз бала үш жылан кейін үш жылдан бұрынғысына қарағанда үш есе үлкен болады. Қайсысы үлкен? Қыз бала ма, ұл бала ма?

4.Әкесі баласынан 7 есе үлкен. Ал 10 жылдан кейін баласына қарағанда үш есе үлкен болады. Олардың әрқайсысы нешеде?

5.Үш металдың бөліктерінен қорытып қоспа жасаған. Бірінші металдың массасы екінші металдың массасына қарағанда 6 кг артық. Екіншісінің массасы үшіншісінің массасына қарағанда екі есе үлкен. Ал үшіншісінің массасы біріншісінің массасына қарағанда 3 есе кіші. Металдың әрбір бөліктерінің массасын анықтаңдар.

6.Үш жәшікте 300 алма бар. Бірінші жәшіктегі алмалардың саны екінші жәшіктегі алмалардың екіден бір бөлігін, ал үшінші жәшіктегі алмалардың үштен бір бөлігін құрады. Әрбір жәшікте қанша алма бар?

-16-

Сурет бойынша логикалық есептер құрастыру.

1.Ағаштың ұзындығы 4 м. Бір минутта ағаштың 1 метрі кесілді. Ағаш неше минутта кесіліп бітеді?

2.Бірінші қатарға бір-бірінен 2 м қашықтықта 112 ағаш отырғызылды. Екінші қатарға бір-бірінен 1 м қашықтықта 222 ағаш отырғызылды. Қай қатар ұзынырақ?

3.Ауланы қоршау үшін бір қатарға бір-бірінен 2 м қашықтықта 20 баған қойылды. Қоршаудың ұзындығы неше метр

4 .Сурет бойынша есеп құрастыр.

Жолбарыстың массасы-272кг

Арыстанның массасы-227кг

Ақ аюдың массасы-? Жолбарыс пен арыстанның массасы қанша болса, одан 501 кг артық.

5 .Сурет бойынша есеп құрастыр.

2000м ? 100 м артық ? екеуінен 1000м кем

6.Сурет бойынша есеп құрастыр.

1.Кәрзеңкеде 100 алмадан кем алма жатыр. Осы алмаларды тең етіп, 2,3 және 5 балаға бөліп беруге болады. Ал 4 балаға тең етіп бөлуге келмейді. Кәрзеңкеде қанша алма бар?

2.Төрт гирдің массасы 40г. Бірінші гирдің массасы екіншісіне қарағанда 3 есе жеңіл.Екіншісінікі үшіншісінен 3 есе, ал үшіншісінікі төртіншісінен 3 есе жеңіл.Әр гирдің массасы қандай? 37г-ды осындай гирлерарқылықалайша өлшеуге болады?

3. Соңғы цифрын сызғанда 14 есе азаятын барлық екі таңбалы сандарды анықтаңдар.

Белгісіз амал таңбаларын табу.

1.999=9999.Қажет болса жақшаны пайдаланып, тоғыздықтардың арасына қажетті арифметикалықамалдарды теңдіктің екі жағында тұрған өрнектердің мәні ең үлкен болатындай етіп қойып шығыңдар.

2. 7777 =77777. Қосу амалы мен жақшаны пайдаланбай, жетіліктердің арасына арифметикалық амалдарды теңдік дұрыс болатындай етіп қойып шығыңдар.

3.5 5 5 5 5=550 теңдік тура болатындай етіп, жақшалар мен амалдар таңбаларын қой.

4.Тиісті амал таңбаларын қой.

96 10 40=1000 87 4 2=174

580 58 10=100 315 5 4=204

Белгісіз амал таңбаларын табу.

1.Теңдік тура болатындай етіп амал таңбаларын қой. Қажет болса жақшаларды қолдануға болады.

600 40

20 8 =18

600 40 20 8=612

600 40 20 8=7200

600 40 20 8=292

600 40 20 8=24028

600 40 20 8=548

600 40 20 8=23840

600 40 20 8=308

2 .Теңдік тура болатындай етіп, амал таңбаларын қой. Жақшаларды пайдалануға болады.

5555=3 5555=4 5555=5 5555=6

5555=7 5555=30 5555=50 5555=120

3.Амал таңбаларын теңдік дұрыс болатындай етіп, қойып шық. Жақшаларды пайдалануға болады.

4444=4 4444=2 4444=3 4444=4

4444=5 4444=6 4444=7 4444=8

4444=9 4444=10

4.Цифрлардың арасына амал таңбаларын теңдік дұрыс болатынай етіп, қой. Жақша қолдануға болады.

1 2 3=5 1 2 3 4 5=5

1 2 3 4 =5 1 2 3 4 5 6=5

-17-

Амалдар тізбегін орындау.

1.Амалдар тізбегін орында:

123*2-46:10*30+400

37*59+41*37+63*59+41*63

2.Қалай тез есептеуге болады?

99-97+95-93+91-89+....+7-5+3-1

3.1-ден 100-ге дейінгі тақ сандарды қос:

1+3+5+7+......+97+99

4.1-ден 100-ге дейінгі жұп сандард қос:

2+4+6+......+98+100

5.1-ден 100-ге дейін 5 цифры неше рет кездеседі?

Барлық 5 цифрларын қос.

