Сабақтың тақырыбы : «Адам құқығы – бала құқығы» акциясы

Сабақтың мақсаты:

Заңнамалық кеңестер беріліп, балалар құқығын қорғау, өмір сүруге құқығы , жеке қауіпсіздігі және жеке өміріне қол сұғылмау құқығын қолдану мүмкіндігінің бар екендігін түсіндіріп жеткізу.

Әлеуметтік мәртебе ие оқушыларға қолдау көрсету

Заң дегеніміз қоғамның негізгі тірегі Қоғам деп отырғанымыз - мына біздер. Н.Ә.Назарбаев: «Конституция - бұл да ел рәміздерінің бірі. Сондықтан негізгі заңды елдің туы, әнұраны, елтаңбасы секілді қадірлеу, құрметтеу - біздің парызымыз»- деген. Сондықтан әрбір адамның заң талабына бағынып, жат қылықтар, өрескел тәртіп бұзушылыққа бармау, өзіне жүктелген міндетті уақытылы орындаудың өзін еліміздің Ата Заңның, халықты құрметтеуі деп білуімізге болады. Конституция – елдің барлық ережелері жинақталған мемлекеттің негізгі құжаты. Сондықтан да біз оны Ата заң деп құрметтейміз. Әрбір адам өзінің де, өзге елдің де заңына бағынуға міндетті. Әр мемлекеттің өзіне тән заңы бар.
Құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін баланың құқығы заңмен бекітіледі. Құқық қорғауды ата - аналар, бағып - қағу және қамқорлыққа алу органдары, сот, прокурор жүзеге асырады. Заң баланы озбырлықтың түрлерінен оның абройын төмендетуден, ата - аналар тарапынан болатын қиянаттан қорғайды. ҚР - да балалардың мүддесі қорғала отырып, ондай ата - аналарды ата - аналық құқықтан және баланы бағып - қағуға беруден айыруға байланысты шараларды қолдану заңдық тұрғыда қарастырылған. Бала мүліктік құқыққа да ие. Ол көбінесе өз ата - аналарының және отбасының өзге де мүшелерінің күтіп бағуы құқықтарына байланысты болмақ. Алименттер, зейнетақы мен жәрдемақылар ата - ананың атына келіп түседі, алайда, ол қаржы баланы күтіп - бағуға, білім беруге және тәрбиелеуге жұмсалады. Заң балаға сыйға немесе мұраға алған мүлікті меншігіне алу құқығын береді, сондай - ақ еңбекпен айналыса отырып, өзінің жеке еңбегінің кірістерін алуға, жекеленген пәтердің иесі болуға, т. б. мүмкіндік береді. Балаларға қамқорлық жасай отырып, мемлекет бала туған кезде жәрдемақы төлейді. Көп балалы отбасыларын түрлі жағынан қорғауға алынған.
Бала әрқашан бала
Конвенция - Бала құқығының әлемдік Конституциясы. Халықаралық шарт бойынша бала деп кімді санайды?
Балалар - бұл бесік арбадағы нәресте, бала бақшаға асыққан сәбилер, бастауыш, 5 - 7 сынып оқушылары сонда да болса, 8 сынып оқушылары кейде өздерін бала деп атағаны үшін ренжиді. Олар - жеткіншектер, яғниөздерінересексезінеді.

