Алғашқы әскери дайындық пәнән қашықтықтан оқытудың ресурстары, материалдары

1

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Мектепке дейінгі және орта білім департаменті
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
















2016-2017 ОҚУ ЖЫЛЫНДА
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРЕТІН ҰЙЫМДАРЫНДА
ОҚУ ПРОЦЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
ТУРАЛЫ

Әдістемелік нұсқау хат















Астана
2016

2

Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми кеңесімен
баспаға ұсынылды (2016 жылғы 17 маусымдағы № 5 хаттама).


2016-2017 оқу жылында Қазақстан Республикасының жалпы орта білім
беретін ұйымдарында оқу процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері туралы.
Әдістемелік нұсқау хат. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім
академиясы, 2016. – 257 б.


Жинаққа жалпы орта бiлiм беретiн мектептердiң мектепалды даярлық және
1-11-сыныптарында оқу процесін ұйымдастыру бойынша материалдар
енгiзiлген.
Жинақ жалпы орта бiлiм беретiн мектептердiң басшылары мен пән
мұғалiмдерiне, бiлiм саласы қызметкерлерiне арналған.


























© Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық
білім академиясы, 2016

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
М
3

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

Қазақстандық білім беру мен ғылым жүйесін жаңғыртудың қазіргі заманғы
кезеңі әрбір адамның сапалы мектепке дейінгі тәрбие мен мектептегі білімге
қолжетімділігін, колледж бен университетте жаңа кәсіби дағдыларды алу,
зерттеу және шығармашылық құзыреттерін дамыту мүмкіндіктерін көздейді.
Республикамызда мектептегі білім беру жаңа кезеңнің алдында тұр.
Дүниежүзілік экономикалық форумның (бұдан әрі – ДЭФ) XXI ғасырдағы
табысты адамның білімі мен іскерлігінің 16 түрін атап көрсетті. Бұл –
командадағы жұмыс дағдылары, көшбасшылық қасиет, бастамашылық,
IT-біліктілік, қаржылық және азаматтық сауаттылық және басқалар. Қазақстан
ДЭФ-тің «XXI ғасыр дағдыларындағы ауытқуларды зерттеу» рейтингісінде
мектеп оқушыларының танымдық және эмоциялық зиятының деңгейі төмен
елдер тобында тұр. Құзыреттілік және жеке мінездемелер деңгейі базалық
дағдылардан едәуір төмен.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен
«100 нақты қадам» Ұлт жоспарын іске асыру аясында ЭЫДҰ елдерінің
стандарттары негізінде адам капиталының сапасын көтеруге бағытталған білім
беру саласындағы 5 қадам жоспарланған.
76-қадам. 12 жылдық білім беруді кезең-кезеңімен енгізу, функциялық
сауаттылықты дамыту үшін мектептегі оқыту стандарттарын жаңарту. Жоғары
сыныптарда жанбасылық қаржыландыруды енгізу, табысты мектептерді
ынталандыру жүйесін құру.
79-қадам. Білім беру жүйесінде - жоғары сыныптар мен ЖОО -ларда
ағылшын тілінде оқытуға кезең-кезеңімен көшу.
89-қадам. «Нұрлы Болашақ» ұлттық жобасын әзірлеу және жүзеге асыру.
Мектептік білім берудің қолданыстағы оқу бағдарламаларына «Мәңгілік ел»
құндылықтарын енгізу.
2016-2017 оқу жылында жаңартылған білім мазмұнына барлық бірінші
сыныптар көшеді. Олар 2015-2016 оқу жылында 30 пилоттық мектепте
апробациядан өткен жаңа оқу бағдарламалары бойынша оқиды.
Білім мазмұны жаңартылған бастауыш, негізгі және жалпы орта білім
берудің мемлекеттік жалпыға міндетті мемлекеттік стандартын, оқу
бағдарламаларын әзірлеу «Мәңгілік ел» құндылықтарына бағдарлануымен
жүзеге асырылды.
2016-2017 оқу жылында республиканың 5 өңірінде 63 пилоттық мектепте
10-11-сыныптарда жанбасына қаржыландыру апробациясы жалғастырылатын
болады.
Үштілді білім беруге көшу шеңберінде Бастауыш білім берудің Үлгілік оқу
жоспарында (бұдан әрі - ҮОЖ) ағылшын тілін оқытуға бөлінген сағат саны
көбейтілген. ҮОЖ-ға сәйкес 1-ші, 2-ші, 3-ші, 4-ші сыныптарға ағылшын тіліне
2бөлінеді.
2016-2017 оқу жылында негізгі және жоғары сыныптарда үш тілде білім
беруге көшу бойынша дайындық жұмыстары басталады. Ы. Алтынсарин
атындағы Ұлттық білім академиясы ағылшын тілін үйрену жоспарланған үш

4
тілде оқушыларға қосымша білім беру бағдарламасы және жоғары сынып
пәндері бойынша сыныптан тыс жұмыстардың бағдарламасын әзірледі. Барлық
жұмыстар Академияның сайтына орналастырды.
«Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен
толықтырулар енгізілді (2015ж.24.11 берілген өзгерістер мен
толықтыруларымен), Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы
1 наурыздағы № 205 Жарлығымен Қазақстан Республикасында білім беруді
және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы (бұдан әрі – БҒДМБ) бекітілді.
Мектептегі білімнің жаңартылған мазмұнына кезең-кезеңімен көшу,
дуальді оқыту, колледждерде алғашқы жұмысшы кәсібін тегін алу, колледждер
мен жоғары оқу орындарыны ң мемлекеттік аттестаттаудан тәуелсіз
аккредиттеуге өтуі заңнамамен регламенттеледі.
БҒДМБ сәйкес оқыту сапасын арттыруда білім беру процесінің барлық
қатысушыларының ең үздік білім ресурстары мен технологияларына тең
қолжетімділікті қамтамасыз ету; оқушылардың алған білімдері тез өзгеретін
әлемде табысқа жеткізетіндігінен қанағаттану; жалпы білім беретін
мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене бітімі және рухани
дамыған азаматын қалыптастыру қажет.
Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі саласы жаңа тәсілдер аясында кеңеюде.
Ол – пәнаралық және жобалық қызмет, оқыту мен басқаруда ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды (бұдан әрі – АКТ) пайдалану, білім беру
қажеттіліктері ерекше балаларды интеграциялау және ата -аналарды
консультациялық қолдау.
2016-2017 оқу жылында жалпы білім беретін ұйымдарда оқу процесін
ұйымдастырудың ерекшеліктері келесі факторлармен негізделеді:
 2016 жылғы 1 қыркүйектен бастап 1-сыныптарда жаңартылған білім
мазмұнын енгізу (барлық пәндер оқыту тілінде оқытылады);
 бастауыш мектепте «Ағылшын тілі» пәнін оқыту 1-4-сыныптарда жүзеге
асырылады;
 9-сыныпта міндетті түрде «Дінтану негіздері» факультативтік курсының
орнына «Зайырлылық және дінтану негіздері» факультативтік курсы
оқытылады.
Жаңа оқу жылында:
1) мектепалды даярлық сыныптарында және 1-сыныптарда білім беру
процесі келесі құжаттар мен материалдар негізінде жүзеге асырылады:
 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 13 мамырдағы №292
қаулысымен бекітілген Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға
міндетті мемлекеттік стандарты;
 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 25 сәуірдегі №327
қаулысымен бекітілген Бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарты (бұдан әрі – ҚР МЖМБС-2015);
 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы
15 шілдедегі №453 бұйрығымен бекітілген бастауыш білім берудің үлгілік оқу
жоспарлары;

5
 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы
8 сәуірдегі №266 бұйрығымен бекітілген бастауыш білім берудің жалпы білім
беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;
 «Оқулықтардың, оқу-әдістемелік кешендердің, оқу құралдарының және
басқа да қосымша әдебиеттердің, оның ішінде электрондық жеткізгіштердегі
тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің
міндетін атқарушының 2013 жылғы 27 қыркүйектегі № 400 бұйрығына
өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Білім
және ғылым министрінің 2016 жылғы 6 мамырдағы №309 бұйрығымен
бекітілген оқу басылымдары;
2) 2-11-сыныптарда білім беру процесі келесі құжаттар мен материалдар
негізінде жүзеге асырылады:
 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080
қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта
білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – ҚР МЖМБС-
2012);
 «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы
8 қарашадағы №500 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 25 шілдедегі №296 бұйрығымен бекітілген бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің
үлгілік оқу жоспарлары;
 «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы
8 қарашадағы №500 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 27 қарашадағы №471 бұйрығымен бекітілген бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің
үлгілік оқу жоспарлары;
 «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы
8 қарашадағы №500 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрінің 2014 жылғы 25 ақпандағы №61
бұйрығымен бекітілген бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің
үлгілік оқу жоспарлары;
 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы
3 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген жалпы білім беретін пәндердің,
таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламалары;
 «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы
3 сәуірдегі №115 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің 2014 жылғы 15 шілдедегі №281 бұйрығымен
бекітілген жалпы білім беретін пәндердің үлгілік оқу бағдарламалары;
 «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы
3 сәуірдегі №115 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 18 маусымдағы №393 бұйрығымен
бекітілген жалпы білім беретін пәндердің үлгілік оқу бағдарламалары;
 «Білім беру ұйымдарында пайдалануға рұқсат етілген оқулықтардың,
оқу-әдістемелік кешендердің, оқу құралдарының және басқа да қосымша
әдебиеттердің, оның ішінде электрондық жеткізгіштердегі тізбесін бекіту