1.Сурет бойынша есептер құрастыру.

Африкада 246 жолбарыс, одан 3 есе кем зебра келді.

Сонда барлығы неше жануарлар келді?

Схема бойынша есептер құрастыр:

I 640 км

II ? км

I , II 980 км

3 .Схема бойынша есеп құрастыр және оны шығар.

Киіз үйден өзенге дейін-38 км

Өзеннен гүлзарға дейін-?, 2 есе кем

Киіз үй, өзен, гүлзар-? Км

4.Суретке қарап есеп құрастыр.

1 2 3 4 5 6 7=5

1 2 3 4 5 6 7 8=5

-18-

Тексеріп, қатесін табуға арналған тапсырмалар.

Үш таңбалы санды бір таңбалы санға жазбаша көбейту.

1.Кестелерді толтыр.

1.Амалдар тізбегін орында.

6*124+256:50*5*2

208*2+24:4*3*2

234*3-189*2

120*4+246*3415

2. 3 есе арттыр

415

576

384444

3

239

3 . 5 есе арттыр.

355

112

217

5

182

-19-

4.Қалдықпен бөлуді орындап, кестені толтыр.

Бөлінгіш	19	184	200		350
Бөлгіш	5	9		7	8
Бөліндінің мәні			9	15
Қалдығы				6

5.Қалдықпен бөлуді орында және оны тексер:

12738:5 14308:3 84543:2 45703:4

6.Қалып қойған сандарды орнына қой

? ? : ? = 8 (қалд. 5)

4 ? : ? = 6 (қалд. ?)

700 : ? = 100 (қалд. ?)

330 : 4 = ? (қалд. ? )

-20-

Күрделілігі жоғары жаттығулар.

1.Схема бойынша есептер құрастыр.

I ? км, 40 км

II 280 км артық

I , II - ? км

2. Өрнектің мәнін тап.

6дм-25см (27дм+37дм):4

3м5см-183см (1т-789кг)*4

2ц30кг+165кг (1ц+44кг)*2

3.Өрнектің мәнін тап.

5м48см-3м79см 48т57кг-18т869кг

1т608кг-987кг 4т769кг*3

15ц80кг+7ц28кг (900кг-276кг):6

8км508м+7км497м (1т-136кг):8

4. Өрнектің мәнін тап.

8мин23с+5мин6с 5тәул.8сағ+2тәул.23сағ

15сағ47мин-11сағ32мин

24мин6с+19мин59с

12тәул.5сағ-6тәул.13сағ

31сағ24мин-12сағ50мин

3тәул.15сағ+22сағ

Қалдықпен бөлу

1.Тексер.

48:9=5 (қалд. 2) 400:6 = 65 (қалд.4)

121:3 = 40 (қалд. 3) 3:10 = 0 (қалд.10)

Үш таңбалы санды бір таңбалы санға жазбаша бөлу.

1.Кестені толтыр.

Х	486	648	684	246
Х:2
Х:2+600
Х:2+650
Х:2+700

2.Қателерін тап және оны түзе

Бөлінгіш	328	217	243
Бөлгіш	4	7	2
Бөліндінің мәні	802	32	120
Дұрыс жауап

3.Есепті шығар

Бір аптаның ішінде әлемдегі 637 жануар мен өсімдік түрлері жоғалып кетеді. Күн сайын барлығы неше жануар мен өсімдік түрлері жоғалып кетеді?

4 .Зауыттың маңайына тік төртбұрыш пішінді қоршау ретінде ағаштар өсірілген. Оның ұзындығы 432 м, ал ені одан 4 есе кем. Қоршаудың ені неге тең?

Есептер шығару

1.Сыныптағы оқушылар саны 30-дан аз. Математикадан бақылау жұмысын алғанда оқушылардың бестен бір бөлігі бес, төрттен бір бөлігі –үштіктер, ал жартысы- төрттіктер алды. Қалғандары екілік баға алды. Сыныпта неше оқушы болды? Олардың нешеуі қандай баға алды?

2.Бірдей бірнеше кітап үшін 582 тг төленді. Егер сатып алынған кітаптар саны 3-тен артық, бірақ 7-ден кем болса, бір кітаптың бағасы қанша?

3 .Бұзау сиырдан 5 есе жеңіл. Ал олардың жалпы массасы 480 кг. Бұзау мен сиырдың әрқайсысының массасы қанша?

4.Белгісіз санның жазылуында (1-ден 28-ге дейін) 1,5 және 7 цифрлары жоқ. Ол тақ сан және 3-ке бөлінбейді.Осы санды тап.

Өрнектердің мәнін табу.

1.Өрнектердің мәнін тап.

12*4+36:6 284-(160:2)+6

690+(100:10)-200 824:4-206:1

1000-(30*20)+50 441:3+139*0

4 СЫНЫПҚА АРНАЛҒАН ЛОГИКАЛЫҚ ТАПСЫРМАЛАР

Мемлекеттік тілде оқытатын Заречный орта мектебі

Құрастырған: Бастауыш сынып мұғалімі: Саржанова Аягоз Сериковна

Логикалық есептер оқушылардың танымдық қасиетін дамытып, математикаға қызығушылығын арттырады. Логикалық есептерді шешу үшін бағдарламалардан да басқа кітаптардан көп іздену керек.