Адам құқығы, бала құқығын қорғаудан басталады

«Адам құқығы, бала құқығын қорғаудан басталады»
Міне, адамның шыр етіп жерге түскен минутынан бастап, оны өмірін, денсаулығын, тыныштығын қорғап отырған заң бар. Бұл заң 1948 жылы 10 - желтоқсанда қабылданған. «Адам құқығының жалпыға бірдей декларациясы», сонымен қатар 1959 жылы қабылданған «Бала құқығы Декларациясы», міне осы декларациядан кейін 61 ел қол қойған 1989 ж 20 қарашада «Балалар құқығы туралы Конвенция» қабылданды. Қазірде бұған 191 мемлекет кірген. Конвенция деген - арнаулы мәселелер жөніндегі келісім шарт. Осы Конвенция негізінде 2002 ж тамызда Қазақстанда «Балалар құқығы туралы» заң қабылданды. Бұл заң 9 - тарау, 53 - бап - тан тұрады. Осы ережелерді бұлжытпай орындау - біздің Отанымыз, еліміз, халқымыз алдындағы парызымыз. Біздің өмірдегі кейбір келеңсіз жағдайлардың көбі біздің осы заң талаптарын, тәртіп талаптарын білмейтінтіндігімізден туындап жататын секілді.
16 - 17 жастағы жоғары сынып оқушыларын жасөспірім деп атаймыз.
Конвенцияның бірінші бабын оқып көрейік: 18 жасқа толмаған әрбір адамзат иесін бала деп санау шартты мақсат. Яғни, 18 жасқа толмаған жасөспірім, жеткіншек те Конвенцияда атап көрсетілген бала құқығын пайдалана алады.
Бала құқықтары туралы Конвенцияға сәйкес, олардың әрқайсысы өзінің даралығын сақтауға құқылы. Даралықтың белгісіне оның есімі, тегі, әкесінің аты жатады. Балаға есім ата - анасының келісімі бойынша беріледі. Әдетте, ата - аналарөзбалаларынакезкелгенаттыойлапқоябереді. Дегенмен, ондайтаңдаудыңшегі бар. Баланыңмүддесінескереотырып, ата - аналарөзқұқықтарынпайдаланып, баланың мүддесіне қарама - қайшыкелетін, айналасынакүлкі, не жағымсызжағдайтуындататынесімдітаңдамаукерек. Баланыңәкесініңатыұлттықдәстүрескерілеотырып, әкесініңесіміменжазылады. Мәселен, ата - аналарыныңқалауынақарайәкесініңатына “ұлы”, “қызы” сөздеріқосылыпжазылуымүмкін. Егербаланыңәкесініңатықосаттантұрса (мәселенӘділмұрат) ата - аналарыныңқалауынақарайекіаттыңбірібаланыңәкесініңатыболыпжазылады. Егерәкесініңатыбелгісізболса, шешесініңнұсқауыменбаланыңәкесіретіндегіадамныңесіміжазылады, ал тегішешесініңтегіменкөрсетіледі.
Бала құқықтарытуралыхалықаралықКонвенциядан
● Мемлекетәрбірбаланыңаман – сауөсіп, жан – жақтыдамуынқамтамасызетеді;
● Бала өміргекелесалысыментіркеугеалынадыжәнеөзінеесім мен азаматтықалуға құқылы;
● Әрбір бала өзотбасында, ата – анасыменбіргеөмірсүругеқұқылы;
● Отбасындаәкесі мен анасыөзалдынадербесөмірсүрумен, баланыата – анасыменажыратуғаешкімқұқықтыемес;
● Бала мектептекінәліболғанда да оны ешкімніңұрыпжазалауға, кемсітіпқорлауғақұқығыжоқ;
●Бала тынығуға және мәдени демалуға құқылы;
●Әрбір баланың ой – пікір, ар - ожданжәнедінеркіндігінеқұқығы бар;
●Бала өзі қалаған спорт түрімен шұғылдануға құқылы;
●Бала денсаулығынсақтауға, емделугеқұқылы;
●Бала өзойынеркінайтуғақұқылы.
Конвенция бала азаматтығыжайындаолардыңөмірі мен денсаулығынқорғап, балалардыңотбасындаөмірсүруінқамтамасызетуқұқығынсақтаудымемлекеттікміндетдепқарастырған.
Декларацияның 26 - бабындажәнеҚазақстанРеспубликасыКонституциясының30 - бабындакөрсетілгендей:
1. Бастауышбілімбаршағаміндетті ал техникалықжәнекәсіптікбілім - көпшіліктіңқолыжетерліктейболуыкерек.
2. Білім беру адамныңжекебасыныңкемелденуіне, сондай - ақ халықтар арасындағы өзара түсіністіккедостыққаықпалетуітиіс.
3. Ата - аналарбалаларыүшінбілім беру түрінтаңдауға құқықты.
4. ҚазақстанРеспубликасыныңазаматтарытегін орта білімалуғаміндетті.
- Әрбір баланың жақсы оқып, сабақта өмірге қажеттіжаңажәнепайдалыбілімдердіберіпотыруға құқығы бар. Құқық - адамныңміндеті де болыптабылады.
- Құқық адамға тек жақсы, игіістердіжасауүшінберілген. Адамғазиянкелтіретіністердіңбарлығынатыйымсалынған.
Құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін баланыңқұқығызаңменбекітіледі. Құқыққорғаудыата - аналар, бағып - қағужәнеқамқорлыққаалуоргандары, сот, прокурор жүзегеасырады. Заңбаланыозбырлықтыңтүрлеріненоныңабройынтөмендетуден, ата - аналартарапынанболатынқиянаттан қорғайды. ҚР - да балалардыңмүддесіқорғалаотырып, ондайата - аналардыата - аналыққұқықтанжәнебаланыбағып - қағуғаберуденайыруғабайланыстышараларды қолдану заңдық тұрғыда қарастырылған. Бала мүліктікқұқыққа да ие. Олкөбінесеөзата - аналарының және отбасының өзге де мүшелерінің күтіпбағуықұқықтарынабайланыстыболмақ. Алименттер, зейнетақы мен жәрдемақыларата - ананыңатынакеліптүседі, алайда, олқаржыбаланыкүтіп - бағуға, білімберугежәнетәрбиелеуге жұмсалады. Заңбалағасыйғанемесемұрағаалғанмүліктіменшігінеалуқұқығынбереді, сондай - ақеңбекпенайналысаотырып, өзініңжекееңбегініңкірістеріналуға, жекеленгенпәтердіңиесіболуға, т. б. мүмкіндікбереді. Балаларғақамқорлықжасайотырып, мемлекет бала туғанкездежәрдемақытөлейді. Көпбалалыотбасыларынтүрліжағынан қорғауға алынған.
«Біліпжүрейік!»
1 - маусым – халықаралықбалаларды қорғау күні
20 - қараша – дүниежүзілікбалаларкүні
10 - желтоқсан – адамқұқығыкүні

Сабақ соңында «Адами құндылықтар» атты видеороллик көрсетіледі