6
туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін
атқарушының 2013 жылғы 27 қыркүйектегі № 400 бұйрығына өзгерістер енгізу
туралы» ҚР БҒМ 2016 жылғы 8 қаңтардағы №13 бұйрығымен бекітілген оқу
басылымдары;
 «Оқулықтардың, оқу-әдістемелік кешендердің, оқу құралдарының және
басқа да қосымша әдебиеттердің, оның ішінде электрондық жеткізгіштердегі
тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің
міндетін атқарушының 2013 жылғы 27 қыркүйектегі №400 бұйрығына
толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрінің 2016 жылғы 6 сәуірдегі №251 бұйрығымен бекітілген оқу
басылымдары.
Жалпы білім беретін мектептердің мұғалімдері күнтізбелік-тақырыптық
жоспарларды жалпы білім беретін пәндер бойынша үлгілік оқу бағдарламалары
негізінде өздігінен әзірлейді және оны білім беру ұйымының директоры
бекітеді.
Білім алушылардың оқу нәтижелерін бақылау үшін педагогтердің
таңдауымен іске асырылатын әртүрлі әдістер мен құралдар қолданылады.
Бақылау шараларының негізгі түрлері шығарма, ауызша, жазбаша,
практикалық формалармен жүзеге асырылады. Бақылау формаларын таңдау оқу
пәнінің ерекшеліктері мен мазмұнына, оны оқуға бөлінген сағат санының
көлеміне, білім алушылардың жеке және жас ерекшеліктеріне, оқыту кезеңдері
мен оқытудың жоспарланған нәтижелеріне байланысты жүзеге асырылады.
Бақылау жұмыстары білім беру ұйымдары басшыларының бекіткен
кестесіне сәйкес жүргізілуі керек. Бақылау жұмыстарын дүйсенбі, жұма және
сабақ кестесінің соңғы сабақтарында өткізу ұсынылмайды.
Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстанды әлеуметтік
жаңғырту бағытындағы «Жалпыға ортақ Еңбек қоғамына қарай 20 қадам»
бағдарламалық мақаласында берілген тапсырмаларын іске асыру мақсатында
әзірленіп, ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115
бұйрығымен бекітілген оқу бағдарламалары бойынша «Өлкетану» (7-сынып),
«Абайтану» (9-11-сыныптар) таңдау курстарын оқыту ұсынылады.
Вариативті компоненттен 9-сыныптар үшін міндетті түрде «Зайырлылық
және дінтану негіздері» курсын оқытуға 1 сағат апталық жүктеме беріледі. ҚР
Білім және ғылым министрінің 2014 жылғы 15 шілдедегі № 281 бұйрығымен
бекітілген үлгілік оқу бағдарламалары бойынша «Зайырлылық және дінтану
негіздері» курсын тарих немесе біліктілікті арттыру және қайта даярлау
бойынша арнайы курстардан өткен пән мұғалімдері жүргізеді.
Мектеп және оқушы компонентінің пәндері бойынша емтихан және ұлттық
бірыңғай тестілеу жүргізілмейді.
Назар аударыңыздар! 2016 -2017 оқу жылында жалпы білім беретін
мектептердің түлектерін қорытынды аттестаттау мен ҚР жоғары оқу
орындарына іріктеу тесті өзгереді. «Білім туралы» ҚР Заңына орта білім беру
ұйымдарындағы қорытынды аттестаттау рәсімін бөлу және жоғары оқу орнына
оқуға түсу туралы түзетулер енгізілді.
Түзетулер 2017 жылы күшіне енеді.

7
Мемлекеттік бітіру емтиханы – орта білім курсын бітіргені туралы
куаландыратын мемлекеттік үлгідегі құжатты алу шарты болып табылатын орта
білім беру ұйымдарындағы білім алушыларды қорытынды аттестаттаудың бір
түрі. Емтихан мектептерде өткізіледі.
Ұлттық бірыңғай тестілеу – жоғары оқу орындарына оқуға түсуге арналған
іріктеу емтихандарының бір түрі. Тестілеу жоғары оқу орындарының базасында
өткізіледі.
Емтихан Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015
жылғы 18 маусымдағы №393 бұйрығына сәйкес өзгерістер мен толықтырулар
енгізілген ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 суәрдегі № 115
бұйрығымен бекітілген 10-11-сыныптарға арналған жалпы орта білім беру
деңгейінің қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану -математикалық
бағыттарының оқу бағдарламаларына негізделеді.
Қазіргі таңда мемлекеттік бітіру емтиханы мен Ұлттық бірыңғай тестілеу
рәсімінің форматын ҚР Білім және ғылым министрлігі әзірлеуде. Ақпарат ҚР
Білім және ғылым министрлігінің www.edu.gov.kz, Білім және ғылым
саласындағы бақылау комитетінің www.control.edu.gov.kz сайттарына
орналастырылатын болады.
Сонымен қатар, емтихан тапсырудың ұсынылып отырған формаларының
бірі эссе жазу екеніне назар аударуларыңызды сұраймыз. Эссе жазуға
қойылатын талаптар әдістемелік әдебиетте көрсетілген, оған қоса мұғалімге
көмек ретінде әдістемелік-нұсқау хаттың тиісті тарауында эссе жазуға
қойылатын талаптар бір үлгідегі талаптары барынша нақты көрсетілген.
Заманауи қоғамның ақпараттандыру жағдайында пән мұғалімдері
АКТ-құзыреттілігін біліп, қосымша ресурстарды пайдалана отырып, соның
ішінде интернет және пән бойынша ақпаратты табу мен өңдеу білігін
қалыптастыруы керек.
Ұлттық бірыңғай тестілеудің, оқушылардың оқу жетістігін сырттай
бағалау, мемлекеттік аттестаттау мен талапкерлерді кешенді тестілеудің тест тапсырмаларының базасын қалыптастыру ҚР Білім және ғылым министрінің
бұйрығымен бекітілген оқулықтардың материалдары негізінде іске асады. Сондықтан ұлттық емтихандарға және мониторингілеуге дайындық кезінде
оқушылар жоғарыда көрсетілген ҚР Білім және ғылым министрінің
бұйрығымен бекітілген оқулықтардың материалдарына сүйенуі тиіс.
Оқыту ұйғыр, өзбек, тәжік тілдерінде жүргізілетін жалпы орта білім
беретін мектептерде аударма оқулықтар немесе оқушылар мен ата-аналардың
қалауымен қазақ тіліндегі оқулықтар қолданылады.
Білім мазмұнын жаңарту шеңберінде мектеп оқушыларын ың
функционалдық сауаттылығын дамыту білім берудің басым мақсаттарының
бірі ретінде айқындалып отыр.
Функционалдық сауаттылық әр мектеп пәнінің негізінде қалыптасады.
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту және оның қалыптасуын
тексеру құралы шығармашылық сипаттағы тапсырмалар (зерттеу жұмыстарына
бейімделген тапсырмалар; экономикалық, тарихи мазмұндағы тапсырмалар;
тәжірибеге бағытталған тапсырмалар т.б.) болып табылады.

8
БҒДМБ қазақстандық жалпы білім беретін мектептердің PISA (15 жасар
оқушылардың математикалық және ғылыми-жаратылыстану сауаттылығын,
сонымен бірге әртүрлі типтегі мәтіндерді түсінуін салыстырмалы бағалау),
TIMSS (4-ші және 8-сынып оқушылардың математикалық және ғылыми -
жаратылыстану сауаттылығын салыстырмалы бағалау) және PIRLS (мәтінді оқу
және түсіну сапасын зерделеу) халықаралық салыстырмалы зерттеулеріндегі
нәтижесін жақсарту қажеттілігі көрсетілген.
Осыған орай, Қазақстандағы мектептегі білім беру жүйесі балалардың
дағдыларын дамытуда әртүрлі оқу және өмірлік жағдаяттар, тұлғааралық
қарым-қатынас пен әлеуметтік қатынастар білімін қолдануға бағытталуы тиіс.
Оқушылардың оқу жетістігін сырттай бағалау (бұдан әрі – ОЖСБ) аясында
оқушылардың функционалдық сауаттылығы бағаланады. Функционалдық
сауаттылықты тексеруге арналған тест тапсырмалары алғаш рет 2014 жылы
ОЖСБ тапсырмаларына қосылды.
Функционалдық сауаттылық, кеңінен алғанда, тұлғаның мектепте алған
білімі, білігі мен дағдысын адамзат қызметінің әртүрлі саласында, сонымен
бірге тұлғааралық қатынастар мен әлеуметтік байланыстарда кездесетін
тіршілік міндеттерін жан-жақты шеше білу қабілеті ретінде түсіндіріледі.
Қазақстан Республикасында оқушылардың оқу жетістігін сырттай бағалау
аясында функционалдық сауаттылықтың мынадай түрлері бағаланады: оқу
сауаттылығы (қазақ тілі, орыс тілі ); математикалық сауаттылық;
жаратылыстану ғылыми сауаттылық (физика, химия, биология, география).
Оқу сауаттылығы – оқушылардың мәтін мазмұнын түсіне білу және
оларға ой жүгірте білу, мәтін мазмұнын өз мақсаттарына жету үшін пайдалана
білу, қоғам өмірінде белсенділік таныту мақсатында білімдері мен
мүмкіндіктерін дамыту қабілеттері. Оқу жылдамдығы мен мәтінді дәлме-дәл
түсіну бағаланбайды, мәтінге арналған рефлексия мен ұғым, өмірлік
мақсаттарды жүзеге асыруға арналған оқығанын пайдалану бағаланады.
Математикалық сауаттылық – әлемдегі математиканың рөлін
айқындау және түсіне білу, математикалық тұжырымдарды дәлелді негіздей
білу және қызығушылығы бар, ойлы азаматқа тән қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін математиканы қолдана білу қабілеттері.
Жаратылыстану ғылыми сауаттылық – жаратылыстану ғылымындағы
білімін қолдана білу, қоршаған ортаны және адамзат енгізген өзгерістерді
түсіну үшін, табиғи-ғылыми мәселелерге қатысты және ғылыми дәлелдермен
негізделген сұрақтарды анықтап тану және негізделген қорытынды жасай білу
қабілеттері.
Оқушылардың функционалдық сауаттылығының қалыптасуын тексеруге
арналған тапсырмалардың үлгілері ОЖСБ мен ҰБТ -ға дайындық оқу-
әдістемелік құралдарында қамтылған.
Баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуына, оның психологиялық, рухани,
физиологиялық, әлеуметтік және шығармашылық дамуының үйлесімділігіне
қол жеткізуге мүмкіндік беретін «Өзін-өзі тану» пәні функционалды тұрғыдан
маңызды пәндердің бірі болып табылады. Бұл пәнді оқыту «Адамның үйлесімді дамуы» институты (Алматы, «Бөбек» ҰҒПББСО) дайындаған, ҚР Білім және