Әрбір есепті шығару үшін мынаны есте сақтау керек.

- Әрбір есепті шығарған кезде уақытпен санаспай оған барлық мүмкіндік пен күшін салу.

- Есептерді шығарған кезде оның шығару жолдарына жете зер салып, оларды шешудің тәсілдері мен әдістері ерекшеліктеріне, есептерді талдаудың жолдарына, дәлелдеуге тырысу.

- Есепті шығару үшін өз біліміңе, барлық күш – жігеріңе сену керек

- Шығара алмаған есепті шыдамдылық пен қажырлық көрсетіп, есепті қайта-қайта шығарудан тайынбау.

Қызықты есептерді , логикалық есептерді шығару –

-1-

№1

Төрт сөмкеде 99 алма бар. Бірінші, екінші сөмкедегі алмалар бірдей.Үшіншісінде біріншідегінің жартысындай. Ал төртіншіде екіншіге қарағанда 2 есе артық..Әр сөмкеде неше алма бар?

№2

Бұзау сиырдан 5 есе жеңіл.Ал олардың жалпы массасы 480 кг. Бұзау мен сиырдың әрқайсысының массасы қанша?

№3

Әуежайдың ұшу алаңының ұзындығы 928 м. Оның үстіне әр 8м сайын белгілер салынған. Осы ұшу алаңында неше белгі бар?

№4

Белгісіз санның жазылуында (1-ден 28-ге дейін) 1,5 және 7 цифрлары жоқ.Ол тақ сан және 3-ке бөлінбейді.Осы санды тап.

№5

Көгалда қояндар мен қаздар жүрді. Қояндардың аяқтарының саны қаздардың аяқтарының санына тең. Қояндар көп пе, әлде қаздар көп пе?

№6

Кез келген екі таңбалы саннан сол санды жазу үшін қолданылған цифрлардың қоСоңғысындысының мәнін азайт.Алынған айырманың мәні әрқашанда 3 және 9 сандарына бөлінетінін тексер.

№7

Зәуре, Айнұр, Қымбат және Самалдың біреуі:6 наурызда, екіншісі 7 сәуірде, үшіншісі 6 шіледеде, төртіншісі 20 наурызда туған. Айнұр мен Қымбат бір айда туды, ал Қымбат пен Зәуренің туған күндері бірдей.Әр қыздың қай күні және қай айда туғанын анықта.

№8

Ойыншық жасау үшін қыз бала 4 жолақ кесті.Әр келесі жолақты ол алдыңғысынан 2 есе қысқа кесті.Егер төртінші жолақтың ұзындығы 42 см болса, бірінші жолақтың ұзындығын тап.

№9

Дымбілиес пен оның достары 3 алты орынды зымыранмен Айға ұшпақшы болды.Егер зымыранда 9 орын болса, неше зымыран қажет болады?

№10

Екі қызда барлығы 9 шар болды.Бірінші қыздың 2 шары, ал екінші қыздың 3 шары ұшып кеткенде, қыздардың шары тең болды. Әр қыздың қолында неше шардан болды?

№11

Динарада үш түсті 66 қағаз бар.Көк түсті қағаздар қызыл түстілерден 2 есе артық.Ал қызыл түсті қағаздар ақ түсті қағаздардың үштен бір бөлігін құрайды.Динарада әр түстен неше қағаз бар?

-2-

Теңдеу құру арқылы есептер құрастырудың жолдары.

Оқушылардың математикаға деген ынтасын арттырады, қызығушылығын оятады, өз білімдерін тереңдетуге, қабілетінің кемелденуіне мүмкіндік береді

Теңдеу құру арқылы есептер құрастырудың жолдары.

Теңдеу құру арқылы шығарылатын есептер оқушыларды алғырлыққа, салыстыруға, белгісіз шамаларды анықтауға, есептің нәтижесін тексере білуге тәрбиелейді.

Теңдеу құруға берілген есептерді шығару үшін төмендегі шарттарды орындау керек.

1. Есептің мәтінін анықтау.

2. Белгісіз шамаларды анықтау.

3. Теңдеу құру.

4. Теңдеуді шешу.

5. Теңдеудің шешімдерін зерттеу.

6. Есепті тексеру.

7. Есептің толық жауабын жазу.

-1-

Мысалы төмендегідей есептерді теңдеу құру арқылы шығарып көрейік.

1.Еркін әкесі 36-ға келген кезде туылған болатын. Қазір оның жасы әкесінің жасынан 5 есе кіші. Еркіннің әкесі қазір нешеде болғаны?

Шешуі:

Х жылдан кейін әкесінің жасы баласының жасынан 5 есе кіші болады деп тұжырымдаймыз да, оның сандық мәнін іздейміз.

Ол үшін тапсырма шартына сәйкес теңдеу құрамыз.

5*(0+Х)=36+Х

5*Х=36+Х

5*Х-Х=36

4*Х=36

Х=36:4

Х =9

5*(0+9)=36+9

45=45

Баласы 9 жаст а болса, онда әкесінің жасын табу үшін:

36+9=45

Жауабы: Әкесі қазір 45 жаста.

