Ағылшын, француз және неміс тілдерін оқытудағы тиімді әдістемелер

Асқарова Сандуғаш Расулқызы

Студент,Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті,Қазақстан,Орал қаласы.

Кіріспе

XXI ғасыр – жаһандану дәуірі, ақпарат алмасу мен халықаралық байланыстардың қарқынды дамуы шет тілдерін меңгерудің маңызын арттырды. Қазіргі таңда ағылшын, француз және неміс тілдері халықаралық аренада ең сұранысқа ие тілдер қатарында.

Ағылшын тілі – халықаралық бизнес, ғылым, технология, мәдениет және білім салаларында әмбебап қарым-қатынас құралы.

Француз тілі – БҰҰ, ЕО, Африка одағы және басқа да халықаралық ұйымдардың ресми тілдерінің бірі, мәдениет пен өнердің жауһары ретінде кеңінен танылған.

Неміс тілі – Еуропада ана тілі ретінде ең көп тараған тіл, инженерия, техника және ғылым саласында жетекші орынға ие.

Бұл тілдердің әрқайсысының фонетикалық, грамматикалық және мәдени ерекшеліктері бар, сондықтан оқытуда біртекті әдіс қолдану тиімді емес. Әр тілдің табиғатына сай бейімделген әдістемелерді таңдау – білім алушының жетістігінің басты кепілі.

1. Ағылшын тілін оқытудағы тиімді әдістемелер

1.1. Коммуникативтік әдіс (Communicative Language Teaching – CLT)

Бұл әдістің негізгі мақсаты – білім алушыны шынайы қарым-қатынас жағдайында еркін сөйлеуге үйрету. Richards (2006) атап өткендей, CLT тек грамматиканы жаттаумен шектелмей, оны күнделікті өмірде қолдану дағдысын қалыптастырады.

Мысал: «Airport Check-in» рөлдік ойыны: бір топ – әуежай қызметкерлері, екінші топ – жолаушылар. Мұнда оқушылар дайын диалогты қайталамай, өз ойларын еркін жеткізеді.

Артықшылықтары:

• сөйлеу дағдысын жылдам дамытады;

• қателіктен қорықпауға үйретеді;

• мәдениетаралық қарым-қатынасқа бейімдейді.

1.2. Тапсырмаға негізделген оқыту (Task-Based Learning)

Бұл әдісте тіл үйрену оқушының нақты тапсырманы орындау процесінде жүзеге асады.

Мысал: «Tourism Project» – белгілі бір елге саяхат жоспарын жасап, оны презентация түрінде таныстыру.

Артықшылықтары:

• зерттеу дағдысын дамытады;

• командалық жұмысты үйретеді;

• тілдік материалды табиғи қолдануға мүмкіндік береді.

1.3. Мультимедиялық технологияларды қолдану

BBC Learning English, Quizlet, Kahoot, Duolingo секілді онлайн-платформалар тыңдалым, айтылым, жазылым және оқылым дағдыларын кешенді түрде дамытады. Krashen (1985) мультимедиа оқушының қызығушылығын арттырып, жаңа сөздерді табиғи меңгеруге жағдай жасайтынын айтады.

2. Француз тілін оқытудағы тиімді әдістемелер

2.1. Аутентикалық материалдарды пайдалану

Француз тілі мәдениет пен өнермен тығыз байланысты болғандықтан, газет-журнал мақалалары, әндер, фильм үзінділері мен подкасттарды қолдану өте тиімді.

Мысал: «Le Petit Prince» шығармасынан үзінді талдау, ондағы көркем сөздерді күнделікті сөйлеуге енгізу.

2.2. Аудио-визуалды әдіс

Француз тілінің фонетикалық жүйесінде қазақ және ағылшын тілдерінде кездеспейтін мұрын дауыстылары мен «R» дыбысы бар. Оларды дұрыс айту үшін арнайы фонетикалық жаттығулар мен аудио-визуалды материалдар қолданылады.

Мысал: TV5Monde және Phonétique FLE ресурстарын пайдалану.