9
ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген білім
беру ұйымдарына арналған оқу бағдарламалары бойынша жүзеге асырылады.
«Өзін-өзі тану» пәнін біліктілікті арттыру және қайта даярлау бойынша арнайы
курстардан өткен пән мұғалімдері жүргізеді.
«Өзін-өзі тану» пәнін оқыту білім берудің мектепке дейінгі деңгейінен
басталады. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту білім беру жүйесінің алғашқы
деңгейі ретінде баланың жеке әлеуметтік қалыптасуының маңызды кезеңі
болып табылады. 5-6 жастағы балалардың мектепалды даярлығы мектепке
дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінің аяқтаушы буыны болып табылады, бұл
бастауыш білім беруді алу үшін баланың бастапқы мүмкіндіктерін теңестіреді.
2014-2015 оқу жылынан бастап республиканың 24 білім беру
ұйымдарында оқу және тәрбие процесіне рухани-адамгершілік білім беретін
«Өзін-өзі тану» бағдарламасының тереңдетілген кіріктірілген моделі жүзеге
асырылуда.
Рухани-адамгершілік білім беретін «Өзін-өзі тану» бағдарламасын басқа
білім салаларымен, тұтас тәрбие процесімен, қосымша білім берумен тереңдете
кіріктіру идеясы білім беру процесін ерекше формада құруды талап етеді, ол
білім беру ұйымдарының жалпыадамзаттық құндылықтарға негізделген
баланың жеке тұлғасын тәрбиелеуде біртұтас рухани-адамгершілік кеңістік
құруды керек етеді.
Рухани-адамгершілік білім беретін «Өзін-өзі тану» бағдарламасының терең
кіріктірілген моделінің оқу және тәрбие процесіне енгізудің эксперименттік
алаңы болған білім беру ұйымдарында (1-қосымша), төменде анықталған
педагогикалық шарттар сақталуы керек:
- сенімділік қалыптасуы керек, шабытты шығармашылық, өзіндік
зерттеулерге, өзіндік даму мен өзіндік жетілдірулерге мүмкіндік беретін
жағдайлар болуы керек;
- рухани-адамгершілік білім беретін «Өзін-өзі тану» бағдарламасының
мектептің біртұтас педагогикалық процесіне кірігуін жүзеге асыру;
- өскелең ұрпақтың білім алуы мен тәрбиелену процесінде қолданылатын
барлық әдістер мен тәсілдердің тек оң және ізгілікті болуын көздеу керек.
«Өмір қауіпсіздігінің негіздері» оқу курсын оқу міндетті болып табылады
және мазмұны дүниетану оқу курсының аясында жүзеге асырылады. Осыған
сәйкес, 2-3-сыныптарда жылдық оқу жүктемесі 6 сағат, 4-сыныпта 10 сағат. 5-9-
сыныптарда 15 сағаттық жылдық оқу жүктемесімен дене шынықтыру
мұғалімінің оқытуымен іске асырылады; 10-11-сыныптарда жылдық оқу
жүктемесі 25 сағат (алғашқы әскери дайындық пәнінің оқытушы -
ұйымдастырушысы жүзеге асырады. Өмір қауіпсіздігінің негіздері бойынша
сабақтар және оқу процесі кезінде жүргізіледі.
Оқушылардың қаржылық сауаттылығын арттыру мақсатында «Экономика
және қаржылық сауаттылық негіздері» курсының мазмұны 4-
сыныпта «Дүниетану» оқу пәнімен, 5-11-сыныптарда «Технология» оқу
пәнімен кіріктіріліп оқытылады және бастауыш сынып мұғалімдері мен
технология мұғалімдері жүзеге асырады. Оқушылардың экономикалық
сауаттылығын арттыру үшін қосымша «Дана Жол» қолданбалы экономика

10
орталығымен әзірленген «Қолданбалы экономика» білім беру бағдарламасы
бойынша факультативтік курсын ұйымдастыруға болады.
10-11-сыныптарда бейіндік оқыту өз жалғасын табады (2015-2016 оқу
жылында ұйымдастырылғандай): қоғамдық-гуманитарлық және
жаратылыстану-математикалық бағыттары бойынша жүзеге асырылады. Бір
немесе екі бағытты таңдау оқушылардың қажеттілігі мен ата-аналардың
сұраныстарын ескере отырып мектеппен жүргізіледі. Саралап оқытуды жүзеге
асыру мен екі бағыт арқылы оқушылардың танымдық қажеттілігін
қанағаттандыру мақсатында кәсіби-бағдарланған тәсілді жүзеге асыру аясында
бейіндік пәндерді тереңдетіп оқыту енгізіледі.
ҚР МЖМБС-2015 сәй кес қалалық жалпы орта білім беретін
ұйымдарда 1-сынып толымдылығы 24-ке жеткенде немесе одан асқанда,
ауылдық жерлерде – 20-ға жеткен кезде немесе одан асқанда шағын жинақты
мектептерде – білім алушылар 10- нан кем болмаған жағдайда:
1) оқыту қазақ тілді емес сыныптардағы қазақ тілі;
2) оқыту орыс тілді емес сыныптардағы орыс тілі;
3) ағылшын тілі;
4) өзін-өзі тану сабақтарын өткізуде сыныпты екі топқа бөліп оқыту жүзеге
асырылады.
ҚР МЖМБС-2012 сәйкес қалалық жалпы орта білім беретін
ұйымдарда 2- 11-сыныптар толымдылығы 24-ке жеткенде немесе одан
асқанда, ауылдық жерлерде – 20-ға жеткен кезде немесе одан асқанда шағын
жинақты мектептерде – білім алушылар 10- нан кем болмаған жағдайда:
1) оқыту қазақ тілді емес 2-11-сыныптардағы қазақ тілі;
2) оқыту қазақ тілді емес 5-11-сыныптардағы қазақ әдебиеті;
3) оқыту қазақ, ұйғыр, тәжік және өзбек тілдерінде жүргізілетін
3-11-сыныптардағы орыс тілі;
4) 2-11-сыныптардағы шет тілі;
5) 5-11-сыныптардағы информатика;
6) бейінді пәндер (жергілікті атқарушы органның құзыреттілігіне кіреді);
7) 5-11-сыныптардағы дене шынықтыру (ұл және қыз балалар топтарына);
8) 5-11-сыныптардағы «Технология» (сынып толымдылығына қарамастан
ұл және қыз балалар топтарына) сабақтарын өткізуде сыныпты екі топқа бөліп
оқыту жүзеге асырылады.
Білім алушылардың апталық оқу жүктемесінің ең жоғары көлемі
сыныптағы және сыныптан тыс (факультативті, жеке және үйірме сабақтары)
оқу жұмыстарының барлық түрлерін қоса алғанда, 1-сыныпта – 24 сағаттан,
2-сыныпта – 25 сағаттан, 3-сыныпта – 29 сағаттан, 4-сыныпта – 29 сағаттан,
5-сыныпта – 32 сағаттан, 6-сыныпта – 33 сағаттан, 7-сыныпта – 34 сағаттан,
8-сыныпта – 36 сағаттан, 9-сыныпта – 38 сағаттан, 10-сыныпта – 39 сағаттан,
11-сыныпта – 39 сағаттан аспауы тиіс.

Үй тапсырмасы – мұғалімнің сабақтан кейін оқушының өз бетімен
орындауы үшін берген тапсырмасы. Үй тапсырмасы оқушының сабақта
меңгерген жаңа материалды ұмытпауының алдын алады, ойын жинақтауына

11
мүмкіндік береді.
Үй тапсырмасының негізгі түрлері төмендегідей:
1) материалды оқулық бойынша меңгеру;
2) әртүрлі жазба және практикалық жұмыстарды (жаттығулар) орындау;
3) шығарма және басқа да шығармашылық жұмыстарды орындау;
4) әртүрлі сызбалар мен диаграммаларды дайындау;
5) биология пәнінен гербарий дайындау, табиғат құбылыстарын бақылау,
сонымен қатар химия, физика және т.б. пәндерден түрлі тәжірибелік жұмыстар
жүргізу.
Үй тапсырмасының тиімділігін арттыруға арналған және оқушылардың
терең білім алуына мүмкіндік беретін дидактикалық әдістер:
- оқу жұмысы процесінде жаңа материалды меңгерту кезінде
оқушылардың үй тапсырмасын дұрыс орындауына назар аударту алғышарт
болып табылады;
- үй тапсырмасы тек репродуктивті (түсіндірмелі) әрекетке негізделмей,
оқушылардан ойлауды және шығармашылықты талап ететін тапсырмаларға
негізделуі тиіс;
- үй тапсырмасын мүмкіндігінше саралап беру және пәнді терең меңгеруге
талпынатын, қабілетті оқушылар үшін қиындығы жоғары қосымша
тапсырмалар беру;
- үй тапсырмасын орындаудың тиімді тәсілін ұсыну;
- оқушыларды меңгерген материалды белсенді қолдануға және оны сапалы
меңгеруде өзін-өзі бақылауға үйрету.
Кез келген сабақтың дидактикалық құрылымында үй тапсырмасын беру
кезеңі болады. Ол төмендегі көрсетілген әрекеттерден тұрады:
1) әр оқушының ерекшелігін ескере отырып, үй тапсырмасы туралы
ақпарат беру;
2) оқушыларға үй тапсырмасының, жекелеген жұмыстардың мақсатын,
мазмұнын және орындалу тәсілдерін түсіндіру (нақты нұсқаулық беру);
3) берілген тапсырманы орындау мерзімі туралы ақпарат беру.
Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы
29 желтоқсандағы №179 бұйрығымен бекітілген «Білім беру объектілеріне
қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптары» қағидаларына сәйкес
«Пән оқытушысы сынып журналына деректерді енгізіп, үй тапсырмаларын
орындау мүмкіндігін ескере отырып, оқушыларға үй тапсырмаларын береді. Үй
тапсырмаларын орындау үшін ұсынылатын уақыт (астрономиялық сағатпен):
2-3-сыныптарда – 1,5 сағаттан асырмау, 4-5-сыныптарда – 2 сағаттан асырмау,
6-8-сыныптарда – 2,5 сағаттан асырмау, 9-11-сыныптарда – 3 сағаттан асырмау
керек.
«Жалпы білім беретін оқу орындарында 2016- 2017 оқу жылының басталуы
туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің бұйрығына
сәйкес:
1. Оқу жылының ұзақтығы мектепалды дайындық сыныптарында – 32 оқу
аптасы, 1-11 (12)- сыныптарда – 34 оқу аптасы.
2. Оқу жылы барысындағы каникулдар:

12
1) 1-11 (12) – сыныптарда: күзгі каникул – 7 күн (2016 жылғы
31 қазан - 6 қарашаны қоса алғанда), қысқы – 10 күн (2016 жылғы 30 желтоқсан
– 2017 жылғы 8 қаңтарды қоса алғанда), көктемгі – 13 күн (2017 жылғы 21
наурыз – 2 сәуірді қоса алғанда);
2) мектепалды даярлық сыныптарында: күзгі каникул – 7 күн
(2016 жылғы 31 қазан - 6 қарашаны қоса алғанда), қысқы – 14 күн (2016 жылғы
26 желтоқсан – 2017 жылғы 8 қаңтарды қоса алғанда), көктемгі – 15 күн (2017
жылғы 21 наурыз - 4 сәуірді қоса алғанда);
3) мектепалды даярлық сыныптары мен 1-сыныптарда: 7 күн (2017 жылғы
1-7 ақпанды қоса алғанда) мерзімінде қосымша каникул белгіленеді.
2016-2017 оқу жылынан бастап республика мектептерінің кезең-кезеңімен
бес күндік оқуға көшу басталады. 2016-2017 оқу жылында бес күндік оқуға
республиканың бірінші сыныптары көшеді. 1-шы сыныпта бес күндік аптаға
арналған сабақ кестесін жасау жөніндегі әдістемелік ұсынымдама қосымша
ретінде ұсынылып отыр.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы №499
қаулысымен бекітілген «Жалпы білім беру ұйымдары (бастауыш, негізгі орта
және жалпы орта) қызметінiң үлгілік қағидаларының» 18-тармағына сәйкес ата-
аналардың немесе өзге де заңды өкiлдердiң мүдделерiн ескере отырып,
жергiлiктi білім берудi басқару органдарымен келісім бойынша білім беру
ұйымдарында даму мүмкіндігі шектеулі балалармен дені сау балалардың
бірлесіп оқитын сыныптары (бір сыныпта даму мүмкіндігі шектеулі екі баладан
артық оқытылмауы тиіс) немесе арнайы білім беру ұйымдарының үлгілік
қағидаларында көрсетілген толымдылыққа сәйкес бұзушылық түрлері бойынша
арнайы сыныптар ашылуы мүмкiн.
«Білім туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 8-бабы 5- тармағына
сәйкес денсаулық жағдайына қарай ұзақ уақыт бойы бастауыш, негізгі орта,
жалпы орта білім беретін ұйымдарға бара алмайтын азаматтар үшін үйде немесе
стационарлық көмек, сондай-ақ қалпына келтіру емін және медициналық оңалту
көрсететін ұйымдарда тегін жеке оқыту ұйымдастырылады.
Мемлекет инклюзивті білім берудің мақсаттарын іске асыра отырып, даму
мүмкіндігі шектеулі білім алушылардың білім алуы, даму бұзушылықтарының
түзетілуі және әлеуметтік бейімделуі үшін жағдайды қамтамасыз етеді..
Білім беру ұйымдары оқу процесін қашықтықтан білім беру технологиялары
(бұдан әрі – ҚБТ) бойынша өз бетінше іске асыра алады.
Оқу процесін ұйымдастыру Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы №137 бұйрығымен бекітілген
«Қашықтықтан білім беру технологиялар бойынша оқу процесін ұйымдастыру
қағидалары» (бұдан әрі – Қағидалар) бойынша реттеледі.
Қағидалар бойынша ҚБТ барлық білім беру деңгейлерінде мүмкіндіктері
шектеулі тұлғалар оның ішінде мүгедек балалар, I және II топтағы мүгедектер
болып табылатын білім алушылар үшін қолданылады. ҚБТ бойынша оқуға ниет
білдірген білім алушылар еркін нысанды білім беру ұйымы басшысының атына
растаушы құжаттарды ұсына отырып оқуда ҚБТ-ын пайдалану мүмкіндігі туралы
уәждемелі негіздемелері бар өтініш жазады. Мүгедек балалар ҚБТ бойынша оқу

13
процесіне қатысу мүмкіндігі туралы психологиялық-медициналық-педагогикалық
консультация ұсынымдарын береді. Жалпы білім беру ұйымдарында ҚБТ
бойынша оқыту бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің оқу жоспарлары
бойынша жүргізіледі.
«Білім туралы» Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес экстернат - білім
алушы сабаққа үнемі қатыспай-ақ тиісті білім беру бағдарламасының оқу
пәндерін өз бетімен оқитын оқыту нысандарының бірі және жергілікті атқарушы
орган негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарында, сондай -ақ
мамандандырылған және арнайы жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын іске
асыратын білім беру ұйымдарында экстернат нысанында оқытуға рұқсат береді.
«Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін
бағдарламалары бойынша оқыту үшін ведомстволық бағыныстылығына
қарамастан, білім беру ұйымдарына құжаттар қабылдау және оқуға қабылдау»,
«Негізгі орта, жалпы орта білім беру ұйымдарында экстернат нысанында оқытуға
рұқсат беру» және «Негізгі орта, жалпы орта білім туралы құжаттардың
төлнұсқаларын беру» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің
2015 жылғы 8 сәуірдегі № 179 бұйрығымен бекітілген «Орта білім беру саласында
жергілікті атқарушы органдармен мемлекеттік көрсетілетін қызметтер
стандарттары» бойынша жүзеге асады.
БҒДМБ іске асыру аясында экономиканың тұрақты өсуі үшін сапалы қол
жетімді біліммен қамтамасыз ету арқылы білім берудің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, адам капиталын дамыту мақсатында деңгейлік бағдарлама бойынша оқуға педагог кадрлар белсенді тартылады.
Бағдарламаны іске асырудың тұжырымдамалық негіздері мен деңгейлік
қағидаттары оқып шыққан сертификатталған педагог кадрларға коучинг пен менторинг процесі арқылы оқытудың тәжірибесін өзгертуге, желілік педагогикалық қоғамдастық қызметі ХХI ғасырда оқушылардың сын тұрғысынан ойлау, өзін- өзі ынталандыру, өзін-өзі реттеу, оқи білу дағдыларын
белсенді әрі табысты қолдану дайындығын қалыптастыруға ықпал ететін
қажетті білім ортасын құруға мүмкіндік береді.
Үшінші (базалық) деңгей бағдарламасы бойынша оқып шыққан
мұғалімдер:
- жоспарлау процесін, бағалау жүйесі мен рефлексиялауды жетілдіруі, жеті
модуль тақырыбында кіріктірілген тізбекті сабақтар серияларын іске асыруға
тиіс.
Екінші (негізгі) деңгей бағдарламасы бойынша оқып шыққан мұғалімдер:
- менторинг мен коучинг арқылы мектепте әріптестерінің жұмыс
тәжірибесін жетілдіруі, мектеп мұғалімдерінің кәсіби қоғамдастығын
ұйымдастыруы, сынып аясында жоспарлауды және іс -әрекеттегі зерттеу
жүргізуі тиіс.
Бірінші (жетік) деңгей бағдарламасы бойынша оқып шыққан мұғалімдер:
- мектепте және оның сыртындағы мұғалімдердің кәсіби қоғамдастығын,
соның ішінде коучинг пен менторинг процесін жүзеге асыратын мектеп
мұғалімдері тобын ұйымдастыруы;
- білім беру саласында мұғалімдердің зерттеу жүргізу әдістерін түсіндіруді

14
дамытуы; мектеп көлемінде іс-әрекеттегі зерттеуді жоспарлауы және өткізуі
тиіс.
Сертификатталған педагог кадрлардың ынтымақтастығын, сондай-ақ
деңгейлік бағдарлама бойынша оқудан өтпеген мұғалімдерді процеске тартуды
қамтамасыз ету үшін желілік ұйымдастырушы ретінде бекітілген тірек
мектептері арқылы Бағдарлама идеяларының орындалуы жүзеге асырылады.
Бағдарламаның түйінді идеяларын бақылап отыру және жүзеге
асырылуына мониторинг жүргізу үшін жалпы білім беретін ұйымдардың
басшылығы (директор, оның орынбасарлары) оқытудан өткен мұғалімдермен
практикалық іс-шаралардың кешенін іске асыруы тиіс:
(Бағдарламаның үшінші (базалық) деңгейі бойынша:
- Бағдарламаның 7 модулін қолданудың, сабақтарға қатысу арқылы
оқытуда инновациялық тәсілдерді қолданудың тиімділігін бақылау;
- сол мұғалімнен білім алатын оқушылардың білім сапасына мониторинг
жүргізу.
(Бағдарламаның екінші (негізгі) деңгейі бойынша:
- бағдарламаның 7 модулін қолданудың, сабақтарға қатысу арқылы
оқытуда инновациялық тәсілдерді қолданудың тиімділігін бақылау;
- сол мұғалімнен білім алатын оқушылардың білім сапасына мониторинг
жүргізу;
- мұғалімнің өзі зерттеуін іске қосу барысында қызметінің нәтижелілігін
қадағалау;
- әріптестерін оқытудың әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етілгенін
анықтау (жоспарлау, кесте құрастыру);
- бағдарламаның үшінші (базалық) деңгейі бойынша әріптестер тобының
оқыту табыстылығына талдау жүргізу (6-10 адам);
- әріптестеріне коучинг және мониторингті меңгертудегі мұғалімнің
жұмысына бақылау жүргізу.
(Бағдарламаның бірінші (жетік) деңгейі бойынша:
- бағдарламаның 7 модулін қолданудың, сабақтарға қатысу арқылы
оқытуда инновациялық тәсілдерді қолданудың тиімділігін бақылау;
- сол мұғалімнен білім алатын оқушылардың білім сапасына мониторинг
жүргізу;
- мұғалімнің өзі зерттеуін іске қосу барысында қызметінің нәтижелілігін
қадағалау;
- әріптестерін оқытудың әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етілгенін
анықтау (жоспарлау, кесте құрастыру);
- бағдарламаның екінші (негізгі) деңгейі бойынша әріптестер тобының
оқыту табыстылығына талдау жүргізу (6-10 адам);
- әріптестеріне коучинг және мониторингті меңгертудегі мұғалімнің
жұмысына бақылау жүргізу;
- мұғалімдердің кәсіби қауымдастығының мектепте және одан тыс
жерлерде ұйымына, қызмет етуіне бақылау жасау;
- деңгейлік курстардан өткен мұғалімдердің түсініктері бойынша талдау
жасау, білім беру саласындағы зерттеулердің әдістерін түсінуі және жоспар

15
құру мен мектеп көлемінде зерттеу жүргізуі бойынша нақты практикалық
әрекеттер жасау қабілетіне талдау жасау.
Жалпы білім беру мектептерінің әкімшілігі үшін оқыту процесін және
мектепішілік бақылауды тиімді ұйымдастыруға арналған нормативтер
ұсынылады (1-кесте).