№2

Шопанның барлық қойының 320-сы су ішіп жатыр, қалғаны жайылып жүр.Жайылып жүрген қойлар су ішіп жатқан қойлардың ширегіндей.Шопанда барлығы қанша қой бар?

№3

Бірінші қатарға бір-бірінен 2 м қашықтықта 112 ағаш отырғызылды. Екінші қатарға бір-бірінен 1м қашықтықта 222 ағаш отырғызылы. Қай қатар ұзынырақ?

№4

Арман дүкеннен бір пакет кәмпит сатып алды. Бірінші күні ол оның бестен бір бөлігін жеді. Екінші күні пакетте қалған кәмпиттің жартысын жеді. Үшінші күні ол екінші күннен қалған кәмпиттің жартысын жеді. Сонда пакатте 5 кәмпит қалды. Әуелде пакетте неше кәмпит болды?

№5

Мерей бір сан ойлады. Оны 10-ға көбейтіп, нәтижеге 50-ді қосты. Қосындының мәнін 5-ке бөлді.Сонда 130 шықты. Мерей қандай сан ойлады?

№6

1,2,3,123,133,234 сандарының ішінен қалған үш санның көбейтіндісінің мәні мәні 369-ға тең болатындай етіп, үш санды алып таста.

№7

Аня атасы туралы әр кезде жаңаша айтуға тырысады: «менің әкемнің әкесі», «менің әкемнің бауырының әкесі», «менің әкемнің қызының әкесінің әкесі», «менің бауырымның әкесінің әкесінің бауыры». Аня неше рет қателесті?

№8

4 тең квадрат қалатындай етіп 8 шырпыны алып таста.

№9

Гүлдана достарына 9 балмұздақ сатып алды. Гүлдана 316 теңге төледі ме, әлде 315 теңге төледі ме?

№10

3 жәшікте 90 кг шеге бар. Бірінші және екінші жәшікте 66 кг, ал екінші және үшінші жәшікте 54 кг. Әр жәшікте неше кг шеге бар?

-3-

1.Бабаханның Ұланннан 5 есе артық кітабы бар.Егер Бабаханның 20 кітабын Ұланға сыйласа,олардың кітаптарының саны бірдей болады. Бабаханның неше кітабы бар? Ұланның ше?

Шешуі:

(Х*5)-20=Х Ұланда-10 кітап

(10*5)-20=30 Бабаханда-50 кітап

50-20=30

30=30

Баянда 6 фигура бар. Ол 3х3 өлшемді шаршыны құрастырғысы келеді. Фигуралардың әртүрлі жинақтарын қолданып осыны қанша тәсілмен жасай алады?

1*2*3*4*5=100 өрнегінде жұлдызшалардың орнына амал таңбалары мен жақшаны дұрыс орналастыр.

«Көкпар»

Бұл ойында оқушыларды екі топқа бөлеміз.Екі топқа да бірдей бірнеше тапсырмалар беріледі.Әр топтың басшысы алдын ала сайланады. Тапсырманы бірінші орындап біткен топ шығарған есептерін дәлелдейді.

Сұрақтарға жауап береді. Егер есептері дұрыс болмаған жағдайда 2 топ басшысы дәлелдеуге болады.

Осылай екі топ мүшелері арасында математикалық көкпар болады.

№1

Аликтің анасының жасы оның жасынан 4 есе үлкен.Ал әкесі анасынан 3 жас үлкен. Үшеуінің жастарының қосындысы 84-ке тең. Алик қанша жаста?

№2

Лимония елінде үш ауыл бар: Шыншылдар, Өтірікшілер,Қулар.Шыншылдар ауылының тұрғындары тек шындықты айтады.Өтірікшілер ауылының тұрғындары тек өтірік айтады. Ал Қулар ауылының тұрғындары кезек-кезек кейде шындық, кейде өтірік айтады.Бірде кезекші өрт сөндірушіге біреу қоңырау шалып: «Біздің ауылда өрт болып жатыр»,-дейді. Ай ауылды» деген сұраққа «Қулар ауылында» деген жауап алады. Қай ауылдың тұрғыны телефон шалған және кезекші не істеу керек?

№3

8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 жазылуындағы кейбір цифрлардың арасына «+» және «*» таңбаларын 2008 саны шығатындай етіп қой.

5.Ойлаған санның төрттен бір бөлігіне 26-ны қосқанда 70 шықты.Ойлаған санды тап.

(Х : 4)+26=70

Х : 4=70-26

Х : 4=44

Х=44*4

Х=176

(176:4)+26=70

70=70

6. 4 бала екі доңғалақты және үш доңғалақты велосипед теуіп жүр.Егер велосипедтердің барлық доңғалақтарының саны 9 болса,екі доңғалақты велосипед нешеу,үш доңғалақты велосипед нешеу?

I тәсіл.

Х+У=4 ________ Х=4-У

3Х+2У=9 _______ 3(4-У)+2У=9_____12-3У+2У=9

У=12-9_________Х=4-3___________Х=1

У=3 __________Х=1____________ У=3

Жауабы: 1, 3.

Яғни, екі доңғалақты велосипед-3

үш доңғалақты велосипед-1

3*2=6

3*1=3

6+3=9 болады.

-4-

7. Дананың ойлаған санынан ең үлкен бір таңбалы санды азайтып, нәтижеге ең кіші екі таңбалы санды қосқанда 100 шықты. Дана қандай сан ойлады?