2.3. Индуктивті грамматика әдісі

Бұл әдісте грамматикалық ережелерді оқушылар дайын түрде алмайды, оларды мысалдан өздері шығарады.

Мысал: өткен шақтағы passé composé формасын бірнеше сөйлем арқылы өздігінен анықтау.

3. Неміс тілін оқытудағы тиімді әдістемелер

3.1. Грамматикалық-аударма әдісі

Неміс тілінің синтаксистік құрылымы күрделі, сондықтан бастапқы кезеңде аудару арқылы грамматиканы түсіндіру тиімді.

Мысал: күрделі сөздерді және етістік формаларын қазақ тіліне аударып, салыстыру.

3.2. Ситуациялық әдіс

Нақты өмірлік жағдайларды модельдеу тіл үйренуді жеңілдетеді.

Мысал: «Restaurant Order» – неміс мейрамханасында тапсырыс беру диалогын құру.

3.3. Лексикалық тәсіл (Lexical Approach)

Неміс тіліндегі күрделі сөздерді мағыналық блоктар арқылы үйрету есте сақтауды жеңілдетеді.

Мысал: «Денсаулық» тақырыбында бірден бірнеше сөзді бірге үйрету: Krankenhaus, Medikamente, Krankenschwester.

4. Салыстырмалы талдау (мәтін түрінде)

Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік тәсіл мен мультимедиа ең тиімді әдістердің бірі болып табылады, өйткені бұл тіл халықаралық ортада қарқынды қолданылады және бейресми қарым-қатынаста еркін сөйлеу дағдысы басым рөл атқарады. Француз тілін үйретуде аутентикалық материалдарды қолдану ерекше маңызды, себебі бұл тіл мәдениетпен тығыз байланысты және мәдени контексті білмей, тілді толық меңгеру мүмкін емес. Ал неміс тілін үйренуде грамматикалық-аударма және лексикалық тәсілдер басым, себебі оның құрылымдық күрделілігі мен ұзын сөздері жүйелі жаттығуды талап етеді. Дегенмен, үш тілдің барлығында да мультимедиялық құралдарды пайдалану тиімді, ал коммуникативтік тәсіл белгілі бір деңгейден кейін әр тілде де пайдалы болып шығады.

5. Интегративті әдістер

Үш тілдің барлығын оқытуда қолдануға болатын әмбебап тәсілдер:

• CLIL (Content and Language Integrated Learning) – пәндік және тілдік мазмұнды біріктіріп оқыту.

• Project-Based Learning – көптілді жобалар арқылы оқыту.

• Blended Learning – дәстүрлі және онлайн форматты біріктіру.

Қорытынды

Ағылшын, француз және неміс тілдерін тиімді оқыту үшін олардың фонетикалық, грамматикалық және мәдени ерекшеліктерін ескеріп, заманауи және дәстүрлі әдістерді үйлестіру қажет. Ағылшын тілінде – коммуникативтік және мультимедиялық тәсілдер, француз тілінде – аутентикалық материалдар мен фонетикаға бағытталған жұмыс, неміс тілінде – грамматикалық және лексикалық жүйелілік басты рөл атқарады.

Әдістерді дұрыс таңдап, оларды жүйелі қолдану білім алушының мотивациясын арттырып, көптілді, мәдениетаралық қарым-қатынасқа қабілетті тұлға қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2014). Approaches and Methods in Language Teaching. Cambridge: Cambridge University Press.

2. Littlewood, W. (2011). Communicative Language Teaching: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.

3. Krashen, S. D. (1985). The Input Hypothesis: Issues and Implications. London: Longman.

4. Harmer, J. (2015). The Practice of English Language Teaching. Harlow: Pearson Education Limited.

5. Сатыбалдиева, Б. (2020). Шет тілін оқытудың инновациялық әдістері. Педагогика және психология, №3, 45–52.

6. TV5Monde. (n.d.). Apprendre le français. Қолжетімді: https://apprendre.tv5monde.com/

7. BBC Learning English. (n.d.). Learn English with the BBC. Қолжетімді: https://www.bbc.co.uk/learningenglish