1-кесте – Оқу процесі мен мектепішілік бақылауды ұйымдастыруды жүзеге
асыру нормативтері

№ Бақылау нысанасы Нормасы
1 Сабақтарға және сыныптан тыс іс-
шараларға қатысу және оларды талдау
Аптасына 3-4 сабақ (директордың
орынбасарлары үшін);
Аптасына 3 сабақ (мектеп директорлары
үшін).
2 Сынып журналдарын тексеру Айына 1 рет, жылына 8-10 рет
3 Оқушылардың күнделіктерін тексеру Айына 1 рет, жылына 8-10 рет
4 Пәндер бойынша оқу бағдарламалары-
ның орындалуын тексеру
Тоқсанына 1 рет, жылына 4 рет
5 Оқушылардың жеке іс құжаттарын
тексеру
Жылына 2 рет
6 Пәндер бойынша тақырыптық және
күнтізбелік жоспарларды тексеру
Жылына 1-2 рет

Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы мұғалімдерге көмек
ретінде келесі құралдар әзірледі және олар Академияның сайтында
(www.nao.kz) орналастырылды:
1) PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқушылардың
математикалық, жаратылыстану-ғылыми және оқу сауаттылықтарын дамыту
бойынша әдістемелік құралдар. Мұнда әдістемелік ұсыныстар мен
оқушылардың білім жетістігін анықтау бойынша халықаралық зерттеулерде
қолданылған тапсырмалар енгізілген;
2) білім беру салалары бойынша қолданбалы курстардың мазмұнын
жобалау мен өткізу бойынша мұғалімдерге көмек ретінде әдістемелік құралдар;
3) ұлттық тілде оқытылатын мектептерде көптілді оқытудың озық
тәжірибесін тарату бойынша әдістемелік ұсынымдар. Әдістемелік ұсынымда
қазақстандық мектептерде көптілділікті дамыту жолдары қарастырылған,
ұлттық мектептерде пәндерді екі тілде (мектептің оқыту тілінде және
мемлекеттік тілде) қатар оқыту ұсынылған;
4) ұлттық тілде оқытылатын мектептерде «Математика», «География»,
«Физика», «Биология» пәндерін көптілді оқыту бойынша әдістемелік
ұсынымдар. Әдістемелік ұсынымда жалпы білім беретін мектептердегі сабақта
көптілді оқытуды ұйымдастыру мен пайдалану бойынша практикалық
ұсынымдар, сабақты жүргізудің типтері мен формалары, әдістемелік
тәсілдердің жиынтығы көрсетілген. Пәнді көптілді оқытудың дидактикалық
тәсілдері суреттелген, пән бойынша оқушылардың тілдік құзыретін және
функционалды сауаттылығын дамытудағы жұмыстың мазмұны, әдістері және

16
нысандары бойынша ұсыныстар берілген;
5) ғылым негіздері бойынша ұлттық мектептерге арналған
терминологиялық сөздік. Әдістемелік құралда терминологиялық сөздікті
әзірлеудің әдістемелік негіздері ашылып, қазақ, орыс, өзбек, ұйғыр және тәжік
тілдеріндегі оқу әдебиеттерін оқып білуде көмек болатын кең таралымды және
жиі қолданыстағы пәндік терминдердің жиынтығы берілген. Сөздікте ұлттық
тілде оқытатын мектептерде тілдік пәндердің бірыңғай тақырыптық минимумы
көрсетілген және ғылым негіздері бойынша көрсетілген тілдерде шамамен
11500 термин мен сөз тіркестері жинақталған.
Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру деңгейлеріндегі оқу
процесіне қатысушыларын кешенді қолдауды Академия сайты қамтамасыз
етеді (www.nao.kz). Мұғалімдерге көмек ретінде сайттың келесі бөлімдері
ұсынылады:
- «Білім беруді оқу-әдістемелік қамтамасыз ету» (әдістемелік-нұсқау
хат, Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты (бастауыш, негізгі
орта, жалпы орта білім беру), бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің
үлгілік оқу жоспарлары мен оқу бағдарламалары, нормативтік-құқықтық база);
- «Білім беруді ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету» (әдістемелік
құралдар, ұсынымдар, тәрбиенің тұжырымдамалық негіздері, Қазақстан
Республикасында инклюзивті білім беруді дамытудың тұжырымдамалық
тәсілдері);
- «Семинарлар, конференциялар» (Академияда атқарылған іс-шаралар
туралы ақпарат: ғылыми-практикалық конференциялар, тақырыптық
семинарлар және т.б.);
- «Журналдар» (Академияда шығарылатын «12 жылдық білім беру –
12-летнее образование», «Білім – Образование», «Қазақстан кәсіпкері –
Профессионал Казахстана» ғылыми-әдістемелік журналдар туралы ақпараттар);
- «Сұрақ-жауап» (оқыту мен тәрбиелеудің өзекті мәселелерін талқылау,
Академия мамандарына сұрақтар қоюға болады).
Білім беру қызметін ұйымдастыру кезінде жалпы білім беру ұйымдары
басшылыққа алатын Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық
құжаттар Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сайтындағы
(http://www.adilet.gov.kz) «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйе»
(http://adilet.zan.kz) блогында орналастырылған.
Жаңартылған білім мазмұнына көшетін 1 -сынып мұғалімдеріне
әдістемелік қолдау көрсету үшін «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ
НЗМ сайтына (sk.nis.edu.kz сілтемесі арқылы кіру) ұсынылған Жүйелі-
әдістемелік кешен (ЖӘК) әзірледі.

17
Мектеп формасы туралы
Қазақстан республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы
14 қаңтардағы № 26 бұйрығымен орта білім беру ұйымдары үшін міндетті
мектеп формасының талаптары бекітілді.
Орта білім беру ұйымдарындағы міндетті мектеп формасы оқытудың
зайырлылық сипатына сәйкес келуі қажет.
Мектеп формасының үлгісі және түсі классикалық үлгігіні ұстанып,
бірыңғай түстердің үйлесімді гаммасын, үш түстен артық емес түстерді қосуға
болады. Шымқай ашық түстер емес жағымды түстер таңдалады.
Мектеп формасы білім алушылардың жас ерекшелігін ескере енгізіледі.
Ол күнделікті киетін, мерекелік және спорттық болып бөлінеді.
Ер балаларға арналған мектеп формасына: пиджак, желет, шалбар,
мерекелік көйлек, күнделікті киетін көйлек (қысқы кезеңге: тоқыма желет,
водолазка). Ер балаларға арналған шалбардың ұзындығы тобықты жауып кең
пішіледі.
Қыз балаларға арналған мектеп формасына: пиджак, желет, белдемше,
шалбар, классикалық үлгідегі жейде (қысқы кезеңге: тоқыма желет, сарафан,
водолазка). Қыз балаларға арналған шалбардың ұзындығы тобықты жауып кең
пішіледі.
Ер балаларға арналған мерекелік форма ақ көйлекпен, қыз балалар үшін
ақ жейдемен толықтырылған күнделікті киетін формадан тұрады.
Ер балаларға және қыз балаларға арналған спорттық формаға: спорттық
костюм (спорттық шалбар , футболка), спорттық аяқ киім (кроссовка, кеды)
жатады.
Мектеп формасының негізгі түсіне немесе кереғар түсіне сәйкес келетін
классикалық үлгідегі галстугі болады. Мектеп формасында түрлі
конфессиялардың діни киімдерінің элементтері болуына рұқсат
берілмейтініне білім беру ұйымдарының басшылары ерекше мән беруі
қажет.
Мектеп формасында орта білім беру ұйымдары ерекшеленетін белгілерін
орналастыра алады (эмблема, жапсырма және т.б. ). Олар киімнің жоғары
бөлігінде немесе аксессуарында орналасады (пиджак, желет, галстук).
Мектеп формасына қойылатын талаптардың ауа райына, оқу
сабақтарының өтетін орнына және оқу бөлмесінің температуралық жағдайына
байланысты іске асырылуы маңызды. Сонымен қатар, мектеп формасына
қойылатын талаптар бойынша зақымдайтын фурнитуралармен киімді және
аксессуарларды киюге болмайды.
Мектеп формасының матасы ретінде жартылай жүн және құрамы
жақсартылған мақтадан жасалған, тозуға төзімді , бактерияға қарсы, антистатик
қасиеттері бар маталар қолданылады. Мектеп формасының түстерін, үлгісін
және белдемшенің ұзындығын таңдауды орта білім беру ұйымдары анықтайды
және қоғамдық кеңеспен, мектептің жалпы ата -аналар жиналысының
хаттамасымен бекітеді.

18
Мектеп формасы туралы сұрақты талқылауға қатысуға және оны
жетілдіруге ұсыныс енгізуге ата-аналардың құқығы бар. Оларға мектеп
формасын отандық өндірушілерден сатып алу ұсынылады.