(Х-9)+10=100

Х-9=100-10

Х-9=90

Х=90+9

Х=99

(99-9)+10=100

100=100

8.Нұрсұлтан саяжайдан алма жинады. Барлық жиналған алманың үштен бір бөлігін, яғни 12 алманы Нұрсәулеге, ал қалғанының үштен бір бөлігін және 1 алманы Кәмшатқа берді. Нұрсұлтанның өзінде 15 алма қалды. Нұрсұлтан неше алма жинаған еді?

Шешуі:

(а-12):3+1=15

(а-12):3=14

а-12=14*3

а-12=42

а=42+12

а=54

(54-12):3+1=15

15=15

Жауабы: 54 алма жинаған.

-5-

14 тапсырма. 3 ұпай

Қорапта 200-ден жаңғақ бар.Оларды тең етіп 2,3,4,5,6 балаға бөліп беруге болады. Қорапта қанша жаңғақ бар?

15 тапсырма 3 ұпай

«5» цифрын 20 рет қолданып, «+» таңбасын қой. Нәтижесі 1000 шығу керек.

16 тапсырма. 3 ұпай

1,2,3,......., 99 сандарында 5 цифры неше рет кездеседі?

17 тапсырма 4 ұпай

Сенің жасыңды үш есе арттырса, менің жасымдай болады. Ал менің жасымнан сенің жасыңды алып тастаса 20 қалады. Мен нешедемін?

18 тапсырма. 2 ұпай

Үстел үстінде 5 май шам жанып тұр еді.Нұржан оның 4-еуін өшіріп тастады. Үстел үстінде неше май шам қалды?

19 тапсырма 2 ұпай

10 таяқшаның неше ұшы бар? Ал он жарым таяқшаның ше?

20 тапсырма 3 ұпай

2,3,5 сандарына бөлгенде 1 қалдық қалатын ең кіші санды тап.

-6-

8 тапсырма. 3 ұпай

Диас өзінің ойыншықтарын екеуден, үшеуден топтастыра бастады. Диастың ойыншықтарының саны төмендегі сандардың қайсысына сәйкес келеді.

72,75,93,100.

9 тапсырма 5 ұпай

Қосындыны есепте:

1+3+5+7+9+.......+997+999

10 тапсырма 5 ұпай

Жаңа жылғы сыйлықтар үшін 270 алма, 675 мандарин және басқа да тағамдар алынды.Әрқайсысындағы алма мен мандарин құрамдары бірдей болатындай етіп, ең көп дегенде неше сыйлық жасауға болатынын төмендегі сандардың қайсысы сәйкес келетінін көрсет.

135,75,125,270

11 тапсырма 5 ұпай

Сынып оқушылары 203 оқулық сатып алды. Барлық оқушылардың алған кітаптары саны бірдей. Сыныпта неше оқушы бар?

12 тапсырма. 4 ұпай

100 санының әртүрлі бөлгіштерінің саны қанша?

13 тапсырма 2 ұпай

Бір әтеш екі адамды оятса, 10 адамды ояту үшін қанша әтеш керек?

-7-

9.Сыныпта бірнеше ер бала және 16 қыз бала бар. Дене шынықтыру сабағында олар әр қатарда 9-дан 3 қатарға сапқа тұғызылды.сыныпта қанша ер бала бар?

Шешуі:

Х+16=9*3

Х+16=27

Х=27-16

Х=11

11+16=9*3

27=27 Жауабы:11 ұл бала бар.

Теңдеу құру арқылы шығарылатын есептерді математикалық фокус, яғни ойын түрінде де құрастыруға болады.

1.Туған күнді табу.

Өзіңнің туылған күніңе 20 санын қосып, шыққан нәтижені 17-ге азайту керек. Қандай сан шықты?

(Х+20)-13

Шешуі:

Соңғы шыққан нәтижені 3-ке кемітсе, туған күнің шығады.

2.Ойлаған (белгісіз) санды табу.

Бір таңбалы сан ойла. Оған 15-ті қосып, шыққан санды 13-ке кеміт.

(Х+15)-13

-8-

Шешуі:

Нәтижесін айтқызып, оны 2-ге кемітсе, ойлаған (белгісіз) сан болады.

Ертегі желісі бойынша қызықты есептер құрастырудың әдіс-тәсілддері

Ертегі желісі бойынша құрастырылған есептер бастауыш сынып оқушыларының ойлау жүйесін жетілдіріп, логикасын дамытуды мақсат етеді. Сондай-ақ мектептегі математикалық олимпиадаға дайындық барысында пйдалануға өте тиімді.

Ауыз әдебиеті кейіпкерлері-Шығайбай мен Алдар Көсенің диалогтары және үй жануарлары мен орман жануарларына байланысты есептер балаларды тапқырлыққа, есепке алғырлыққа баулиды.

1. Бұл көне заманнан қалған белгілі есеп.

Бір түйекеш әбден қартайған шағында малымның 1\2-ін үлкен ұлыма, 1\4-ін ортаншы ұлыма, және 1\8-ін кіші ұлыма мұраға қалдырамын деп аманаттапты. Балалары мұраны бөліске салайын десе, түйелер саны 2-ге де, 4-ке де, 8-ге де бөлінбейді екен.Не істерін білмеген ұлдар биге жүгініпті. Би түйекештің мұраға қалдырған малына өзінің бір түйесін әкеліп қосады.

