2024-2025 оқу жылына арналған
Қысқа мерзімді сабақ жоспарларын жүктеп алғыңыз келеді ме?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
Материалдар / Айнымалыны ауыстыру әдісі

Айнымалыны ауыстыру әдісі

Материал туралы қысқаша түсінік
Презентация: Айнымалыны ауыстыру әдісі, 11 сынып Алгебра курсы, Инегралдаудың әдістері, Тиімді әдіс-тәсілдері
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
Практика
№1. ∫(2? + 1)???3???=*

Белгілеулер енгіземіз:
?=2x+1 ⇒ d? =2dx,
1

d?=???3??? ⇒ ? = − 3 ???3?.
1

1

1

2

*=(2x+1) (− 3 ???3?) − ∫(− 3 ???3?)2??= - 3 (2? + 1)???3? + 9 ???3? + ?
1

2

Жауабы: - 3 (2? + 1)???3? + 9 ???3? + ?
№2. ∫ 3????2???=*

?=3x ⇒ d? =3dx,
1

d?=???2??? ⇒ ? = 2 ???2?.
1

1

*=3x(2 ???2?) − ∫ 2 ???2? · 3??=
3

3
2

3

????2? + 4 ???2? + ?

3

Жауабы: 2 ????2? + 4 ???2? + ?
№3. ∫ ? 2 ??????
? = ? 2 , ?? = 2???
?? = ??????, ? = −????
∫ ? 2 ?????? = ? 2 (−????) − ∫(−????)2??? = − ? 2 ???? + 2 ∫ ? ?????? + ?
Тағы да бөліктеп интегралдау әдісін қолданайық ∫ ? ?????? = ????? − ∫ ???? ?? = ????? + ????
Демек,
∫ ? 2 ??????=−? 2 ???? + 2(????? + ????) + ? = −? 2 ???? + 2????? + 2???? + ?
№4.

 (х

2

 2 x) cos 2 xdx .

Белгілеулер енгіземіз: u  x 2  2 x, du  (2 x  2)dx;

dv  cos 2 xdx, v   cos 2 xdx 

1
sin 2 x;
2

Формулаға қоямыз:

 (х


2

1
1
1
1
 2 x) cos 2 xdx  ( x 2  2 x)  sin 2 x   (2 x  2)  sin 2 xdx   ( x 2  2 x) sin 2 x   2( x  1)  sin 2 xdx 
2
2
2
2

1 2
( x  2 x) sin 2 x   ( x  1) sin 2 xdx .
2

Пайда болған интегралға тағы да бөліктеп интегралдау әдісін қолданамыз:
u  x  1, du  dx;
1
dv  sin 2 xdx, v   sin 2 xdx   cos 2 x;
2
1
1
1
2
2
 ( х  2 x) cos 2 xdx  2 ( x  2 x) sin 2 x  (( x  1)( 2 cos 2 x)   ( 2 ) cos 2 xdx) 
1
1
1
1
1
1
 ( x 2  2 x) sin 2 x  ( x  1) cos 2 x   cos 2 xdx  ( x 2  2 x) sin 2 x  ( x  1) cos 2 x  sin 2 x  C
2
2
2
2
2
4

Білімдерін бекіту үшін

?
?. ∫ ? ??? ??
?
Шешуі:

?

?=?

?

?? = cos ? ??

∫ ???? ? ?? = |
?? = ??
?

?

? = 2??? ?

?

|=

?

?

?

?

=2???? ? − 2 ∫ ??? ? ?? = 2???? ? − 2 ∙ (−2)cos ? + ? = 2???? ? + 4cos ? + ?
?. ∫(?? + ?? − ?) ???????
Шешуі:


(? 2

? = ? 2 + 7? − 5
+ 7? − 5)???2??? = |
?? = (2? + 7)??

?? = cos2???
1
|=
? = 2 ???2?

? = 2? + 7 ?? = ???2???
1
1
= 2 (? 2 + 7? − 5)???2? − 2 ∫ ???2? ∙ (2? + 7)?? + ? = | ?? = 2?? ? = − 1 ???2? |=
2
1

1

1

1

= 2 (? 2 + 7? − 5)???2? − 2 (− 2 (2? + 7)???2? − ∫(− 2 ???2?)2?? + ? =
=

1 2
1
1
(? + 7? − 5)???2? + (2? + 7)???2? − ???2? + ?
2
4
4

?
?. ∫(?? + ?)??? ??
?
Шешуі:
? = ?2 + 2
?
2
∫(? + 2)cos ?? = |
5
?? = 2???
?

