АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚТЫ ДАМЫТУ: ТӘЖІРИБЕЛЕР МЕН МҮМКІНДІКТЕР

УДК:373.3:81'23

АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚТЫ ДАМЫТУ: ТӘЖІРИБЕЛЕР МЕН МҮМКІНДІКТЕР

Суанбекова Динара Кайратовна, шетел тілі пәні мұғалімі

«Ахмет Байтұрсынов атындағы орта мектебі» КММ, Жамбыл облысы, Т.Рысқұлов ауданы, Көкдөнен ауылы, М.Өзбеков, 5

Аннотация

Бұл мақалада ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту мәселесі қарастырылады. Функционалдық сауаттылық-бұл оқушылардың өз білімдерін өмірде қолдана білу қабілеті. Мақалада функционалдық сауаттылықтың маңыздылығы, оны дамытудың тиімді әдістері (кейс-стади, жобалық оқыту, рөлдік ойындар) және цифрлық технологиялардың мүмкіндіктері талқыланады. Сонымен қатар, қазіргі білім беру үрдістеріне сүйене отырып, ағылшын тілі сабақтарында оқытудың жаңа тәсілдерін қолдану бойынша нақты ұсыныстар беріледі.

Түйінді сөздер: функционалдық сауаттылық, ағылшын тілі, оқыту әдістері, цифрлық технологиялар, жобалық оқыту, рөлдік ойындар, кейс-стади.

Қазіргі уақытта шет тілдерін оқытудың негізгі мақсаты оқушылардың коммуникативті құзіреттілігін қалыптастыру ғана емес, сонымен қатар олардың функционалдық сауаттылығын дамыту болып табылады. Функционалдық сауаттылық дегеніміз-оқушының алған білімін күнделікті өмірде қолдана білуі, мәселелерді шешуде тілдік дағдыларын қолдана білуі. ЮНЕСКО-ның пікірінше, 21 ғасырдағы білім беру жүйесі функционалдық сауаттылыққа негізделуі керек, өйткені ақпараттық технологиялардың дамуы, жаһандану және еңбек нарығындағы өзгерістер шет тілін меңгеруді жаңа деңгейге көтеруді талап етеді [1].

Дегенмен, оқытудың дәстүрлі әдістері оқушылардың тілді тек теориялық тұрғыдан меңгеруін қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл олардың ағылшын тілін нақты қарым-қатынаста қолдануда қиындықтарға тап болуына әкеледі. Сондықтан оқу процесінде функционалдық сауаттылықты дамытудың жаңа әдістері мен технологияларын қолдану өзекті мәселеге айналды. Бұл мақалада ағылшын тілі сабақтарында, тәжірибелерінде және жаңа мүмкіндіктерінде функционалдық сауаттылықты дамыту жолдары қарастырылады.

1. Функционалдық сауаттылық түсінігі және оның маңызы. Функционалдық сауаттылық-бұл оқу, жазу және сөйлеу қабілеті ғана емес, сонымен бірге алған білімдерін күнделікті өмірде тиімді қолдана білу. ЭЫДҰ (Экономикалық Ынтымақтастық және Даму Ұйымы) жүргізген зерттеуге сәйкес, функционалдық сауаттылығы жоғары адамдар еңбек нарығында бәсекеге қабілетті және олардың өмірінде белсенді рөл атқарады [2].

Ағылшын тілі сабақтарында функционалдық сауаттылықты дамыту оқушыларға келесі дағдыларды меңгеруге көмектеседі:

1 Коммуникативтік құзыреттілік-ағылшын тілінде еркін қарым-қатынас;

2 Ақпаратты өңдеу және қолдану-мәтіндерді түсіну, қажетті ақпаратты таңдау;

3 Нақты мәселелерді шешу-шетелге шығу, халықаралық компанияларда жұмыс істеу, ғылыми зерттеулерде ағылшын тілін қолдану.

2. Функционалдық сауаттылықты дамыту әдістері. Функционалдық сауаттылықты арттыруда заманауи оқу процесі, оқытудың белсенді әдістері маңызды рөл атқарады.:

2.1. Кейс-стади әдісі. Бұл әдіс оқушыларға нақты өмірлік жағдайларды талқылауға және шешуге мүмкіндік береді.Мысал: оқушыларға: "Сіз туристік агентсіз. Клиент Сізден Лондонға сапар ұйымдастыруды сұрайды."Олар билеттерді сатып алу, қонақүйлерді брондау және туристік маршрут құру сияқты тапсырмаларды орындауы керек. Артықшылықтары: бұл әдіс оқушылардың шешім қабылдау, зерттеу, талдау және өз ойларын ағылшын тілінде еркін жеткізе білу қабілетін дамытады [3].

2.2. Жобалық оқыту. Жобаға негізделген оқыту әдісі оқушыларға зерттеуге және шығармашылықпен жұмыс істеуге шақырады. Мысал: "Менің болашақ мамандығым" тақырыбында оқушылар ғылыми зерттеулер жүргізіп, ағылшын тілінде презентация дайындайды. Артықшылықтары: Оқушылар ақпаратты өз бетінше іздейді, өңдейді, нақты аудиторияға ұсынады. Бұл олардың функционалдық сауаттылығын арттырады [4].

2.3. Рөлдік ойындар. Рөлдік ойындар-оқушылардың сөйлеу дағдыларын дамытудың тиімді әдісі. Мысал "Сіз мейрамханаға келдіңіз. Даяшыдан өзіңізге ұнайтын тағамға тапсырыс беріңіз."Артықшылықтары: Оқушылар тілді нақты контексте қолдануға дағдыланады және сөйлеуден қорықпайды. 3. Сандық технологиялардың мүмкіндіктері. Қазіргі уақытта цифрлық құралдарды қолдану функционалдық сауаттылықты дамытудың маңызды бөлігіне айналды:

1 Duolingo, BBC Learning English Сияқты қосымшалар оқушыларға тілді өз бетінше үйренуге мүмкіндік береді;

2. VR (виртуалды шындық) технологиясының көмегімен оқушылар ағылшын тілді ортадағыдай әсер алады;

3 Quizizz және kahoot сияқты платформа ойын форматында білімді меңгеруге көмектеседі. Цифрлық технологияларды қолдану арқылы оқу процесі қызықты әрі нәтижелі бола түседі [5];

Ағылшын тілі сабақтарында функционалдық сауаттылықты дамыту қазіргі білім берудің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Жаңа әдістер мен цифрлық технологияларды қолдану оқушыларға алған білімдерін өмірде тиімді қолдануға мүмкіндік береді. Осылайша, білім беру жүйесі оқушыларға теориялық білімді ғана емес, сонымен қатар практикалық дағдыларды да қамтамасыз етуі керек.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. UNESCO. (2022). Education for Sustainable Development Goals: Learning Objectives.

2. OECD. (2021). PISA 2021 Assessment and Analytical Framework.

3. Brown, H. D. (2018). Teaching by Principles: An Interactive Approach to Language Pedagogy. Pearson Education.

4. Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2019). Approaches and Methods in Language Teaching. Cambridge University Press.

5. Prensky, M. (2020). Digital Game-Based Learning. McGraw-Hill.