-9-

3.тапсырма 3 ұпай

Бақберген мен Жансұлтан асық ойнады. Бақберген 2 асықтан, ал Жансұлтан 1 асықтан ұтып отырған. Олар барлығы 12 асық ұтса, әрқйсысы неше асық ұтты?

4 тапсырма. 3 ұпай

Фариза, Ақмарал, Айжан үшеуі бірге 7 жаңғақ жинады. Фариза Ақмаралдан көп жинады, бірақ Айжаннан аз жинады. Кім қанша жаңғақ жинады?

5 тапсырма 4 ұпай

Аяжан мен Сержан бір көшенің бойында тұрады. Аяжанның үйінің бір жақ бетінде 27 үй, ал екінші жағында 13 үй орналасқан. Сержан көшенің қақ ортасындағы үйде тұрады. Аяжан мен Сержанның үйлерінің арасында қанша үй бар?

6 тапсырма 4 ұпай

Би студиясында 25 бала және 19 қыз шұғылданады.

Әр апта сайын топқа 2 жаңа бала және 3 жаңа қыз келеді. Қанша аптадан кейін топтағы балалар мен қызар саны теңеседі.?

7 тапсырма 4 ұпай

Төрт таяқтың 8 ұшы бар. Алты жарым таяқтың неше ұшы бар?

«Ханталапай» ойыны.

Мақсаты: Асықтарды қолдана отырып ойналады. Асықтар нөмірленеді. Асықтағы нөмірлер бойынша балалар логикалық есептерді шығарады. Асықтағы нөмірлер саны өскен сайын есептер күрделене түседі. Бірақ балалар нөмірлерді таңдамайды. Тақтаға бірнеше оқушы шығып, «ханталапай» деп асықты ортаға тастай салғанда, отырған оқушылар бас салып бөліп алады. Кімнің қолына «хан» іліксе,сол баланың жинаған ұпайы күйіп кетеді.Ойынды түрлендіріп, күрделендіріп ойнай беруге болады.

Ұпаймен есептелетін тапсырмалар

1 тапсырма 2 ұпай.

Нұрасыл, Еркебұлан, Мирас, Бекзаттардың әрқайсысында 23 асықтан бар еді. Нұрасыл-Еркебұланға, Еркебұлан-Мирасқа, Мирас-Бекзатқа, ал Бекзат нұрасылға 2 асық қарыз болатын. Олар өзара қарыздарын қайтарғанда, олардың әрқайсысында қанша асықтан болады?

2 тапсырма 2 ұпай

Он-оннан асығы бар 3 бала өзара асық ойнады. Ойыннан соң біріншісі екіншісіне қарап:

-Қанша асық ұттың?,-дейді.

-Онша көп ұтқыза қоймаппын. 8 асығым қалыпты,-дейді.

- Онда сендегі барлық асық менің ұтып алған асығыма тең екен,-дейді үшінші бала асықтарын түгелдеп тұрып.

-Ең көп асық ұтылған мен болдым,-дейді мұңайып бірінші бала.Ойыннан кейін кімде, неше асық?

Сонда түйелер саны 2-ге де, 4-ке де, 8-ге де бөлінеді екен. Би түйекештің ұлдарына мұраны аманаттағыдай етіп бөліп берген соң, бір түйе артық қалады. Сөйтіп би өзінің қосқан түйесін жетелеп үйіне қайтқан екен.

Сонда алғашында қанша түйе болған?

Шешуі: 7

Үлкен ұлға 8*1\2=4түйе

Ортаншы ұлға 8*1\4=2 түйе

Кіші ұлға 8*1\8=1 түйе

4+2+1=7 түйе

Логикалық есептер жауабымен

1. Кірпілер алмаға таласып жатыр.Оларға көмектесуге тиін келді. Тиін әр кірпіге бір алмадан берсе, бір алма артылып қалады. Ал әр кірпіге екі алмадан берсе, екі алма жетпей қалады.

Неше кірпі бар? Неше алма бар?

Жауабы:

3 кірпі бар.

4 алма бар.

2. Түлкі базарда жемістер атып тұр. Сауда жасауға оған маймыл, кірпі, қоян келді. Түлкі айтты:

-1 алма, 2 алмұрт, 3 банан 200 теңге тұрады.

3 алма, 2 алмұрт, 1 банан 200 теңге тұрады.

-13-

Сонда 1 алма, 1 алмұрт, 1 банан қанша тұрады?

Жауабы: 4 алма+4 алмұрт+4 банан = 400 теңге

400:4=100 теңге

1 алма+1 алмұрт+ 1 банан=100 теңге

4. Көжектер мен балапан.

Ішпейді екен көжені,

Қоянның қос көжегі.

Бұған тағы қосйық,

Дән шоқитын шөжені.

Екі көжек, балапан-

Бәрі қанша ,балақан?

Қателессең байқамай,

Тағы қайта санатам.

2+1=1

Тиіннің жаңғағы.

Үшеу еді қолында,

Бірі қалды оның да.

