Тақырып: Әлемдегі жаһандық проблемалар.
Ормандардың жойылуы, мұхиттардың ластануы, озон қабатының бұзылуы – біз бұл тіркестерді
өмірімізде жүздеген, тіпті мыңдаған рет естідік. Бірақ нақты қауіп қайдан төніп тұр? Экологиялық
проблеманың қай түрі бізге және біздің ұрпақтарымызға қауіп төндіретінін анықтайық.

*1. Жаһандық жылыну.* Мүмкіндігінше қарапайым тілмен айтсақ, бұл адам әрекетінен (мысалы,
қазба отындарын жағу) Жер температурасының жалпы өсуі. Оның салдары- мұздықтардың еруіне,
теңіз деңгейінің көтерілуіне, нормадан тыс жауын-шашын, мұхиттың қышқылдануына әкеліп
соғады.
Жер өте жұқа және нәзік жүйе екенін есте ұстаған жөн, онда барлығы өзара байланысты. Мұндай
ауқымды араласулар
жағымсыз салдарға - сейсмикалық белсенділікке және жануарлардың барлық түрлерінің
жойылуына әкеледі.

*2. Мұхиттардың ластануы.* Біздің планетамыздың жартысынан көбі (дәлірек айтсақ, 70%) судан
құралады. Мұхит Жердегі климатты қалыптастыратын негізгі фактор болып табылады: ағыстар
жылуды немесе салқындықты тудырады, ал буланған су бұлттарды қалыптастырып, жауыншашынды тудырады.
Мұхит маңында жүз миллионға жуық адам тұрады, яғни адамның өмірі сумен тікелей
байланысты: жаңбыр және басқа да жауын-шашын, континенттер арасындағы жүктерді
тасымалдау, біз күнделікті жейтін балық және басқа теңіз өнімдері. Алайда, қазір өнеркәсіп
қалдықтарының мұхитқа шығарылуы салдарынан дүниежүзілік мұхитқа қауіп төніп тұр.

*3. Озон қабатының бұзылуы.* Озон - стратосфераның құрамдас бөлігінің бірі (атмосфералық
қабат 12-50 км биіктікте), ол оттегінің сорттарының бірі болып табылады. Адамдар үшін озонның
құндылығы, оның ультракүлгін сәулелердің бір бөлігін жауып, барлық тірі ағзаларды тікелей күн
радиациясынан қорғайтындығында.
Адамзат ғасырлар бойы озон қабатын бүлдіргенімен, ғылым озонның бар екенін жақында ғана
білді. Нәтижесінде озон қабатында заттардың жетіспеушілігінен тесіктер пайда болды. Бұл
құбылыстың себептері арасында:
•Халықаралық ғарыш бағдарламасы. Зымырандарды және спутниктерді ұшыру;
•12 километр және одан жоғары биіктіктегі әуе рейстері;
• Өндірістік қалдықтар;
Сексенінші жылдары адамзат озон қабатын қорғау және қалпына келтіру бойынша алғашқы
қадамдарды жасай бастады. Мемлекеттік деңгейде табиғатты қорғау бағдарламалары
қабылданып, әлемдік коммерциялық емес компаниялар озон қабатын қорғау жобаларын жасай
бастады. Өкінішке орай, мұндай іс-шаралар өте қымбатқа түсіп, толық қаржыландыру шаралары
сирек кездесті.

*4. Ауаның ластануы.* Атмосфераның ластануының ең басты қаупі- таза ауаның жетіспеушілігі,
бірақ, одан кем емес маңызды мәселе - планетадағы климаттың өзгеруі және осы процестің одан
әрі ушығуы. Атмосфераны ластайтын негізгі элементтерге мыналарды жатқызуға болады:
•Өнеркәсіптік кәсіпорындардың қызметі кезіндегі қалдықтар;
•Көліктер мен іштен жанатын қозғалтқышы бар басқа көлік құралдарының шығарындылары;
•Радиоактивті объектілер;
•Қалдықтар (тұрмыстық және өндірістік).
Сонымен қатар, бұл факторлар озон қабатының бұзылуын арттырады. Біз жоғарыда атап өткен
проблема жаһандық жылынуға және біздің планетамыздағы басқа да климаттық өзгерістерге
әкеліп соғады.

*5. Топырақтың ластануы.* Топырақ – қалпына келмейтіндер санатына жататын ресурс, ол
жоғалған немесе тозған жағдайда(эрозияға ұшыраған кезде) біз оны ешбір әдіспен қалпына
келтіре алмаймыз. Топырақтың жағдайы тұтынатын тағамымызға, ішетін суымызға және
денсаулығымызға, ішкі ағзаламыздың жұмысына және өмір сүру ұзақтығына тікелей әсер етеді.
Біз тұтытатын барлық заттардың 90% астамы тікелей немесе жанама түрде топырақтан алынады.
Топырақтың ластануыны себептеріне:
•Тамақ қалдықтарын, құрылыс материалдарын, жөндеу жұмыстарынан кейін қалған
материалдарды орналастыру үшін пайдаланылатын жергілікті полигондар;
•Ауыр өнеркәсіп: сынап және қорғасын тұздарын шығарумен байланысты металлургия және
машина жасау;
•Қоршаған ортаға қорғасын, азот, көмірсутектердің оксидтерін шығаратын тасымалдау;
•Минералды тыңайтқыштарды қолданатын ауыл шаруашылығы.
Аймырзаева Назерке