?
?? = cos ??
5 |=
?
? = 5???
5

?

=5(? 2 + 2) ∙ ??? 5 − ∫ 5??? 5 ∙ 2???=
?

?

=5(? 2 + 2)??? − 10 ∫ ??? ∙ ???=
5

=|

5

?

?=?

?? = sin 5 ??

?? = ??

? = −5??? 5

?

|=

?

?

?

=5(? 2 + 2)??? 5 − 10 (−5???? 5 − ∫(−5??? 5) ?? + ?=
?

?

?

= 5(? 2 + 2)??? 5 + 50???? 5 − 250??? 5 + ?

?. ∫ ?? ???????
? = ?2
Шешуі:∫ ? ???3??? = |
?? = 2???
2

?? = ???3???
1
|=
? = − ???3?
3

1
1
1
2
= − ? 2 ???3? − ∫ − ???3? ∙ 2??? = − ? 2 ???3? + ∫ ???3? ∙ ??? =
3
3
3
3
?=?
?? = ???3???
1 2
2 1
1
1
= |?? = ??
? = 3 ???3? | = − 3 ? ???3? + 3 (3 ????3? − 3 ∫ ???3??? + ?=
=−

1
3

2

2

? 2 ???3? + 9 ????3? + 27 ???3? + ?
? = 12? 2

?. ∫ ???? (? + ??)? ?? = |
?? = 24???
= 12? 2 ∙

=|

?? = (3 + 2?)5 ??
1
|=
(3 + 2?)6
?=
12

1
1
(3 + 2?)6 − ∫ (3 + 2?)6 ∙ 24??? = ? 2 ∙ (3 + 2?)6 − ∫ 2?(3 + 2?)6 ?? =
12
12

? = 2?
?? = 2??

?? = (3 + 2?)6 ??
1
1
| = ? 2 ∙ (3 + 2?)6 − 2? ∙ 14 (3 + 2?)7 +∫ 14 (3 + 2?)7 ∙ 2??=
1
7
? = (3 + 2?)
14

?
1 1
?
= ? 2 ∙ (3 + 2?)6 − (3 + 2?)7 + ∙ (3 + 2?)8 +? = ? 2 ∙ (3 + 2?)6 − (3 + 2?)7
7
7 16
7
1
8
(3 + 2?) + ?
+
112

Үй жұмысы
?. ∫ ?? ???????? ??=∫ ?????????
1
Шешуі: ? = 3? ⇒ ?? = 3??, ?? = ???2??? ⇒ ? = − 2 ???2?
1

1

3

3

∫ 3????2??? = 3x(− 2 ???2?) − ∫(− 2 ???2?)3?? + ? = − 2 ????2? + 4 ???2? + ?·
?
?. ∫(х − ?)??? ??
?
?

?

Шешуі: ? = ? − 6 ⇒ ?? = ??, ?? = ??? 2 ?? ⇒ ? = −2??? 2
?

?

?

?

?

∫(х − 6)??? 2 ?? = (? − 6)( − 2??? 2) − ∫(−2??? 2)?? + ? = (12 − 2?)??? 2 + 4??? 2 + ?·

3.∫(?? + ?) ????? ??
1
Шешуі: ? = 5? + 1 ⇒ ?? = 5??, ?? = ???2??? ⇒ ? = 2 ???2?
1

1

1

5

∫(5? + 1) ???2? ??=(5? + 1) 2 ???2? − ∫ 2 ???2? ∙ 5?? + ? = 2 (5? + 1)???2? + 4 ???2? + ?·

?. ∫ ?? ???????
? = ?2
Шешуі:∫ ? ???3??? = |
?? = 2???

?? = с??3???
1
|=
? = ???3?

2

=

3

?=?
1 2
1
? ???3? − ∫ ???3? ∙ 2??? = |
?? = ??
3
3
1

2

1

2

1

1

?? = ???3???
1
|
? = − ???3?
3

= 3 ? 2 ???3? − 3 (− 3 ????3? − ∫ (− 3 ???3?) ?? + ?=
2

= 3 ? 2 ???3? + 9 ????3? − 27 ???3? + ?
1

2

2

Жауабы: 3 ? 2 ???3? + 9 ????3? − 27 ???3? + ?
13 Маусым 2022
271
Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз!
Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі.
Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы
Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз!
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз!
Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз!
Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз!
Ресми байқаулар тізімі
Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!
Министірлікпен келісілген курстар тізімі