Неше жаңғақ, есепте,

Түсіп қалды жолында?

3-1=2

Батыр бақалар

Үш құрбақа батыр ма,

Үш ноянға татыр ма?

Қоян көріп жағадан,

Қанша қой?

Бес қой қосу екі қой

Жалпы саны.......ғой.

Екі қой-қайта алғаным,

Айтшы қанша қалғаны?

5+2=7

7-2=5

Қашып бара жатыр ма?

Қоян қорқып құмда тұр,

Бұзау үркіп шымда тұр.

Сүңгіп кетсе екеуі,Нешеу екен шын батыр?3-2=1

-5-

13.Төменде салынған квадраттың әрбір тор көзіне 1,2,3 сандарының бірін қою керек.Әрбір жатық жол мен тік жолда осы үш сан кездесу керек. Шыңғыс квадраттың торларын толтыра бастады. ? белгісі тұрған торға қай сан жазылуы керек?

14. Кенгуру және математика сөздеріндегі ортақ әріптің саны.

15.Динара, Гүлдана, Мерей, Аяулым және Гүлназ бірінің соңынан бірі тұр. Динара Мерейден кейін, Гүлдана Динараның алдында, Аяулымнан кейін тұр. Аяулым Мерейдің алдында, бірақ бірінші емес. Гүлназдың орнын табыңыз.

16.Үш баланың әрқайсысына бірдей 30 бәліш әкеліп берді. Бірінші бала бірнеше бәлішін жегеннен кейін, екіншісі бірінші баланың қалған бәлішіндей, ал үшінші бала бірінші бала мен екінші баланың бірігіп жеген бәлішіндей жеді. Үш балада барлығы желінбеген қанша бәліш қалды?

-6-

Ерғали көк пен қараны кимеді. Ал Дәурен өзіне көк жарасатынын айтты. Шыңғыс таңдамай-ақ кие беретінін айтты.Балалардың әрқайсысы қандай түсті тақия киді?

8.Бір сыныпта 25 оқушы бар. Құжаттарын қарамай, ата-аналарынан сұрамай, ең болмаса,3 баланың бір айдың ішінде туғанын қалай дәлелдеуге болады?

9.Қайыңның ұзынддығы 20 м. ұлу күндіз қайыңның басына 2 м көтеріледі.Ал түнде 1 м төмен түседі.Ұлу қайыңның басына неше күнде жетеді?

10. Динара 1 сағат бойы үй тапсырмасын орындады да, оның бестен бір бөлігіндей уақыт демалды. Қалған уақыттың алтыдан бір бөлігінде жаттығу жасады. Қалған уақытта математика мен қазақ тілінен жазбаша тапсырмалар орындады. Осылардың әрқайсысына қанша минут бөлінді?

11.Динараның жасы Гүлданадан 1 жыл 1 күн үлкен. Динара 2002 жылдың 1 қаңтарында туылса, Гүлдана қашан туылған?

12 . Үш ағашқа 60 құс қонды. Бірінші ағаштан 6 құс, екінші ағаштан 8 құс, ал үшіншіден 4 құс ұшып кетіп еді, қалған үш ағаштағы құстардың саны теңесті. Алғашқыда екінші ағашта қанша құс қонып еді.

-7-

Қашып бара жатыр ма?

Қоян қорқып құмда тұр,

Бұзау үркіп шымда тұр.

Сүңгіп кетсе екеуі,

Нешеу екен шын батыр?

3-2=1

Қанша қой?

Бес қой қосу екі қой

Жалпы саны.......ғой.

Екі қой-қайта алғаным,

Айтшы қанша қалғаны?

5+2=7

7-2=5

Кірпінің олжасы

Бір алмасы солында,

Екі алма оңында.

Неше алма барлығы,

Бірі жатса жонында?

1+2+1=4

Мерейдің кәмпиттері

Алты кәмпит көп еді.

Сараңдығым жоқ еді.

Бір кәмпитім атаға,

Бір кәмпитім апаға,

Екі кәмпит мамаға,

-8-

Бірін берсем көкеге,

Өзіме де жете ме?

Жауабы: жетеді, өйткені

6-1-1-2-1=1

5. Қозы, лақ, бота, бұзау өзеннің арғы жағасына өтпекші болды. Қайық 60 кг-нан артық жүк көтермейді. Бота 35 кг, лақ 28 кг, қозы 29 кг, ал бұзау 30 кг тартады. Төлдер өзеннің арғы бетіне қалай өтеді?

Жауабы:

1) лақ+қозы=28+29=57

2) лақ кері қайтады

3) лақ+бұзау=28+30=58

4) қозы кері қайтады

5) бота жалғыз өзі өзеннен өтеді

6) соңында лақ қозыны алып өтеді

6. 45 қоянды 9 торға әрқайсысында саны әр түрлі қояндар болатындай етіп орналастыр.

Шешуі:

1+2+3+4+5+6+7+8+9=45

7. Үш қоян бірге 13 сәбіз жинаған. Әрқайсысы кем дегенде 3 сәбіз тапқан. Бірінші қоян бәрінен де аз жинаған. Екінші қоян бәрінен де көп жинаған. Үш қоянның әрқайсысы неше сәбізден жинаған?