Үйде оқытудың ерекшеліктері

Денсаулығына байланысты білім алуда ұдайы немесе уақытша қиындық
көріп жүрген балаларды үйде жеке оқытуды ұйымдастыруда білім беру
бағдарламаларын игеру жалпыға міндетті білім беру стандартының аясында
жүргізіледі. Қазіргі таңда балаларды үйде оқыту Қазақстан Республикасының
Конституциясымен, "Білім туралы" заңымен бекітілген. Оқыту бағдарламасын
(жалпы білім беру бағдарламасы, психикалық дамуы тежелген балаларға
арналған бағдарлама, бірінші және екінші типті коррекциялық қосымша
бағдарлама) ата-аналардың қатысуымен психологиялық -медициналық-
педагогикалық комиссия (ПМПК) анықтайды. ПМПК-ның ұсынысына қарай
білім беру ұйымы оқыту бағдарламасын әзірлейді.
Үйде оқытуды жүргізетін әр мұғалім міндетті түрде кемтар балалардың
дамуы мен білімді сапалы игеруі туралы динамикалық бақылау күнделігін жүргізеді. Баланың іс-әрекетіне талдау оның психика-дене дамуына қатысты
жасалады.
Сабақ кестесі Типтік оқу жоспары және баланың жеке ерекшеліктерін
ескере отырып мұғалімдердің дайындаған жекелеген оқу жоспарының негізінде құрастырылады. Сабақ кестесі ата-аналармен келісіліп, үйде оқытуға жауап
беретін мектеп директорының орынбасарымен бекітіледі.
Үйде оқытуды жүргізетін мұғалім өткізілген сабақтарды тіркейтін
журналды толтырып отырады. Журналда сабақтың өткізілген күні, оқытылған материал мазмұны және оған бөлінген сабақтар саны көрсетіледі.
Білім алушыларды аттестациялау және көшіру «Білім туралы» заңға,
«Білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылау, аралық және қорытынды
мемлекеттік аттестациялау жүргізудің үлгі ережесіне (Қазақстан
Республикасының Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы
№125 бұйрығымен бекітілген (04.11.13 жылғы өзгертулер мен толықтырулар)
сәйкес жүргізіледі.
Денсаулығына байланысты білім алуда ұдайы немесе уақытша қиындық
көріп жүрген балаларды үйде оқытуды ұйымдастыру мен жүргізу бойынша
бақылауды мектепішілік тексеру аясында мектеп әкімшілігі жүргізеді.

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
М
19

1. «МӘҢГІЛІК ЕЛ» ПАТРИОТТ ЫҚ АКТІСІ
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан жолы-
2050: «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Қазақстан халқына Жолдауында
жаңа жүйеқұраушы «Мәңгілік Ел» құндылығын жалпыұлттық патриоттық
идеясы ретінде ұсынды.
Оның құрылымдық құрамдастары ретінде тәуелсіздік, ұлттық тұтастық,
тұрақтылық, толеранттылық, қоғамдық келісім, аумақтық тұтастық, егемендік,
теңдік анықталды.
Мемлекеттік саясаттың іргелі негізін құрайтын жоғарыда аталған
басымдықтар бүгінгі таңда тәрбие процесін қазіргі қазақстандық қоғам
дамуының негізгі стратегиялық және басым міндеттерінің бірі ретінде
көрсетеді.
«Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясын өмірде іске асырудың іргетасы
мектепте қалануы тиіс. Білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысы мақсатты
түрде жүргізілуі тиіс, оқытудың тәрбиелік құрамдасын күшейту қажет.
Жаһандану және ақпараттандыру процестері, көші-қонның өсуі, әртүрлі
мәдениеттер тасымалдаушыларымен түрлі деңгейде халықаралық байланыстың
артуы, бірыңғай әлемдік экономикалық, ақпараттық, мәдени, білім беру
кеңістігін қалыптастыру білім алушы тұлғасын мәдениетаралық қатынастар
субъектісі ретінде тәрбиелеу жұмысын күшейтуді талап етеді.
Уақыттың жаңа сын-тегеуріндері мен тәуекелдері көпмәдениетті тәрбие
мәселесі және білім беру ұйымдарының жұмысында мәдениетаралық,
этносаралық қатынастарды күшейту өзекті әрі маңызды болады.
Көшбасшылық қасиеттері бар азамат және патриот қалыптастыру
мақсатында білім беру ұйымдарында Қазақстан Республикасы
Тәуелсіздігінің 25 жылдығын мерекелеуге дайындық және «25 жыл: Бір Ел.
Бір Тағдыр» патриоттық акциясын өткізу бойынша шаралар ұйымдастыру
қажет. Еліміз Қазақстан-2030 стратегиясын мерзімінен бұрын жүзеге асырып,
егемен дамуының 25 жыл аралығында әлемнің дамыған 50 елі қатарына
енгенін, 2050 стратегиясын, «100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі
заманғы мемлекет» Ұлт жоспарын жүзеге асыруды бастағанын түсіндіре
отырып, әрбір оқушының бойында өз Отаны үшін мақтаныш сезімін
қалыптастыру қажет.
Тәуелсіздіктің 25 жылдығын мектептерде мерекелеудің негізгі мақсаты
мемлекеттілікті, халықтар бірлігін және барлық қазақстандықтарды «Мәңгілік
Ел» құндылықтары төңірегіне шоғырландыруды одан әрі дамыту:
Қазақстанның Тәуелсіздіктің 25 жыл аралығындағы жетістіктері мен
табыстарын көрсету; қазақстандық қоғамның одан әрі табысты дамуын
біріктіретін түйіні болатын «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық патриоттық идеясын
және оның құндылықтарын алға бастыру; бірегейлік пен бірлікті нығайту; елі
үшін мақтаныш сезімін нығайту; еліміздік барлық азаматтарын мемлекеттің
басты стратегиялық міндетін – әлемнің дамыған 30 елінің қатарына енуін іске
асыру болуы тиіс.
«Бес институционалдық реформаны іске асыру бойынша 100 нақты қадам»

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
20
Ұлт жоспарындағы 85-ші және 89-шы қадамдар Мәңгілік Ел идеясына
арналған. Сынып жетекшілері тәрбие жоспарына «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық
патриоттық актіні түсіндіру және зерделеуді ұйымдастыру жөніндегі іс -
шаралар жоспарын енгізу қажет (төменде ұсынылып отыр).
Сынып сағаттарын өткізу кезінде тәрбиенің жаңа технологиялары мен
белсенді формаларын өнімді пайдалану ұсынылады. Ресурс ретінде отандық
әдебиеттерден, кинематограф, жарияланымдарды, поэзияны, өзінің өмірлік
жағдаяты туралы шығармаларды қолдану ұсынылады. Қазақстан тарихындағы
негізгі оқиғалардың бірі болып табылатын «ЭКСПО-2017» халықаралық
көрмесін өткізу туралы материалдарды пайдалану орынды болар еді және
еліміздің беделін қалыптастыруға, экономикасы мен мәдениетін, туризмін
дамытуға өз үлесін қосады.

«Мәңгілік ел» жалпыұлттық патриоттық актісін түсіндіру және зерделеуді
ұйымдастыру жөніндегі ісшаралар жоспары

№
р/с
Ісшаралар атауы Аяқтау
нысаны
Жауапты
орындаушылар
Орындау
мерзімі
Қаржылан
дыру
1 Педагогикалық оқулар өткізу
(дәрістер)
Білім беру саласы
қызметкерлерінің тамыз
конференциясы аясында білім
беру ұйымдарында «Мәңгілік
Ел» патриоттық актісін іске
асыру

Ұсыным-
дама
МДОБД, ТКБД,
ЖЖОБД
2016
жылғы
тамыз

Қарастыр
ылған
қаражат
шегінде
2 «2016-2017 оқу жылында
Қазақстан Республикасының
жалпы орта білім беретін
ұйымдарында оқу процесін
ұйымдастырудың
ерекшеліктері туралы»
әдістемелік-нұсқау хатқа
«Мәңгілік Ел» патриоттық
актісі» тарауын енгізу
Әдістеме-
лік-
нұсқау
хат
МДОБД,
Ы.Алтынсарин
атындағы ҰБА
2016
жылғы
шілде


Қарастыр
ылған
қаражат
шегінде

3 Педагог кадрлардың
біліктілігін арттыру
жөніндегі барлық курстардың
оқу жоспарларына «Мәңгілік
Ел» патриоттық актісі
міндетті дәрісін енгізу
Дәріс МДОБД,
«НЗМ»ДББҰ
(келісім
бойынша)
«Өрлеу» АҚ
БАҰО, «Бөбек»
ҰҒПББСО
Ұдайы Қарастыр
ылған
қаражат
шегінде

4 «Мәңгілік Ел» патриоттық
актісі бойынша
тақырыптардың тізбесін
анықтау;
-Қазақ тілі және әдебиет,
орыс тілі және әдебиет
сабақтарына арналған
шығармалар мен эсселер;
Шығарма
лар мен
эсселер
тақырыбы
, ЖАО
хат
МДОБД,
Ы.Алтынсарин
атындағы ҰБА
2016
жылғы
қыркүйек,
ұдайы

Талап
етілмейді

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
21
-Қазақ тілі және орыс тілі
сабақтарына арналған
диктанттар;
Сабақтарда пайдалану.
5





2016 жылы - 1 сыныптарда ,
2017жылы - 2, 5, 7 сыныптарда ,
2018 жылы - 3, 6, 8, 10
сыныптарда,
2019 жылы- 4, 9,11,12
сыныптарда іске асырылатын
«Мәңгілік ел» патриоттық
актісі білім беру мазмұнын
жаңарту аясында жалпы білім
беру бағдарламаларына енгізу
ҚР БҒМ
бұйрығы
МДОБД,
Ы.Алтынсарин
атындағы ҰБА,
ЖАО
2016-2019
жылдар
Талап
етілмейді
6

Онлайн-кездесу өткізу «НЗМ –
орта мектеп: «Мәңгілік ел»
патриоттық актісі ( НЗМ
тәжірибесін тарату бойынша
«Шаңырақ»жобасын іске
асыру)
Ақпарат МДОБД,
«НЗМ»ДББҰ,
ЖАО (келісімі
бойынша)

2016-2017
оқу жылы
Талап
етілмейді
7 Әлеуметтік сұрақ жүргізу
жастар патриоттық
деңгейінде «Мәңгілік ел»
патриоттық идеясын іске асыру
аясында 2000 жасөспірімдер
мен жастарды қамту
Жаппай
сауалнама
ЖСД
ЖЖОБД
2017
жылға
дейін
Қаралған
қаражат
шеңберін-
де
8 «Мәңгілік ел» патриоттық
актісі және жалпыұлттық
патриоттық идеяны түсіндіруді
ұйымдастыру бойынша
ақпараттық-түсіндіру
жұмыстарын жүргізу үшін
қоғамдық пікір, жастар
ортасында танымал блогерлер
мен көшбасшыларды тарту,
(АПТ құру)
Ақпаратт
ық жұмыс
ЖСД,
ЖЖООБД
Жыл
бойына
Қарастыр
ылған
қаражат
шегінде