-9-

Әділет пен Қосқұдықтан келген Еркін екеуі бір бөлмеге орналасты. Бұлардың екеуі де Үштөбеде болып көрмегендігі белгілі болса, қай бала қай ауылдан келген?.

4. Әкелерінің атын тап.

Шыңғыс, Әзімхан, Арман бір сыныпта оқиды Олар:Асқар, Кәрім,Самат деген кісілердің балалары.Егер Шыңғыс Саматтың, Арман Кәрімнің, Әзімхан Асқардың баласы еместігі,Асқар мен Арман бір үйде тұратыны белгілі болса, балалардың әкелері кім?

5. Әсем,Ардақ, Анар үшеуі математикадан бақылау жұмысынан қандай баға алғанын сұрағанда, мұғалім:

-Ешқайсысың жаман баға алған жоқсыңдар.Бірақ әрқайсысыңның бағаларың әр түрлі.Әсемнің бағасы «3» емес,ал Анардың бағасы «3» те «5» те емес.Сонда әркім қандай баға алған?

6.Қай баланың әкесінің мамандығы қандай?

Айша, Айдана, Айзада үшеуінің әкелері-дәрігер, мұғалім, ұшқыш. Айша мен Айдана ұшқыштың қыздары емес,Айдана мен мұғалімнің қызы көрші

тұрады. Қыздардың әкелері кім?

7.Тақияның түсі қандай?

Ойын жүргізу үшін қызыл,көк, қара түсті үш тақия дайындалған.Ерғали Дәурен, Шыңғыс үшеуі ойынға қатысарда тақияны таңдады.

-10-

13. Айдың, аптаның күндерін атамай 5 күнді ретімен атап шық. (алыңғы күн, кеше, бүгін, ертең, бүрсігүні)

14. Алдында 1, артында 2, артында 1, алдында 2, біреуі екеуінің арасында және үшеуі бір қатарда қаз ұшып келе жатты.Барлығы неше қаз бар? (3)

15.Бірлігі мен ондығының санының қосындысы 2-ге тең болатын санды ата. (11,20)

«Жамбы» ату

Мақсаты: Оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге жаттықтыру. Логикалық есептерді дәл жамбыға жебемен атқандай шығару керек.

Логикалық жаттығулар.

1. Айжан мен Маржанның әкелерінің аттарының аттарын ата. Айжан мен Маржан-Асқар мен Мұраттың қыздары.Айжан Асқардың қызынан үш жас кіші болса, бұлардың әрқайсысының әкелерінің аты кім?

2. Үш ағайынды.

Арман , Аян, Абзал ағайынды үшеуі әр түрлі класта оқиды.Абзал Арманнан, ал Аян Абзалдан кіші емес. Бұл үйдің үлкені, ортаншысы, кішісі кім?

3.Қай ауылдың балалары?

Әділет, Еркін, Ерлік үшеуі лагерьде кездесті. Бұлардың біреуі-Қосқұдықтан, екіншісі-Үштөбеден, Үшіншісі-Көктөбеден келген.

4.Үйретуші бірінші рет ысқырғанда маймылдар 6 қатарға сап түзеп орналасады. Әр қатарда 4 маймыл бар.Екінші ысқырықтан кейін маймылдар 8 қатарға орналасқан. Осы жағдайда әр қатарда неше маймыл болған?

6*4=24

24:8=3 Жауабы: 3 маймыл

5. Бала 600г тосапты 6 минутта жеп тауысады., ал Карлсон одан екі есе тез тауысады. Олар бірге тосапты неше минутта жеп тауысады?

6 мин:2=3 мин

600г:6 мин=100г

600г:3 мин=200г

600г:300г=2 мин

100г+200г=300г

Жауабы: 2 мин

6. 5 ат пен 40 сиырға 140 кг пішен берілген. Әр атқа 4 кг шөп берген.Әр сиырға қанша кг шөп берілді?

5*4=20

140-20=120

120:40=3

Жауабы: Әр сиырға 3 кг шөп берілген.

7. Тор ішінде қояндар мен қырғауылдар бар. Қояндар мен қырғауылдардың бастарының саны- 35, ал аяқтарының саны- 94, торда неше қоян және неше қырғауыл бар?

12 қоян-48 аяқ

23 қырғауыл-46 аяқ

12*4=48

23*2=46

12+23=35

48+46=94

12. Ауладағы қаздар мен қояндардың бастарының саны-24, ал аяқтары-66. Аулада неше қаз, неше қоян бар?

Шешуі:

15 қаз-30 аяқ

9 қоян- 36 аяқ

13. Шопанның барлық қойының 320-сы су ішіп жатыр, қалғаны жайылып жүр. Жайылып жүрген қойлар, су ішіп жатқан қойлардың ширегіндей. Шопанда барлығы неше қой бар?

Шешуі: 320:4=80

320+80=400

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1.Математика пәні бойынша бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлау және есептеу дағдыларын дамытуға арналған тапсырмалар жинағы.Көкшетау. «Келешек-2030»ЖШС,2014 ж.

2.Тестер жинағы. Алматы.Өнер 2014 ж. баспасы.

3. «Қызықты математика» Алматыкітап баспасы 2015 ж.

4.Математикалық жазулар. Алматыкітап баспасы,2015ж.