9 «Мәңгілік ел» жалпыұлттық
патриоттық идеясын меңгеру
және түсіндіру бойынша
әдістемелік әдістемелік
материалдарды әзірлеу
Ғылыми – танымдық
www.zivatker.ora сайтында
балаларға арнап орналастыру
Әдістемел
ік
Материал
дар
МОБД
РОСО
Жыл
аяғына
дейін
Ұдайы
Қарастыр
ылған
қаражат
шегінде

10 Қазақстанды мекендейтін басқа
этностар мен қазақ халқының
салт-дәстүрін және мәдени
құндылықтарын түсіндіру
бойынша өлкетану және
туристік экспедициялар
ұйымдастыру (шығу және
жаяу)
ҚР БҒМ-
ге ақпарат
Облыстардың,
Астана және
Алматы
қалаларының
білім
басқармалары
Ұдайы ЖБ –дан
қаралған
қаражат
шеңберін-
де,
демеуші-
лердің
және ата-

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
22
аналар-
дың
есебінен
11 Қайта Өркендеу ұлттық
мектептерінің желісін
кеңейту Қазақстан халықтары
Ассамблеясы «Үлкен ел —
үлкен отбасы» жобасы аясында
жастар мен балаларды қамтуды
кеңейту (Ұл жоспары 86-
қадам)
ҚР БҒМ-
ге ақпарат
Облыстардың,
Астана және
Алматы
қалаларының
білім
басқармалары
Ұдайы ЖБ-да
қаралған
қаражат
шеңберін-
де
12 www.ziyatker.org порталында
«Жалаңаш патриоттың»
туристік маршруты .
Интернет-жобасын құру
Туристтік
маршрут
ы
МОБД,
ҚБРОӘО
2017 жыл РБ-да
қаралған
қаражат
шеңберін-
де
13 Ең үздік балалар белсенділігіне
өңірлік конкурстар өткізу.
Ұлттық және жалпыадамзаттық
құндылықтар негізінде балалар
мен жастардың белсенді
жобалараның мәліметтер
жинағын құру
ҚР БҒМ-
ге ақпарат
Облыстардың,
Астана және
Алматы
қалаларының
білім
басқармалары
Ұдайы ЖБ –де
қаралған
қаражат
шеңберін-
де
14 2016 жылғы 1 қыркүйек-Білім
күні «Мен елімнің
патриотымын» атты Бірыңғай
сабақ өткізу
Ақпарат Облыстардың,
Астана және
Алматы
қалаларының
білім
басқармалары
Сентябрь
2016 жыл
қыркүйек
Қаралған
қаражат
шеңберінд
е
15 «Үлкен ел — үлкен отбасы» (Ұл
жоспары 86- қадам)жобасы
аясында жазғы демалыс және
сауықтыру мекемелерінде
жалпыреспубликалық кезек
өткізу
ҚР БҒМ-
ге ақпарат
МДОБД,
«Балдәурен
РОСО,
Облыстардың,
Астана және
Алматы
қалаларының
білім
басқармалары
Ұдайы Қаралған
қаражат
шеңберін-
де
16 www.ozin-ozi-tanu.kz
порталында педагогтер мен
ата-аналарға қолдау көрсету
мақсатында «Рухани-
адамгершілік тақырыбына
әңгіме» айдарын құру
Интернет
портал
рубрикас
ы
МДОБД,
«Бөбек»
ҰҒПББСО
2017 жыл Қаралған
қаражат
шеңберін-
де
17 Республикалық ісшаралар
өткізу:
-«Менің Отаным – Қазақстан»
туристік экспедициялық
жасақтардың слеті (жарыс,
жорықтар);
-Мәдени-танымдық «Ұрпақ*»
жобасы асында жас
МДОБД,
ҚБРОӘО,

2016-2019
жылдар
Қаралған
қаражат
шеңберін-
де

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
23
өлкетанушылардың,
экологтардың және табиғат
зерттеушілерінің "ЭКСПО -
2017" форумы
18 «Мәңгілік ел» патриоттық
актісі білім беру ұйымдарында
ақпараттық стендтер,
бұрыштар, кітап көрмелерін
дайындау
Ақпарат ЖСД,
МДОБД,
ЖАО
2016
жылға
дейін
Қаралған
қаражат
шеңберін-
де
20 Республикалық қашықтық
конкурстары:
-шығаршылық (эссе, өлеңдер,
зерттеу жобалары, туған өлке
туралы бейне фильмдер,
суреттер) «Ұлы Дала Елі»
педагогтер арасында, колледж
және мектеп білім алушылары
арасында;
- колледж және мектеп білім
алушылары арасында -
«Отанға жиырма бес игі іс!»;
- колледж және мектеп білім
алушылары арасында «Көк
байрағым» мемлекеттік
рәміздер және геральдикалар
тарихынан білімдері
Конкурс МДОБД,
ҚБРОӘО
2016-2017
жылдар
Талап
етілмейді
21 «Мәңгілік ел» патриоттық
актісі білім беру ұйымдарында
ата-аналарға арналған
қоғамдық тыңдау өткізу
Ақпарат ЖСД,
МДОБД,
ЖАО
2017 жыл

Қаралған
қаражат
шеңберін-
де

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
24
2 МЕКТЕПАЛДЫ ДАЯРЛЫ Қ ТОПТАРЫ МЕН СЫНЫ ПТАРЫНДА
ТӘРБИЕЛЕУ-ОҚЫТУ ПРОЦЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ


Мектепалды даярлық білім беру жүйесі алғашқы саты ретінде мектепке
дейінгі және бастауыш білім берудің сабақтастығы мен үздіксіздігін
қамтамасыз етеді, 6-7 жастағы балалардың зияткерлік және денесінің дамуы
үшін жағдайлар жасайды.



Қазіргі таңда мектепалды даярлық мектепке дейінгі ұйымдарда және жалпы
білім беретін мектептердің мектепалды сыныптарында жүзеге асырылады.
Мектепалды даярлықтың негізгі міндеті – балалардың мектепте оқуға
уәжін және оған эмоциялы қ дайындығын қалыптастыру.
Мектепалды даярлықтың негізгі мақсаты мектеп жасына дейінгі
балалардың жалпы, зияткерлік, дене дамуын, олардың білімді игеруге
дайындығын қамтамасыз ету, оқу әрекетін меңгеру үшін балада тұлғалық
қасиеттерін қалыптастыру болып табылады.
Міндеттері:
– балаларды мектепте оқуға мақсатты бағытпен және жүйелі дайындау;
– жеке қабілеттері мен дарындылығын дамыту;
– ұлттық, жалпы адами этикалық және мәдени құндылықтарға балаларды
баулу, баланың зияткерлігін дамуы;
– рухани-адамгершілік құндылықтарды, отансүйгіштік, төзімділікті
қалыптастыру;

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
25
– балалардың коммуникативтік және әлеуметтік құзыреттіліктерін
қалыптастыру;
– білуге құмарлықты, шығармашылық белсенділік пен бастамашылықты
дамыту;
– балалардың денесі мен психикалық саулығын нығайту;
– білім берудің сабақтастығы мен үздіксіздігін қамтамасыз ету.



2016-2017 оқу жылында мектепалды даярлық сыныптарында білім беру
процесі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 13 мамырдағы №292
қаулысымен бекітілген Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға
міндетті мемлекеттік стандартына (бұдан әрі – Стандарт), Мектепалды
даярлықтың білім беру бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) және Мектепке
дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарларына (бұдан әрі – ҮОЖ)
сәйкес ұйымдастырылады.
Мектепалды даярлық білім беру бағдарламасы баланың мектепте білім
алу даярлығын (әлеуметтік-психологиялық, тұлғалық, ерік- жігерлік, физикалық
және зияткерлік даярлығы) қамти отырып, сондай-ақ баланың коммуникативтік
дағдыларының қалыптасуына, танымдық және әлеуметтік мотивтерінің
көрінуіне, қызығушылығы мен білім алуға деген құштарлығының дамуына
ықпал етеді.
Бағдарлама құрылымы мен мазмұны мектепке дейінгі тәрбие мен
оқытудың тәрбиелік, дамытушы, оқытушы міндеттерінің бірліг і мен

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
26
кіріктірілуі, бірізділігі, жүйелілігі, сабақтастығы сияқты педагогикалық
қағидаттар негізінде құрылған.
Барлық іс-шаралар мен сабақтар болашақ бірінші сынып оқушыларын
оқытуға емес, олардың белсенділігін, дербестігін, шығармашылық қабілеттерін,
танымдық қызығушылығын, құрдастарымен және ересек балалармен қарым-
қатынасқа түсе білу біліктерін дамытуға ерекше мән береді.
Бағдарламада «Денсаулық», «Қатынас», «Таным», «Шығармашылық»,
«Әлеуметтік орта» білім беру салалары мазмұнының негізгі аспектілері
анықталады. Барлық білім беру салалары бір- бірімен байланысты: бала
таниды, тани отырып, білгенін әңгімелеп береді; талқылау және зерттеу
барысында құрдастарымен және ересектермен өзара әрекет етеді. Білім беру
салаларының өзара байланысы және өзара әрекеттестігі қоршаған ортаның
тұтастай бейнесін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті
стандартына және Үлгілік оқу жоспарына сәйкес мектепалды даярлық
сыныптарында оқу жүктемесі 24 сағатты құрайды, оның ішінде 20 сағаты
сабақтарға, 4 сағаты – вариативтік компонентке қарастырылған.
Мектепалды даярлық сыныптарында ұзақтығы 25-30 минутты құрайтын
төрт сабақ өткізіледі. Олардың арасындағы үзілістердің ұзақтығы 10-12
минут болуы тиіс, үзілістерде баяу қарқынды қимылды ойындар
ұйымдастырылады.
«Денсаулық» білім беру саласы белсенді қимыл әрекеті дағдылары мен
денелік өзін-өзі жетілдіру қажеттілігіне деген қызығушылықты қалыптастыру
және дамыту, балаларды салауатты өмір салты негіздеріне баулуға бағытталған
.
«Қатынас» білім беру саласы айналасындағы адамдармен бірлесе әрекет
ету және байланысқа түсу ептіліктерін қалыптастыру, қарым -қатынас
жағдаяттарын ажырату, өз мінез-құлқын дұрыс және сәйкесінше ұстауға
бағытталған.
«Таным» білім беру саласы танымдық-зерттеу әрекеті үшін жағдай жасауға
бағытталған.
«Шығармашылық» білім беру саласы мектеп жасына дейінгі балаларда
шығармашылық қабілеттің, ойлау мен қиялдың қалыптасуына, эстетикалық
талғамы мен эмоционалды-сезімдік аясының, өзінің ішкі жан дүниесін
көркемдік формада жеткізе білуге деген ұмтылысын дамытуға жағдай жасау,
өнер құралдарымен тәрбиелеуге және музыкалық-көркемдік әрекет тәсілдері
мен ойын арқылы өнер әлеміне баулуға бағытталған.
«Әлеуметтік орта» білім беру саласы әлеуметтік ортаға бейімделу, кез
келген ортада еркін бірлесе әрекет ету, өз Отанына сүйіспеншілік таныту
біліктерін қалыптастыру, адамгершілік-рухани білім негіздерін дамытуға
бағытталған.
Мектепалды даярлық сыныптарында балаларды дамыту мен
тәрбиелеу үшін жағдайлар жасау
Стандарт талаптарын іске асыру үшін әрбір мектепалды даярлық
топтарында келесі талаптармен жағдайлар жасау қажет:
Психологиялық-педагогикалық жағдайларға қойылатын талаптар:

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
27
1) ересектердің балаға құрметпен қарауы, балалардың жағымды өзін-өзі
бағалауын, өзінің мүмкіндіктері мен қабілеттеріне сенімділігін қолдау;
2) білім беру әрекетінде жұмыстың балалардың жас және жеке
ерекшеліктеріне сәйкес жұмыс түрлері мен әдістерін қолдану;
3) мектепалды даярлық сыныптарының педагогтері, мамандары және ата-
аналарының бірлескен әрекеті негізінде әрбір баланың қызығушылықтары мен
мүмкіндіктеріне бағытталған білім беру әрекетін құру;
4) ересектердің балалардың бір- біріне жағымды, қайырымды
қатынастарын, әртүрлі әрекет түрлерінде олардың өзара бірлескен әрекеттерін
ересектердің қолдауы;
5) дене және психикалық озбырлықтың барлық түрлерінен балаларды
қорғау;
6) балалардың даму бұзылыстары мен әлеуметтік бейімделуін
диагностикалау және түзету үшін қажетті жағдайларды жасау;
7) балаларды тәрбиелеуде, олардың денсаулықтарын қорғау мен нығайтуда
ата-аналарды қолдау, ата-аналарды білім беру әрекетіне тарту.
Педагогикалық процесті ұйымдастыруға қойылатын талаптар:
1) арнайы білімі бар педагог кадрлармен қамтамасыз ету;
2) педагог кадрлардың кәсіби шеберліктерін арттыру;
3) баланы тәрбиелеу мен дамыту, соның ішінде инклюзивті білім беру
мәселелерінде педагогтерге және ата-аналарға кеңес беру;
4) білім беру процесін ұйымдастыру, әдістемелік қамтамасыз етуді қолдау.
Сабақтарды өткізуге қойылатын талаптар
1) ең жоғарғы мүмкін көлемі мен ұзақтығын қамтамасыз ету;
2) санитарлық-гигиеналық нормалар мен ережелеріне;
3) үлгілік оқу жоспарларына сәйкес болуы қажет.
Заттық-кеңістік дамытушы ортаға қойылатын талаптар
Заттық-кеңістік дамытушы орта толық мазмұнды, өзгермелі,
көпатқарымды, вариативті, қолжетімді және қауіпсіз болуы керек және:
- Бағдарламаның мазмұнын тиімді іске асыру үшін қазіргі дидактикалық
материалдарды, жабдықтар мен мүккамалдарды қолданып дамыту мен
тәрбиелеуге;
- балалардың денсаулығын сақтау мен нығайтуға;
- балалардың дамуындағы жетіспеушіліктерді түзету, инклюзивті білім
беру үшін жағдайлар жасауға;
- әртүрлі білім беретін және дамытушы бағдарламаларды жүзеге асыруға;
- балалардың ойын, танымдық, зерттеу, шығармашылық және қимылдық
белсенділіктерін қамтамасыз етуге;
- заттық-кеңістік ортада балалардың айналасындағы ересектермен және
балалармен өзара бірлесіп әрекет етуде эмоционалдық саулығына;
- балалардың өз ойларын айта білуіне бағытталған.
Заттық-кеңістік дамытушы ортаны құру кезінде гендерлік тәсілді ескеру
және ұлдар мен қыздарға тән заттар, ойыншықтар және материалдармен
қамтамасыз ету.
Заттық-кеңістік дамытушы орта білім беру салаларын кіріктіру

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
28
ұстанымдары ескеріліп құрылады.
Мысалы:


Бір білім саласына арналған материалдар мен жабдықтарды басқа білім
беру салаларын жүзеге асыру кезінде де қолдану қажет. Жабдықтарды таңдау
балалардың шығармашылық, психологиялық және дене дамуына барынша
мүмкіндік беретін келесі әрекет түрлері үшін іске асырылады: ойын, танымдық-
зерттеу, коммуникативтік, еңбек, көркем-музыкалық, көркем әдебиетті
қабылдау және т.б.
Заттық-кеңістік дамытушы орта мектепалды даярлық бойынша оқу
материалдарынан тұрады.
Мектепалды даярлық бойынша оқу материалдары пәндік кешен түрінде
берілген. Әрбір кешеннің құрамында әліпби -дәптер, дидактикалық
материалдар, мультимедиялық-анимациялық электрондық құралдар және
әдістемелік нұсқаулық бар.
Барлық мектепалды даярлық сыныптары өзінің қызметінде Қазақстан
Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 17 наурыздағы
№217 бұйрығымен бекiтiлген «Балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен
оқыту объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар»
санитариялық қағидаларын басшылыққа алады.

Білім беру процесін ұйымдастырудың әдістемелік тәсілдері
Білім беру процесін тиімді ұйымдастыру және балаларды мектепке дейінгі
ұйымдарда сапалы тәрбие және оқытумен қамтамасыз ету мақсатында мынадай

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
29
ұстанымдар мен тәсілдер қарастырылуы қажет:
- тәрбие мен оқытудың барлық қатысушылары – педагогтер, психологтар,
ата-аналармен баланың тұлғасын қалыптастыру мен оның қабілеттерін
дамытуда кешенді тәсіл;
- балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оларды дамытудағы әрекеттік
тәсіл;
- тәрбие мен оқытудың мазмұны мен әдістерінің бірлігі, сабақтастығы,
үздіксіздігі;
- ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану арқылы білім
беру процесін интерактивті құру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мазмұны мектеп
жасына дейінгі балаларға арналған үйретуші және дамытушы
бағдарламалардан тұратын ресурстары бар интерактивтік жабдықтан тұрады.
Инновациялық технологиялардың ерекшеліктері бір уақыттағы әрекет
барысында бірнеше әрекеттің қатар жүргізілуінде көрінеді: мәтінді кәсіби
дикторлардың айтуы; мультимедиялық анимациялық материалдарды көрсету; -
балалардың білім беру әрекетіне қатысуында.
Мектепалды даярлықтың білім беру бағдарламасы «Новые решения»,
«Алматыкітап» және «Арман-ПВ» баспаларымен әзірленген әдістемелік
ұсынымдармен, оқу-әдістемелік кешендермен, оқу және дидактикалық
материалдармен қамтамасыз етіледі.
Мектепалды даярлық сыныптары педагогтерін ің қызметін
ұйымдастыру
Мектепалды даярлық сыныбының мұғалімі білім беру процесін
ұйымдастыру үшін:
- балалардың денсаулығы мен өмірін қорғауды қамтамасыз етеді;
- топтағы білім беру әрекетін жоспарлайды;
- денсаулықты сақтау шараларын жүргізеді;
- білім беру салаларын кіріктіруді ескеріп, заттық-кеңістік дамытушы
ортаны құрады;
- балалармен жұмыста тұлғаға бағытталған тәсілді жүзеге асырады;
- жеткен нәтижелерді талдау негізінде бала мен сыныптың алдағы әрекетін
жобалайды;
- озат педагогикалық тәжірибені зерделейді, инновациялық әдістер мен
технологияларды қолданады;
- балаларды тәрбиелеу мен оқыту мәселелері бойынша ата-аналарға
консультациялық көмек көрсетеді;
- мүмкіндігі шектеулі балаларды инклюзивті тәрбиелеу мен оқыту үшін
қажетті жағдайларды жасайды.
Мектепалды даярлық сыныбының мұғалімі сыныптың күн тәртібіне сәйкес
келесі әрекеттерді жүзеге асырады: сабақтарды жүргізу, балалармен қарым-
қатынас, ойындар, ата-аналармен жұмыс және т.б.
Мемлекеттік, орыс, шет тілдерінің педагогтері:
- үйретілетін тілдің ерекшелігін ескеріп, сабақтарды жоспарлайды және
ұйымдастырады;

Әдістемелік-нұсқаулық хатǀ2016- 2017 оқу жылы
30
- оқытудың әртүрлі формалары, әдістері, тәсілдері және құралдарын
қолданады;
- балалардың сөйлеу мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік береді;
- баланың тілдерге жеке қабілеттерін байқайды және оны дамытуға
жәрдемдеседі;
- интерактивтік жабдықтар негізінде инновациялық технологияларды
қолданады;
- үш тілді оқытуд жүзеге асырады.
Мемлекеттік, орыс және шет тілдерінің мұғалімдері ҮОЖ тілді мақсатқа
бағыттап үйретуді жүзеге асырады.
Музыка мұғалімі:балалардың музыкалық дамуын жүзеге асырады; музыка
сабақтарын, балалар мерекелері мен басқа да мәдени-бұқаралық ісшараларды
ұйымдастырады және өткізеді; музыкаға дарынды балаларды анықтайды;
балалармен жеке жұмыс жүргізеді; балаларды музыкаға тәрбиелеу мәселелері
бойынша ата-аналарға кеңес береді.
Дене шынықтыру мұғалімі:сабақтарды жоспарлайды және өткізеді; дене
тәрбиесі бойынша озат педагогикалық тәжірибені зерделейді және
инновациялық технологияларды қолданады.